writing murder

Για το μυθιστόρημα του Leo Perutz, Ο Μαιτρ της Δευτέρας Παρουσίας (μτφρ. Ρόζα Ιωαννίδου, εκδ. Κίχλη).

Του Μιχάλη Μακρόπουλου

Ο Μαιτρ της Δευτέρας Παρουσίας (1923) του Λέο Πέρουτς είναι βιβλίο που κρατάει κλειστά τα χαρτιά του και τα ανοίγει ένα ένα με σχέδιο, για να προκαλέσει κάθε φορά έναν μελετημένο αιφνιδιασμό στον αναγνώστη, που καλείται να συμμετέχει ενεργά, σάμπως σε κάθε σκηνή να ’ναι ένας αόρατος καλεσμένος που πρέπει να καταλάβει, ν’ αποκρυπτογραφήσει, να κρίνει, και να δεχτεί ή να απορρίψει.

Ο Μπόρχες είχε συμπεριλάβει το βιβλίο στη σειρά των κλασικών αστυνομικών μυθιστορημάτων (και σ’ αυτή την κατηγορία το συμπεριέλαβαν, επίσης, ο Ζήγκφρηντ Κρακάουερ κι ο Βάλτερ Μπένγιαμιν, αν κι ο ίδιος ο Πέρουτς δήλωσε: «Δεν έγραψα ποτέ αστυνομικό μυθιστόρημα»). Όταν το μυθιστόρημα επανεκδόθηκε από τον οίκο Zsolnay το 1975, ήταν ένα από τα πέντε που περιελήφθησαν στη σειρά «Μυθιστορήματα του φανταστικού». Τι ’ναι λοιπόν τούτος ο Μαιτρ; Πρώτιστα είναι ένας αινιγματικός μηχανισμός, ένα παιχνίδι – όχι ένας μηχανισμός μ’ αθέατα γρανάζια, αλλά ένας που τα γρανάζια του είναι έτσι παράξενα βαλμένα το ένα σε σχέση με τ’ άλλο, που η κίνησή τους σε σαστίζει.

Ο Μπόρχες είχε συμπεριλάβει το βιβλίο στη σειρά των κλασικών αστυνομικών μυθιστορημάτων (και σ’ αυτή την κατηγορία το συμπεριέλαβαν, επίσης, ο Ζήγκφρηντ Κρακάουερ κι ο Βάλτερ Μπένγιαμιν, αν κι ο ίδιος ο Πέρουτς δήλωσε: «Δεν έγραψα ποτέ αστυνομικό μυθιστόρημα»).

Ο αναξιόπιστος αφηγητής της ιστορίας βαρόνος φον Γιος, ο ηθοποιός Ευγένιος Μπίσοφ, ο δόκτωρ Γκόρσκι, ο μηχανικός Βάλντεμαρ Σόλγκρουπ, η Ντίνα –σύζυγος του Μπίσοφ και πρώην αγαπημένη του Γιος– κι ο αδελφός της ο Φέλιξ, συναντιόνται στην αρχή της ιστορίας στην έπαυλη του ηθοποιού για μια μουσική βραδιά. Κάποια στιγμή, συζητούν για την αινιγματική διαδοχική αυτοκτονία –ή μήπως επρόκειτο για έγκλημα;– δύο αδελφών, που ο πρώτος ήταν ζωγράφος κι ο δεύτερος, ένας αξιωματικός του Ναυτικού, προσπάθησε κάνοντας ακριβώς ό,τι έκανε ο αδελφός του να καταλάβει τι τον οδήγησε μέχρις εκεί, ώσπου στο τέλος είχε την τύχη του. Μα, την ίδια τραγική τύχη έχει το ίδιο κιόλας βράδυ ο Μπίσοφ, κι ο μηχανικός αναλαμβάνει χρέη Σέρλοκ Χολμς, μ’ όλα τα απαραίτητα νοητικά άλματα, τις αιφνιδιαστικές αποκαλύψεις, τα τραβήγματα του χαλιού κάτω από τα πόδια του αναγνώστη, τον αριστοτεχνικό τρόπο που στα καλύτερα βιβλία του είδους τα συμπεράσματα ισορροπούν σε τεντωμένο σχοινί δίχως ποτέ να γκρεμίζονται.

Αν και η δράση στο μυθιστόρημα είναι σε εσωτερικούς χώρους, διάσπαρτες σκηνές στις σελίδες του δίνουν, με τη μορφή ταμπλό βιβάν, εικόνες από τη Βιέννη εκείνης της εποχής. Κύριο ρόλο στη «λοξή», παραμορφωμένη αφήγηση του βαρόνου παίζουν τα όνειρα, συχνά όχι εν υπνώσει αλλά στον ξύπνο. «Δεν θυμάμαι πόση ώρα έμεινα στον κήπο. Ίσως πολύ. Ίσως ακουμπούσα στον κορμό ενός δέντρου και ονειρευόμουν», λέει κάπου, και αλλού: «Κούνησα το κεφάλι μου και μου ήρθε να χαμογελάσω που, ονειρευόμενος στον ξύπνιο μου, είχα δει στο πρόσωπο του αγαθού γερο-υπηρέτη του σπιτιού… τον σκοτεινό φύλακα των νερών της Στυγός» – και ως κι ο χώρος παραμορφώνεται: «Δεν ξέρω πώς έγινε, αλλά αντί για τον κήπο, βρέθηκα μέσα σ’ ένα σκοτεινό δωμάτιο». Ώσπου κάποια στιγμή, αφού έχει διηγηθεί μια σειρά από συμβάντα με την αυθεντία του αυτόπτη μάρτυρα και του πρωτοπρόσωπου αφηγητή, φτάνει να ομολογήσει: «Μέσα και γύρω μου όλα είχαν αλλάξει, ανήκα πάλι στην πραγματικότητα» – μισοαναιρώντας έτσι όσα έχει πει μέχρι τότε. Αν και δηλώνει αθώος, παρά τις κατηγορίες του Φένιξ ότι αυτός ευθύνεται για το θάνατο του Μπίσοφ, ενοχές τον κατατρύχουν («Όλη η πόλη έδειχνε ζωηρό ενδιαφέρον για το περιστατικό, όλη η πόλη με γνώριζε και αναγνώριζε στο πρόσωπό μου τον δολοφόνο»). Και στην ιστορία (και την επεξηγηματική «ιστορία μέσα στην ιστορία», στο τέλος) οι κάθε λογής παραισθήσεις έχουν την τιμητική τους.

metr perutz 700

«Ένα αίσθημα ηρεμίας με διαπέρασε, όλα όσα είχαν συμβεί μου φαίνονταν τώρα εξωπραγματικά, χωρίς οντότητα, ένα θέατρο σκιών πάνω στον τοίχο. Ήμουν ακόμα ξύπνιος, αλλά αισθανόμουν το ελαφρύ χάδι του ύπνου. Άκουγα ασυνάρτητες λέξεις, δίχως νόημα, προάγγελους ενός επερχόμενου ονείρου. “Ακόμα βρέχει”, είπε μια φωνή κι ύστερα προστέθηκαν κι άλλες φωνές. Πετάχτηκα πάνω, ήμουν μόνος. Μια μύγα πέταξε στο δωμάτιο βουίζοντας. Κάτω στον δρόμο περνούσε ένας άνδρας, χτυπώντας με το μπαστούνι του μια, δυο, τρεις φορές το καλντερίμι. Το άκουσα καθαρά, αλλά την ίδια στιγμή μου φάνηκε σαν να σφυροκοπούσε κάπου μακριά ένας δρυοκολάπτης. Δάση από έλατα θρόιζαν, ένα δροσερό αεράκι μου χάιδεψε το πρόσωπο, από μακριά ακούστηκε η φωνή ενός πουλιού, προσπάθησα άλλη μια φορά ν’ ανοίξω τα μάτια μου, κι ύστερα τέλειωσε αυτή η μέρα».

Όλη η δομή της ιστορίας, στον Μαιτρ της Δευτέρας Παρουσίας, είναι σαν εικόνα σ’ αντικριστούς παραμορφωτικούς καθρέφτες. Δηλώνεται με έναν τρόπο πως εντέλει πρόκειται εν μέρει για μια επινοημένη αφήγηση, μια «κατασκευή», και ένα δεύτερο «βιβλίο μέσα στο βιβλίο» κρύβει τη λύση στο αίνιγμα των πέντε αυτοκτονιών ή φόνων.

Όλη η δομή της ιστορίας, στον Μαιτρ της Δευτέρας Παρουσίας, είναι σαν εικόνα σ’ αντικριστούς παραμορφωτικούς καθρέφτες. Δηλώνεται με έναν τρόπο (μέσα στον τελικό «Επίλογο του εκδότη», που αποτελεί μέρος αναπόσπαστο του μυθιστορήματος) πως εντέλει πρόκειται εν μέρει για μια επινοημένη αφήγηση, μια «κατασκευή», και ένα δεύτερο «βιβλίο μέσα στο βιβλίο» κρύβει τη λύση στο αίνιγμα των πέντε αυτοκτονιών ή φόνων (προστίθενται άλλοι δύο – του μηχανικού και της Λεοπολντίνε Τάιχμαν, υπαλλήλου σε φαρμακείο). Φυσικά, κάθε ιστορία είναι κατασκευασμένη, μια επινόηση, μα κύριο μέλημα ενός συγγραφέα συνήθως είναι η άρση της δυσπιστίας, αυτό που οι Εγγλέζοι αποκαλούν suspension of disbelief· μια αληθοφάνεια, έστω και κατ’ επίφασιν, που θα πείσει τον αναγνώστη πως συμβαίνει πράγματι ό,τι διαβάζει. Απεναντίας, ο Πέρουτς δε στοχεύει στην άρση της δυσπιστίας, μα στην επίτασή της. Είναι ένας ταχυδακτυλουργός που θαμπώνει το κοινό του όχι κρύβοντας τα τεχνάσματά του, μα φανερώνοντάς τα με τρόπο αναπάντεχο – και εσύ ο αναγνώστης τα θαυμάζεις όχι γιατί μοιάζουν αληθινά (κι ας ξέρεις πως δεν είναι), αλλά ακριβώς γιατί ’ναι τεχνάσματα (μα όχι με τον τρόπο που περίμενες να είναι).

Ωστόσο, αν και μπορεί κανείς να πει πολλά για το βιβλίο, και να το φορτώσει με εικασίες και θεωρίες, ο Μαιτρ της Δευτέρας Παρουσίας δεν παύει τελικά να είναι, πάνω απ’ όλα, μια πρώτης τάξεως ψυχαγωγία. Και σε τούτην την ψυχαγωγία έρχεται να προστεθεί η απόλαυση που προσφέρει η έκδοση, εξαίρετη από κάθε άποψη (μετάφραση, επίμετρο, παράρτημα σχολιασμένων εικόνων).

* Η φωτογραφία στο κέντρο προέρχεται από το φωτογραφικό παράρτημα του βιβλίου: Βιέννη, καλοκαίρι 1938. Εβραίοι πολίτες περιμένουν στη σειρά, προκειμένου να πάρουν νόμιμη άδεια μετανάστευσης από τη χώρα.

* Ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής.

altΟ Μαιτρ της Δευτέρας Παρουσίας
Leo Perutz
Μτφρ. Ρόζα Ιωαννίδου
Κίχλη 2016
Σελ. 274, τιμή εκδότη €14,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ LEO PERUTZ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

Για το μυθιστόρημα του Γιασουνάρι Καουαμπάτα [Yasunari Kawabata] «Η χώρα του χιονιού» (μτφρ. Παναγιώτης Ευαγγελίδης, εκδ. Άγρα). Kεντρική εικόνα: από την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου σε σκηνοθεσία του Shirô Toyoda.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

Για το βιβλίο της Μάγκι Νέλσον [Maggie Nelson] «Σπουδή στο Μπλε» (μτφρ. Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα: από την «Μπλε ταινία» του Κριστόφ Κισλόφσκι. 

Γράφει η Φανή Χατζή

Ήταν Νοέμβριος του 2020 ...

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

Για το μυθιστόρημα του Φόλκερ Κούτσερ [Volker Kutscher] «Λούνα Παρκ» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Διόπτρα) και το μυθιστόρημα του Κρις Λόιντ [Chris Lloyd] «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» (μτφρ. Βασίλης Κοντόπουλος, εκδ. Μεταίχμιο). Ιστορικά crime fiction με φόντο τον Μεσοπόλεμο και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Κεντρική ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ