istoria therapainidas

Για το μυθιστόρημα της Μάργκαρετ Άτγουντ «Η ιστορία της θεραπαινίδας» (μτφρ. Αύγουστος Κορτώ, εκδ. Ψυχογιός).

Του Νίκου Ξένιου

Το πολύ ενδιαφέρον φουτουριστικό μυθιστόρημα «Η ιστορία της θεραπαινίδας» της Μάργκαρετ Άτγουντ κυκλοφορεί σε μετάφραση Αύγουστου Κορτώ από τις εκδόσεις «Ψυχογιός». Πρόκειται για ένα ημερολογιακής αφήγησης βιβλίο που πραγματεύεται την πραγμο-ποίηση του σεξ σε ένα μοντέλο κοινωνίας ολοκληρωτικού ελέγχου και σύνθλιψης του δικαιώματος του έρωτα των γυναικών. Το μυθιστόρημα τιμήθηκε με το βραβείο Arthur C. Clarke και διασκευάστηκε σε επιτυχημένο τηλεοπτικό σίριαλ. 

Εικονική πραγματικότητα, επιστημονική φαντασία ή πολιτικό σχόλιο;

Η κεντρική σύλληψη του μυθιστορήματος είναι η καθιέρωση της “αναπαραγωγικής δουλείας” σε ένα μελλοντολογικό, εφιαλτικό σκηνικό που καθιστά στείρες πολλές γυναίκες μέσω περιβαλλοντικών τοξινών. 

Η κεντρική σύλληψη του μυθιστορήματος είναι η καθιέρωση της «αναπαραγωγικής δουλείας» σε ένα μελλοντολογικό, εφιαλτικό σκηνικό που καθιστά στείρες πολλές γυναίκες μέσω περιβαλλοντικών τοξινών. Βιολογικός ντετερμινισμός και μισογυνισμός είναι το κυρίαρχο μοτίβο. Η Άτγουντ αποκάλεσε το μυθιστόρημά της «speculative fiction».

Το βιβλίο υπαινίσσεται τον σεξισμό στο βιβλίο της Γένεσης, την υστερία των χριστιανών φονταμενταλιστών και την ανάδυση των «Τηλευαγγελιστών» και άλλων χριστιανικών σεκτών, όπως της Moral Majority, του Focus on the Family και του Christian Coalition (μάλιστα υπάρχει και ένα κεφάλαιο που τελειώνει με μια πραγματική κρίση υστερίας, με την κλινική φόρτιση του όρου). Επίσης, αξιοποιεί τον αυξανόμενο οικολογικό προβληματισμό και στηλιτεύει τις επιθέσεις που δέχτηκαν οι γυναίκες στα αναπαραγωγικά τους δικαιώματα στην εποχή του Ρήγκαν: οι έμμεσες αναφορές σε νοσηρά φαινόμενα της σύγχρονης αμερικανικής ζωής είναι, ίσως, και οι καλύτερες «αθέατες αναφορές», όπως θα ’λεγε η Αργυρώ Μαντόγλου, στα συστήματα σύγχρονης σύνθλιψης της ατομικής ελευθερίας. Ο Άγγλος καθηγητής Neuman είχε γράψει, τότε, στην Toronto Quarterly: «Η Τουφρέντ είναι, με δυο λόγια, το τεχνητό προϊόν του φεμινισμού της δεκαετίας του 1970».

Εδώ θα μπορούσαμε να προσθέσουμε ότι η «αναγκαστική υιοθεσία» είναι ένα μοτίβο αντλημένο από την αντίστοιχη πολιτική πρακτική της στρατιωτικής χούντας της Αργεντινής του 1976, και πως η αυταρχική απαγόρευση της άμβλωσης είναι πολιτική πρακτική του σοσιαλιστικού καθεστώτος Τσαουσέσκου της Ρουμανίας, την εποχή του Ανατολικού Μπλοκ. Στο βιβλίο υπάρχει και ένας υπόγειος παραλληλισμός ανάμεσα στις σύγχρονες Ηνωμένες Πολιτείες και στις κοινωνίες των πρώτων πουριτανών αποίκων της Νέας Αγγλίας του 17ου αιώνα (βλ. την αναφορά στον «υπόγειο σιδηρόδρομο» δραπέτευσης του βιβλίου του Κόλσον Γουάιτχεντ). Το βιβλίο αβίαστα διασκευάστηκε σε σενάριο από τον Χάρολντ Πίντερ το 1990 και σκηνοθετήθηκε από τον Φόλκερ Σλέντορφ σε κινηματογραφική ταινία, με πρωταγωνιστές τη Μιράντα Ρίτσαρντσον, τη Φαίη Ντάναγουεϊ και τον Ρομπέρ Ντιβάλ.

 «Καθαρότητα» και δημόσια εξυγίανση: μια πολιτική προφητεία που επικαιροποιείται σήμερα;

Στον «παλιό κόσμο» πριν την Γαλαάδ, η Τουφρέντ υπήρξε παντρεμένη με παιδί. Η μητέρα της υπήρξε ανύπαντρη μητέρα και φεμινίστρια ακτιβίστρια.

Η Τουφρέντ ολισθαίνει διαρκώς σε αναδρομικές αφηγήσεις, μέσω των οποίων ο αναγνώστης μπορεί να αναπλάσει την ιστορία της. Σε όλη την εξέλιξη της πλοκής κυριαρχεί το δυσνόητο λατινικό ρητό «Nolite te bastardes carborundorum», που ουσιαστικά είναι ο σύνδεσμος με έναν κόσμο ελεύθερης συνείδησης. Στον «παλιό κόσμο» πριν την Γαλαάδ, η Τουφρέντ υπήρξε παντρεμένη με παιδί. Η μητέρα της υπήρξε ανύπαντρη μητέρα και φεμινίστρια ακτιβίστρια. Η καλύτερή της φίλη, η Μόιρα, ήταν απολύτως αυτόνομη και ανεξάρτητη. Η μνήμη του γάμου της Τουφρέντ με τον Λουκ και της μητρότητάς της πριν από το «πραξικόπημα» για την καθιέρωση της Δημοκρατίας της Γαλαάδ είναι το αναγκαστικό εύρημα της συγγραφέως.

Απαγόρευση της ελεύθερης έκφρασης. Κοινοτοπίες περί τιμωριών από τη μυστική αστυνομία «Οφθαλμοί». Το μιντιακό σύστημα ελέγχου επινοεί τους «κακούς» για να χειραγωγεί τις μάζες, στρεβλώνοντας την πραγματικότητα με συνεχή προβολή των στρατιωτικών θριάμβων της Γαλαάδ επί των Ανταρτών: κοινοτοπία, επίσης. Πολυειδωμένο, πολυειπωμένο. Τετριμμένοι διάλογοι, που όμως αποδίδουν εύστοχα την αίσθηση της «εργαλειοποίησης» και αλλοτρίωσης του ατόμου στα συνθλιπτικά πλαίσια ενός καθεστώτος που λειτουργεί κατασταλτικά. Μέσω ενός «κέντρου επανεκπαίδευσης» η Τουφρέντ μεταμορφώνεται σε «θεραπαινίδα», υπό την αυστηρή επίβλεψη της «Θείας Λύντια». «Ασφάλεια» και «σεβασμός» είναι τα συνθήματα μέσω των οποίων το νέο, αυταρχικό καθεστώς νομιμοποιεί τις μεθόδους του. Κατ’ ουσίαν, κυριαρχεί η απόλυτη βία και οι παραβάτες αιωρούνται κρεμασμένοι από τα εξωτερικά Τείχη, και τα λοιπά και τα λοιπά.

alt
Η Μάργκαρετ Άτγουντ

Οι «Δίποδες Μήτρες» και η εποχή του Τραμπ

Η Τουφρέντ δεν είναι γυναίκα, παρά την επίμονη χρήση του υπαρκτικού ρήματος “είμαι” . Δεν συνιστά πρόσωπο. Είναι μια “λειτουργία” , είναι μια “δίποδη μήτρα” . 

Ευτυχώς για το βιβλίο, περιλαμβάνει και ένα εξαιρετικό κεφάλαιο όπου, στο πλαίσιο μιας Τελετής, λαμβάνει χώρα το απρόσωπο, σιωπηρό, τελετουργικό σεξ με τον Κυβερνήτη. Η Τουφρέντ δεν είναι γυναίκα, παρά την επίμονη χρήση του υπαρκτικού ρήματος «είμαι». Δεν συνιστά πρόσωπο. Είναι μια «λειτουργία», είναι μια «δίποδη μήτρα». Και, βέβαια, υπάρχει και η απόληξη της δραπέτευσης και διάσωσης, που δικαιολογεί και το τελευταίο κεφάλαιο. Στον επίλογο, που λαμβάνει χώρα το 2195, η Δημοκρατία της Γαλαάδ έχει καταρρεύσει και κάποιος καθηγητής Πεϊσότο δίνει μια διάλεξη, στο πλαίσιο της οποίας, με αναλυτικά επιχειρήματα και αντικειμενική ψυχρότητα, ερμηνεύει το φαινόμενο του αυταρχικού καθεστώτος. Το μοτίβο είναι γνωστό από τη μακρά λογοτεχνική παράδοση του είδους που ξεκινά με τον Θαυμαστό Καινούργιο Κόσμο του Άλντους Χάξλεϊ, περνά από το 1984 του Τζωρτζ Όργουελ και φτάνει ως τους Αγώνες Πείνας της Σούζαν Κόλινς. Η κεντρική ηρωίδα και πρωτοπρόσωπη αφηγήτρια, η Του-φρέντ (Of-fred), είναι η «θεραπαινίδα» στη Δημοκρατία της Γαλαάδ, ένα θεοκρατικό κράτος που μελλοντικά αντικαθιστά τις ΗΠΑ. Οι «θεραπαινίδες» οφείλουν να παράγουν παιδιά για τα ζευγάρια της κοινωνικής ελίτ που δεν μπορούν να τεκνοποιήσουν.

Με τον νέο πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών μπαίνει κανείς στη διαδικασία να σκεφτεί πως η εποχή του Ρήγκαν δεν υπήρξε η πιο συντηρητική όλων των εποχών.

Σε επανειλημμένες συνεντεύξεις της η Μάργκαρετ Άτγουντ φρόντισε να τονίσει το γεγονός ότι το βιβλίο της επανενεργοποιείται σήμερα. Η φράση της που συγκεντρώνει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον είναι η εξής: «Τα έθνη ποτέ δεν οικοδομούν ακραίες μορφές διακυβέρνησης εάν δεν διαθέτουν ήδη τις δομές για κάτι τέτοιο». Με τον νέο πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών μπαίνει κανείς στη διαδικασία να σκεφτεί πως η εποχή του Ρήγκαν δεν υπήρξε η πιο συντηρητική όλων των εποχών. Και πως κάποια ζητήματα επανέρχονται απειλητικά στην επικαιρότητα, αν κανείς εντοπίσει την επιδίωξη μιας άκρως επικίνδυνης actionis normalitatis στον δυτικό κόσμο. Έτσι, μια δαμόκλειος σπάθη λειτουργεί ως υπόμνηση της καλής λογοτεχνίας, ανασύροντας τέτοια μυθιστορήματα από τη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας και επισείοντάς τα στο πλαίσιο της σύγχρονης, αντικειμενικά υπαρκτής δυστοπίας.

* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.
Τελευταίο βιβλίο του, η νουβέλα «Το κυνήγι του βασιλιά Ματθία» (εκδ. Κριτική).
 
 Στην κεντρική εικόνα η πρωταγωνίστρια της τηλεοπτικής μεταφοράς του βιβλίου, Elisabeth Moss.
 
altΗ ιστορία της θεραπαινίδας
Μάργκαρετ Άτγουντ
Μτφρ. Αύγουστος Κορτώ
Ψυχογιός 2018
Σελ. 432, τιμή εκδότη €14,20

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΜΑΡΓΚΑΡΕΤ ΑΤΓΟΥΝΤ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η νύχτα θα είναι μεγάλη» του Σαντιάγκο Γκαμπόα (κριτική) – Ένα καθαρόαιμο πολιτικό και κοινωνικό θρίλερ με φόντο την Κολομβία

«Η νύχτα θα είναι μεγάλη» του Σαντιάγκο Γκαμπόα (κριτική) – Ένα καθαρόαιμο πολιτικό και κοινωνικό θρίλερ με φόντο την Κολομβία

Για το μυθιστόρημα του Σαντιάγκο Γκαμπόα [Santiago Gamboa] «Η νύχτα θα είναι μεγάλη» (μτφρ. Δήμητρα Σταυρίδου, εκδ. Διόπτρα). Ο γνωστός Κολομβιανός συγγραφέας θα βρίσκεται σε λίγες μέρες στην Αθήνα, στο πλαίσιο του 15ου Φεστιβάλ ΛΕΑ, και στη συνέχεια στα Χανιά, στο 2ο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων. 

...
«Το δώρο του Χάμπολντ» του Σολ Μπέλοου (κριτική)

«Το δώρο του Χάμπολντ» του Σολ Μπέλοου (κριτική)

Για το μυθιστόρημα που χάρισε στον Σολ Μπέλοου [Saul Bellow, 1915-2005] το Πούλιτζερ το 1976, «Το δώρο του Χάμπολντ» (μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εισαγωγή: Jeffrey Eugenides, εκδ. Gutenberg). 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Η πρόποση» του Φαμπρίς Καρό (κριτική) – Ένα οικογενειακό γεύμα και άλλα δεινά

«Η πρόποση» του Φαμπρίς Καρό (κριτική) – Ένα οικογενειακό γεύμα και άλλα δεινά

Για το μυθιστόρημα του Φαμπρίς Καρό [Fabrice Caro] «Η πρόποση» (μτφρ. Χαρά Σκιαδέλλη, εκδ. Ίκαρος). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από τη βασισμένη στο βιβλίο ταινία «Le discours» (2020). 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Το πρώτο επεισόδιο της εκπομπής «Βίος και Πολιτεία» μεταδόθηκε ζωντανά την Παρασκευή και βρίσκεται ήδη στον «αέρα» του διαδικτύου. Μια πρωτοβουλία του μεγαλύτερου και πιο εν...

Λάνα Μπάστασιτς: «Στο βιβλίο μου, η Βοσνία θυμίζει τη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ»

Λάνα Μπάστασιτς: «Στο βιβλίο μου, η Βοσνία θυμίζει τη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ»

Σε συνέντευξή της στο American Booksellers Association, η Βόσνια συγγραφέας Lana Bastašić μίλησε για το βιβλίο της «Πιάσε το λαγό», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση Ισμήνης Ραντούλοβιτς.

Επιμέλεια: Book Press

...
Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Δημοσιοποιήθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ.

Επιμέλεια: Book Press

Δημοσιοποιείται η λίστα των φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ, υπό την Αιγίδα της Α.Ε. ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ