alt

Για το μυθιστόρημα του Santiago H. Amigorena «Τα τελευταία μου λόγια» (μτφρ. Τιτίκα Δημητρούλια, εκδ. Gutenberg).

Του Γιώργου Λαμπράκου

Στην εικοτολογική μυθοπλασία, την πεζογραφία που εκτυλίσσει εύλογες υποθέσεις για το μέλλον του πλανήτη και τη θέση μας σε αυτόν, κεντρικό ρόλο διαδραματίζει τις τελευταίες δεκαετίες η θεματική της ανθρωπογενούς Αποκάλυψης. Ως γνωστόν, εδώ και πάρα πολύ καιρό δεν γράφονται ουτοπίες, αλλά μόνο δυστοπίες, στις οποίες συχνά συμπεριλαμβάνεται η ιδέα της επερχόμενης συντέλειας του κόσμου, συνήθως του ανθρώπινου, ενίοτε και του φυσικού στο σύνολό του. Στο συγκεκριμένο λογοτεχνικό υποείδος δεσπόζουν παραδοσιακά συγγραφείς από αγγλόφωνες χώρες, πότε πότε όμως εμφανίζονται κι εντυπωσιακές εξαιρέσεις. 

Στο αποκαλυψιακό περιβάλλον ο νεαρός πρωταγωνιστής –ο τελευταίος άνθρωπος και αφηγητής– γράφει «τα τελευταία του λόγια» συμπληρώνοντας με τον δικό του τρόπο τα γραπτά ενός υπερήλικα ονόματι Ουίλιαμ Σαίξπηρ, που τον συντρόφευε μέχρι το δικό του τέλος.

Τα τελευταία μου λόγια του Σαντιάγο Αμιγκορένα (μτφρ. Τιτίκα Δημητρούλια), ενός σύγχρονου Αργεντινού συγγραφέα που γράφει στα γαλλικά και, εάν δεν λαθεύω, μεταφράζεται για πρώτη φορά στα ελληνικά, είναι ένα εκτενές αφήγημα για τη ζωή των τελευταίων ανθρώπων στα τέλη του 21ου αιώνα ύστερα από αλλεπάλληλες καταστροφές. Η Αθήνα, πιο συγκεκριμένα η Ακρόπολη, το κατά γενική ομολογία λίκνο του Δυτικού πολιτισμού, γίνεται ύστερα από ένα Κάλεσμα ο τόπος συνάντησης των λίγων εκατοντάδων που έχουν απομείνει. Στο αποκαλυψιακό περιβάλλον ο νεαρός πρωταγωνιστής –ο τελευταίος άνθρωπος και αφηγητής– γράφει «τα τελευταία του λόγια» συμπληρώνοντας με τον δικό του τρόπο τα γραπτά ενός υπερήλικα ονόματι Ουίλιαμ Σαίξπηρ, που τον συντρόφευε μέχρι το δικό του τέλος.    

Σε τούτο το ιδιότυπο ημερολόγιο αφανισμού χωρούν τα πάντα: αναμνήσεις του πρωταγωνιστή και άλλων από τη ζοφερή πορεία τους προς την Αθήνα, βιώματα πλάι στους τελευταίους συντρόφους με τους οποίους εγκαθιδρύθηκε μια έστω πρόσκαιρη κοινότητα, σκέψεις για τον άνθρωπο ως φυσικό και πολιτισμικό ον, σεξουαλικές εμπειρίες με απώτερο στόχο τη διαιώνιση του είδους, νοσταλγικές αναφορές σε διηγήσεις παλαιότερων ανθρώπων από εποχές που έμοιαζαν παραδείσιες σε σχέση με το παρόν, αναθέματα για την ανθρώπινη απληστία και μωρία, ευχές για την ανατολή ενός καλύτερου κόσμου. Ο δυστοπικός λόγος, εδώ και γενικότερα, αφενός αναδεικνύει την αίσθηση ότι η ανθρωπότητα μάλλον δίκαια (αυτο)τιμωρείται για το γεγονός ότι τα έκανε μαντάρα, αφετέρου προσφέρει μια παράδοξη αίσθηση ανάτασης καθώς, όπως γράφει εύστοχα ο Γκίντερ Άντερς στο ένα από τα δύο μότο του βιβλίου, «Προαναγγέλλουμε την Αποκάλυψη μόνο και μόνο για να διαψευδόμαστε. Για να χαιρόμαστε κάθε καινούργια μέρα με την τύχη μας, που είμαστε ακόμη εδώ, καταγέλαστοι αλλά ορθοί».   

Δύο αιτίες παρουσιάζονται ως θεμελιώδεις για την Αποκάλυψη. Η πρώτη αφορά στην ψυχοσωματική παρακμή του ανθρώπινου είδους εξαιτίας της απομάκρυνσής του από τη φύση: «Ο άνθρωπος, δυστυχώς, δεν κατάλαβε ποτέ τελικά ότι η φύση και η ανθρωπότητα είναι ένα και το αυτό πράγμα». Η δεύτερη αφορά στην τρομακτική, και με τις δύο βασικές σημασίες, δημογραφική εξάπλωση του Homo sapiens: «Ύστερα, με τον πολλαπλασιασμό του, ο άνθρωπος άρχισε να μένει πίσω σε σχέση με τον ίδιο του τον εαυτό. Με τον πολλαπλασιασμό του, έτσι επιτάχυνε ο άνθρωπος το ίδιο του το τέλος. […] Όλα τα κατέστρεψε η πολυανθρωπία». Μολονότι διακριτές, οι αιτίες αυτές αλληλοεπηρεάζονταν, συντελώντας και στις επερχόμενες καταστροφικές εξελίξεις, από πλημμύρες και ιούς μέχρι τεράστιες μεταναστεύσεις. Παράλληλα, με τον καταμερισμό εργασίας και την εξατομίκευση συγκροτήθηκε ένα εγωπαθές νεωτερικό υποκείμενο που «σκεφτόταν χωρίς τους άλλους» και πολλαπλασιαζόταν εις βάρος όλων των ειδών: «Από πολύ καιρό ήδη, άλλωστε, ο άνθρωπος είχε καταλήξει, με τη διαρκή εξειδίκευση, να ξέρει τα πάντα… για το τίποτα. Έφτιαχνε λοιπόν ο καθένας τη θεωρία του, όχι για να βοηθήσει με κάποιο τρόπο να αποφευχθεί το προαναγγελθέν τέλος, αλλά με μοναδικό σκοπό του να πείσει τους άλλους». Σε κάθε περίπτωση, όσο κι αν ο πρωταγωνιστής πελαγώνει μπροστά στη φρίκη («Είμαι ο τελευταίος άνθρωπος. […] έχασα την ανθρωπότητα»), δεν το βάζει κάτω. 

«Τα τελευταία μου λόγια» του Σαντιάγο Αμιγκορένα είναι ένα συνταρακτικό μελλοντολογικό έργο, μια ισχυρή προειδοποίηση για το πού ενδέχεται να οδεύουμε, αλλά και μια συγκινητική ιστορία από την οποία δεν λείπει το –έστω δειλό– όραμα του αφηγητή ως προς τη δυνατότητα αναγέννησης της ανθρωπότητας.

Ο αφηγηματικός τόνος δεν θα μπορούσε παρά να είναι ελεγειακός, διάστικτος με ποιητικές πινελιές, όμως δεν απουσιάζει και το σκωπτικό πνεύμα: «Στον κόσμο πριν από τον αποπληθυσμό, οι πολιτικοί έπαιρναν το αεροπλάνο για να πάνε να συμμετάσχουν σε συνεδριάσεις όπου διαβουλεύονταν για τον περιορισμό των εναέριων μεταφορών. Κάποιοι επικεφαλής οικολογικών οργανώσεων ήλπιζαν να γίνουν υπουργοί σε κυβερνήσεις που θα τους έδιναν το δικαίωμα να διαθέτουν υπηρεσιακό αυτοκίνητο. Κάποιοι συγγραφείς έγραφαν βιβλία για να πουν ότι τα βιβλία καταστρέφουν τα δάση». Η διαφορά του έργου του Αμιγκορένα από τα συναφή αγγλόφωνα έγκειται στο ότι αποφεύγει τις πλατειαστικές και ενίοτε κουραστικές τεχνικές λεπτομέρειες για χάρη της εστίασης στην ιστορική-φιλοσοφική ουσία της συντέλειας – γι’ αυτό και, παρά την εφιαλτική υπόθεση, διαβάζεται απνευστί. 

Η προσεγμένη έκδοση της σειράς Aldina συμπληρώνεται από εισαγωγή της μεταφράστριας, επίμετρο της Αναστασίας Αντωνοπούλου για την ισχυρή διακειμενική σχέση του έργου με τον Υπερίωνα του Χέλντερλιν, και το σύντομο αφήγημα «Ο Κένταυρος» του Μορίς ντε Γκερέν, η σχέση του οποίου με το βιβλίο δεν γίνεται να αποκαλυφθεί εδώ. Τα τελευταία μου λόγια του Σαντιάγο Αμιγκορένα είναι ένα συνταρακτικό μελλοντολογικό έργο, μια ισχυρή προειδοποίηση για το πού ενδέχεται να οδεύουμε, αλλά και μια συγκινητική ιστορία από την οποία δεν λείπει το –έστω δειλό– όραμα του αφηγητή ως προς τη δυνατότητα αναγέννησης της ανθρωπότητας. Το τέλος μπορεί να γίνει η αρχή κι ο πολιτισμός να ξεκινήσει από το μηδέν. Άραγε, αν αυτό συμβεί, θα έχουμε μια αιώνια επιστροφή;

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΑΜΠΡΑΚΟΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής.
Τελευταίο του βιβλίο, το λογοτεχνικό δοκίμιο «Τσαρλς Μπουκόβσκι – Ο κυνικός Κυνικός (εκδ. Γαβριηλίδης).

 Στην κεντρική εικόνα ο πίνακας της © Albertina Giuliana Alberti.


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Για καιρό ζήσαμε έτσι: σχεδόν έναν ολόκληρο μήνα. Όλα περίσσευαν: το νερό, η τροφή, η φιλία κι ο έρωτας.
Η Άλμπα κι η Σιέρα είχαν κλείσει τα δεκαεφτά τους χρόνια. Η ομορφιά τους καταύγαζε τον κόσμο.
Μια μέρα, είδαμε το σύννεφο να ανοίγει και να σχηματίζει σχεδόν δυο χωριστά σύννεφα. Και στη μέση, λαγαρή και λαμπερή, διαγραφόταν μια λεπτή γραμμή γαλανού ουρανού.
Χωρίς να το πούμε ποτέ, χωρίς να το ομολογήσουμε ο ένας στον άλλον αλλά και στον εαυτό μας τον ίδιο, είχαμε πιστέψει τότε πως κάτι μπορούσε ίσως, απλώς, να ξαναρχίσει.
Ότι έτσι, μες στην ερωτική παλίνδρομη κίνηση, κάτι καινούργιο μπορούσε να γεννηθεί. Ναι: νιώσαμε αχνά κάτι σαν ελπίδα.» 

altΤα τελευταία μου λόγια
Santiago H. Amigorena
Μτφρ. Τιτίκα Δημητρούλια
Gutenberg 2019
Σελ. 192, τιμή εκδότη €10,00

 

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η νύχτα θα είναι μεγάλη» του Σαντιάγκο Γκαμπόα (κριτική) – Ένα καθαρόαιμο πολιτικό και κοινωνικό θρίλερ με φόντο την Κολομβία

«Η νύχτα θα είναι μεγάλη» του Σαντιάγκο Γκαμπόα (κριτική) – Ένα καθαρόαιμο πολιτικό και κοινωνικό θρίλερ με φόντο την Κολομβία

Για το μυθιστόρημα του Σαντιάγκο Γκαμπόα [Santiago Gamboa] «Η νύχτα θα είναι μεγάλη» (μτφρ. Δήμητρα Σταυρίδου, εκδ. Διόπτρα). Ο γνωστός Κολομβιανός συγγραφέας θα βρίσκεται σε λίγες μέρες στην Αθήνα, στο πλαίσιο του 15ου Φεστιβάλ ΛΕΑ, και στη συνέχεια στα Χανιά, στο 2ο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων. 

...
«Το δώρο του Χάμπολντ» του Σολ Μπέλοου (κριτική)

«Το δώρο του Χάμπολντ» του Σολ Μπέλοου (κριτική)

Για το μυθιστόρημα που χάρισε στον Σολ Μπέλοου [Saul Bellow, 1915-2005] το Πούλιτζερ το 1976, «Το δώρο του Χάμπολντ» (μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εισαγωγή: Jeffrey Eugenides, εκδ. Gutenberg). 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ (κριτική) – Ένα πολυστρωματικό μυθιστόρημα που υμνεί τη λογοτεχνία

«Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ (κριτική) – Ένα πολυστρωματικό μυθιστόρημα που υμνεί τη λογοτεχνία

Για το μυθιστόρημα του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ [Mohamed Mbougar Sarr] «Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» (μτφρ. Μήνα Πατεράκη-Γαρέφη, εκδ. Πατάκη), που τιμήθηκε με τη μεγαλύτερη διάκριση των γαλλικών γραμμάτων, το βραβείο Goncourt, για το 2021. Στην κεντρική εικόνα, ο συγγραφέας. 

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Το πρώτο επεισόδιο της εκπομπής «Βίος και Πολιτεία» μεταδόθηκε ζωντανά την Παρασκευή και βρίσκεται ήδη στον «αέρα» του διαδικτύου. Μια πρωτοβουλία του μεγαλύτερου και πιο εν...

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Δημοσιοποιήθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ.

Επιμέλεια: Book Press

Δημοσιοποιείται η λίστα των φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ, υπό την Αιγίδα της Α.Ε. ...

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη στην ευρωπαϊκή λίστα προτεινόμενων βιβλίων του Readers of Europe 2023

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη στην ευρωπαϊκή λίστα προτεινόμενων βιβλίων του Readers of Europe 2023

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη προτείνεται για την ευρωπαϊκή λίστα βιβλίων της Ευρωπαϊκής Βιβλιοθήκης Readers of Europe για το 2023.

Επιμέλεια: Book Press

Το ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ