alt

Για το μυθιστόρημα του Richard Flanagan Το μονοπάτι για τα βάθη του Βορρά (μτφρ. Γιώργος Μπλάνας, εκδ. Ψυχογιός).

Της Αργυρώς Μαντόγλου

Το Μονοπάτι για τα βάθη του Βορρά που απέσπασε το Βραβείο Booker για το 2014 χαρακτηρίστηκε ως ένα «εξαιρετικά φιλόδοξο» μυθιστόρημα με λυρικές σελίδες, πλήθος αναφορές στη δυτική αλλά και ιαπωνική ποίηση αλλά και με μακάβριες και εφιαλτικές περιγραφές, μια «διαχρονική περιγραφή του πολέμου» -όπως γράφτηκε- αποδίδοντας με τρόπο αποκαλυπτικό οριακές εμπειρίες που μόνο η υψηλή λογοτεχνία είναι σε θέση να μεταφέρουν στους αναγνώστες.

Το κεντρικό θέμα του μυθιστορήματος είναι η ακραία βαρβαρότητα που υπέστησαν οι εκατοντάδες χιλιάδες αιχμάλωτοι πολέμου στο ιαπωνικό στρατόπεδο, όταν υποχρεώθηκαν να εργαστούν για την κατασκευή του «Σιδηροδρόμου του Θανάτου» που θα συνέδεε την Ταϋλάνδη με τη Βιρμανία το 1943.

Το κεντρικό θέμα του μυθιστορήματος είναι η ακραία βαρβαρότητα που υπέστησαν οι εκατοντάδες χιλιάδες αιχμάλωτοι πολέμου, συμπεριλαμβανομένων και 13.000 Αυστραλών, στο ιαπωνικό στρατόπεδο, όταν υποχρεώθηκαν να εργαστούν για την κατασκευή του «Σιδηροδρόμου του Θανάτου» που θα συνέδεε την Ταϋλάνδη με τη Βιρμανία το 1943. Ο Τασμανός χειρούργος Ντορίγκο Έβανς και κεντρικός ήρωας είναι ο αναγνωρισμένος αρχηγός των Αυστραλών αιχμαλώτων, μετά τη σύλληψή τους στην Σιγκαπούρη, και είναι αυτός που αναλαμβάνει να τους «συντονίζει» και να τους εμψυχώνει.

Οι αιχμάλωτοι υποχρεώνονται να εργάζονται σκληρά για την κατασκευή του σιδηρόδρομου, όσο άρρωστοι και αδύναμοι κι αν είναι, και καθώς το έργο διαφαίνεται όλο και πιο ανέφικτο οι αιχμάλωτοι μαστιγώνονται και τιμωρούνται όλο και σκληρότερα προκειμένου να ανταποκριθούν στην παράλογη διαταγή του αυτοκράτορα. Έχουν ελάχιστα εργαλεία για να δουλέψουν, ακατάλληλο ρουχισμό, λίγα τρόφιμα, εξαθλιωμένοι και αποδυναμωμένοι αποδεκατίζονται καθημερινά από τη χολέρα και άλλες ασθένειες, ενώ αναγκάζονται να περπατούν δεκατέσσερα μίλια νυχθημερόν, μέσα στη ζούγκλα, προκειμένου να πιάσουν δουλειά: «…ζούσε σαν ζώο, σκεφτόταν σαν ζώο και καταλάβαινε πως αυτό το ζώο ήταν η μόνη ανθρώπινη επιλογή που του άφησαν ποτέ».

Ωμός ρεαλισμός και λυρισμός

Τα κεφάλαια όπου περιγράφονται οι κακουχίες δίνονται με ωμό ρεαλισμό, λεπτομερείς σκηνές με εξαντλημένους αιχμαλώτους που σέρνοντας το σαρκίο τους βαδίζουν σταθερά προς το θάνατο, ενώ ο Ντορίγκο Έβανς, ο αρχηγός τους, ο μόνος που έρχεται σε επαφή με τους ιάπωνες αξιωματικούς, πασχίζει να επινοήσει λύσεις, να τους ενδυναμώσει, να τους προσφέρει μια έστω και προσωρινή ανακούφιση, προκειμένου να συνεχίσουν. Ένας αρχηγός με απαράμιλλη αυτοθυσία και εμμονική πίστη, όχι σε κάποιο ιδανικό ή ιδέα, αλλά σε κάτι που τον ξεπερνά και που εν τέλει δεν συλλαμβάνει ποτέ, παρά μόνο, ίσως, λίγο πριν από τον θάνατό στα ενενήντα του.

Πλήθος από μνήμες επανέρχονται στην επιφάνεια, στιγμές φρίκης ζωντανεύουν και παρακολουθούμε ολόκληρη την πορεία του, πριν και μετά την αιχμαλωσία, αλλά και την ιστορία ενός μεγάλου έρωτα.

Ο Ντορίγκο Έβανς, σε ώριμη πια ηλικία, καταξιωμένος και επιτυχημένος, με μια αξιαγάπητη σύζυγο, την Έλα, μια όμορφη οικογένεια και ερωμένες, θα κληθεί να γράψει κάποια αποσπάσματα για μια έκδοση με τα σκίτσα ενός εκ των αυστραλών αιχμαλώτων με τον οποίο είχε συνυπάρξει πριν από πενήντα χρόνια στην Ταϋλάνδη. Πλήθος από μνήμες επανέρχονται στην επιφάνεια, στιγμές φρίκης ζωντανεύουν και παρακολουθούμε ολόκληρη την πορεία του, πριν και μετά την αιχμαλωσία, αλλά και την ιστορία ενός μεγάλου έρωτα.

Πριν αναχωρήσει για την Ταϋλάνδη, ο Ντορίγκο είχε μείνει για ένα μικρό διάστημα στην Αδελαΐδα, όπου και γνώρισε σε ένα βιβλιοπωλείο την όμορφη Είμι, την οποία και ερωτεύτηκε με την πρώτη ματιά. Η Είμι ήταν η γυναίκα του θείου του, αδελφού της νεκρής μητέρας του. Ο έρωτάς τους ήταν δυνατός και καθοριστικός, παρότι σύντομος σε διάρκεια. Ο Ντορίγκο δεν θα την ξεχάσει ποτέ και πάντα θα αναπολεί την Είμι ως ό,τι καλύτερο του έχει συμβεί.

Στο στρατόπεδο θα βιώσει όλη τη βαρβαρότητα της ανθρώπινης φύσης: τη χολέρα, τις αρρώστιες, εμπειρίες οριακές, κάθε είδους σκληρότητα και κτηνωδία αλλά η ανάμνηση της Είμι και κάποιοι στίχοι από ποιήματα θα τον κρατήσουν στη ζωή, καθώς και το αίσθημα ευθύνης απέναντι στους άντρες του. Επιστρέφοντας, παντρεύεται την Έλα, αποκτούν τρία παιδιά, η καριέρα του ανθίζει, αλλά ο ίδιος παραμένει ένας μελαγχολικός, μοναχικός άνθρωπος που ποτέ δεν θα ξεπεράσει την εμπειρία του πολέμου, αλλά και τον έρωτα για τη γυναίκα του θείου του που τη θεωρεί νεκρή, ένα από τα θύματα μιας πυρκαγιάς. 

alt
   Ο Richard Flanagan
 

Ο ορισμός της φρίκης

Το Μονοπάτι για τα βάθη του Βορρά είναι ένα επικό, πολυπρόσωπο μυθιστόρημα, όπου με τη δύναμη της γραφής αποδομείται ο πόλεμος και ο έρωτας – οι δυο πυλώνες του μυθιστορήματος. Η γραφή του Φλάναγκαν αγγίζει τα βαθύτερα στρώματα της ανθρώπινης φύσης, η δε δομή του κινείται ανάμεσα σε διάφορους χρόνους, παρακολουθώντας τον ήρωα σε όλα τα στάδια της ζωής του, περιγράφοντας τον εσωτερικό του κόσμο, τις σκέψεις, τα διλλήματα και τα συναισθήματά του, αλλά και όσων τον περιβάλλουν, ακόμα και των Ιαπώνων αξιωματικών – ο ένας παίρνει ναρκωτικά, ο άλλος ηδονίζεται με τους αποκεφαλισμούς και όλοι τρέφουν βαθύ μίσος για τους αιχμαλώτους και λατρεία για τον αυτοκράτορα. Ο Φλάναγκαν δεν επιτρέπει ψευδαισθήσεις κανενός είδους για όσα συνέβησαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης αιχμαλώτων και με τόλμη μιλάει για όσα συνήθως αποσιωπούνται: «Και ύστερα κανείς δεν το θυμάται. Όπως τα μεγαλύτερα εγκλήματα. Θα είναι σαν να μη συνέβη ποτέ. Τα δεινά, οι θάνατοι, η θλίψη, η εξαθλίωση, η αξιοθρήνητα άσκοπη τεράστια δοκιμασία τόσων ανθρώπων. Ίσως όλα αυτά υπάρχουν μόνο μέσα σε τούτες τις σελίδες και στις σελίδες μερικών άλλων βιβλίων. Η φρίκη μπορεί να οριστεί σ’ ένα βιβλίο, αν της δοθεί μορφή και νόημα. Η φρίκη απλώς είναι. Κι όταν βασιλεύει, νομίζεις πως δεν υπάρχει τίποτα στην πλάση που να μην είναι φρίκη». Υπάρχουν σελίδες από την κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής που θυμίζουν σκηνές από το 2666 του Ρομπέρτο Μπολάνο, όπου ο Χιλιανός συγγραφέας περιγράφει τη φρίκη, το θάνατο, την απουσία νοήματος σε αντίστιξη με τον έρωτα. Κάποιες στιγμές, προς το τέλος του, ο Έβανς αναγκάζεται να αναγνωρίσει πως αυτή η συνεχόμενη βία έχει διαμορφώσει τη ζωή του, και, μέσα από μια στιγμιαία αποκάλυψη, συνειδητοποιεί πως η βία (σε όλες της τις εκδοχές και μεταμορφώσεις) είναι ο τρόπος διαιώνισης αυτού του τρομακτικού κόσμου.

Παρότι οι περιγραφές σοκάρουν και ενίοτε προκαλούν δυσφορία, ο συγγραφέας παρουσιάζει την ακραία βαρβαρότητα ως μέρος της ανθρώπινης φύσης, και να την αντιπαραβάλει με το καλό, το ωραίο και το υψηλό που είναι ο έρωτας, η τέχνη και ο συνεχής αγώνας άντλησης νοήματος.

«Μητέρα, γράφουν ποιήματα»

Αλλά για τον Φλάναγκαν υπάρχει πάντοτε η δυνατότητα της λύτρωσης –μέσα από τον έρωτα, τη φιλία, τη λογοτεχνία– και με μότο του βιβλίου τον στίχο του Τσέλαν «Μητέρα, γράφουν ποιήματα», κατά κάποιο τρόπο αναγνωρίζει την παραδοξότητα της συνύπαρξης του λυρισμού και της απώτατης βαρβαρότητας σε όλες τις πτυχές της ζωής, και ίσως αυτή να είναι και η μοναδική παρηγορία που προσφέρεται στον άνθρωπο. Σ’ ολόκληρο το βιβλίο υπάρχουν αναφορές σε πλήθος λογοτεχνικών έργων από την Κόλαση του Δάντη μέχρι τα χαϊκού ιαπώνων ποιητών, όλα ενσωματωμένα οργανικά μέσα στο κείμενο. Η ποίηση δεν είναι απλώς το αντίδοτο για τη βαρβαρότητα αλλά και ένα άλλοθι: Ο Ιάπωνας αξιωματικός επικαλείται την ποίηση όταν σπέρνει τον όλεθρο: «…πάνω από όλα αγαπούσε την ποίηση και ο Αυτοκράτορας ήταν ένα ποίημα, ένα ποίημα που περιέκλειε το σύμπαν και υπερέβαινε κάθε ηθική, κάθε δοκιμασία και, όπως η μεγάλη τέχνη, ήταν πέρα από το καλό και το κακό».

Το Μονοπάτι για τα Βάθη του Βορρά έχει την ποιότητα ενός κλασικού επικού μυθιστορήματος είτε μιλάει για τον πόλεμο, την αιχμαλωσία, είτε περιγράφει τον έρωτα, τη φιλία και την οικογενειακή ζωή, κι αυτό επειδή ο συγγραφέας κατορθώνει να αντλεί το οικουμενικό μέσα από κάθε σκηνή, κάθε ανάμνηση και επεισόδιο. Παρότι οι περιγραφές σοκάρουν και ενίοτε προκαλούν δυσφορία, παρουσιάζει την ακραία βαρβαρότητα ως μέρος της ανθρώπινης φύσης, και την αντιπαραβάλει με το καλό, το ωραίο και το υψηλό που είναι ο έρωτας, η τέχνη και ο συνεχής αγώνας άντλησης νοήματος. Η μετάφραση παραμένει πιστή στην πυκνή σε νοήματα και σε αναφορές γλώσσα του πρωτότυπου, με πλήθος διαφωτιστικές σημειώσεις, απαραίτητες για την κατανόηση του κειμένου. 

* Η ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ είναι συγγραφέας και μεταφράστρια.

altΤο μονοπάτι για τα βάθη του Βορρά
Richard Flanagan
Μτφρ. Γιώργος Μπλάνας
Ψυχογιός 2015
Σελ. 488, τιμή εκδότη €17,70

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ RICHARD FLANAGAN

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το δώρο του Χάμπολντ» του Σολ Μπέλοου (κριτική)

«Το δώρο του Χάμπολντ» του Σολ Μπέλοου (κριτική)

Για το μυθιστόρημα που χάρισε στον Σολ Μπέλοου [Saul Bellow, 1915-2005] το Πούλιτζερ το 1976, «Το δώρο του Χάμπολντ» (μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εισαγωγή: Jeffrey Eugenides, εκδ. Gutenberg). 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ (κριτική) – Ένα πολυστρωματικό μυθιστόρημα που υμνεί τη λογοτεχνία

«Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ (κριτική) – Ένα πολυστρωματικό μυθιστόρημα που υμνεί τη λογοτεχνία

Για το μυθιστόρημα του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ [Mohamed Mbougar Sarr] «Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» (μτφρ. Μήνα Πατεράκη-Γαρέφη, εκδ. Πατάκη), που τιμήθηκε με τη μεγαλύτερη διάκριση των γαλλικών γραμμάτων, το βραβείο Goncourt, για το 2021. Στην κεντρική εικόνα, ο συγγραφέας. 

...
«Ψεύτες του νερού και άλλες ιστορίες» του Μπάρι Χάνα (κριτική) – Λογοτεχνία των αντιθέσεων για μια συναρπαστική ανάγνωση

«Ψεύτες του νερού και άλλες ιστορίες» του Μπάρι Χάνα (κριτική) – Λογοτεχνία των αντιθέσεων για μια συναρπαστική ανάγνωση

Για τη συλλογή διηγημάτων του Μπάρι Χάνα [Barry Hannah] «Ψεύτες του νερού και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Νίκος Α. Μάντης, εκδ. Καστανιώτη). Στην κεντρική εικόνα, ο συγγραφέας Μπάρι Χάνα.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Οι Ψεύτες...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

Στην κεντρική σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση είδαμε τη μεγαλειώδη παράσταση «ROHTKO» του Πολωνού σκηνοθέτη Λούκα Τβαρκόφσκι [Lukasz Twarkowski], αποτέλεσμα συνεργασίας του με τον Κρίστιαν Λούπα.

Γράφει ο Νϊκος Ξένιος

Ο Λούκας Τβαρκόφσκι σκηνοθέτησε τ...

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Απονεμήθηκε στην Katja Oskamp και τη μεταφράστριά της στα αγγλικά Jo Heinrich, το «Dublin Literary Award 2023» για το μυθιστόρημά της Katja Oskam «Marzahn, Mon Amour». Σύντομα θα κυκλοφορήσει και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

...
Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Ο Haruki Murakami [Χαρούκι Μουρακάμι] είναι ο πρώτος Ιάπωνας συγγραφέας που έλαβε το Βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών». Η συλλογή διηγημάτων του «Σε πρώτο ενικό» κυκλοφόρησε προσφάτως από τις εκδόσεις Ψυχογιός, σε μετάφραση Βασίλη Κιμούλη.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τον πρόλογο του συγγραφέα Παναγιώτη Γούτα της ανθολογίας κειμένων του «Κήπος βιβλίων – Διαβάζοντας Θεσσαλονικείς και Αμερικανούς πεζογράφους», που θα κυκλοφορήσει στις 17 Μαΐου από τις εκδόσεις Νησίδες.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Κανείς δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημά σου, αν δεν κάνεις ο ίδιος την αρχή για να βοηθήσεις τον εαυτό σου. Είκοσι επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις βιβλίων αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης από τους επαγγελματίες του είδους.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ