alt

Για το μυθιστόρημα του Santiago H. Amigorena «Τα τελευταία μου λόγια» (μτφρ. Τιτίκα Δημητρούλια, εκδ. Gutenberg).

Του Γιώργου Λαμπράκου

Στην εικοτολογική μυθοπλασία, την πεζογραφία που εκτυλίσσει εύλογες υποθέσεις για το μέλλον του πλανήτη και τη θέση μας σε αυτόν, κεντρικό ρόλο διαδραματίζει τις τελευταίες δεκαετίες η θεματική της ανθρωπογενούς Αποκάλυψης. Ως γνωστόν, εδώ και πάρα πολύ καιρό δεν γράφονται ουτοπίες, αλλά μόνο δυστοπίες, στις οποίες συχνά συμπεριλαμβάνεται η ιδέα της επερχόμενης συντέλειας του κόσμου, συνήθως του ανθρώπινου, ενίοτε και του φυσικού στο σύνολό του. Στο συγκεκριμένο λογοτεχνικό υποείδος δεσπόζουν παραδοσιακά συγγραφείς από αγγλόφωνες χώρες, πότε πότε όμως εμφανίζονται κι εντυπωσιακές εξαιρέσεις. 

Στο αποκαλυψιακό περιβάλλον ο νεαρός πρωταγωνιστής –ο τελευταίος άνθρωπος και αφηγητής– γράφει «τα τελευταία του λόγια» συμπληρώνοντας με τον δικό του τρόπο τα γραπτά ενός υπερήλικα ονόματι Ουίλιαμ Σαίξπηρ, που τον συντρόφευε μέχρι το δικό του τέλος.

Τα τελευταία μου λόγια του Σαντιάγο Αμιγκορένα (μτφρ. Τιτίκα Δημητρούλια), ενός σύγχρονου Αργεντινού συγγραφέα που γράφει στα γαλλικά και, εάν δεν λαθεύω, μεταφράζεται για πρώτη φορά στα ελληνικά, είναι ένα εκτενές αφήγημα για τη ζωή των τελευταίων ανθρώπων στα τέλη του 21ου αιώνα ύστερα από αλλεπάλληλες καταστροφές. Η Αθήνα, πιο συγκεκριμένα η Ακρόπολη, το κατά γενική ομολογία λίκνο του Δυτικού πολιτισμού, γίνεται ύστερα από ένα Κάλεσμα ο τόπος συνάντησης των λίγων εκατοντάδων που έχουν απομείνει. Στο αποκαλυψιακό περιβάλλον ο νεαρός πρωταγωνιστής –ο τελευταίος άνθρωπος και αφηγητής– γράφει «τα τελευταία του λόγια» συμπληρώνοντας με τον δικό του τρόπο τα γραπτά ενός υπερήλικα ονόματι Ουίλιαμ Σαίξπηρ, που τον συντρόφευε μέχρι το δικό του τέλος.    

Σε τούτο το ιδιότυπο ημερολόγιο αφανισμού χωρούν τα πάντα: αναμνήσεις του πρωταγωνιστή και άλλων από τη ζοφερή πορεία τους προς την Αθήνα, βιώματα πλάι στους τελευταίους συντρόφους με τους οποίους εγκαθιδρύθηκε μια έστω πρόσκαιρη κοινότητα, σκέψεις για τον άνθρωπο ως φυσικό και πολιτισμικό ον, σεξουαλικές εμπειρίες με απώτερο στόχο τη διαιώνιση του είδους, νοσταλγικές αναφορές σε διηγήσεις παλαιότερων ανθρώπων από εποχές που έμοιαζαν παραδείσιες σε σχέση με το παρόν, αναθέματα για την ανθρώπινη απληστία και μωρία, ευχές για την ανατολή ενός καλύτερου κόσμου. Ο δυστοπικός λόγος, εδώ και γενικότερα, αφενός αναδεικνύει την αίσθηση ότι η ανθρωπότητα μάλλον δίκαια (αυτο)τιμωρείται για το γεγονός ότι τα έκανε μαντάρα, αφετέρου προσφέρει μια παράδοξη αίσθηση ανάτασης καθώς, όπως γράφει εύστοχα ο Γκίντερ Άντερς στο ένα από τα δύο μότο του βιβλίου, «Προαναγγέλλουμε την Αποκάλυψη μόνο και μόνο για να διαψευδόμαστε. Για να χαιρόμαστε κάθε καινούργια μέρα με την τύχη μας, που είμαστε ακόμη εδώ, καταγέλαστοι αλλά ορθοί».   

Δύο αιτίες παρουσιάζονται ως θεμελιώδεις για την Αποκάλυψη. Η πρώτη αφορά στην ψυχοσωματική παρακμή του ανθρώπινου είδους εξαιτίας της απομάκρυνσής του από τη φύση: «Ο άνθρωπος, δυστυχώς, δεν κατάλαβε ποτέ τελικά ότι η φύση και η ανθρωπότητα είναι ένα και το αυτό πράγμα». Η δεύτερη αφορά στην τρομακτική, και με τις δύο βασικές σημασίες, δημογραφική εξάπλωση του Homo sapiens: «Ύστερα, με τον πολλαπλασιασμό του, ο άνθρωπος άρχισε να μένει πίσω σε σχέση με τον ίδιο του τον εαυτό. Με τον πολλαπλασιασμό του, έτσι επιτάχυνε ο άνθρωπος το ίδιο του το τέλος. […] Όλα τα κατέστρεψε η πολυανθρωπία». Μολονότι διακριτές, οι αιτίες αυτές αλληλοεπηρεάζονταν, συντελώντας και στις επερχόμενες καταστροφικές εξελίξεις, από πλημμύρες και ιούς μέχρι τεράστιες μεταναστεύσεις. Παράλληλα, με τον καταμερισμό εργασίας και την εξατομίκευση συγκροτήθηκε ένα εγωπαθές νεωτερικό υποκείμενο που «σκεφτόταν χωρίς τους άλλους» και πολλαπλασιαζόταν εις βάρος όλων των ειδών: «Από πολύ καιρό ήδη, άλλωστε, ο άνθρωπος είχε καταλήξει, με τη διαρκή εξειδίκευση, να ξέρει τα πάντα… για το τίποτα. Έφτιαχνε λοιπόν ο καθένας τη θεωρία του, όχι για να βοηθήσει με κάποιο τρόπο να αποφευχθεί το προαναγγελθέν τέλος, αλλά με μοναδικό σκοπό του να πείσει τους άλλους». Σε κάθε περίπτωση, όσο κι αν ο πρωταγωνιστής πελαγώνει μπροστά στη φρίκη («Είμαι ο τελευταίος άνθρωπος. […] έχασα την ανθρωπότητα»), δεν το βάζει κάτω. 

«Τα τελευταία μου λόγια» του Σαντιάγο Αμιγκορένα είναι ένα συνταρακτικό μελλοντολογικό έργο, μια ισχυρή προειδοποίηση για το πού ενδέχεται να οδεύουμε, αλλά και μια συγκινητική ιστορία από την οποία δεν λείπει το –έστω δειλό– όραμα του αφηγητή ως προς τη δυνατότητα αναγέννησης της ανθρωπότητας.

Ο αφηγηματικός τόνος δεν θα μπορούσε παρά να είναι ελεγειακός, διάστικτος με ποιητικές πινελιές, όμως δεν απουσιάζει και το σκωπτικό πνεύμα: «Στον κόσμο πριν από τον αποπληθυσμό, οι πολιτικοί έπαιρναν το αεροπλάνο για να πάνε να συμμετάσχουν σε συνεδριάσεις όπου διαβουλεύονταν για τον περιορισμό των εναέριων μεταφορών. Κάποιοι επικεφαλής οικολογικών οργανώσεων ήλπιζαν να γίνουν υπουργοί σε κυβερνήσεις που θα τους έδιναν το δικαίωμα να διαθέτουν υπηρεσιακό αυτοκίνητο. Κάποιοι συγγραφείς έγραφαν βιβλία για να πουν ότι τα βιβλία καταστρέφουν τα δάση». Η διαφορά του έργου του Αμιγκορένα από τα συναφή αγγλόφωνα έγκειται στο ότι αποφεύγει τις πλατειαστικές και ενίοτε κουραστικές τεχνικές λεπτομέρειες για χάρη της εστίασης στην ιστορική-φιλοσοφική ουσία της συντέλειας – γι’ αυτό και, παρά την εφιαλτική υπόθεση, διαβάζεται απνευστί. 

Η προσεγμένη έκδοση της σειράς Aldina συμπληρώνεται από εισαγωγή της μεταφράστριας, επίμετρο της Αναστασίας Αντωνοπούλου για την ισχυρή διακειμενική σχέση του έργου με τον Υπερίωνα του Χέλντερλιν, και το σύντομο αφήγημα «Ο Κένταυρος» του Μορίς ντε Γκερέν, η σχέση του οποίου με το βιβλίο δεν γίνεται να αποκαλυφθεί εδώ. Τα τελευταία μου λόγια του Σαντιάγο Αμιγκορένα είναι ένα συνταρακτικό μελλοντολογικό έργο, μια ισχυρή προειδοποίηση για το πού ενδέχεται να οδεύουμε, αλλά και μια συγκινητική ιστορία από την οποία δεν λείπει το –έστω δειλό– όραμα του αφηγητή ως προς τη δυνατότητα αναγέννησης της ανθρωπότητας. Το τέλος μπορεί να γίνει η αρχή κι ο πολιτισμός να ξεκινήσει από το μηδέν. Άραγε, αν αυτό συμβεί, θα έχουμε μια αιώνια επιστροφή;

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΑΜΠΡΑΚΟΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής.
Τελευταίο του βιβλίο, το λογοτεχνικό δοκίμιο «Τσαρλς Μπουκόβσκι – Ο κυνικός Κυνικός (εκδ. Γαβριηλίδης).

 Στην κεντρική εικόνα ο πίνακας της © Albertina Giuliana Alberti.


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Για καιρό ζήσαμε έτσι: σχεδόν έναν ολόκληρο μήνα. Όλα περίσσευαν: το νερό, η τροφή, η φιλία κι ο έρωτας.
Η Άλμπα κι η Σιέρα είχαν κλείσει τα δεκαεφτά τους χρόνια. Η ομορφιά τους καταύγαζε τον κόσμο.
Μια μέρα, είδαμε το σύννεφο να ανοίγει και να σχηματίζει σχεδόν δυο χωριστά σύννεφα. Και στη μέση, λαγαρή και λαμπερή, διαγραφόταν μια λεπτή γραμμή γαλανού ουρανού.
Χωρίς να το πούμε ποτέ, χωρίς να το ομολογήσουμε ο ένας στον άλλον αλλά και στον εαυτό μας τον ίδιο, είχαμε πιστέψει τότε πως κάτι μπορούσε ίσως, απλώς, να ξαναρχίσει.
Ότι έτσι, μες στην ερωτική παλίνδρομη κίνηση, κάτι καινούργιο μπορούσε να γεννηθεί. Ναι: νιώσαμε αχνά κάτι σαν ελπίδα.» 

altΤα τελευταία μου λόγια
Santiago H. Amigorena
Μτφρ. Τιτίκα Δημητρούλια
Gutenberg 2019
Σελ. 192, τιμή εκδότη €10,00

 

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

Για το εμβληματικό μυθιστόρημα της νομπελίστριας Ντόρις Λέσινγκ [Doris Lessing] «Το χρυσό σημειωματάριο» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη, εκδ. Διόπτρα). 

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Είναι δύσκολο να μιλήσεις για την Ντόρις Λέσινγκ χω...

«Έντιμοι άνθρωποι» του Λεονάρδο Παδούρα (κριτική) – O Mάριο Κόντε σε μια Κούβα που αλλάζει

«Έντιμοι άνθρωποι» του Λεονάρδο Παδούρα (κριτική) – O Mάριο Κόντε σε μια Κούβα που αλλάζει

Για το μυθιστόρημα του Λεονάρδο Παδούρα [Leonardo Padura] «Έντιμοι άνθρωποι» (μτφρ. Κώστας Αθανασίου, εκδ. Καστανιώτη). Kεντρική εικόνα: © Wikimedia Commons. 

Γράφει η Έλενα Χουζούρη 

Ανεξάρτητα αν είχε επισκ...

«Συνάντηση» της Νατάσα Μπράουν (κριτική) – «Αφομοιώσου, αφομοιώσου… διαλύσου μέσα στο χωνευτήρι»

«Συνάντηση» της Νατάσα Μπράουν (κριτική) – «Αφομοιώσου, αφομοιώσου… διαλύσου μέσα στο χωνευτήρι»

Για το μυθιστόρημα της Νατάσα Μπράουν [Natasha Brown] «Συνάντηση» (μτφρ. Βαγγέλης Τσίρμπας, εκδ. Gutenberg). Kεντρική εικόνα: Η Teyonah Parris από τη σειρά «Mad Men». 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη 

«Δεν υπάρχει επιτ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ