istoria therapainidas

Για το μυθιστόρημα της Μάργκαρετ Άτγουντ «Η ιστορία της θεραπαινίδας» (μτφρ. Αύγουστος Κορτώ, εκδ. Ψυχογιός).

Του Νίκου Ξένιου

Το πολύ ενδιαφέρον φουτουριστικό μυθιστόρημα «Η ιστορία της θεραπαινίδας» της Μάργκαρετ Άτγουντ κυκλοφορεί σε μετάφραση Αύγουστου Κορτώ από τις εκδόσεις «Ψυχογιός». Πρόκειται για ένα ημερολογιακής αφήγησης βιβλίο που πραγματεύεται την πραγμο-ποίηση του σεξ σε ένα μοντέλο κοινωνίας ολοκληρωτικού ελέγχου και σύνθλιψης του δικαιώματος του έρωτα των γυναικών. Το μυθιστόρημα τιμήθηκε με το βραβείο Arthur C. Clarke και διασκευάστηκε σε επιτυχημένο τηλεοπτικό σίριαλ. 

Εικονική πραγματικότητα, επιστημονική φαντασία ή πολιτικό σχόλιο;

Η κεντρική σύλληψη του μυθιστορήματος είναι η καθιέρωση της “αναπαραγωγικής δουλείας” σε ένα μελλοντολογικό, εφιαλτικό σκηνικό που καθιστά στείρες πολλές γυναίκες μέσω περιβαλλοντικών τοξινών. 

Η κεντρική σύλληψη του μυθιστορήματος είναι η καθιέρωση της «αναπαραγωγικής δουλείας» σε ένα μελλοντολογικό, εφιαλτικό σκηνικό που καθιστά στείρες πολλές γυναίκες μέσω περιβαλλοντικών τοξινών. Βιολογικός ντετερμινισμός και μισογυνισμός είναι το κυρίαρχο μοτίβο. Η Άτγουντ αποκάλεσε το μυθιστόρημά της «speculative fiction».

Το βιβλίο υπαινίσσεται τον σεξισμό στο βιβλίο της Γένεσης, την υστερία των χριστιανών φονταμενταλιστών και την ανάδυση των «Τηλευαγγελιστών» και άλλων χριστιανικών σεκτών, όπως της Moral Majority, του Focus on the Family και του Christian Coalition (μάλιστα υπάρχει και ένα κεφάλαιο που τελειώνει με μια πραγματική κρίση υστερίας, με την κλινική φόρτιση του όρου). Επίσης, αξιοποιεί τον αυξανόμενο οικολογικό προβληματισμό και στηλιτεύει τις επιθέσεις που δέχτηκαν οι γυναίκες στα αναπαραγωγικά τους δικαιώματα στην εποχή του Ρήγκαν: οι έμμεσες αναφορές σε νοσηρά φαινόμενα της σύγχρονης αμερικανικής ζωής είναι, ίσως, και οι καλύτερες «αθέατες αναφορές», όπως θα ’λεγε η Αργυρώ Μαντόγλου, στα συστήματα σύγχρονης σύνθλιψης της ατομικής ελευθερίας. Ο Άγγλος καθηγητής Neuman είχε γράψει, τότε, στην Toronto Quarterly: «Η Τουφρέντ είναι, με δυο λόγια, το τεχνητό προϊόν του φεμινισμού της δεκαετίας του 1970».

Εδώ θα μπορούσαμε να προσθέσουμε ότι η «αναγκαστική υιοθεσία» είναι ένα μοτίβο αντλημένο από την αντίστοιχη πολιτική πρακτική της στρατιωτικής χούντας της Αργεντινής του 1976, και πως η αυταρχική απαγόρευση της άμβλωσης είναι πολιτική πρακτική του σοσιαλιστικού καθεστώτος Τσαουσέσκου της Ρουμανίας, την εποχή του Ανατολικού Μπλοκ. Στο βιβλίο υπάρχει και ένας υπόγειος παραλληλισμός ανάμεσα στις σύγχρονες Ηνωμένες Πολιτείες και στις κοινωνίες των πρώτων πουριτανών αποίκων της Νέας Αγγλίας του 17ου αιώνα (βλ. την αναφορά στον «υπόγειο σιδηρόδρομο» δραπέτευσης του βιβλίου του Κόλσον Γουάιτχεντ). Το βιβλίο αβίαστα διασκευάστηκε σε σενάριο από τον Χάρολντ Πίντερ το 1990 και σκηνοθετήθηκε από τον Φόλκερ Σλέντορφ σε κινηματογραφική ταινία, με πρωταγωνιστές τη Μιράντα Ρίτσαρντσον, τη Φαίη Ντάναγουεϊ και τον Ρομπέρ Ντιβάλ.

 «Καθαρότητα» και δημόσια εξυγίανση: μια πολιτική προφητεία που επικαιροποιείται σήμερα;

Στον «παλιό κόσμο» πριν την Γαλαάδ, η Τουφρέντ υπήρξε παντρεμένη με παιδί. Η μητέρα της υπήρξε ανύπαντρη μητέρα και φεμινίστρια ακτιβίστρια.

Η Τουφρέντ ολισθαίνει διαρκώς σε αναδρομικές αφηγήσεις, μέσω των οποίων ο αναγνώστης μπορεί να αναπλάσει την ιστορία της. Σε όλη την εξέλιξη της πλοκής κυριαρχεί το δυσνόητο λατινικό ρητό «Nolite te bastardes carborundorum», που ουσιαστικά είναι ο σύνδεσμος με έναν κόσμο ελεύθερης συνείδησης. Στον «παλιό κόσμο» πριν την Γαλαάδ, η Τουφρέντ υπήρξε παντρεμένη με παιδί. Η μητέρα της υπήρξε ανύπαντρη μητέρα και φεμινίστρια ακτιβίστρια. Η καλύτερή της φίλη, η Μόιρα, ήταν απολύτως αυτόνομη και ανεξάρτητη. Η μνήμη του γάμου της Τουφρέντ με τον Λουκ και της μητρότητάς της πριν από το «πραξικόπημα» για την καθιέρωση της Δημοκρατίας της Γαλαάδ είναι το αναγκαστικό εύρημα της συγγραφέως.

Απαγόρευση της ελεύθερης έκφρασης. Κοινοτοπίες περί τιμωριών από τη μυστική αστυνομία «Οφθαλμοί». Το μιντιακό σύστημα ελέγχου επινοεί τους «κακούς» για να χειραγωγεί τις μάζες, στρεβλώνοντας την πραγματικότητα με συνεχή προβολή των στρατιωτικών θριάμβων της Γαλαάδ επί των Ανταρτών: κοινοτοπία, επίσης. Πολυειδωμένο, πολυειπωμένο. Τετριμμένοι διάλογοι, που όμως αποδίδουν εύστοχα την αίσθηση της «εργαλειοποίησης» και αλλοτρίωσης του ατόμου στα συνθλιπτικά πλαίσια ενός καθεστώτος που λειτουργεί κατασταλτικά. Μέσω ενός «κέντρου επανεκπαίδευσης» η Τουφρέντ μεταμορφώνεται σε «θεραπαινίδα», υπό την αυστηρή επίβλεψη της «Θείας Λύντια». «Ασφάλεια» και «σεβασμός» είναι τα συνθήματα μέσω των οποίων το νέο, αυταρχικό καθεστώς νομιμοποιεί τις μεθόδους του. Κατ’ ουσίαν, κυριαρχεί η απόλυτη βία και οι παραβάτες αιωρούνται κρεμασμένοι από τα εξωτερικά Τείχη, και τα λοιπά και τα λοιπά.

alt
Η Μάργκαρετ Άτγουντ

Οι «Δίποδες Μήτρες» και η εποχή του Τραμπ

Η Τουφρέντ δεν είναι γυναίκα, παρά την επίμονη χρήση του υπαρκτικού ρήματος “είμαι” . Δεν συνιστά πρόσωπο. Είναι μια “λειτουργία” , είναι μια “δίποδη μήτρα” . 

Ευτυχώς για το βιβλίο, περιλαμβάνει και ένα εξαιρετικό κεφάλαιο όπου, στο πλαίσιο μιας Τελετής, λαμβάνει χώρα το απρόσωπο, σιωπηρό, τελετουργικό σεξ με τον Κυβερνήτη. Η Τουφρέντ δεν είναι γυναίκα, παρά την επίμονη χρήση του υπαρκτικού ρήματος «είμαι». Δεν συνιστά πρόσωπο. Είναι μια «λειτουργία», είναι μια «δίποδη μήτρα». Και, βέβαια, υπάρχει και η απόληξη της δραπέτευσης και διάσωσης, που δικαιολογεί και το τελευταίο κεφάλαιο. Στον επίλογο, που λαμβάνει χώρα το 2195, η Δημοκρατία της Γαλαάδ έχει καταρρεύσει και κάποιος καθηγητής Πεϊσότο δίνει μια διάλεξη, στο πλαίσιο της οποίας, με αναλυτικά επιχειρήματα και αντικειμενική ψυχρότητα, ερμηνεύει το φαινόμενο του αυταρχικού καθεστώτος. Το μοτίβο είναι γνωστό από τη μακρά λογοτεχνική παράδοση του είδους που ξεκινά με τον Θαυμαστό Καινούργιο Κόσμο του Άλντους Χάξλεϊ, περνά από το 1984 του Τζωρτζ Όργουελ και φτάνει ως τους Αγώνες Πείνας της Σούζαν Κόλινς. Η κεντρική ηρωίδα και πρωτοπρόσωπη αφηγήτρια, η Του-φρέντ (Of-fred), είναι η «θεραπαινίδα» στη Δημοκρατία της Γαλαάδ, ένα θεοκρατικό κράτος που μελλοντικά αντικαθιστά τις ΗΠΑ. Οι «θεραπαινίδες» οφείλουν να παράγουν παιδιά για τα ζευγάρια της κοινωνικής ελίτ που δεν μπορούν να τεκνοποιήσουν.

Με τον νέο πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών μπαίνει κανείς στη διαδικασία να σκεφτεί πως η εποχή του Ρήγκαν δεν υπήρξε η πιο συντηρητική όλων των εποχών.

Σε επανειλημμένες συνεντεύξεις της η Μάργκαρετ Άτγουντ φρόντισε να τονίσει το γεγονός ότι το βιβλίο της επανενεργοποιείται σήμερα. Η φράση της που συγκεντρώνει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον είναι η εξής: «Τα έθνη ποτέ δεν οικοδομούν ακραίες μορφές διακυβέρνησης εάν δεν διαθέτουν ήδη τις δομές για κάτι τέτοιο». Με τον νέο πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών μπαίνει κανείς στη διαδικασία να σκεφτεί πως η εποχή του Ρήγκαν δεν υπήρξε η πιο συντηρητική όλων των εποχών. Και πως κάποια ζητήματα επανέρχονται απειλητικά στην επικαιρότητα, αν κανείς εντοπίσει την επιδίωξη μιας άκρως επικίνδυνης actionis normalitatis στον δυτικό κόσμο. Έτσι, μια δαμόκλειος σπάθη λειτουργεί ως υπόμνηση της καλής λογοτεχνίας, ανασύροντας τέτοια μυθιστορήματα από τη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας και επισείοντάς τα στο πλαίσιο της σύγχρονης, αντικειμενικά υπαρκτής δυστοπίας.

* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.
Τελευταίο βιβλίο του, η νουβέλα «Το κυνήγι του βασιλιά Ματθία» (εκδ. Κριτική).
 
 Στην κεντρική εικόνα η πρωταγωνίστρια της τηλεοπτικής μεταφοράς του βιβλίου, Elisabeth Moss.
 
altΗ ιστορία της θεραπαινίδας
Μάργκαρετ Άτγουντ
Μτφρ. Αύγουστος Κορτώ
Ψυχογιός 2018
Σελ. 432, τιμή εκδότη €14,20

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΜΑΡΓΚΑΡΕΤ ΑΤΓΟΥΝΤ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Οι ξαδέλφες» της Αουρόρα Βεντουρίνι (κριτική) – Ιστορία μιας μοναδικής κι αλλόκοτης οικογένειας

«Οι ξαδέλφες» της Αουρόρα Βεντουρίνι (κριτική) – Ιστορία μιας μοναδικής κι αλλόκοτης οικογένειας

Για το βιβλίο της Αουρόρα Βεντουρίνι (Aurora Ventourini) «Οι ξαδέλφες» (μτφρ. Μαρία Αθανασιάδου, Θεώνη Κάμπρα, Αλίκη Μανωλά, Ιφιγένεια Ντούμη, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, εκδ. Carnivora). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία του Αλεχάντρο Γιοντορόφσκι «Santa Sangre» (1989).

...
«Stella Maris» του Κόρμακ ΜακΚάρθι (κριτική) – Όλη η Αμερική του 20ού αιώνα σε ένα ψυχιατρείο

«Stella Maris» του Κόρμακ ΜακΚάρθι (κριτική) – Όλη η Αμερική του 20ού αιώνα σε ένα ψυχιατρείο

Για το μυθιστόρημα του Κόρμακ ΜακΚάρθι (Cormac McCarthy) «Stella Maris» (μτφρ. Γιώργος Κυριαζής, εκδ. Gutenberg). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «God's Crooked Lines» του Oriol Paulo.

Γράφει ο Γιάννης Χατζηκρυστάλλης

...
100 χρόνια με την «κυρία Νταλογουέι»: Γιατί τη διαβάζουμε σήμερα

100 χρόνια με την «κυρία Νταλογουέι»: Γιατί τη διαβάζουμε σήμερα

Για το εμβληματικό μυθιστόρημα της Βιρτζίνια Γουλφ [Virginia Woolf] «Η κυρία Νταλογουέι» που κυκλοφόρησε σαν σήμερα, ακριβώς πριν από 100 χρόνια, στις 14 Μαΐου 1925. Με αυτή την αφορμή, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο συλλεκτική έκδοση σε μετάφραση Κωνσταντίνας Τριανταφυλλόπουλου και εξώφυλλο της Μάριας Μπαχά....

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«You» – Στο μυαλό ενός σύγχρονου, κατά συρροή δολοφόνου βιβλιόφιλου

«You» – Στο μυαλό ενός σύγχρονου, κατά συρροή δολοφόνου βιβλιόφιλου

Για την τηλεοπτική σειρά «You», που είναι διαθέσιμη σε μεγάλο συνδρομητικό κανάλι, καθώς και για τα μυθιστορήματα της Κάρολαϊν Κέπνες (Caroline Kepnes) που την ενέπνευσαν. 

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός 

O χαρακ...

«Ο ρόλος των ΜΚΟ στο κοινωνικό κράτος»: Εκδήλωση για το δοκίμιο του Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού»

«Ο ρόλος των ΜΚΟ στο κοινωνικό κράτος»: Εκδήλωση για το δοκίμιο του Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού»

Παρουσίαση του δοκιμίου του επίκουρου καθηγητή Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού: ΜΚΟ και κοινωνική πολιτική στην Ελλάδα» (εκδόσεις Τόπος) την Τρίτη στις 7:30 μ.μ. στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Επιμέλεια: Book Press

...
Βραβείο Κλεψύδρα 2025: Ανακοινώθηκε η μακρά λίστα – Τα βιβλία και οι συγγραφείς τους

Βραβείο Κλεψύδρα 2025: Ανακοινώθηκε η μακρά λίστα – Τα βιβλία και οι συγγραφείς τους

Ανακοινώθηκε η μακρά Λίστα του Λογοτεχνικού Βραβείου Κλεψύδρα 2025 που αφορά βιβλία που κυκλοφόρησαν το έτος 2024. Στην κεντρική εικόνα, από πρόσφατη βράβευση.

Επιμέλεια: Book Press

Στη μακρά Λίστα του Λογοτεχνικού Βραβείου Κλεψύδρα 2025 που αφορά βιβλ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λένας Κορομηλά «Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ιωλκός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στο τρένο; είπες.

...
«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Μεχμέτ Ατές «Η σιωπή του κελιού», το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίμετρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πάντα έλεγαν: «Συνήθως έρχονται γύρω στις έξι, έξι κα...

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα των Νίκι Φρεντς [Nicci French] «Δεν θα τελειώσει έτσι» (μτφρ. Κίκα Κραμβουσάνου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Κίρα άκουγε αν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η δίκη του Γαλιλαίου, η αποδοχή του θανάτου, αλλά και οι προκαταλήψεις μας για τους τσιγγάνους. Δέκα βιβλία που θα μας γεννήσουν πολλά ερωτήματα και θα μας δώσουν απαντήσεις.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ