alt

Για το μυθιστόρημα του Santiago H. Amigorena «Τα τελευταία μου λόγια» (μτφρ. Τιτίκα Δημητρούλια, εκδ. Gutenberg).

Του Γιώργου Λαμπράκου

Στην εικοτολογική μυθοπλασία, την πεζογραφία που εκτυλίσσει εύλογες υποθέσεις για το μέλλον του πλανήτη και τη θέση μας σε αυτόν, κεντρικό ρόλο διαδραματίζει τις τελευταίες δεκαετίες η θεματική της ανθρωπογενούς Αποκάλυψης. Ως γνωστόν, εδώ και πάρα πολύ καιρό δεν γράφονται ουτοπίες, αλλά μόνο δυστοπίες, στις οποίες συχνά συμπεριλαμβάνεται η ιδέα της επερχόμενης συντέλειας του κόσμου, συνήθως του ανθρώπινου, ενίοτε και του φυσικού στο σύνολό του. Στο συγκεκριμένο λογοτεχνικό υποείδος δεσπόζουν παραδοσιακά συγγραφείς από αγγλόφωνες χώρες, πότε πότε όμως εμφανίζονται κι εντυπωσιακές εξαιρέσεις. 

Στο αποκαλυψιακό περιβάλλον ο νεαρός πρωταγωνιστής –ο τελευταίος άνθρωπος και αφηγητής– γράφει «τα τελευταία του λόγια» συμπληρώνοντας με τον δικό του τρόπο τα γραπτά ενός υπερήλικα ονόματι Ουίλιαμ Σαίξπηρ, που τον συντρόφευε μέχρι το δικό του τέλος.

Τα τελευταία μου λόγια του Σαντιάγο Αμιγκορένα (μτφρ. Τιτίκα Δημητρούλια), ενός σύγχρονου Αργεντινού συγγραφέα που γράφει στα γαλλικά και, εάν δεν λαθεύω, μεταφράζεται για πρώτη φορά στα ελληνικά, είναι ένα εκτενές αφήγημα για τη ζωή των τελευταίων ανθρώπων στα τέλη του 21ου αιώνα ύστερα από αλλεπάλληλες καταστροφές. Η Αθήνα, πιο συγκεκριμένα η Ακρόπολη, το κατά γενική ομολογία λίκνο του Δυτικού πολιτισμού, γίνεται ύστερα από ένα Κάλεσμα ο τόπος συνάντησης των λίγων εκατοντάδων που έχουν απομείνει. Στο αποκαλυψιακό περιβάλλον ο νεαρός πρωταγωνιστής –ο τελευταίος άνθρωπος και αφηγητής– γράφει «τα τελευταία του λόγια» συμπληρώνοντας με τον δικό του τρόπο τα γραπτά ενός υπερήλικα ονόματι Ουίλιαμ Σαίξπηρ, που τον συντρόφευε μέχρι το δικό του τέλος.    

Σε τούτο το ιδιότυπο ημερολόγιο αφανισμού χωρούν τα πάντα: αναμνήσεις του πρωταγωνιστή και άλλων από τη ζοφερή πορεία τους προς την Αθήνα, βιώματα πλάι στους τελευταίους συντρόφους με τους οποίους εγκαθιδρύθηκε μια έστω πρόσκαιρη κοινότητα, σκέψεις για τον άνθρωπο ως φυσικό και πολιτισμικό ον, σεξουαλικές εμπειρίες με απώτερο στόχο τη διαιώνιση του είδους, νοσταλγικές αναφορές σε διηγήσεις παλαιότερων ανθρώπων από εποχές που έμοιαζαν παραδείσιες σε σχέση με το παρόν, αναθέματα για την ανθρώπινη απληστία και μωρία, ευχές για την ανατολή ενός καλύτερου κόσμου. Ο δυστοπικός λόγος, εδώ και γενικότερα, αφενός αναδεικνύει την αίσθηση ότι η ανθρωπότητα μάλλον δίκαια (αυτο)τιμωρείται για το γεγονός ότι τα έκανε μαντάρα, αφετέρου προσφέρει μια παράδοξη αίσθηση ανάτασης καθώς, όπως γράφει εύστοχα ο Γκίντερ Άντερς στο ένα από τα δύο μότο του βιβλίου, «Προαναγγέλλουμε την Αποκάλυψη μόνο και μόνο για να διαψευδόμαστε. Για να χαιρόμαστε κάθε καινούργια μέρα με την τύχη μας, που είμαστε ακόμη εδώ, καταγέλαστοι αλλά ορθοί».   

Δύο αιτίες παρουσιάζονται ως θεμελιώδεις για την Αποκάλυψη. Η πρώτη αφορά στην ψυχοσωματική παρακμή του ανθρώπινου είδους εξαιτίας της απομάκρυνσής του από τη φύση: «Ο άνθρωπος, δυστυχώς, δεν κατάλαβε ποτέ τελικά ότι η φύση και η ανθρωπότητα είναι ένα και το αυτό πράγμα». Η δεύτερη αφορά στην τρομακτική, και με τις δύο βασικές σημασίες, δημογραφική εξάπλωση του Homo sapiens: «Ύστερα, με τον πολλαπλασιασμό του, ο άνθρωπος άρχισε να μένει πίσω σε σχέση με τον ίδιο του τον εαυτό. Με τον πολλαπλασιασμό του, έτσι επιτάχυνε ο άνθρωπος το ίδιο του το τέλος. […] Όλα τα κατέστρεψε η πολυανθρωπία». Μολονότι διακριτές, οι αιτίες αυτές αλληλοεπηρεάζονταν, συντελώντας και στις επερχόμενες καταστροφικές εξελίξεις, από πλημμύρες και ιούς μέχρι τεράστιες μεταναστεύσεις. Παράλληλα, με τον καταμερισμό εργασίας και την εξατομίκευση συγκροτήθηκε ένα εγωπαθές νεωτερικό υποκείμενο που «σκεφτόταν χωρίς τους άλλους» και πολλαπλασιαζόταν εις βάρος όλων των ειδών: «Από πολύ καιρό ήδη, άλλωστε, ο άνθρωπος είχε καταλήξει, με τη διαρκή εξειδίκευση, να ξέρει τα πάντα… για το τίποτα. Έφτιαχνε λοιπόν ο καθένας τη θεωρία του, όχι για να βοηθήσει με κάποιο τρόπο να αποφευχθεί το προαναγγελθέν τέλος, αλλά με μοναδικό σκοπό του να πείσει τους άλλους». Σε κάθε περίπτωση, όσο κι αν ο πρωταγωνιστής πελαγώνει μπροστά στη φρίκη («Είμαι ο τελευταίος άνθρωπος. […] έχασα την ανθρωπότητα»), δεν το βάζει κάτω. 

«Τα τελευταία μου λόγια» του Σαντιάγο Αμιγκορένα είναι ένα συνταρακτικό μελλοντολογικό έργο, μια ισχυρή προειδοποίηση για το πού ενδέχεται να οδεύουμε, αλλά και μια συγκινητική ιστορία από την οποία δεν λείπει το –έστω δειλό– όραμα του αφηγητή ως προς τη δυνατότητα αναγέννησης της ανθρωπότητας.

Ο αφηγηματικός τόνος δεν θα μπορούσε παρά να είναι ελεγειακός, διάστικτος με ποιητικές πινελιές, όμως δεν απουσιάζει και το σκωπτικό πνεύμα: «Στον κόσμο πριν από τον αποπληθυσμό, οι πολιτικοί έπαιρναν το αεροπλάνο για να πάνε να συμμετάσχουν σε συνεδριάσεις όπου διαβουλεύονταν για τον περιορισμό των εναέριων μεταφορών. Κάποιοι επικεφαλής οικολογικών οργανώσεων ήλπιζαν να γίνουν υπουργοί σε κυβερνήσεις που θα τους έδιναν το δικαίωμα να διαθέτουν υπηρεσιακό αυτοκίνητο. Κάποιοι συγγραφείς έγραφαν βιβλία για να πουν ότι τα βιβλία καταστρέφουν τα δάση». Η διαφορά του έργου του Αμιγκορένα από τα συναφή αγγλόφωνα έγκειται στο ότι αποφεύγει τις πλατειαστικές και ενίοτε κουραστικές τεχνικές λεπτομέρειες για χάρη της εστίασης στην ιστορική-φιλοσοφική ουσία της συντέλειας – γι’ αυτό και, παρά την εφιαλτική υπόθεση, διαβάζεται απνευστί. 

Η προσεγμένη έκδοση της σειράς Aldina συμπληρώνεται από εισαγωγή της μεταφράστριας, επίμετρο της Αναστασίας Αντωνοπούλου για την ισχυρή διακειμενική σχέση του έργου με τον Υπερίωνα του Χέλντερλιν, και το σύντομο αφήγημα «Ο Κένταυρος» του Μορίς ντε Γκερέν, η σχέση του οποίου με το βιβλίο δεν γίνεται να αποκαλυφθεί εδώ. Τα τελευταία μου λόγια του Σαντιάγο Αμιγκορένα είναι ένα συνταρακτικό μελλοντολογικό έργο, μια ισχυρή προειδοποίηση για το πού ενδέχεται να οδεύουμε, αλλά και μια συγκινητική ιστορία από την οποία δεν λείπει το –έστω δειλό– όραμα του αφηγητή ως προς τη δυνατότητα αναγέννησης της ανθρωπότητας. Το τέλος μπορεί να γίνει η αρχή κι ο πολιτισμός να ξεκινήσει από το μηδέν. Άραγε, αν αυτό συμβεί, θα έχουμε μια αιώνια επιστροφή;

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΑΜΠΡΑΚΟΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής.
Τελευταίο του βιβλίο, το λογοτεχνικό δοκίμιο «Τσαρλς Μπουκόβσκι – Ο κυνικός Κυνικός (εκδ. Γαβριηλίδης).

 Στην κεντρική εικόνα ο πίνακας της © Albertina Giuliana Alberti.


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Για καιρό ζήσαμε έτσι: σχεδόν έναν ολόκληρο μήνα. Όλα περίσσευαν: το νερό, η τροφή, η φιλία κι ο έρωτας.
Η Άλμπα κι η Σιέρα είχαν κλείσει τα δεκαεφτά τους χρόνια. Η ομορφιά τους καταύγαζε τον κόσμο.
Μια μέρα, είδαμε το σύννεφο να ανοίγει και να σχηματίζει σχεδόν δυο χωριστά σύννεφα. Και στη μέση, λαγαρή και λαμπερή, διαγραφόταν μια λεπτή γραμμή γαλανού ουρανού.
Χωρίς να το πούμε ποτέ, χωρίς να το ομολογήσουμε ο ένας στον άλλον αλλά και στον εαυτό μας τον ίδιο, είχαμε πιστέψει τότε πως κάτι μπορούσε ίσως, απλώς, να ξαναρχίσει.
Ότι έτσι, μες στην ερωτική παλίνδρομη κίνηση, κάτι καινούργιο μπορούσε να γεννηθεί. Ναι: νιώσαμε αχνά κάτι σαν ελπίδα.» 

altΤα τελευταία μου λόγια
Santiago H. Amigorena
Μτφρ. Τιτίκα Δημητρούλια
Gutenberg 2019
Σελ. 192, τιμή εκδότη €10,00

 

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Stella Maris» του Κόρμακ ΜακΚάρθι (κριτική) – Όλη η Αμερική του 20ού αιώνα σε ένα ψυχιατρείο

«Stella Maris» του Κόρμακ ΜακΚάρθι (κριτική) – Όλη η Αμερική του 20ού αιώνα σε ένα ψυχιατρείο

Για το μυθιστόρημα του Κόρμακ ΜακΚάρθι (Cormac McCarthy) «Stella Maris» (μτφρ. Γιώργος Κυριαζής, εκδ. Gutenberg). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «God's Crooked Lines» του Oriol Paulo.

Γράφει ο Γιάννης Χατζηκρυστάλλης

...
100 χρόνια με την «κυρία Νταλογουέι»: Γιατί τη διαβάζουμε σήμερα

100 χρόνια με την «κυρία Νταλογουέι»: Γιατί τη διαβάζουμε σήμερα

Για το εμβληματικό μυθιστόρημα της Βιρτζίνια Γουλφ [Virginia Woolf] «Η κυρία Νταλογουέι» που κυκλοφόρησε σαν σήμερα, ακριβώς πριν από 100 χρόνια, στις 14 Μαΐου 1925. Με αυτή την αφορμή, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο συλλεκτική έκδοση σε μετάφραση Κωνσταντίνας Τριανταφυλλόπουλου και εξώφυλλο της Μάριας Μπαχά....

«Οι κηπουροί του Μπέρναμ Γουντ» της Έλενορ Κάτον (κριτική) – Αποκάλυψη με άρωμα Σαίξπηρ

«Οι κηπουροί του Μπέρναμ Γουντ» της Έλενορ Κάτον (κριτική) – Αποκάλυψη με άρωμα Σαίξπηρ

Για το μυθιστόρημα της Έλενορ Κάτον (Eleanor Catton) «Οι κηπουροί του Μπέρναμ Γουντ» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά, εκδ. Πατάκη). 

Γράφει η Ιωάννα Φωτοπούλου 

Μπέρναμ Γουντ είναι το όνομα μιας ακτιβιστικής κολεκτίβας...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Δεν έχω ανάσα» του Λουίζ Σβαρτς (κριτική) – Αντιμέτωπος με το θεριό της κατάθλιψης

«Δεν έχω ανάσα» του Λουίζ Σβαρτς (κριτική) – Αντιμέτωπος με το θεριό της κατάθλιψης

Για το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Λουίζ Σβαρτς (Luiz Schwarcz) «Δεν έχω ανάσα» (μτφρ. Μαρία Παπαδήμα, εκδ. Ίκαρος).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο Λουίζ Σβαρτζ είναι ένας από τους σημαντικότερους εκδότες της Βρ...

Παρουσίαση του μυθιστορήματος «Όνομα πατρός: Δούναβης» του Κώστα Ακρίβου

Παρουσίαση του μυθιστορήματος «Όνομα πατρός: Δούναβης» του Κώστα Ακρίβου

Παρουσίαση του μυθιστορήματος του Κώστα Ακρίβου «Όνομα πατρός: Δούναβης» την Τρίτη 20 Μαΐου, στις 19:30, στον ΙΑΝΟ της Αθήνας.

Επιμέλεια: Book Press

Την Τρίτη 20 Μαΐου, στις 19:30, η Αλυσίδα Πολιτισμού IANOS και ο...

Φώτης Τερζάκης: «Ως συμπεριληπτικό όνομα, η

Φώτης Τερζάκης: «Ως συμπεριληπτικό όνομα, η "Ανατολή" είναι ήδη μια ρατσιστική και αποικιοκρατική κατηγορία, ένας τόπος της φαντασίας μας»

Μιλήσαμε με τον Φώτη Τερζάκη με αφορμή την πρόσφατη επανακυκλοφορία της μετάφρασής του της περίφημης μελέτης του Έντουαρντ Σαΐντ (Edward Said) «Οριενταλισμός», από τις εκδόσεις Σάλτο.

Στον Κ.Β. Κατσουλάρη 

Λίγα εί...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Μεχμέτ Ατές «Η σιωπή του κελιού», το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίμετρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πάντα έλεγαν: «Συνήθως έρχονται γύρω στις έξι, έξι κα...

«Ο σπορέας» του Ζαν Νταρό (προδημοσίευση)

«Ο σπορέας» του Ζαν Νταρό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Ζαν Νταρό [Jean Darot] «Ο σπορέας» (μτφρ. Ελένη Γ. Γύζη), το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Στίξις.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Δεν γνωρίζαμε τίποτα. Δεν γνωρίζαμε αν οι εξόριστοι...

«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα (προδημοσίευση)

«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα της Λίλας Κονομάρα «Μια τρίχα που γίνεται άλογο», η οποία κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Κι όμως κάποτε ήμασταν εμείς, ψιθυρίζει κι αμέσως σκέψεις κα...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η δίκη του Γαλιλαίου, η αποδοχή του θανάτου, αλλά και οι προκαταλήψεις μας για τους τσιγγάνους. Δέκα βιβλία που θα μας γεννήσουν πολλά ερωτήματα και θα μας δώσουν απαντήσεις.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ