
Για την όπερα του Τζουζέππε Βέρντι «Τραβιάτα» σε μουσική διεύθυνση Λουκά Καρυτινού και σκηνοθεσία - χορογραφία - σκηνικά Κωνσταντίνου Ρήγου, με την ορχήστρα, τη χορωδία, τους μονωδούς και το μπαλέτο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, η οποία παρουσιάστηκε στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών.
Της Χρύσας Στρογγύλη
Μια από τις πιο αγαπημένες όπερες του ελληνικού, και όχι μόνο, κοινού επέλεξε να παρουσιάσει η Εθνική Λυρική Σκηνή στην τελευταία της παραγωγή στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου 2019 από τις 27 έως τις 31 Ιουλίου. Πρόκειται για την όπερα σε τρεις πράξεις του Τζουζέππε Βέρντι Τραβιάτα σε λιμπρέτο του Φραντσέσκο Μαρία Πιάβε. Την Ορχήστρα της Λυρικής Σκηνής διηύθυνε ο Λουκάς Καρυτινός και τη σκηνοθεσία ανέλαβε ο διευθυντής μπαλέτου της Λυρικής Κωνσταντίνος Ρήγος.
Εξιστορεί τον έρωτα του ευγενούς Αλφρέντο για την Βιολέτα, ευκατάστατη νέα που αγαπά τις χαρές της ζωής, την απόλυτη ελευθερία και την ηδονή. Εμπόδιο στον έρωτά τους ο πατέρας του Αλφρέντο, που ζητά από τη Βιολέτα να αφήσει τον γιο του προκειμένου να μη στιγματιστεί η οικογένειά του.
Λα Τραβιάτα, η παραστρατημένη
Η υπόθεση εκτυλίσσεται στο Παρίσι στα μέσα του 19ου αιώνα και εξιστορεί τον έρωτα του ευγενούς Αλφρέντο για την Βιολέτα, ευκατάστατη νέα που αγαπά τις χαρές της ζωής, την απόλυτη ελευθερία και την ηδονή. Εμπόδιο στον έρωτά τους ο πατέρας του Αλφρέντο, που ζητά από τη Βιολέτα να αφήσει τον γιο του προκειμένου να μη στιγματιστεί η οικογένειά του. Η Βιολέτα υπακούει και θυσιάζει τον έρωτά της. Ο Αλφρέντο μη γνωρίζοντας όλη την αλήθεια, την εξευτελίζει μπροστά σε όλους. Ο πατέρας του τον επιπλήττει για τη συμπεριφορά του και του αποκαλύπτει την αλήθεια. Όταν ο Αλφρέντο επιστρέφει μετανιωμένος στη Βιολέτα ζητώντας συγχώρεση, οι δύο νέοι συμφιλιώνονται και κάνουν όνειρα για το μέλλον, αλλά η κλονισμένη υγεία της Βιολέτας την οδηγεί στον θάνατο.
Μια εμπνευσμένη σκηνοθεσία
Ο Κωνσταντίνος Ρήγος δεν ανέλαβε μόνο τη σκηνοθεσία του έργου, αλλά και τη χορογραφία και τα σκηνικά. Επάνω στη σκηνή του Ηρωδείου, δεξιά κι αριστερά, δύο μεγάλες ελαφρώς επικλινείς υπερυψωμένες κατασκευές, παρουσιάζουν το εσωτερικό δύο δωματίων: στα αριστερά ένα αριστοκρατικό δωμάτιο και στα δεξιά ένα δωμάτιο εξοχής. Στο κέντρο της σκηνής ήταν τοποθετημένο ένα μεγάλο μακρύ τραπέζι, με μαύρο κάλυμμα, κεριά και μαύρες δερμάτινες καρέκλες που έδιναν αρχικά μακάβρια εντύπωση αλλά αποτέλεσαν χώρο γλεντιού. Επρόκειτο προφανώς για ένα ιδιαίτερο στοιχείο προοικονομίας του θανάτου της Βιολέτας.
Η δουλειά της Ιωάννας Τσάμη στα κοστούμια υπήρξε ιδιαίτερα εμπνευσμένη: ομοιόμορφο μαύρο χρώμα στο πλήθος, πολυχρωμία στις τσιγγάνες και υπερβολική πολυχρωμία στους ταυρομάχους, πολυτέλεια και λάμψη στα ενδύματα των πρωταγωνιστών.
Η όπερα ξεκίνησε φαντασμαγορικά, με τη χορωδία να βρίσκεται περιμετρικά της σκηνής γύρω από το τραπέζι συνοδεύοντας το ζευγάρι των λυρικών τραγουδιστών, ενώ οι χορευτές της λυρικής βρίσκονταν σε πρώτο πλάνο. Στις σκηνές του γλεντιού, οι χορωδοί φορούσαν εντυπωσιακά ρούχα εποχής, όλα μαύρα, δερμάτινα, με δαντέλα, σε έναν συνδυασμό ρομαντισμού και γκόθικ αισθητικής. Η δουλειά της Ιωάννας Τσάμη στα κοστούμια υπήρξε ιδιαίτερα εμπνευσμένη: ομοιόμορφο μαύρο χρώμα στο πλήθος, πολυχρωμία στις τσιγγάνες και υπερβολική πολυχρωμία στους ταυρομάχους, πολυτέλεια και λάμψη στα ενδύματα των πρωταγωνιστών.
Γενικά, το ρομαντικό περιβάλλον με αναφορές σε μια πιο σύγχρονη εποχή, όπως τα φώτα νέον και οι ηλεκτρικοί κάκτοι τύπου σαλούν, λειτούργησε συμβολικά και υπογράμμισε το δίπολο του έργου: αριστοκρατία και περιθώριο, κοινωνικά στεγανά και ελευθερία. Σημαντικό εύρημα για τη δημιουργία ατμόσφαιρας και την περαιτέρω ανάδειξη της παράστασης υπήρξαν οι προβολές στον τοίχο του Ηρωδείου, απόλυτα εναρμονισμένες με την αισθητική της, ειδικά στην τελευταία σκηνή του θανάτου της Βιολέτας, με τα πουλιά να πετούν σε αργή κίνηση πάνω από την σκηνή. Υπεύθυνος βίντεο ο Βασίλης Κεχαγιάς.
Οι χορευτές συνόδευσαν σε καίρια σημεία σκηνές του έργου, με την κατάλληλη κάθε φορά χορογραφία, με αποκορύφωμα τη σκηνή της ταυρομαχίας και την εντυπωσιακή παρουσία του χορευτή-ταύρου.
Σε ό,τι αφορά στα σκηνικά που επιμελήθηκε ο Κωνσταντίνος Ρήγος αν και τα δύο μεγάλα δωμάτια μέσα στη σκηνή λειτούργησαν εξαιρετικά ως σημείο αναφοράς στην εποχή που γράφτηκε το έργο, ο όγκος τους συμπίεζε την ήδη περιορισμένη σκηνή του Ηρωδείου και συνακόλουθα τις κινήσεις των χορευτών και της χορωδίας. Παρ’ όλα αυτά ο Ρήγος, ως έμπειρος χορογράφος, κατάφερε μια πετυχημένη διαχείριση του χώρου. Ιδιαίτερα ικανοποιητικός αποδείχθηκε ο συντονισμός αλλά και η σκηνοθετική καθοδήγηση των χορευτών, της χορωδίας και των λυρικών τραγουδιστών. Οι χορευτές συνόδευσαν σε καίρια σημεία σκηνές του έργου, με την κατάλληλη κάθε φορά χορογραφία, με αποκορύφωμα τη σκηνή της ταυρομαχίας και την εντυπωσιακή παρουσία του χορευτή-ταύρου.
Ο Κωνσταντίνος Ρήγος, στην πρώτη του σκηνοθετική απόπειρα στην όπερα, αποδεικνύεται πως είναι σκηνοθέτης με μεγάλο εύρος. Αξιοποίησε πλήρως τους χορευτές της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, συνδυάζοντας με επιτυχία τον ρόλο του ως χορογράφου και διευθυντή του μπαλέτου της Λυρικής, με αυτόν του σκηνοθέτη. Μας έχει δώσει άλλωστε στο παρελθόν ισχυρά δείγματα της ικανότητάς του να διαχειρίζεται μεγάλες παραγωγές. Μας μετέφερε με πρωτότυπο και σύγχρονο τρόπο στην ατμόσφαιρα του Παρισιού του 19ου αιώνα και στην εποχή της Κυρίας με της Καμέλιες –το ομώνυμο μυθιστόρημα του Αλέξανδρου Δουμά το οποίο υπήρξε πηγή έμπνευσης για τον Βέρντι– δίνοντας ενίοτε εικόνες μιας πιο σύγχρονης εποχής, κάνοντάς μας να ταυτιστούμε με το δράμα της Βιολέτας και του Αλφρέντο.
Πρωταγωνιστές μεγάλου βεληνεκούς
Η 25χρονη [Μαρία Μούντρυακ] γεννημένη στο Καζακστάν και πολιτογραφημένη ιταλίδα έδωσε μια απολαυστική ερμηνεία και εντυπωσίασε με τον κρυστάλλινο ήχο της. Οι ψηλές της νότες αποδείχθηκαν γεμάτες όγκο και ένταση, ο λυρισμός της υπήρξε συγκινητικός και η σκηνική της παρουσία ένας συνδυασμός φανταχτερής ενέργειας και εύθραυστου ψυχισμού.
Στην παράσταση της 28ης Ιουλίου, τον πρωταγωνιστικό ρόλο της Βιολέτας ερμήνευσε η υψίφωνος Μαρία Μούντρυακ, συμμετοχή εκτός προγράμματος λόγω ασθένειας της Εκατερίνα Σιούρινα. Η 25χρονη γεννημένη στο Καζακστάν και πολιτογραφημένη ιταλίδα έδωσε μια απολαυστική ερμηνεία και εντυπωσίασε με τον κρυστάλλινο ήχο της. Οι ψηλές της νότες αποδείχθηκαν γεμάτες όγκο και ένταση, ο λυρισμός της υπήρξε συγκινητικός και η σκηνική της παρουσία ένας συνδυασμός φανταχτερής ενέργειας και εύθραυστου ψυχισμού. Πιο δυνατές της στιγμές οι άριες «Εstrano!», «Follie!», «Delirio vano è questo» και «Sempre libera» στην πρώτη πράξη, «Αddio del passato» στην τρίτη πράξη αλλά και το ντουέτο της με τον Αλφρέντο, «Parigi, ocara» στην τρίτη πράξη.
Συμπρωταγωνιστής της στο ρόλο του Αλφρέντο ο ρώσος τενόρος Αλεξέι Ντόλγκοφ. Εξαιρετικός φωνητικά και ιδιαίτερα εντυπωσιακός ερμηνευτικά, ο Ντόλγκοφ απέδωσε τον απαιτητικό ρόλο με προσοχή στις λεπτομέρειες και με ξεκάθαρες διαθέσεις. Άλλοτε παράφορα ερωτευμένος, άλλοτε πληγωμένος και οργισμένος και άλλοτε υπερευαίσθητος. Συγκλονιστικός στην άρια «O mio rimorso!».
Στον ρόλο του πατέρα, Τζιόρτζιο Ζερμόν, ο «δικός μας» Τάσης Χριστογιαννόπουλος, ένας βαρύτονος-χαμαιλέων, ευέλικτος και εκφραστικός, του οποίου τις ερμηνείες απολαμβάνουμε κάθε φορά που τον συναντούμε.
Εξαιρετικοί όλοι οι σολίστ στους δευτερεύοντες ρόλους (Χρυσάνθη Σπιτάδη-Φλώρα, Λυδία Βαφειάδη-Αννίνα, Γιάννης Καλύβας-Γκαστόνε, Χάρης Ανδριανός-Μπουφόν, Νίκος Κοτενίδης-Μαρκήσιος του Ομπινύ, Δημήτρης Κασιούμης-Γκρανβίλ, Χρήστος Γιαννούλης-Τζουζέππε).
Φροντισμένη και λεπτομερής η δουλειά του Αγαθάγγελου Γεωργακάτου στη διεύθυνση χορωδίας. Αν και υπήρξαν αστάθειες σε κάποια σημεία στον συντονισμό με την ορχήστρα, απολαύσαμε μια μελετημένη χορωδία, ιδιαίτερα εντυπωσιακή για την ταχύτητα, τον ρυθμό της και την ευαισθησία της.
Παρά την υπερβολική ζέστη, η Ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής ανταποκρίθηκε στον ρόλο της, υπό την μπαγκέτα του αρχιμουσικού Λουκά Καρυτινού, ο οποίος διηύθυνε με πάθος και νεανική διάθεση. Ο μαέστρος απέφυγε την παγίδα των εξωφρενικών tempi για λόγους εντυπωσιασμού, ενώ στα αργά μέρη ύφανε έναν ήχο απόλυτα ελεγχόμενο και λυρικό, με την απαραίτητη εγκράτεια.
Η Εθνική Λυρική Σκηνή απέδειξε για άλλη μια φορά την ιδιαίτερη φροντίδα με την οποία αντιμετωπίζει τις παραγωγές της, παραγωγές ισάξιες ευρωπαϊκών και διεθνών.
* Η ΧΡΥΣΑ ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ είναι μουσικός και εκπαιδευτικός.