alt

Για το μυθιστόρημα του Richard Flanagan Το μονοπάτι για τα βάθη του Βορρά (μτφρ. Γιώργος Μπλάνας, εκδ. Ψυχογιός).

Της Αργυρώς Μαντόγλου

Το Μονοπάτι για τα βάθη του Βορρά που απέσπασε το Βραβείο Booker για το 2014 χαρακτηρίστηκε ως ένα «εξαιρετικά φιλόδοξο» μυθιστόρημα με λυρικές σελίδες, πλήθος αναφορές στη δυτική αλλά και ιαπωνική ποίηση αλλά και με μακάβριες και εφιαλτικές περιγραφές, μια «διαχρονική περιγραφή του πολέμου» -όπως γράφτηκε- αποδίδοντας με τρόπο αποκαλυπτικό οριακές εμπειρίες που μόνο η υψηλή λογοτεχνία είναι σε θέση να μεταφέρουν στους αναγνώστες.

Το κεντρικό θέμα του μυθιστορήματος είναι η ακραία βαρβαρότητα που υπέστησαν οι εκατοντάδες χιλιάδες αιχμάλωτοι πολέμου στο ιαπωνικό στρατόπεδο, όταν υποχρεώθηκαν να εργαστούν για την κατασκευή του «Σιδηροδρόμου του Θανάτου» που θα συνέδεε την Ταϋλάνδη με τη Βιρμανία το 1943.

Το κεντρικό θέμα του μυθιστορήματος είναι η ακραία βαρβαρότητα που υπέστησαν οι εκατοντάδες χιλιάδες αιχμάλωτοι πολέμου, συμπεριλαμβανομένων και 13.000 Αυστραλών, στο ιαπωνικό στρατόπεδο, όταν υποχρεώθηκαν να εργαστούν για την κατασκευή του «Σιδηροδρόμου του Θανάτου» που θα συνέδεε την Ταϋλάνδη με τη Βιρμανία το 1943. Ο Τασμανός χειρούργος Ντορίγκο Έβανς και κεντρικός ήρωας είναι ο αναγνωρισμένος αρχηγός των Αυστραλών αιχμαλώτων, μετά τη σύλληψή τους στην Σιγκαπούρη, και είναι αυτός που αναλαμβάνει να τους «συντονίζει» και να τους εμψυχώνει.

Οι αιχμάλωτοι υποχρεώνονται να εργάζονται σκληρά για την κατασκευή του σιδηρόδρομου, όσο άρρωστοι και αδύναμοι κι αν είναι, και καθώς το έργο διαφαίνεται όλο και πιο ανέφικτο οι αιχμάλωτοι μαστιγώνονται και τιμωρούνται όλο και σκληρότερα προκειμένου να ανταποκριθούν στην παράλογη διαταγή του αυτοκράτορα. Έχουν ελάχιστα εργαλεία για να δουλέψουν, ακατάλληλο ρουχισμό, λίγα τρόφιμα, εξαθλιωμένοι και αποδυναμωμένοι αποδεκατίζονται καθημερινά από τη χολέρα και άλλες ασθένειες, ενώ αναγκάζονται να περπατούν δεκατέσσερα μίλια νυχθημερόν, μέσα στη ζούγκλα, προκειμένου να πιάσουν δουλειά: «…ζούσε σαν ζώο, σκεφτόταν σαν ζώο και καταλάβαινε πως αυτό το ζώο ήταν η μόνη ανθρώπινη επιλογή που του άφησαν ποτέ».

Ωμός ρεαλισμός και λυρισμός

Τα κεφάλαια όπου περιγράφονται οι κακουχίες δίνονται με ωμό ρεαλισμό, λεπτομερείς σκηνές με εξαντλημένους αιχμαλώτους που σέρνοντας το σαρκίο τους βαδίζουν σταθερά προς το θάνατο, ενώ ο Ντορίγκο Έβανς, ο αρχηγός τους, ο μόνος που έρχεται σε επαφή με τους ιάπωνες αξιωματικούς, πασχίζει να επινοήσει λύσεις, να τους ενδυναμώσει, να τους προσφέρει μια έστω και προσωρινή ανακούφιση, προκειμένου να συνεχίσουν. Ένας αρχηγός με απαράμιλλη αυτοθυσία και εμμονική πίστη, όχι σε κάποιο ιδανικό ή ιδέα, αλλά σε κάτι που τον ξεπερνά και που εν τέλει δεν συλλαμβάνει ποτέ, παρά μόνο, ίσως, λίγο πριν από τον θάνατό στα ενενήντα του.

Πλήθος από μνήμες επανέρχονται στην επιφάνεια, στιγμές φρίκης ζωντανεύουν και παρακολουθούμε ολόκληρη την πορεία του, πριν και μετά την αιχμαλωσία, αλλά και την ιστορία ενός μεγάλου έρωτα.

Ο Ντορίγκο Έβανς, σε ώριμη πια ηλικία, καταξιωμένος και επιτυχημένος, με μια αξιαγάπητη σύζυγο, την Έλα, μια όμορφη οικογένεια και ερωμένες, θα κληθεί να γράψει κάποια αποσπάσματα για μια έκδοση με τα σκίτσα ενός εκ των αυστραλών αιχμαλώτων με τον οποίο είχε συνυπάρξει πριν από πενήντα χρόνια στην Ταϋλάνδη. Πλήθος από μνήμες επανέρχονται στην επιφάνεια, στιγμές φρίκης ζωντανεύουν και παρακολουθούμε ολόκληρη την πορεία του, πριν και μετά την αιχμαλωσία, αλλά και την ιστορία ενός μεγάλου έρωτα.

Πριν αναχωρήσει για την Ταϋλάνδη, ο Ντορίγκο είχε μείνει για ένα μικρό διάστημα στην Αδελαΐδα, όπου και γνώρισε σε ένα βιβλιοπωλείο την όμορφη Είμι, την οποία και ερωτεύτηκε με την πρώτη ματιά. Η Είμι ήταν η γυναίκα του θείου του, αδελφού της νεκρής μητέρας του. Ο έρωτάς τους ήταν δυνατός και καθοριστικός, παρότι σύντομος σε διάρκεια. Ο Ντορίγκο δεν θα την ξεχάσει ποτέ και πάντα θα αναπολεί την Είμι ως ό,τι καλύτερο του έχει συμβεί.

Στο στρατόπεδο θα βιώσει όλη τη βαρβαρότητα της ανθρώπινης φύσης: τη χολέρα, τις αρρώστιες, εμπειρίες οριακές, κάθε είδους σκληρότητα και κτηνωδία αλλά η ανάμνηση της Είμι και κάποιοι στίχοι από ποιήματα θα τον κρατήσουν στη ζωή, καθώς και το αίσθημα ευθύνης απέναντι στους άντρες του. Επιστρέφοντας, παντρεύεται την Έλα, αποκτούν τρία παιδιά, η καριέρα του ανθίζει, αλλά ο ίδιος παραμένει ένας μελαγχολικός, μοναχικός άνθρωπος που ποτέ δεν θα ξεπεράσει την εμπειρία του πολέμου, αλλά και τον έρωτα για τη γυναίκα του θείου του που τη θεωρεί νεκρή, ένα από τα θύματα μιας πυρκαγιάς. 

alt
   Ο Richard Flanagan
 

Ο ορισμός της φρίκης

Το Μονοπάτι για τα βάθη του Βορρά είναι ένα επικό, πολυπρόσωπο μυθιστόρημα, όπου με τη δύναμη της γραφής αποδομείται ο πόλεμος και ο έρωτας – οι δυο πυλώνες του μυθιστορήματος. Η γραφή του Φλάναγκαν αγγίζει τα βαθύτερα στρώματα της ανθρώπινης φύσης, η δε δομή του κινείται ανάμεσα σε διάφορους χρόνους, παρακολουθώντας τον ήρωα σε όλα τα στάδια της ζωής του, περιγράφοντας τον εσωτερικό του κόσμο, τις σκέψεις, τα διλλήματα και τα συναισθήματά του, αλλά και όσων τον περιβάλλουν, ακόμα και των Ιαπώνων αξιωματικών – ο ένας παίρνει ναρκωτικά, ο άλλος ηδονίζεται με τους αποκεφαλισμούς και όλοι τρέφουν βαθύ μίσος για τους αιχμαλώτους και λατρεία για τον αυτοκράτορα. Ο Φλάναγκαν δεν επιτρέπει ψευδαισθήσεις κανενός είδους για όσα συνέβησαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης αιχμαλώτων και με τόλμη μιλάει για όσα συνήθως αποσιωπούνται: «Και ύστερα κανείς δεν το θυμάται. Όπως τα μεγαλύτερα εγκλήματα. Θα είναι σαν να μη συνέβη ποτέ. Τα δεινά, οι θάνατοι, η θλίψη, η εξαθλίωση, η αξιοθρήνητα άσκοπη τεράστια δοκιμασία τόσων ανθρώπων. Ίσως όλα αυτά υπάρχουν μόνο μέσα σε τούτες τις σελίδες και στις σελίδες μερικών άλλων βιβλίων. Η φρίκη μπορεί να οριστεί σ’ ένα βιβλίο, αν της δοθεί μορφή και νόημα. Η φρίκη απλώς είναι. Κι όταν βασιλεύει, νομίζεις πως δεν υπάρχει τίποτα στην πλάση που να μην είναι φρίκη». Υπάρχουν σελίδες από την κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής που θυμίζουν σκηνές από το 2666 του Ρομπέρτο Μπολάνο, όπου ο Χιλιανός συγγραφέας περιγράφει τη φρίκη, το θάνατο, την απουσία νοήματος σε αντίστιξη με τον έρωτα. Κάποιες στιγμές, προς το τέλος του, ο Έβανς αναγκάζεται να αναγνωρίσει πως αυτή η συνεχόμενη βία έχει διαμορφώσει τη ζωή του, και, μέσα από μια στιγμιαία αποκάλυψη, συνειδητοποιεί πως η βία (σε όλες της τις εκδοχές και μεταμορφώσεις) είναι ο τρόπος διαιώνισης αυτού του τρομακτικού κόσμου.

Παρότι οι περιγραφές σοκάρουν και ενίοτε προκαλούν δυσφορία, ο συγγραφέας παρουσιάζει την ακραία βαρβαρότητα ως μέρος της ανθρώπινης φύσης, και να την αντιπαραβάλει με το καλό, το ωραίο και το υψηλό που είναι ο έρωτας, η τέχνη και ο συνεχής αγώνας άντλησης νοήματος.

«Μητέρα, γράφουν ποιήματα»

Αλλά για τον Φλάναγκαν υπάρχει πάντοτε η δυνατότητα της λύτρωσης –μέσα από τον έρωτα, τη φιλία, τη λογοτεχνία– και με μότο του βιβλίου τον στίχο του Τσέλαν «Μητέρα, γράφουν ποιήματα», κατά κάποιο τρόπο αναγνωρίζει την παραδοξότητα της συνύπαρξης του λυρισμού και της απώτατης βαρβαρότητας σε όλες τις πτυχές της ζωής, και ίσως αυτή να είναι και η μοναδική παρηγορία που προσφέρεται στον άνθρωπο. Σ’ ολόκληρο το βιβλίο υπάρχουν αναφορές σε πλήθος λογοτεχνικών έργων από την Κόλαση του Δάντη μέχρι τα χαϊκού ιαπώνων ποιητών, όλα ενσωματωμένα οργανικά μέσα στο κείμενο. Η ποίηση δεν είναι απλώς το αντίδοτο για τη βαρβαρότητα αλλά και ένα άλλοθι: Ο Ιάπωνας αξιωματικός επικαλείται την ποίηση όταν σπέρνει τον όλεθρο: «…πάνω από όλα αγαπούσε την ποίηση και ο Αυτοκράτορας ήταν ένα ποίημα, ένα ποίημα που περιέκλειε το σύμπαν και υπερέβαινε κάθε ηθική, κάθε δοκιμασία και, όπως η μεγάλη τέχνη, ήταν πέρα από το καλό και το κακό».

Το Μονοπάτι για τα Βάθη του Βορρά έχει την ποιότητα ενός κλασικού επικού μυθιστορήματος είτε μιλάει για τον πόλεμο, την αιχμαλωσία, είτε περιγράφει τον έρωτα, τη φιλία και την οικογενειακή ζωή, κι αυτό επειδή ο συγγραφέας κατορθώνει να αντλεί το οικουμενικό μέσα από κάθε σκηνή, κάθε ανάμνηση και επεισόδιο. Παρότι οι περιγραφές σοκάρουν και ενίοτε προκαλούν δυσφορία, παρουσιάζει την ακραία βαρβαρότητα ως μέρος της ανθρώπινης φύσης, και την αντιπαραβάλει με το καλό, το ωραίο και το υψηλό που είναι ο έρωτας, η τέχνη και ο συνεχής αγώνας άντλησης νοήματος. Η μετάφραση παραμένει πιστή στην πυκνή σε νοήματα και σε αναφορές γλώσσα του πρωτότυπου, με πλήθος διαφωτιστικές σημειώσεις, απαραίτητες για την κατανόηση του κειμένου. 

* Η ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ είναι συγγραφέας και μεταφράστρια.

altΤο μονοπάτι για τα βάθη του Βορρά
Richard Flanagan
Μτφρ. Γιώργος Μπλάνας
Ψυχογιός 2015
Σελ. 488, τιμή εκδότη €17,70

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ RICHARD FLANAGAN

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Οι ιτιές» του Άλτζερνον Μπλάκγουντ (κριτική) – Τρόμος χωρίς πρόσωπο

«Οι ιτιές» του Άλτζερνον Μπλάκγουντ (κριτική) – Τρόμος χωρίς πρόσωπο

Για το βιβλίο του Άλτζερνον Μπλάκγουντ [Algernon Blackwood] «Οι ιτιές» (μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εκδ. Δώμα). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο Χένρι Θορώ στο εμβληματικό ...

«Ανήκουστος βλάβη» του Ντέιβιντ Λοτζ (κριτική) – Μια καυστική παρωδία των campus novels

«Ανήκουστος βλάβη» του Ντέιβιντ Λοτζ (κριτική) – Μια καυστική παρωδία των campus novels

Για το μυθιστόρημα του Ντέιβιντ Λοτζ (David Lodge) «Ανήκουστος Βλάβη», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κυψέλη σε μετάφραση Έφης Τσιρώνη.

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός

Στο μυθιστόρημά του Deaf Sentence (με...

«Μικρές κόκκινες γυναίκες» της Μάρτα Σανθ (κριτική) – Μια γυναίκα παλεύει για τη δικαίωση των θυμάτων του Ισπανικού Εμφυλίου

«Μικρές κόκκινες γυναίκες» της Μάρτα Σανθ (κριτική) – Μια γυναίκα παλεύει για τη δικαίωση των θυμάτων του Ισπανικού Εμφυλίου

Για το μυθιστόρημα της Μάρτα Σανθ (Marta Sanz) «Μικρές κόκκινες γυναίκες», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Carnivora, σε μετάφραση Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Στη φωτογραφία, στιγμιότυπο από την ταινία «Land and Freedom» του Κεν Λόουτς (Ken Loach), με θέμα τον Ισπανικό Εμφύλιο.

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Το αρχαίο θέατρο μέσα από τις πηγές» των Έρικ Τσάπο και Γουίλιαμ Τζ. Σλάτερ (κριτική) –  Πρωτότυπη μελέτη για τις ρίζες του δράματος και της κωμωδίας

«Το αρχαίο θέατρο μέσα από τις πηγές» των Έρικ Τσάπο και Γουίλιαμ Τζ. Σλάτερ (κριτική) – Πρωτότυπη μελέτη για τις ρίζες του δράματος και της κωμωδίας

Για το βιβλίο των Έρικ Τσάπο [Eric Csapo] και Γουίλιαμ Τζ. Σλάτερ [William J. Slater] «Το αρχαίο θέατρο μέσα από τις πηγές», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, σε μετάφραση Βάιου Λιαπή. Στις εικόνες, θεατρικές μάσκες σκαλισμένες σε μάρμαρo, όπως βρίσκονται στη Νεκρόπολη της αρχαίας ...

Αφιέρωμα στον Χρήστο Βακαλόπουλο [ΙΙ] –  Διαβάζοντας τη Γραμμή του Ορίζοντος τότε και τώρα

Αφιέρωμα στον Χρήστο Βακαλόπουλο [ΙΙ] – Διαβάζοντας τη Γραμμή του Ορίζοντος τότε και τώρα

«Η Γραμμή του Ορίζοντος», το τελευταίο μυθιστόρημα του Χρήστου Βακαλόπουλου, συμπυκνώνει το πεζογραφικό του σύμπαν και συμπληρώνει το ψηφιδωτό μιας ανήσυχης, δημιουργικής και έκκεντρης προσωπικότητας.

Γράφει ο Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης

Habent sua fata...

Βαγγέλης Μπέκας: «Το Ελεγεία και Σάτιρες του Καρυωτάκη σημάδεψε την εφηβεία μου»

Βαγγέλης Μπέκας: «Το Ελεγεία και Σάτιρες του Καρυωτάκη σημάδεψε την εφηβεία μου»

Από τις «20.000 λεύγες κάτω από τη θάλασσα» μέχρι το «Υπόγειο», μια «Ελεγεία και Σάτιρες» δρόμος. Αυτά είναι κάποια από τα βιβλία της ζωής του Βαγγέλη Μπέκα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Το πρώτο βιβλίο που θυμάμαι...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ηθική και Ανήθικοι» του Κωνσταντίνου Γιατρά (προδημοσίευση)

«Ηθική και Ανήθικοι» του Κωνσταντίνου Γιατρά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Κωνσταντίνου Γιατρά «Ηθική και Ανήθικοι», το οποιο κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Stamora Moravita

...
«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Βραζιλιάνας Μοργκάνα Κρέτζμαν [Morgana Kretzmann] «Στη σκόνη» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κωστας Αγοραστός

Ρόδια και Τσιγάρα

...
«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπασμάτων από το μυθιστόρημα του Άρη Μαραγκόπουλου «Απάρνηση», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιφάνεια Ι
(Ο Νικόλας δεν είναι πια εδώ)

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πόσα είναι τα φύλα, τελικά; Βιβλία και μελέτες που δίνουν τις απαντήσεις

Πόσα είναι τα φύλα, τελικά; Βιβλία και μελέτες που δίνουν τις απαντήσεις

Πόσα φύλα υπάρχουν; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ βιολογικού και κοινωνικού φύλου; Υπάρχει φάσμα όσον αφορά το βιολογικό φύλο; Μια προσεκτική εξέταση των παραπάνω ερωτημάτων που αναδύονται στην επικαιρότητα τα τελευταία χρόνια.

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ