
Για το μυθιστόρημα Ο Άντερς ο φονιάς και οι φίλοι του του Γιούνας Γιούνασον (μτφρ. Γρηγόρης Κονδύλης, εκδ. Ψυχογιός)
Του Μιχάλη Πιτένη
Ένας αναγνωρισμένος φονιάς, τρόφιμος των φυλακών τα περισσότερα χρόνια της ζωής του, μια απολυμένη απ' το ποίμνιο της ιερέας και ένας νεαρός άνδρας που δεν τραβά την προσοχή και το ενδιαφέρον κανενός, δεν φαίνεται να έχουν κανένα απολύτως κοινό στοιχείο.
Παρόλα αυτά όμως και εξ αιτίας μιας σειράς τυχαίων γεγονότων θα συνθέσουν ένα άκρως αποδοτικό εμπορικά τρίο, που αρχικά θα εξαπατήσει τον υπόκοσμο της Σουηδίας και μερικούς ευυπόληπτους πολίτες αποσπώντας τους μεγάλα ποσά, στη συνέχεια θα ιδρύσει τη δική του εκκλησία που θα αποδειχθεί, έστω και για λίγο, χρυσοφόρα επιχείρηση και θα ξανασμίξει στήνοντας το νέο επιχειρηματικό του πλάνο πάνω στο μύθο του Αη Βασίλη! Αυτή, σε αδρές γραμμές, είναι η αφηγηματική πορεία που ακολουθεί το νέο μυθιστόρημα του πολυδιαβασμένου Σουηδού συγγραφέα Γιούνας Γιούνασον.
Σάτιρα που κατά περίπτωση είναι αιχμηρή, ωμή, τραχιά, έως και ασεβής. Δεν είναι όμως σε καμιά περίπτωση φθηνή και εύκολη. Δεν προσβάλει, δεν μειώνει, δε χλευάζει.
Τα υλικά που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας δεν είναι εντελώς πρωτότυπα, ούτε οι ήρωές του ξεχωρίζουν για κάποιο λόγο. Καταφέρνει όμως να μας προσφέρει ένα συναρπαστικό και απολαυστικό βιβλίο χάρη στη σάτιρα που χρησιμοποιεί. Σάτιρα που κατά περίπτωση είναι αιχμηρή, ωμή, τραχιά, έως και ασεβής. Δεν είναι όμως σε καμιά περίπτωση φθηνή και εύκολη. Δεν προσβάλει, δεν μειώνει, δεν χλευάζει. Χάρη στη συγγραφική μαεστρία και την οξυδέρκειά του, ο συγγραφέας τοποθετεί έναν μεγεθυντικό φακό πάνω στη σκανδιναβική κοινωνία, για να αποκαλύψει ορισμένες πολύ χαρακτηριστικές και άγνωστες για πολλούς πτυχές της, τις οποίες κριτικάρει με χιούμορ, σε πολλές περιπτώσεις έως και βιτριολικό.
Η Ευαγγελική Λουθηρανική Εκκλησία, η πολυδιαφημισμένη για τη σχεδόν άψογη λειτουργία της κρατική μηχανή της και η κοινωνία της Σουηδίας στο σύνολο της, μπαίνουν στο στόχαστρο του συγγραφέα και το αποτέλεσμα μόνο μειωτικό δεν είναι. Αντιθέτως, με όπλο του το χάρισμα της υψηλής αισθητικής σάτιρας που διαθέτει μας συστήνει μια κοινωνία απολύτως ανθρώπινη και φυσιολογική. Με τις αδυναμίες, τις αστοχίες, τις παραλείψεις, τις φοβίες και τις προκαταλήψεις της. Μια κοινωνία που έχει βεβαίως τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, αλλά σε πολλά σημεία μοιάζει με πολλές άλλες κοινωνίες.
Η μεταχείριση που επιφυλάσσει στους πρωταγωνιστές του δείχνει και τις ευαισθησίες του συγγραφέα. «Παίζει» με τις ιδιαιτερότητες, τις εμμονές και τις φοβίες τους, χωρίς να τους μετατρέπει σε καρικατούρες και χωρίς να τους απαξιώνει εξαιτίας τους. Ούτε βέβαια τους δικαιολογεί.
Η γραφή του Γιούνασον είναι λιτή, αποφεύγει τις υπερβολές και τις λεκτικές ακροβασίες. Δημιουργεί με ευκολία ζωντανές εικόνες και σε κρατά γαντζωμένο πάνω στο κείμενό του απ' την αρχή μέχρι το τέλος. Δεν είναι η πλοκή ή οι ανατροπές που κρύβει το μυθιστόρημα που ευθύνονται γι΄ αυτό. Είναι το ότι συνειδητοποιείς πως το ευφυές χιούμορ του μπορεί να καιροφυλακτεί ακόμα και στην πιο μικρή πρόταση και θες να μη χάσεις με τίποτα την ευχαρίστηση που θα σου προσφέρει.
Το Ο Άντερς ο φονιάς και οι φίλοι του είναι στο σύνολο του ένα απολαυστικό κείμενο στο οποίο ακόμα και οι βίαιες σκηνές δεν ενοχλούν καθόλου ενώ οι ήρωές του, παρότι πρόκειται για περιθωριακά στοιχεία και κάποιοι απ' αυτούς με βεβαρημένο παρελθόν, καταφέρνουν να γίνουν συμπαθείς.
Ένα κείμενο ύμνος στην υψηλού επιπέδου σάτιρα, που κάνει το γέλιο να πηγάζει αυθόρμητα κατά την ανάγνωση του.
Η μετάφραση από τα σουηδικά του κ. Γρηγόρη Ν. Κονδύλη συνέβαλε τα μέγιστα στο να αποδοθεί με επιτυχία το πρωτότυπο κείμενο στη γλώσσα μας.
* Ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΙΤΕΝΗΣ είναι συγγραφέας.