Έξι σημαντικές εικαστικές εκθέσεις στην Αθήνα σήμερα

Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ
«Kaari Upson: Never Enough»
Έκθεση-φόρος τιμής στην Kaari Upson (1970 – 2021)
Επιμελητής έκθεσης: Δάκης Ιωάννου
26 Μαΐου – 27 Οκτωβρίου 2022

Η Αμερικανίδα εικαστικός, που έφυγε πρόωρα από τη ζωή, είχε γεννηθεί στην Καλιφόρνια όπου σπούδασε Καλές Τέχνες. Η καριέρα της αν και σύντομη υπήρξε αξιοσημείωτη χάρη στο βαθυστόχαστο νόημα της δουλειάς της σε συνδυασμό με την παραδοξότητα της εκφραστικής της μορφολογίας. Με τον συλλέκτη Δάκη Ιωάννου η καλλιτέχνης γνωρίστηκε το 2015 ούσα ήδη άρρωστη. Δεθήκανε οι δυο τους με στενή φιλία και χάρη σε αυτόν τη γνωρίσαμε στην Ελλάδα, την οποία και πρόλαβε να επισκεφτεί.

Μάλιστα, ο ίδιος ο συλλέκτης επιμελήθηκε και έστησε με μεγάλη φροντίδα την αφιερωματική της έκθεση, όπου παρουσιάζονται τριάντα περίπου έργα που στο σύνολό τους ανήκουν στη συλλογή του. Στον σχεδιασμό της συνεργάστηκε με τον αρχιτέκτονα Σωτήριο Κοτούλα. Προσωπική του απόφαση όμως ήταν, η παρουσίαση των ζωγραφικών και γλυπτών έργων καθώς και των μεγάλων εγκαταστάσεων, να γίνει σε αίθουσες βαμμένες με διαφορετικά χρώματα. Ανάλογα, φαντάζομαι, της ατμόσφαιρας που ήθελε να αναδείξει και των συναισθημάτων που διακινούν στον θεατή οι δυναμικής πνοής συνθέσεις της.

Η Kaari Upson κατά τη διάρκεια της σύντομης αλλά παραγωγικής 15χρονης πορείας της, «ανέπτυξε ένα περίτεχνο σύμπαν πλεγμένο από μνήμες, εικασίες, γεγονότα και μυθοπλασία. Διαποτισμένο με έναν μυστικιστικό ανιμισμό, κάθε γλυπτό, ζωγραφική, σχέδιο και βίντεο συνδυάζει προσωπικά και συλλογικά τραύματα, επιθυμίες, φόβους και φαντασιώσεις. Για την Upson «το κλειδί για την πρόσβαση στον εαυτό του Ανθρώπου, θα μπορούσε να βρεθεί στα υπάρχοντά του, ειδικά σε αυτά που περιέχονται στο σπίτι». Ακριβώς γι’ αυτό τα έργα της αναβιώνουν συχνά χρηστικά αντικείμενα με παράδοξες μορφές. Ουσιαστικά πειραματιζόταν με ανορθόδοξες δικές της μεθόδους για τη δημιουργία κατασκευών που παραπέμπουν σε προϊόντα που μας περιτριγυρίζουν (στρώματα, καναπέδες και άλλα οικιακά έπιπλα από υλικά όπως είναι το λατέξ, ο υαλοβάμβακας, το Aqua-Resin και η ουρεθάνη). Αυτά τα συγκεχυμένα γλυπτά, με τη σαφή ωστόσο αναφορά στο σπιτικό του καθενός μας, εκφράζουν «την απουσία του σώματος, τη μοναξιά, το κενό και την αίσθηση απώλειας».

Για την Upson «το κλειδί για την πρόσβαση στον εαυτό του Ανθρώπου, θα μπορούσε να βρεθεί στα υπάρχοντά του, ειδικά σε αυτά που περιέχονται στο σπίτι». Ακριβώς γι’ αυτό τα έργα της αναβιώνουν συχνά χρηστικά αντικείμενα με παράδοξες μορφές.

Το ξεκάθαρο ενδιαφέρον της Upson για την οικογενειακή ζωή αναπτύσσεται περίτρανα στο «The Larry Project» (2007–2012), που φιλοξενείται στην πρώτη αίθουσα της εξαιρετικά ενδιαφέρουσας έκθεσης. Οι συνθέσεις πηγάζουν από την έρευνά της στο σπίτι ενός πεθαμένου γείτονά της – η ίδια τον ονόμασε «Λάρι». Αφού απέκτησε ένα σημαντικό μέρος των προσωπικών του αντικειμένων, η Upson ερεύνησε με εμμονή, τη μνήμη του, παραδίδοντάς μας μια εκπληκτική δουλειά υπαρξιακής αγωνίας.

Αργότερα, στην ενότητα «MMDP» («My Mother Drinks Pepsi») (2014–2017), η οποία παρουσιάζεται και αυτή στην έκθεση της Αθήνας, η Upson στράφηκε στη μητέρα της, εμμονικές συμπεριφορές της οποίας αναβιώνει σε μια σειρά βίντεο και σχέδια, αλλά και εγκαταστάσεις. Τέλος, στα ιδιόμορφης αισθητικής δίπτυχα ζωγραφικής τολμά να διαμορφώσει μια παραμορφωμένη συγχώνευση χαρακτήρων συντρίβοντας το δικό της πορτρέτο της με κάποιου άλλου (του εαυτού της, της μητέρας της, μιας ερωμένης, μιας φίλης). Κι αυτό με εξαιρετική επιτυχία και ομορφιά!

Δείτε την έκθεσή της για να γνωρίσετε μια εικαστικό με οικουμενικό λεξιλόγιο που αναπαρήγαγε τη ζωή για να αμφισβητήσει με αντικρουόμενα συναισθήματα όλα όσα μας ενώνουν και συγχρόνως μοιάζουν να μας χωρίζουν.

Πεδίον του Άρεως
Διοργάνωση: Στέγη
«Plásmata: Bodies, Dreams, and Data
Mια έκθεση ψηφιακής τέχνης στο Πεδίον του Άρεως»
Επιμελήτρια έκθεσης: Ειρήνη Μιρένα Παπαδημητρίου
23 Μαΐου — 10 Ιουλίου 2022

Με την υπαίθρια, εντυπωσιακή ή εντυπωσιασμού (όπως το εκλάβει κανείς), έκθεση «Plásmata: Bodies, Dreams, and Data», η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση παρεμβαίνει και φέτος στο αγαπημένο μας Πάρκο. Με εικαστικές δημιουργίες υψηλής τεχνολογίας και ονειρικής ατμόσφαιρας, τοποθετημένες σε ξέφωτα αλλά και αφανείς γωνιές βλάστησης. Σ' αυτό το τεχνητό «σκηνικό» που επιχειρεί να συνταυτιστεί με το φυσικό περιβάλλον «πρωταγωνιστούν» μνημειακές δημιουργίες, που κυρίως ξαφνιάζουν και διασκεδάζουν τους επισκέπτες του πάρκου, ενώ πολύ λιγότερο –όπως είναι φυσικό– τους προβληματίζουν. Αν κι αυτή είναι σίγουρα η πρόθεση των δημιουργών τους που κλήθηκαν να συνθέσουν έργα πολλαπλών νοημάτων και συνδυαστικών μορφολογιών.

«H ψηφιακή τεχνολογία εισχωρεί στο ανθρώπινο σώμα και ταυτόχρονα το επεκτείνει». We are having the time of our lives» γράφει το έργο που μας υποδέχεται στην έκθεση που φιλοδοξεί να αναδειχθεί σε ένα διασκεδαστικό ψηφιακό όνειρο. Σε έναν κήπο απαγορευμένων απολαύσεων που ικανοποιεί και ταυτόχρονα καταβροχθίζει τα πλάσματα που είμαστε ή θα θέλαμε να είμαστε. Με 25 διεθνή έργα μεγάλων διαστάσεων για πρώτη φορά στην Ελλάδα και νέες αναθέσεις, περισσότερα από 250 τετραγωνικά μέτρα −έργων LED, βίντεο, διαδραστικών εγκαταστάσεων, 3D scanning, γλυπτών, φωτιστικών εγκαταστάσεων, mapping, ψηφιακών ταινίών, animation–, τα υπαίθρια εκθέματα επιχειρούν να αποτυπώσουν τον τρόπο που επιβιώνουμε μέσα σε ένα ψηφιακό περιβάλλον, πώς βλέπουμε τον εαυτό μας μέσα από την αντανάκλαση που εμείς οι ίδιοι δημιουργούμε».

Με 25 διεθνή έργα μεγάλων διαστάσεων για πρώτη φορά στην Ελλάδα και νέες αναθέσεις, περισσότερα από 250 τετραγωνικά μέτρα −έργων LED, βίντεο, διαδραστικών εγκαταστάσεων, 3D scanning, γλυπτών, φωτιστικών εγκαταστάσεων, mapping, ψηφιακών ταινίών, animation–, τα υπαίθρια εκθέματα επιχειρούν να αποτυπώσουν τον τρόπο που επιβιώνουμε μέσα σε ένα ψηφιακό περιβάλλον, πώς βλέπουμε τον εαυτό μας μέσα από την αντανάκλαση που εμείς οι ίδιοι δημιουργούμε».

Χαρακτηριστικά παραδείγματα το τεχνητό φεγγάρι από ακτίνες λέιζερ που δημιουργείται με την ενέργεια του αττικού ήλιου και υψώνεται στα 70 μέτρα. Ή ο φωτεινός κόκκινος πλανήτης 22 μέτρων, χωρισμένος σε δύο ημισφαίρια: «ένας μετατεχνολογικός ναός, μια μετανθρώπινη πλανητική πόλη ή ακόμα το projection mapping επάνω σε δέντρα, ένα σύγχρονο μαντείο που προσφέρει στους ανθρώπους προσωπική καθοδήγηση σχετικά με υπαρξιακά διλήμματα». Θα αναφέρουμε επίσης «τις προβολές έργων από τη συλλογή του NOWNESS και τη συλλογή του SHOWStudio του Nick Knight, τις ηχητικές διαδρομές και ηχοτοπία, τον κόσμο των videogames όπου το ηλιοβασίλεμα δεν σταματά ποτέ, ένα άβαταρ που αντιστέκεται στις τεχνολογίες αναβάθμισης, ένα ανδροειδές που μας δίνει φάρμακα σε ένα ξεχασμένο φαρμακείο στην άκρη του πάρκου».

Ιδού λοιπόν η ευκαιρία να επισκεφτούμε το πάρκο-έμβλημα της πόλης μας, να περπατήσουμε μετά το σούρουπο και μέχρι αργά το βράδυ στις αλέες του υπό το φως μιας τεχνολογικής πανδαισίας. Αναμετρώντας την ευχαρίστηση του θεάματος με την εμβάθυνση στις νοηματικές πτυχές ενός project που αναζητά «το σώμα, το δικό μας και του Άλλου. Επεξεργάζεται και αναζητά γέφυρες μεταξύ ατομικού και συλλογικού, ξεκινά από το ανθρώπινο και το μη ανθρώπινο για να τείνει να προσεγγίσει το πλανητικό».

Μέχρι 10 Ιουλίου τα «πλάσματα» σας περιμένουν για να σας οδηγήσουν σε μια ονειρική περιπλάνηση. Ξεκινήστε από το άγαλμα του βασιλιά Κωνσταντίνου, προχωρήστε την πλευρά προς την Λ. Αλεξάνδρας εκεί που βρίσκεται το άγαλμα της θεάς Αθηνάς και στη συνέχεια κατευθυνθείτε προς τα επάνω για να φτάσετε στο τελευταίο μνημειακό ήλιο κοντά στο θέατρο του Άλσους και το πευκόδασος που υπάρχει πάνω από αυτό.

Πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο
Διοργάνωση: ΝΕΟΝ
«“Dream On” Τέχνη και δημόσιος χώρος»
Επιμέλεια έκθεσης: Δημήτρης Παλαιοκρασσάς
08 Ιουνίου — 27 Νοεμβρίου 2022

Πρόσφατα, ο ιδρυτής του φορέα πολιτισμού ΝΕΟΝ, Δημήτρης Δασκαλόπουλος ανακοίνωσε δωρεά έργων της συλλογής του σε τέσσερα μεγάλα μουσεία τριών χωρών και δύο ηπείρων (στο Ε.Μ.Σ.Τ. στην Αθήνα, στην Tate στο Λονδίνο και από κοινού στο Guggenheim και στο M.C.A. στο Chicago). Πριν όμως οι εικαστικές αυτές εγκαταστάσεις, μεγάλης κυρίως κλίμακας, αναχωρήσουν για τις νέες τους «κατοικίες» εκτίθενται στον εμβληματικό χώρο του πρώην Δημόσιου Καπνεργοστασίου – νυν Βιβλιοθήκη της Βουλής, επιχειρώντας να πυροδοτήσουν τον διάλογο μεταξύ Τέχνης και δημόσιου χώρου. Στις δεκαοχτώ εικαστικές συνθέσεις διεθνών και Ελλήνων εικαστικών προστίθενται είκοσι σχέδια καθώς και μια νέα ανάθεση από το ΝΕΟΝ, ένα ηχητικό κομμάτι μεγάλης κλίμακας του Κώστα Ιωαννίδη που αποδίδεται με Σφυριχτή γλώσσα.

Στην έκθεση «Dream On» παρουσιάζονται εικαστικά περιβάλλοντα πρωτόγνωρης και μοναδικής αισθητικής, η οποία συχνά προκύπτει από την επεξεργασία και αξιοποίηση ταπεινών υλικών. Στην έκθεση συμμετέχουν οι: John Bock, Helen Chadwick, Abraham Cruzvillegas, Μάρθα Δημητροπούλου, Peter Fischli & David Weiss, David Hammons, Thomas Hirschhorn, Damien Hirst, Michael Landy, Μαρία Λοϊζίδου, Paul McCarthy, Annette Messager, Μάρω Μιχαλακάκου, Wangechi Mutu, Paul Pfeiffer, Matthew Ritchie, Άννα-Μαρία Σαμαρά, Αλέξανδρος Ψυχούλης.

Το μεγάλο ατού της έκθεσης είναι η δυναμική αισθητική των έργων, τα οποία ανακινούν το προσωπικό βίωμα και τη συγκίνηση του θεατή. Επιτρέποντάς του πρώτα να αισθανθεί και στη συνέχεια να προβληματιστεί είτε διεισδύοντας στο πνεύμα του καλλιτέχνη είτε προσδίδοντας στο κάθε έργο τις δικές του ερμηνείες.

Όλα τα έργα, σύμφωνα με την Ελίνα Κουντούρη, Διευθύντρια του ΝΕΟΝ, «θέτουν σύγχρονα ζητήματα, πολιτικές και κοινωνικές ιδέες, την έννοια της ταυτότητας, την ιδεολογία, την παγκοσμιοποίηση. Ιδίως στις μεγάλες εγκαταστάσεις, οι δημιουργοί χρησιμοποιούν ποικίλα μέσα, συχνά και καθημερινά ή ευτελή υλικά, για να δημιουργήσουν νέα περιβάλλοντα που αντιμετωπίζονται βιωματικά από τον επισκέπτη και τον εμπλέκουν σε μοναδικές, καθηλωτικές εμπειρίες». Πράγματι, το μεγάλο ατού της έκθεσης είναι η δυναμική αισθητική των έργων, τα οποία ανακινούν το προσωπικό βίωμα και τη συγκίνηση του θεατή. Επιτρέποντάς του πρώτα να αισθανθεί και στη συνέχεια να προβληματιστεί είτε διεισδύοντας στο πνεύμα του καλλιτέχνη είτε προσδίδοντας στο κάθε έργο τις δικές του ερμηνείες.

Να σημειώσουμε ότι πολλά από τα έργα παρουσιάζονται για πρώτη φορά στην Αθήνα πριν εγκατασταθούν στα μεγάλα μουσεία. Η γενναιόδωρη απόφαση του Δημήτρη Δασκαλόπουλου φιλοδοξεί να τα καταστήσει προσβάσιμα σε ακόμα ευρύτερο κοινό αλλά και να τους εξασφαλίσει την απαραίτητη φροντίδα, ώστε να διατηρηθούν για τις μελλοντικές γενιές και να παραμείνουν σε διάλογο με την τέχνη του μέλλοντος.

Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο 
«Το χθες είναι τώρα.
Γιώργος Λαζόγκας: Μύθοι και Αρχαιότητα»
Επιμέλεια έκθεσης: Δρ Άννα- Βασιλική Καραπαναγιώτου,
Δρ Ευάγγελος Βιβλιοδέτης, Μπία Παπαδοπούλου
09 Μαΐου — 20 Αυγούστου 2022

Αξιέπαινη η πρωτοβουλία του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου να διοργανώνει στο εξής περιοδικές εκθέσεις όπου η σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία θα συνομιλεί με την αρχαιότητα. Δικαίως, λοιπόν, κλήθηκε ο μεγάλος ζωγράφος Γιώργος Λαζόγκας να εγκαινιάσει την νέα ενότητα, αφού σημαντική πτυχή του έργου του αποτελεί ο συσχετισμός του με τους μύθους και τους αρχαίους πολιτισμούς της Μεσογείου, καθώς και η διάσταση του Χρόνου και η συλλογική μνήμη. Από την αρχή της πορείας του, ο καλλιτέχνης χρησιμοποιεί στα έργα του ιστορικά και μυθολογικά σπαράγματα, ώστε να δημιουργήσει νέες οπτικές και εννοιολογικές αφηγήσεις. Οι εκάστοτε αναφορές μεταμορφώνονται σε ζωγραφικές αινιγματικές αλληγορίες του παρόντος, σε οπτικές ιστορίες που ξετυλίγονται «εν κρυπτώ», κινητοποιώντας τη φαντασία του θεατή, προτρέποντάς τον σε καινούργιες αναγνώσεις, ανοίγοντας διαρκώς παράθυρα σε νέες ερμηνείες.

Η έκθεση σκιαγραφεί την πολυποίκιλη ενασχόληση του Λαζόγκα με το παρελθόν, αρχής γενομένης από τα τέλη της δεκαετίας του ’60 και την πτυχιακή μελέτη «Για ένα φανταστικό μουσείο στην Ολυμπία». Η έκθεση χωρίζεται στις ενότητες: «Αποδράσεις στη Μεσόγειο», «Θραύσματα μνήμης» και «Μεταμορφώσεις εικόνων». Και οι τρεις ενότητες αποτελούν παλίμψηστα του χρόνου, έννοια που καθιέρωσε ο Λαζόγκας στην ορολογία της εγχώριας Ιστορίας της Τέχνης τη δεκαετία του ’70 για να περιγράψει τις στρωματογραφίες της εικόνας σε διαφορετικές χρονικές στιγμές.

Αυτή η αρμονική συνύπαρξη ευνοεί τη «συγκριτική ανάγνωση» και επιτρέπει στους θεατές «να προσλάβουν το πρωτότυπο ιστορικό έργο με νέο τρόπο και να βιώσουν την εικαστική μεταμόρφωσή του στην αποδομημένη εικόνα του ενεστώτος χρόνου.

«Ως γνωστόν, ο Λαζόγκας ακολουθεί μία καλλιτεχνική διαδικασία επαλληλίας, αλληλουχίας, επανάληψης θεμάτων και γραφών ακόμα και στο ίδιο έργο. Μιας αλλεπάλληλης καταστροφής και μορφογένεσης, διαπλοκής ανομοιογενών στοιχείων και συσχετισμών. Δομεί, αποδομεί και ανασυνθέτει την εικόνα, εφαρμόζοντας ένα εν εξελίξει σύστημα που θα μπορούσε να συνεχίζεται επ’ άπειρον. Αυτή η πρακτική αντικατοπτρίζει την ηρακλείτεια φιλοσοφική θέση περί αέναης ροής του χρόνου η οποία τον έχει βαθύτατα σημαδέψει από το ξεκίνημά του», γράφει η Μπία Παπαδοπούλου, Ιστορικός Τέχνης και μια εκ των επιμελητών της έκθεσης.

Απλωμένη σε τρείς αίθουσες του Μουσείου η έκθεση είναι σχεδιασμένη ώστε τα σύγχρονα έργα να συνδυάζονται με αρχαία εκθέματα (αγάλματα, ειδώλια, αγγεία, πινακίδες Γραμμικής Β’ και αρχαία θραύσματα της συλλογής του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου). Αυτή η αρμονική συνύπαρξη ευνοεί τη «συγκριτική ανάγνωση» και επιτρέπει στους θεατές «να προσλάβουν το πρωτότυπο ιστορικό έργο με νέο τρόπο και να βιώσουν την εικαστική μεταμόρφωσή του στην αποδομημένη εικόνα του ενεστώτος χρόνου. Καλλιτεχνικά αποτυπώματα μιας “αρχαιολογίας” του μέλλοντος, τα εικαστικά έργα του Λαζόγκα ανατρέπουν παγιωμένες αντιλήψεις και επαναπροσδιορίζουν τη νοηματική υπόσταση αρχαίων μύθων, επινοώντας τελικά μια νέα εικαστική μυθολογία εμποτισμένη με προσωπικά βιώματα».

Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
«Brice Marden και Ελληνική Αρχαιότητα»
Επιμελητής έκθεσης: Δημήτριος Αντωνίτσης
20 Μαΐου — 29 Αυγούστου 2022

Ο Brice Marden γεννήθηκε το 1938 στο Bronxville της Νέας Υόρκης και θεωρείται ο σημαντικότερος εν ζωή μινιμαλιστής ζωγράφος. Zει και εργάζεται στη Νέα Υόρκη, ενώ περνά αρκετό διάστημα του χρόνου στην αγαπημένη του Υδρα, το φως και το τοπίο της οποίας έχει εμπλουτίσει την έμπνευσή του. Στην έκθεση παρουσιάζονται συνθέσεις του σε διάλογο με επιλεγμένες αρχαιότητες από τις μόνιμες συλλογές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης αλλά και τρία νέα έργα που φιλοτέχνησε ειδικά για το Μουσείο Κυκλαδικής.

Η έκθεση διοργανώνεται σε στενή συνεργασία με τον καλλιτέχνη και τον επιμελητή και εικαστικό Δημήτριο Αντωνίτση, ο οποίος πέτυχε να διαμορφώσει μια αρμονική ίσως και συμπληρωματική σχέση μεταξύ των καλλιτεχνικών έργων με τα πανέμορφα, σχεδόν άυλα σε αύρα αρχαία εκθέματα που επέλεξε με περισσή ευαισθησία. Έχοντας εμβαθύνει στην τέχνη του ζωγράφου, βίωσε επιπλέον εκ του εγγύς τη ζωή του και τη δημιουργική προετοιμασία της δουλειάς του τόσο στην Ύδρα όσο και στο σπίτι του στη Νέα Υόρκη. Από εκείνον τον χώρο, επέλεξε να συμπεριλάβει στην έκθεση έναν πίνακα πολύ διαφορετικό σε ύφος από το γνώριμο του ζωγράφου, ο οποίος τον συνοδεύει στην εκεί καθημερινότητά του.

Με λίγα λόγια η επιμελητική προσέγγιση του Δημητρίου Αντωνίτση πηγάζει από τη βαθιά αγάπη για το αφαιρετικό σε τεχνοτροπία έργο του ζωγράφου, σε συνδυασμό με τον τρόπο που εργάζεται. Για να αναδείξει αυτή ακριβώς την παραγωγική πλευρά του, συμπεριέλαβε στα εκθέματα αρκετά σημειωματάρια του Brice Marden.

Εδώ και έξι δεκαετίες ο Marden δημιουργεί πίνακες, σχέδια και έργα επί μαρμάρου με χαρακτηριστικό την χειρονομιακή απλότητα. Το έργο του αντλεί από τη μακρά ιστορία της τέχνης, συνδυάζοντας στοιχεία τόσο από τον Μινιμαλισμό και τον Αφηρημένο Εξπρεσιονισμό όσο και από την αρχαία καλλιγραφία και την ποίηση.

«Προσωπικά ημερολόγια που μυούν τον θεατή σε ένα ευρύ φάσμα της καλλιτεχνικής του παραγωγής, αποκαλύπτοντας την οξεία παρατηρητικότητα, τη σπάνια αφαιρετική ματιά και τον συντονισμό του με τη μεταφυσικότητα της αρχαιοελληνικής κληρονομιάς. Θα ήθελα ο επισκέπτης να βιώσει την έκθεση αυτή ως μια ροή τόσο σε ένα αρχαιοελληνικό συνεχές, όσο και σε αυτό του μινιμαλισμού. Ακόμα και σήμερα στο στούντιο του καλλιτέχνη στην Ύδρα, μέσα σε ένα ντουλάπι του σπιτιού του, είναι στημένες σε μικρές ενότητες καρτποστάλ αρχαιοελληνικής γλυπτικής, πολυκαιρισμένεςσε κιτρινισμένο πια χαρτί, με περιγραφές στην καθαρεύουσα. Στην έκθεση αυτή επιχείρησα να αντιστρέψω τους όρους του “ντουλαπιού” με τις αρχαιολληνικές αναφορές του Marden: Το Μέγαρο Σταθάτου γίνεται το “ντουλάπι” όπου τοποθετώ και φυλάω τα έργα του μεγαλύτερου εν ζωή μινιμαλιστή», γράφει ο επιμελητής.

Η έκθεση περιλαμβάνει 44 ζωγραφικούς πίνακες, σχέδια, επιζωγραφισμένα μάρμαρα και σημειωματάρια. Τα έργα του παρουσιάζονται σε διάλογο με 16 αρχαιότητες που προέρχονται από τις συλλογές των κυκλαδικών, κυπριακών και αρχαίων ελληνικών αρχαιοτήτων του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης (αρχαιότητες φτιαγμένες από πηλό, μάρμαρο και χρυσό, που καλύπτουν ένα χρονικό φάσμα τεσσάρων χιλιάδων περίπου χρόνων, από το τέλος της 4ης χιλιετίας π.Χ. έως τους χρόνους του Βυζαντίου και προορίζονταν για καθημερινή, τελετουργική ή, ακόμα, και ταφική χρήση).

Εδώ και έξι δεκαετίες ο Marden δημιουργεί πίνακες, σχέδια και έργα επί μαρμάρου με χαρακτηριστικό την χειρονομιακή απλότητα. Το έργο του αντλεί από τη μακρά ιστορία της τέχνης, συνδυάζοντας στοιχεία τόσο από τον Μινιμαλισμό και τον Αφηρημένο Εξπρεσιονισμό όσο και από την αρχαία καλλιγραφία και την ποίηση. Στην έκθεση παρουσιάζεται για πρώτη φορά η σειρά σχεδίων Water-Hydra (1975), στην οποία ο ζωγράφος συντονίζεται με τους κυματισμούς του Αργοσαρωνικού αποτυπώνοντάς τους σε σχέδια δουλεμένα με κάρβουνο.

Ρέμα Πολυδρόσου, Μαρούσι
Παλιό εργαστήριο Νίκου Κεσσανλή και Χρύσας Ρωμανού
Διοργάνωση: ΕΜΣΤ (Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης)
Δημήτρης Τσουμπλέκας: «Αμαζόνιος 
We are sailing with a corpse in the cargo»
06 Μαΐου — 03 Ιουλίου 2022

Στο σπίτι και στο εργαστήριο των αλησμόνητων καλλιτεχνών Νίκου Κεσσανλή και Χρύσας Ρωμανού, δίπλα στο Ρέμα Πολυδρόσου (κτίσματα πρωτογενή που ο αείμνηστος εικαστικός είχε χτίσει σχεδόν με τα χέρια του!), ο Δημήτρης Τσουμπλέκας έστησε ένα πολύπλευρο, πλήρες βιωμάτων και εννοιών περιβάλλον με χρήση μεγάλης γκάμας εκφραστικών μέσων. Ονομάζει την έκθεσή του «Αμαζόνιος» υιοθετώντας το όνομα με το οποίο ο Νίκος Κεσσανλής είχε βαφτίσει μια κρυφή γωνιά του κτήματος με φραγκοσυκιές, δίπλα στις οποίες είχε φυτέψει πλειάδα εξωτικών φυτών. Ο ηθελημένος τίτλος «αντηχεί τον εξωτισμό και τη φαντασίωση της περιπέτειας» που σαν παιδί ο καλλιτέχνης βίωνε κατά τις επισκέψεις στους θείους του. Απολαμβάνοντας τη φύση και την ελευθερία που πρόσφερε σε ένα παιδί της πόλης το παιχνίδι και η εξερεύνηση στην εξοχή, που σαν τοπίο διατηρεί ακόμα και σήμερα τη φυσική του ομορφιά, με το δάσος τριγύρω να αντηχεί από τα κελαρυστά νερά του ρέματος.

Ο Δημήτρης Τσουμπλέκας που στις πρώτες του εκθέσεις με φωτογραφίες επεξεργασμένες ψηφιακά, θυμάμαι να σχολιάζει με λεπτή ειρωνεία το αστικό τοπίο εντάσσοντας πάντα με διάθεση σχολιασμού στοιχεία της trendy κουλτούρας, θεωρώ ότι με το τωρινό σημαντικό και πολυδιάστατο έργο του τείνει στη δημιουργική ωριμότητα. Η αγάπη με την οποία ανασκάπτει το παρελθόν τον βοηθά να αντλήσει πρωτότυπη έμπνευση για τα έργα του – φωτογραφίες και βίντεο, γλυπτά και εγκαταστάσεις, objets trouvés και συνθέσεις με στοιχεία του ίδιου του χώρου: δηλαδή οργανικά υλικά, κλαδιά, φύλλα, πέτρες που έχει συγκεντρώσει από το ρέμα και τον κήπο αλλά και υλικά ζωγραφικής, τελάρα, καβαλέτα, πηχάκια κ.ά.

Δίπλα, στις, άδειες σήμερα, αποθήκες συναντάμε τις φωτογραφίες και τα βίντεο του Δημήτρη Τσουμπλέκα, ενώ στην εγκαταλελειμμένη πισίνα («Το Ποτάμι») –όπου ωστόσο πλέει νωχελικά ένα νούφαρο– με το σούρουπο ξεκινά η προβολή βίντεο που μας υποβάλλει στην ομορφιά της θεριεμένης φύσης και των νερών του ρέματος.

Ο «Αμαζόνιος» αναπτύσσεται σε πολλούς χώρους εντός και εκτός του εργαστηρίου του Κεσσανλή και της Ρωμανού. Ξεκινήσαμε την περιήγηση από τον παλιό σκοτεινό θάλαμο του Κεσσανλή («Το Αμπάρι»), όπου προβάλλεται ένα πολύ ενδιαφέρον εννοιολογικού περιεχομένου βίντεο, δουλεμένο με τη χάρη και υπομονή του χειροποίητου κεντήματος. Στη συνέχεια περάσαμε στο καθαυτό εργαστήριο των εκλειπώντων καλλιτεχνών, με την ενέργεια του χώρου να επιβάλλει τη σιωπή. Εδώ αναπνέουμε τις μυρωδιές, αισθανόμαστε την υγρασία, αναμετριόμαστε με τα αποσυντιθέμενα κατάλοιπα του ζεύγους Κεσσανλή καθώς και τις επιτόπιες παρεμβάσεις του Τσουμπλέκα. Δίπλα, στις, άδειες σήμερα, αποθήκες συναντάμε τις φωτογραφίες και τα βίντεο του Δημήτρη Τσουμπλέκα, ενώ στην εγκαταλελειμμένη πισίνα («Το Ποτάμι») –όπου ωστόσο πλέει νωχελικά ένα νούφαρο– με το σούρουπο ξεκινά η προβολή βίντεο που μας υποβάλλει στην ομορφιά της θεριεμένης φύσης και των νερών του ρέματος. Στο τέλος της διαδρομής, ο θεατής συναντά μια φωτεινή επιγραφή που κρέμεται ανάμεσα στα δέντρα («Τον Αμαζόνιο»).

«Ο Αμαζόνιος είναι ένα ταξίδι στη μνήμη και μια γνωριμία με μια κρυφή όψη της πόλης, ο διάλογος ενός σύγχρονου καλλιτέχνη με τους σπουδαίους προγόνους του, ένα έργο, το οποίο χρειάστηκε οκτώ χρόνια για να υλοποιηθεί», στη διάρκεια των οποίων ο καλλιτέχνης δούλεψε μέσα «στο εργαστήριο αλλά και στη γύρω περιοχή, στο κτήμα που γνωρίζω από παιδί και στο παρακείμενο ρέμα Πολυδρόσου. Το ίδιο το έργο μου συνδιαλέγεται με την έννοια του καλλιτεχνικού εργαστηρίου ως τόπου παραγωγής ιδεών και πεδίο δοκιμών, με τη φωτογραφική γλώσσα, τη σχέση της με τη γλυπτική και την απεικόνιση, την καλλιτεχνική συγγένεια και την αγωνία της επίδρασης. Ασχολείται ακόμη με τη μνήμη, τα τοπία των παιδικών μας χρόνων και τη βίαιη συνήθως μεταμόρφωσή τους. Ο Αμαζόνιος είναι το παιχνίδι χαρτογράφησης ενός οικείου σε όλους μας τόπου που πια δεν υπάρχει: της παιδικής ηλικίας. Είναι επίσης μια σειρά συναντήσεων: με τον τόπο, τη μνήμη, τη φθορά που απελαύνει αδιατάρακτα, με την οργανική σύνδεση της αποσύνθεσης και της ζωής, με τους πεθαμένους μας και τον διάλογο που δεν σταματάει ποτέ, την επίδραση –πότε συντριπτική, πότε ευεργετική– των προηγουμένων καλλιτεχνών, την επίμονη φύση και τα ζώα που μας συντροφεύουν απαρατήρητα στις παρυφές της σύγχρονης αστικής ζωής».

* Η ΤΟΝΙΑ ΜΑΚΡΑ είναι δημοσιογράφος.