istoria therapainidas

Για το μυθιστόρημα της Μάργκαρετ Άτγουντ «Η ιστορία της θεραπαινίδας» (μτφρ. Αύγουστος Κορτώ, εκδ. Ψυχογιός).

Του Νίκου Ξένιου

Το πολύ ενδιαφέρον φουτουριστικό μυθιστόρημα «Η ιστορία της θεραπαινίδας» της Μάργκαρετ Άτγουντ κυκλοφορεί σε μετάφραση Αύγουστου Κορτώ από τις εκδόσεις «Ψυχογιός». Πρόκειται για ένα ημερολογιακής αφήγησης βιβλίο που πραγματεύεται την πραγμο-ποίηση του σεξ σε ένα μοντέλο κοινωνίας ολοκληρωτικού ελέγχου και σύνθλιψης του δικαιώματος του έρωτα των γυναικών. Το μυθιστόρημα τιμήθηκε με το βραβείο Arthur C. Clarke και διασκευάστηκε σε επιτυχημένο τηλεοπτικό σίριαλ. 

Εικονική πραγματικότητα, επιστημονική φαντασία ή πολιτικό σχόλιο;

Η κεντρική σύλληψη του μυθιστορήματος είναι η καθιέρωση της “αναπαραγωγικής δουλείας” σε ένα μελλοντολογικό, εφιαλτικό σκηνικό που καθιστά στείρες πολλές γυναίκες μέσω περιβαλλοντικών τοξινών. 

Η κεντρική σύλληψη του μυθιστορήματος είναι η καθιέρωση της «αναπαραγωγικής δουλείας» σε ένα μελλοντολογικό, εφιαλτικό σκηνικό που καθιστά στείρες πολλές γυναίκες μέσω περιβαλλοντικών τοξινών. Βιολογικός ντετερμινισμός και μισογυνισμός είναι το κυρίαρχο μοτίβο. Η Άτγουντ αποκάλεσε το μυθιστόρημά της «speculative fiction».

Το βιβλίο υπαινίσσεται τον σεξισμό στο βιβλίο της Γένεσης, την υστερία των χριστιανών φονταμενταλιστών και την ανάδυση των «Τηλευαγγελιστών» και άλλων χριστιανικών σεκτών, όπως της Moral Majority, του Focus on the Family και του Christian Coalition (μάλιστα υπάρχει και ένα κεφάλαιο που τελειώνει με μια πραγματική κρίση υστερίας, με την κλινική φόρτιση του όρου). Επίσης, αξιοποιεί τον αυξανόμενο οικολογικό προβληματισμό και στηλιτεύει τις επιθέσεις που δέχτηκαν οι γυναίκες στα αναπαραγωγικά τους δικαιώματα στην εποχή του Ρήγκαν: οι έμμεσες αναφορές σε νοσηρά φαινόμενα της σύγχρονης αμερικανικής ζωής είναι, ίσως, και οι καλύτερες «αθέατες αναφορές», όπως θα ’λεγε η Αργυρώ Μαντόγλου, στα συστήματα σύγχρονης σύνθλιψης της ατομικής ελευθερίας. Ο Άγγλος καθηγητής Neuman είχε γράψει, τότε, στην Toronto Quarterly: «Η Τουφρέντ είναι, με δυο λόγια, το τεχνητό προϊόν του φεμινισμού της δεκαετίας του 1970».

Εδώ θα μπορούσαμε να προσθέσουμε ότι η «αναγκαστική υιοθεσία» είναι ένα μοτίβο αντλημένο από την αντίστοιχη πολιτική πρακτική της στρατιωτικής χούντας της Αργεντινής του 1976, και πως η αυταρχική απαγόρευση της άμβλωσης είναι πολιτική πρακτική του σοσιαλιστικού καθεστώτος Τσαουσέσκου της Ρουμανίας, την εποχή του Ανατολικού Μπλοκ. Στο βιβλίο υπάρχει και ένας υπόγειος παραλληλισμός ανάμεσα στις σύγχρονες Ηνωμένες Πολιτείες και στις κοινωνίες των πρώτων πουριτανών αποίκων της Νέας Αγγλίας του 17ου αιώνα (βλ. την αναφορά στον «υπόγειο σιδηρόδρομο» δραπέτευσης του βιβλίου του Κόλσον Γουάιτχεντ). Το βιβλίο αβίαστα διασκευάστηκε σε σενάριο από τον Χάρολντ Πίντερ το 1990 και σκηνοθετήθηκε από τον Φόλκερ Σλέντορφ σε κινηματογραφική ταινία, με πρωταγωνιστές τη Μιράντα Ρίτσαρντσον, τη Φαίη Ντάναγουεϊ και τον Ρομπέρ Ντιβάλ.

 «Καθαρότητα» και δημόσια εξυγίανση: μια πολιτική προφητεία που επικαιροποιείται σήμερα;

Στον «παλιό κόσμο» πριν την Γαλαάδ, η Τουφρέντ υπήρξε παντρεμένη με παιδί. Η μητέρα της υπήρξε ανύπαντρη μητέρα και φεμινίστρια ακτιβίστρια.

Η Τουφρέντ ολισθαίνει διαρκώς σε αναδρομικές αφηγήσεις, μέσω των οποίων ο αναγνώστης μπορεί να αναπλάσει την ιστορία της. Σε όλη την εξέλιξη της πλοκής κυριαρχεί το δυσνόητο λατινικό ρητό «Nolite te bastardes carborundorum», που ουσιαστικά είναι ο σύνδεσμος με έναν κόσμο ελεύθερης συνείδησης. Στον «παλιό κόσμο» πριν την Γαλαάδ, η Τουφρέντ υπήρξε παντρεμένη με παιδί. Η μητέρα της υπήρξε ανύπαντρη μητέρα και φεμινίστρια ακτιβίστρια. Η καλύτερή της φίλη, η Μόιρα, ήταν απολύτως αυτόνομη και ανεξάρτητη. Η μνήμη του γάμου της Τουφρέντ με τον Λουκ και της μητρότητάς της πριν από το «πραξικόπημα» για την καθιέρωση της Δημοκρατίας της Γαλαάδ είναι το αναγκαστικό εύρημα της συγγραφέως.

Απαγόρευση της ελεύθερης έκφρασης. Κοινοτοπίες περί τιμωριών από τη μυστική αστυνομία «Οφθαλμοί». Το μιντιακό σύστημα ελέγχου επινοεί τους «κακούς» για να χειραγωγεί τις μάζες, στρεβλώνοντας την πραγματικότητα με συνεχή προβολή των στρατιωτικών θριάμβων της Γαλαάδ επί των Ανταρτών: κοινοτοπία, επίσης. Πολυειδωμένο, πολυειπωμένο. Τετριμμένοι διάλογοι, που όμως αποδίδουν εύστοχα την αίσθηση της «εργαλειοποίησης» και αλλοτρίωσης του ατόμου στα συνθλιπτικά πλαίσια ενός καθεστώτος που λειτουργεί κατασταλτικά. Μέσω ενός «κέντρου επανεκπαίδευσης» η Τουφρέντ μεταμορφώνεται σε «θεραπαινίδα», υπό την αυστηρή επίβλεψη της «Θείας Λύντια». «Ασφάλεια» και «σεβασμός» είναι τα συνθήματα μέσω των οποίων το νέο, αυταρχικό καθεστώς νομιμοποιεί τις μεθόδους του. Κατ’ ουσίαν, κυριαρχεί η απόλυτη βία και οι παραβάτες αιωρούνται κρεμασμένοι από τα εξωτερικά Τείχη, και τα λοιπά και τα λοιπά.

alt
Η Μάργκαρετ Άτγουντ

Οι «Δίποδες Μήτρες» και η εποχή του Τραμπ

Η Τουφρέντ δεν είναι γυναίκα, παρά την επίμονη χρήση του υπαρκτικού ρήματος “είμαι” . Δεν συνιστά πρόσωπο. Είναι μια “λειτουργία” , είναι μια “δίποδη μήτρα” . 

Ευτυχώς για το βιβλίο, περιλαμβάνει και ένα εξαιρετικό κεφάλαιο όπου, στο πλαίσιο μιας Τελετής, λαμβάνει χώρα το απρόσωπο, σιωπηρό, τελετουργικό σεξ με τον Κυβερνήτη. Η Τουφρέντ δεν είναι γυναίκα, παρά την επίμονη χρήση του υπαρκτικού ρήματος «είμαι». Δεν συνιστά πρόσωπο. Είναι μια «λειτουργία», είναι μια «δίποδη μήτρα». Και, βέβαια, υπάρχει και η απόληξη της δραπέτευσης και διάσωσης, που δικαιολογεί και το τελευταίο κεφάλαιο. Στον επίλογο, που λαμβάνει χώρα το 2195, η Δημοκρατία της Γαλαάδ έχει καταρρεύσει και κάποιος καθηγητής Πεϊσότο δίνει μια διάλεξη, στο πλαίσιο της οποίας, με αναλυτικά επιχειρήματα και αντικειμενική ψυχρότητα, ερμηνεύει το φαινόμενο του αυταρχικού καθεστώτος. Το μοτίβο είναι γνωστό από τη μακρά λογοτεχνική παράδοση του είδους που ξεκινά με τον Θαυμαστό Καινούργιο Κόσμο του Άλντους Χάξλεϊ, περνά από το 1984 του Τζωρτζ Όργουελ και φτάνει ως τους Αγώνες Πείνας της Σούζαν Κόλινς. Η κεντρική ηρωίδα και πρωτοπρόσωπη αφηγήτρια, η Του-φρέντ (Of-fred), είναι η «θεραπαινίδα» στη Δημοκρατία της Γαλαάδ, ένα θεοκρατικό κράτος που μελλοντικά αντικαθιστά τις ΗΠΑ. Οι «θεραπαινίδες» οφείλουν να παράγουν παιδιά για τα ζευγάρια της κοινωνικής ελίτ που δεν μπορούν να τεκνοποιήσουν.

Με τον νέο πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών μπαίνει κανείς στη διαδικασία να σκεφτεί πως η εποχή του Ρήγκαν δεν υπήρξε η πιο συντηρητική όλων των εποχών.

Σε επανειλημμένες συνεντεύξεις της η Μάργκαρετ Άτγουντ φρόντισε να τονίσει το γεγονός ότι το βιβλίο της επανενεργοποιείται σήμερα. Η φράση της που συγκεντρώνει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον είναι η εξής: «Τα έθνη ποτέ δεν οικοδομούν ακραίες μορφές διακυβέρνησης εάν δεν διαθέτουν ήδη τις δομές για κάτι τέτοιο». Με τον νέο πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών μπαίνει κανείς στη διαδικασία να σκεφτεί πως η εποχή του Ρήγκαν δεν υπήρξε η πιο συντηρητική όλων των εποχών. Και πως κάποια ζητήματα επανέρχονται απειλητικά στην επικαιρότητα, αν κανείς εντοπίσει την επιδίωξη μιας άκρως επικίνδυνης actionis normalitatis στον δυτικό κόσμο. Έτσι, μια δαμόκλειος σπάθη λειτουργεί ως υπόμνηση της καλής λογοτεχνίας, ανασύροντας τέτοια μυθιστορήματα από τη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας και επισείοντάς τα στο πλαίσιο της σύγχρονης, αντικειμενικά υπαρκτής δυστοπίας.

* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.
Τελευταίο βιβλίο του, η νουβέλα «Το κυνήγι του βασιλιά Ματθία» (εκδ. Κριτική).
 
 Στην κεντρική εικόνα η πρωταγωνίστρια της τηλεοπτικής μεταφοράς του βιβλίου, Elisabeth Moss.
 
altΗ ιστορία της θεραπαινίδας
Μάργκαρετ Άτγουντ
Μτφρ. Αύγουστος Κορτώ
Ψυχογιός 2018
Σελ. 432, τιμή εκδότη €14,20

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΜΑΡΓΚΑΡΕΤ ΑΤΓΟΥΝΤ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

Για το εμβληματικό μυθιστόρημα της νομπελίστριας Ντόρις Λέσινγκ [Doris Lessing] «Το χρυσό σημειωματάριο» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη, εκδ. Διόπτρα). 

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Είναι δύσκολο να μιλήσεις για την Ντόρις Λέσινγκ χω...

«Έντιμοι άνθρωποι» του Λεονάρδο Παδούρα (κριτική) – O Mάριο Κόντε σε μια Κούβα που αλλάζει

«Έντιμοι άνθρωποι» του Λεονάρδο Παδούρα (κριτική) – O Mάριο Κόντε σε μια Κούβα που αλλάζει

Για το μυθιστόρημα του Λεονάρδο Παδούρα [Leonardo Padura] «Έντιμοι άνθρωποι» (μτφρ. Κώστας Αθανασίου, εκδ. Καστανιώτη). Kεντρική εικόνα: © Wikimedia Commons. 

Γράφει η Έλενα Χουζούρη 

Ανεξάρτητα αν είχε επισκ...

«Συνάντηση» της Νατάσα Μπράουν (κριτική) – «Αφομοιώσου, αφομοιώσου… διαλύσου μέσα στο χωνευτήρι»

«Συνάντηση» της Νατάσα Μπράουν (κριτική) – «Αφομοιώσου, αφομοιώσου… διαλύσου μέσα στο χωνευτήρι»

Για το μυθιστόρημα της Νατάσα Μπράουν [Natasha Brown] «Συνάντηση» (μτφρ. Βαγγέλης Τσίρμπας, εκδ. Gutenberg). Kεντρική εικόνα: Η Teyonah Parris από τη σειρά «Mad Men». 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη 

«Δεν υπάρχει επιτ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Παρουσίαση του «Γαργαντούας – Πανταγκρυέλ» και βράβευση του Φίλιππου Δ. Δρακονταειδή από τη γαλλική κυβέρνηση

Παρουσίαση του «Γαργαντούας – Πανταγκρυέλ» και βράβευση του Φίλιππου Δ. Δρακονταειδή από τη γαλλική κυβέρνηση

Εκδήλωση για την παρουσίαση του βιβλίου του Φρανσουά Ραμπελαί [François Rabelais] «Γαργαντούας – Πανταγκρυέλ – Πανταγκρυελίνειον Προγνωσιάριον» (μτφρ. Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης) την Τρίτη 5 Δεκεμβρίου στο βιβλιοπωλείο «Επί λέξει». 

Επιμέλεια: Book ...

Τιμώντας την Βισουάβα Σιμπόρσκα με ένα αφιέρωμα και μια έκθεση

Τιμώντας την Βισουάβα Σιμπόρσκα με ένα αφιέρωμα και μια έκθεση

Με αφορμή την 100η επέτειο από τη γέννηση της βραβευμένης με Νόμπελ Λογοτεχνίας Πολωνής ποιήτριας Βισουάβα Σιμπόρσκα [Wislawa Szymborska 1923-2012], η Πρεσβεία της Πολωνίας σε συνεργασία με την Φιλοσοφική Σχολή του ΕΚΠΑ διοργανώνουν στις 7 Δεκεμβρίου ένα αφιέρωμα στη ζωή και στ...

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ