Για τη συναυλία του Diotima Quartet στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση στις 28 Μαρτίου.
Της Χρύσας Στρογγύλη
Την Πέμπτη 28 Μαρτίου 2019, στη Μικρή Σκηνή της Στέγης, παρακολουθήσαμε το Κουαρτέτο Diotima από τη Γαλλία σε ένα πρόγραμμα που περιλάμβανε τα κουαρτέτα για έγχορδα του Ούγγρου συνθέτη Μπέλα Μπάρτοκ αρ.1 και αρ.2 και το κουαρτέτο του έλληνα συνθέτη Αλέξανδρου Μαρκέα «Τα νέα ερείπια των Αθηνών», μετά από παραγγελία του Festival des Arts de Monte Carlo.
Κοινός παρονομαστής των τριών έργων της συναυλίας: ο Μπετόβεν. Τα δυο κουαρτέτα του Μπέλα Μπάρτοκ έχουν αρκετά κοινά χαρακτηριστικά με τα τελευταία κουαρτέτα του Μπετόβεν, ενώ το έργο του Μαρκέα εμπνέεται από τη σκηνική μουσική του Μπετόβεν «Τα ερείπια των Αθηνών».
Κοινός παρονομαστής των τριών έργων της συναυλίας: ο Μπετόβεν. Τα δυο κουαρτέτα του Μπέλα Μπάρτοκ έχουν αρκετά κοινά χαρακτηριστικά με τα τελευταία κουαρτέτα του Μπετόβεν, ενώ το έργο του Μαρκέα εμπνέεται από τη σκηνική μουσική του Μπετόβεν «Τα ερείπια των Αθηνών».
Οι συνθέτες και η συναυλία
Ο Μπέλα Μπάρτοκ (1881 – 1945) είναι ένας από τους σημαντικότερους συνθέτες του 20ού αιώνα. Κατατάσσεται στους ιδρυτές της Εθνομουσικολογίας, λόγω της αναλυτικής του μελέτης πάνω στη λαϊκή μουσική. Σε πολλά από τα έργα του, και κυρίως στις μικρής κλίμακας συνθέσεις του, είναι φανερή η επίδραση της λαϊκής μουσικής της πατρίδας του. Το «Κουαρτέτο εγχόρδων αρ.1» σε λα ελάσσονα είναι μια από αυτές τις συνθέσεις. Το «Κουαρτέτο εγχόρδων αρ.2» το συνέθεσε την περίοδο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ο Αλέξανδρος Μαρκέας ζει στα Γαλλία και είναι συνθέτης σύγχρονης μουσικής. Εδώ και είκοσι χρόνια τα έργα του παίζονται στη Γαλλία και σε όλον τον κόσμο. Έχει αποσπάσει πολλά βραβεία και από το 2003 διδάσκει στο Ανώτατο Εθνικό Ωδείο του Παρισιού. Το έργο του «Τα νέα ερείπια των Αθηνών» βασίστηκε στην τεχνοτροπία του πουαντιλισμού (ή πουαντιγισμού, από τη γαλλική λέξη pointillisme) και πιθανόν παρομοιάζει τις σκόρπιες νότες με τα σκόρπια ερείπια ενός αρχαίου οικοδομήματος.
Στη συναυλία της Στέγης ιδιαίτερη εντύπωση προξένησε η διάταξη των μουσικών, μια διάταξη εντελώς αντισυμβατική για τα δεδομένα ενός αντιπροσωπευτικού κουαρτέτου εγχόρδων. Οι μουσικοί ήταν τοποθετημένοι σε διαγώνια διάταξη στη σκηνή, με το βιολοντσέλο να βρίσκεται πίσω δεξιά, τη βιόλα και το δεύτερο βιολί διαγωνίως πιο μπροστά και το πρώτο βιολί αριστερά μπροστά. Στη σύνθεσή του ο Μαρκέας αξιοποίησε στο έπακρο τη δυνατότητα των οργάνων να αποδίδουν ποικίλους ήχους –και κυρίως ήχους της φύσης– και γι’ αυτό έκανε εκτεταμένη χρήση των εφέ. Το αρχικό του μοτίβο θύμιζε σφύριγμα ανέμου και οι εκτελεστές κινούνταν διαδοχικά, σαν να τους κινούσε το φύσημα του αέρα. Το κουαρτέτο Diotima έδωσε και πάλι τον καλύτερο εαυτό του για να αναδείξει τις πτυχές ενός τόσο απαιτητικού έργου, όχι τόσο δεξιοτεχνικά, όσο ερμηνευτικά.
Ιστορία του κουαρτέτου
Και οι τέσσερις σπουδαίοι μουσικοί ξεχώρισαν όχι μόνο με την εντυπωσιακή δεξιοτεχνία –των ιδιαιτέρως απαιτητικών κουαρτέτων του Μπάρτοκ– με τον άριστο συγχρονισμό, με τις πεντακάθαρες και απόλυτα ισορροπημένες γραμμές τους, αλλά κυρίως με την εκφραστικότητά τους.
Το κουαρτέτο Diotima δημιουργήθηκε πριν από περίπου είκοσι χρόνια από απόφοιτους των κονσερβατουάρ του Παρισιού και της Λυών. Έχει συμμετάσχει σε πολλούς μουσικούς διαγωνισμούς και φεστιβάλ ανά τον κόσμο και έχει αποσπάσει πολλά βραβεία. To 2018 τους απονεμήθηκε το Βραβείο Ευρωπαϊκής Κληρονομιάς από το Γαλλικό Υπουργείο Πολιτισμού. Η τελευταία φορά που τους απολαύσαμε ήταν το 2016 στην αίθουσα «Παρνασσός», στο πλαίσιο των δράσεων της Στέγης «Hypnos Project».
Έχω την εντύπωση πως το φιλόμουσο κοινό δεν έχει συχνά την ευκαιρία να απολαύσει τόσο υψηλού επιπέδου μουσικές εκτελέσεις. Και οι τέσσερις σπουδαίοι μουσικοί ξεχώρισαν όχι μόνο με την εντυπωσιακή δεξιοτεχνία –των ιδιαιτέρως απαιτητικών κουαρτέτων του Μπάρτοκ– με τον άριστο συγχρονισμό, με τις πεντακάθαρες και απόλυτα ισορροπημένες γραμμές τους, αλλά κυρίως με την εκφραστικότητά τους. Δοσμένοι ψυχή τε και σώματι σε μια εκτέλεση προσεγμένη στη λεπτομέρειά της ανέδειξαν κάθε πτυχή των έργων. Ηγετική φυσιογνωμία του κουαρτέτου ο βιολονίστας Γιουνπένγκ Ζάο, ο οποίος σχεδόν έπαιζε ρόλο μαέστρου με τις κινήσεις του βιολιού του. Με λίγα λόγια, το κουαρτέτο Diotima διαθέτει όλες τις αρετές μιας καλής ομάδας, με σεβασμό του ενός οργάνου προς το άλλο, με μια σπάνια καθαρότητα στον ήχο, με συντονισμό που μαρτυρεί πολύχρονη τριβή και συνεργασία των μελών του, με καλοσυντονισμένες αλλαγές ταχυτήτων, με σπάνιο λυρισμό, εσωτερικότητα, αλλά ταυτόχρονα με ενέργεια και νεανικό πάθος. Μέσα σε είκοσι χρόνια ενεργούς δράσης, το κουαρτέτο έχει χτίσει σπουδαία φήμη, επιλέγοντας συνήθως ρεπερτόριο σύγχρονης λόγιας μουσικής, ιδιαίτερα απαιτητικό, το οποίο, μέσα από τις λεπτομερώς μελετημένες και ζωηρές ερμηνείες του έχει καταφέρει να το καταστήσει προσφιλές ακόμα και σε κοινό δεν προτιμά αυτό το είδος μουσικής.
* Η ΧΡΥΣΑ ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ είναι μουσικός και εκπαιδευτικός.
