alt

Για το μυθιστόρημα του Richard Flanagan Το μονοπάτι για τα βάθη του Βορρά (μτφρ. Γιώργος Μπλάνας, εκδ. Ψυχογιός).

Της Αργυρώς Μαντόγλου

Το Μονοπάτι για τα βάθη του Βορρά που απέσπασε το Βραβείο Booker για το 2014 χαρακτηρίστηκε ως ένα «εξαιρετικά φιλόδοξο» μυθιστόρημα με λυρικές σελίδες, πλήθος αναφορές στη δυτική αλλά και ιαπωνική ποίηση αλλά και με μακάβριες και εφιαλτικές περιγραφές, μια «διαχρονική περιγραφή του πολέμου» -όπως γράφτηκε- αποδίδοντας με τρόπο αποκαλυπτικό οριακές εμπειρίες που μόνο η υψηλή λογοτεχνία είναι σε θέση να μεταφέρουν στους αναγνώστες.

Το κεντρικό θέμα του μυθιστορήματος είναι η ακραία βαρβαρότητα που υπέστησαν οι εκατοντάδες χιλιάδες αιχμάλωτοι πολέμου στο ιαπωνικό στρατόπεδο, όταν υποχρεώθηκαν να εργαστούν για την κατασκευή του «Σιδηροδρόμου του Θανάτου» που θα συνέδεε την Ταϋλάνδη με τη Βιρμανία το 1943.

Το κεντρικό θέμα του μυθιστορήματος είναι η ακραία βαρβαρότητα που υπέστησαν οι εκατοντάδες χιλιάδες αιχμάλωτοι πολέμου, συμπεριλαμβανομένων και 13.000 Αυστραλών, στο ιαπωνικό στρατόπεδο, όταν υποχρεώθηκαν να εργαστούν για την κατασκευή του «Σιδηροδρόμου του Θανάτου» που θα συνέδεε την Ταϋλάνδη με τη Βιρμανία το 1943. Ο Τασμανός χειρούργος Ντορίγκο Έβανς και κεντρικός ήρωας είναι ο αναγνωρισμένος αρχηγός των Αυστραλών αιχμαλώτων, μετά τη σύλληψή τους στην Σιγκαπούρη, και είναι αυτός που αναλαμβάνει να τους «συντονίζει» και να τους εμψυχώνει.

Οι αιχμάλωτοι υποχρεώνονται να εργάζονται σκληρά για την κατασκευή του σιδηρόδρομου, όσο άρρωστοι και αδύναμοι κι αν είναι, και καθώς το έργο διαφαίνεται όλο και πιο ανέφικτο οι αιχμάλωτοι μαστιγώνονται και τιμωρούνται όλο και σκληρότερα προκειμένου να ανταποκριθούν στην παράλογη διαταγή του αυτοκράτορα. Έχουν ελάχιστα εργαλεία για να δουλέψουν, ακατάλληλο ρουχισμό, λίγα τρόφιμα, εξαθλιωμένοι και αποδυναμωμένοι αποδεκατίζονται καθημερινά από τη χολέρα και άλλες ασθένειες, ενώ αναγκάζονται να περπατούν δεκατέσσερα μίλια νυχθημερόν, μέσα στη ζούγκλα, προκειμένου να πιάσουν δουλειά: «…ζούσε σαν ζώο, σκεφτόταν σαν ζώο και καταλάβαινε πως αυτό το ζώο ήταν η μόνη ανθρώπινη επιλογή που του άφησαν ποτέ».

Ωμός ρεαλισμός και λυρισμός

Τα κεφάλαια όπου περιγράφονται οι κακουχίες δίνονται με ωμό ρεαλισμό, λεπτομερείς σκηνές με εξαντλημένους αιχμαλώτους που σέρνοντας το σαρκίο τους βαδίζουν σταθερά προς το θάνατο, ενώ ο Ντορίγκο Έβανς, ο αρχηγός τους, ο μόνος που έρχεται σε επαφή με τους ιάπωνες αξιωματικούς, πασχίζει να επινοήσει λύσεις, να τους ενδυναμώσει, να τους προσφέρει μια έστω και προσωρινή ανακούφιση, προκειμένου να συνεχίσουν. Ένας αρχηγός με απαράμιλλη αυτοθυσία και εμμονική πίστη, όχι σε κάποιο ιδανικό ή ιδέα, αλλά σε κάτι που τον ξεπερνά και που εν τέλει δεν συλλαμβάνει ποτέ, παρά μόνο, ίσως, λίγο πριν από τον θάνατό στα ενενήντα του.

Πλήθος από μνήμες επανέρχονται στην επιφάνεια, στιγμές φρίκης ζωντανεύουν και παρακολουθούμε ολόκληρη την πορεία του, πριν και μετά την αιχμαλωσία, αλλά και την ιστορία ενός μεγάλου έρωτα.

Ο Ντορίγκο Έβανς, σε ώριμη πια ηλικία, καταξιωμένος και επιτυχημένος, με μια αξιαγάπητη σύζυγο, την Έλα, μια όμορφη οικογένεια και ερωμένες, θα κληθεί να γράψει κάποια αποσπάσματα για μια έκδοση με τα σκίτσα ενός εκ των αυστραλών αιχμαλώτων με τον οποίο είχε συνυπάρξει πριν από πενήντα χρόνια στην Ταϋλάνδη. Πλήθος από μνήμες επανέρχονται στην επιφάνεια, στιγμές φρίκης ζωντανεύουν και παρακολουθούμε ολόκληρη την πορεία του, πριν και μετά την αιχμαλωσία, αλλά και την ιστορία ενός μεγάλου έρωτα.

Πριν αναχωρήσει για την Ταϋλάνδη, ο Ντορίγκο είχε μείνει για ένα μικρό διάστημα στην Αδελαΐδα, όπου και γνώρισε σε ένα βιβλιοπωλείο την όμορφη Είμι, την οποία και ερωτεύτηκε με την πρώτη ματιά. Η Είμι ήταν η γυναίκα του θείου του, αδελφού της νεκρής μητέρας του. Ο έρωτάς τους ήταν δυνατός και καθοριστικός, παρότι σύντομος σε διάρκεια. Ο Ντορίγκο δεν θα την ξεχάσει ποτέ και πάντα θα αναπολεί την Είμι ως ό,τι καλύτερο του έχει συμβεί.

Στο στρατόπεδο θα βιώσει όλη τη βαρβαρότητα της ανθρώπινης φύσης: τη χολέρα, τις αρρώστιες, εμπειρίες οριακές, κάθε είδους σκληρότητα και κτηνωδία αλλά η ανάμνηση της Είμι και κάποιοι στίχοι από ποιήματα θα τον κρατήσουν στη ζωή, καθώς και το αίσθημα ευθύνης απέναντι στους άντρες του. Επιστρέφοντας, παντρεύεται την Έλα, αποκτούν τρία παιδιά, η καριέρα του ανθίζει, αλλά ο ίδιος παραμένει ένας μελαγχολικός, μοναχικός άνθρωπος που ποτέ δεν θα ξεπεράσει την εμπειρία του πολέμου, αλλά και τον έρωτα για τη γυναίκα του θείου του που τη θεωρεί νεκρή, ένα από τα θύματα μιας πυρκαγιάς. 

alt
   Ο Richard Flanagan
 

Ο ορισμός της φρίκης

Το Μονοπάτι για τα βάθη του Βορρά είναι ένα επικό, πολυπρόσωπο μυθιστόρημα, όπου με τη δύναμη της γραφής αποδομείται ο πόλεμος και ο έρωτας – οι δυο πυλώνες του μυθιστορήματος. Η γραφή του Φλάναγκαν αγγίζει τα βαθύτερα στρώματα της ανθρώπινης φύσης, η δε δομή του κινείται ανάμεσα σε διάφορους χρόνους, παρακολουθώντας τον ήρωα σε όλα τα στάδια της ζωής του, περιγράφοντας τον εσωτερικό του κόσμο, τις σκέψεις, τα διλλήματα και τα συναισθήματά του, αλλά και όσων τον περιβάλλουν, ακόμα και των Ιαπώνων αξιωματικών – ο ένας παίρνει ναρκωτικά, ο άλλος ηδονίζεται με τους αποκεφαλισμούς και όλοι τρέφουν βαθύ μίσος για τους αιχμαλώτους και λατρεία για τον αυτοκράτορα. Ο Φλάναγκαν δεν επιτρέπει ψευδαισθήσεις κανενός είδους για όσα συνέβησαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης αιχμαλώτων και με τόλμη μιλάει για όσα συνήθως αποσιωπούνται: «Και ύστερα κανείς δεν το θυμάται. Όπως τα μεγαλύτερα εγκλήματα. Θα είναι σαν να μη συνέβη ποτέ. Τα δεινά, οι θάνατοι, η θλίψη, η εξαθλίωση, η αξιοθρήνητα άσκοπη τεράστια δοκιμασία τόσων ανθρώπων. Ίσως όλα αυτά υπάρχουν μόνο μέσα σε τούτες τις σελίδες και στις σελίδες μερικών άλλων βιβλίων. Η φρίκη μπορεί να οριστεί σ’ ένα βιβλίο, αν της δοθεί μορφή και νόημα. Η φρίκη απλώς είναι. Κι όταν βασιλεύει, νομίζεις πως δεν υπάρχει τίποτα στην πλάση που να μην είναι φρίκη». Υπάρχουν σελίδες από την κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής που θυμίζουν σκηνές από το 2666 του Ρομπέρτο Μπολάνο, όπου ο Χιλιανός συγγραφέας περιγράφει τη φρίκη, το θάνατο, την απουσία νοήματος σε αντίστιξη με τον έρωτα. Κάποιες στιγμές, προς το τέλος του, ο Έβανς αναγκάζεται να αναγνωρίσει πως αυτή η συνεχόμενη βία έχει διαμορφώσει τη ζωή του, και, μέσα από μια στιγμιαία αποκάλυψη, συνειδητοποιεί πως η βία (σε όλες της τις εκδοχές και μεταμορφώσεις) είναι ο τρόπος διαιώνισης αυτού του τρομακτικού κόσμου.

Παρότι οι περιγραφές σοκάρουν και ενίοτε προκαλούν δυσφορία, ο συγγραφέας παρουσιάζει την ακραία βαρβαρότητα ως μέρος της ανθρώπινης φύσης, και να την αντιπαραβάλει με το καλό, το ωραίο και το υψηλό που είναι ο έρωτας, η τέχνη και ο συνεχής αγώνας άντλησης νοήματος.

«Μητέρα, γράφουν ποιήματα»

Αλλά για τον Φλάναγκαν υπάρχει πάντοτε η δυνατότητα της λύτρωσης –μέσα από τον έρωτα, τη φιλία, τη λογοτεχνία– και με μότο του βιβλίου τον στίχο του Τσέλαν «Μητέρα, γράφουν ποιήματα», κατά κάποιο τρόπο αναγνωρίζει την παραδοξότητα της συνύπαρξης του λυρισμού και της απώτατης βαρβαρότητας σε όλες τις πτυχές της ζωής, και ίσως αυτή να είναι και η μοναδική παρηγορία που προσφέρεται στον άνθρωπο. Σ’ ολόκληρο το βιβλίο υπάρχουν αναφορές σε πλήθος λογοτεχνικών έργων από την Κόλαση του Δάντη μέχρι τα χαϊκού ιαπώνων ποιητών, όλα ενσωματωμένα οργανικά μέσα στο κείμενο. Η ποίηση δεν είναι απλώς το αντίδοτο για τη βαρβαρότητα αλλά και ένα άλλοθι: Ο Ιάπωνας αξιωματικός επικαλείται την ποίηση όταν σπέρνει τον όλεθρο: «…πάνω από όλα αγαπούσε την ποίηση και ο Αυτοκράτορας ήταν ένα ποίημα, ένα ποίημα που περιέκλειε το σύμπαν και υπερέβαινε κάθε ηθική, κάθε δοκιμασία και, όπως η μεγάλη τέχνη, ήταν πέρα από το καλό και το κακό».

Το Μονοπάτι για τα Βάθη του Βορρά έχει την ποιότητα ενός κλασικού επικού μυθιστορήματος είτε μιλάει για τον πόλεμο, την αιχμαλωσία, είτε περιγράφει τον έρωτα, τη φιλία και την οικογενειακή ζωή, κι αυτό επειδή ο συγγραφέας κατορθώνει να αντλεί το οικουμενικό μέσα από κάθε σκηνή, κάθε ανάμνηση και επεισόδιο. Παρότι οι περιγραφές σοκάρουν και ενίοτε προκαλούν δυσφορία, παρουσιάζει την ακραία βαρβαρότητα ως μέρος της ανθρώπινης φύσης, και την αντιπαραβάλει με το καλό, το ωραίο και το υψηλό που είναι ο έρωτας, η τέχνη και ο συνεχής αγώνας άντλησης νοήματος. Η μετάφραση παραμένει πιστή στην πυκνή σε νοήματα και σε αναφορές γλώσσα του πρωτότυπου, με πλήθος διαφωτιστικές σημειώσεις, απαραίτητες για την κατανόηση του κειμένου. 

* Η ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ είναι συγγραφέας και μεταφράστρια.

altΤο μονοπάτι για τα βάθη του Βορρά
Richard Flanagan
Μτφρ. Γιώργος Μπλάνας
Ψυχογιός 2015
Σελ. 488, τιμή εκδότη €17,70

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ RICHARD FLANAGAN

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ροζ γλίτσα» της Φερνάντα Τρίας – Νερά κόκκινα, ψάρια νεκρά, ζωή αφόρητη

«Ροζ γλίτσα» της Φερνάντα Τρίας – Νερά κόκκινα, ψάρια νεκρά, ζωή αφόρητη

Για το μυθιστόρημα της Φερνάντα Τρίας (Fernanda Trías) «Ροζ γλίτσα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Carnívora, σε μετάφραση Ιφιγένειας Ντούμη. 

Γράφει η Ιωάννα Φωτοπούλου

«Ο Μωυσής με τον Ααρών έκαναν όπως ακριβώς του...

«Ο Σενσέι και ο χαρτοφύλακας» της Χιρόμι Καουακάμι (κριτική) – Μια ιδιαίτερη σχέση ανθίζει

«Ο Σενσέι και ο χαρτοφύλακας» της Χιρόμι Καουακάμι (κριτική) – Μια ιδιαίτερη σχέση ανθίζει

Για το μυθιστόρημα της Χιρόμι Καουακάμι (Hiromi Kawakami) «Ο Σενσέι και ο χαρτοφύλακας», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα, σε μετάφραση της Μαρίας Αρώνη και της Kyoko Shibayama. Στην κεντρική εικόνα, η συγγραφέας.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...
«Η μεταμόρφωση» του Φραντς Κάφκα – Ξυπνάς ως έντομο, πεθαίνεις ως άνθρωπος

«Η μεταμόρφωση» του Φραντς Κάφκα – Ξυπνάς ως έντομο, πεθαίνεις ως άνθρωπος

Για τη νουβέλα του Φραντς Κάφκα (Franz Kafka) «Η μεταμόρφωση», που κυκλοφόρησε πρόσφατα ξανά στα ελληνικά, σε νέα μετάφραση της Μαργαρίτας Ζαχαριάδου, από τις εκδόσεις Δώμα. 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης 

Όταν...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, η πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η βασιλεία στην Ελλάδα, η ιστορία της αμερικανικής πολιτικής αλλά και η πρόσφατη περίοδος της άγριας ελληνικής οικονομικής κρίσης είναι μερικά από τα θέματα που εξετάζονται. Δέκα πρόσφατα ιστορικά βιβλία που μας βοηθούν να πλοηγηθούμε στα σκοτεινά νερά τ...

«Πνεύμονες» του Ντάνκαν Μακμίλαν σε σκηνοθεσία Ειρήνης Λαμπρινοπούλου (κριτική) – Αξίζει να κάνεις παιδιά σε έναν τέτοιο κόσμο;

«Πνεύμονες» του Ντάνκαν Μακμίλαν σε σκηνοθεσία Ειρήνης Λαμπρινοπούλου (κριτική) – Αξίζει να κάνεις παιδιά σε έναν τέτοιο κόσμο;

Για την παράσταση «Πνεύμονες» του Ντάνκαν Μακμίλαν σε σκηνοθεσία Ειρήνης Λαμπρινοπούλου, στο θέατρο Κάτω από τη Γέφυρα μέχρι τις 13 Μαΐου. © για την εικόνα: Joey Leo

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Στο θέατρο Κάτω...

Ο Πάπας Φραγκίσκος (1936 - 2025) μέσα από τα βιβλία που έγραψε και γράφτηκαν για αυτόν

Ο Πάπας Φραγκίσκος (1936 - 2025) μέσα από τα βιβλία που έγραψε και γράφτηκαν για αυτόν

Ο πάπας των φτωχών, ο μεταρρυθμιστής και προοδευτικός πάπας που άσκησε τα παπικά του καθήκοντα επί 12 χρόνια από το 2013, πέθανε σε ηλικία 88 ετών. Στα πέντε βιβλία που παρουσιάζουμε συγκαταλέγεται η μοναδική αυτοβιογραφία του («Ελπίδα» εκδ. Gutenberg) αλλά και συνομιλίες που είχε κάνει και είχαν αποτυπωθεί στο χαρτ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την νουβέλα του Αλέξανδρου Δουμά [Alexandre Dumas], «Η χλωμή κυρία» (εισαγωγή – μτφρ. – επίμετρο: Γιώργος Θάνος), η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου στη σειρά «microMEGA/Λογοτεχνία», των εκδόσεων Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Νίκου Ιατρού «Αυτό έκανες πάντα», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Περπατώ κάτω από τον δυνατό ήλιο. Το δέρμα μου αντιστέκεται, τα πνευμόνια...

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Νταβίντε Κόπο [Davide Coppo] «Η λάθος πλευρά» (μτφρ. Μαρία Οικονομίδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στην αρχή του ντοκιμαντ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, η πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η βασιλεία στην Ελλάδα, η ιστορία της αμερικανικής πολιτικής αλλά και η πρόσφατη περίοδος της άγριας ελληνικής οικονομικής κρίσης είναι μερικά από τα θέματα που εξετάζονται. Δέκα πρόσφατα ιστορικά βιβλία που μας βοηθούν να πλοηγηθούμε στα σκοτεινά νερά τ...

Ο Πάπας Φραγκίσκος (1936 - 2025) μέσα από τα βιβλία που έγραψε και γράφτηκαν για αυτόν

Ο Πάπας Φραγκίσκος (1936 - 2025) μέσα από τα βιβλία που έγραψε και γράφτηκαν για αυτόν

Ο πάπας των φτωχών, ο μεταρρυθμιστής και προοδευτικός πάπας που άσκησε τα παπικά του καθήκοντα επί 12 χρόνια από το 2013, πέθανε σε ηλικία 88 ετών. Στα πέντε βιβλία που παρουσιάζουμε συγκαταλέγεται η μοναδική αυτοβιογραφία του («Ελπίδα» εκδ. Gutenberg) αλλά και συνομιλίες που είχε κάνει και είχαν αποτυπωθεί στο χαρτ...

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές από γυναίκες συγγραφείς – Διηγήματα μεταξύ υπογείωσης και απογείωσης

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές από γυναίκες συγγραφείς – Διηγήματα μεταξύ υπογείωσης και απογείωσης

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές διηγημάτων από γυναίκες συγγραφείς, που κυκλοφόρησαν μέσα στο 2024 και ενδεχομένως πέρασαν κάτω από το ραντάρ μας. 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το διήγημα μένει συνήθως χαμηλόφωνο...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ