alt

Για το βιβλίο του Antonio Tabucchi Μαύρος Άγγελος (Άγρα).

Της Έλενας Μαρούτσου

Πιάστηκα μέσα στις σελίδες αυτού του βιβλίου –ο τίτλος Μαύρος Άγγελος ήταν ένα καλό δόλωμα– όπως μέσα σ’ ένα δίχτυ. Antonio Tabucchi δεν είχα ξαναδιαβάσει, ένας λόγος παραπάνω για να πιαστώ στο δίχτυ του με τόση αφέλεια. Πρόκειται για μια συλλογή από έξι ιστορίες που μοιάζουν αυτόνομες αλλά δεν είναι. Το νήμα που τις συνδέει όμως είναι φαγωμένο τόπους τόπους κι έτσι, ενώ πιστεύεις πως ξέρεις από πού να πιαστείς για να προχωρήσεις, ξαφνικά μένεις με χέρια αδειανά και με τα πόδια συχνά στο κενό.

Ο φιλόλογος, το φάντασμα κι ο ίλιγγος

Το κακό ξεκινάει απ’ την πρώτη κιόλας ιστορία με τον υπέροχο και παραπλανητικό τίτλο «Φωνές μεταφερόμενες από κάτι, αδύνατον να πεις από τι». Εδώ ο αφηγητής περιφέρεται στην Πίζα χωρίς φανερό σκοπό, πιάνοντας με το αυτί του ξέφτια από κουβέντες που λένε οι περαστικοί. Μοιάζει να θέλει να τα χρησιμοποιήσει ως έμπνευση για κάποια ιστορία που σκοπεύει να γράψει, τα ζυγίζει στα χέρια του –σαν ψάρια που μόλις έχει βγάλει απ’ τη θάλασσα– κι  άλλα τα πετάει πίσω στο νερό, ενώ άλλα τα κρατάει για ό,τι σκοπεύει ως συγγραφέας να μαγειρέψει. «Θαυμάσια», σκέφτηκα. «Εδώ έχουμε ολοφάνερα μια ιστορία για τη διαδικασία της γραφής. «Αυτοαναφορικότητα, λοιπόν!» φώναξε μέσα μου αυτός που ονομάζω ο «φιλόλογος», γιατί θέλει να αναγνωρίζει τα λογοτεχνικά φαινόμενα, να τα ονομάζει και να τα βάζει σε κουτάκια. Εκεί όμως που νόμιζα πως βάδιζα σε οικεία μονοπάτια, ξαφνικά η αφήγηση κάνει στροφή και παρουσιάζει το πρώτο της φάντασμα. Πρόκειται για μια φωνή που καλεί τον αφηγητή ν’ ανέβει στον Πύργο της Πίζας και να κοιτάξει από ψηλά προς τα κάτω, ενώ ο αναγνώστης παθαίνει μαζί με τον ήρωα ίλιγγο απ’ το αναγνωστικό ύψος.

Σαν δωμάτιο με κάτοπτρα

Οι μνήμες που διαπερνούν σαν αιχμηρές λεπίδες την ονειρική συχνά ατμόσφαιρα για να την κάνουν να ματώσει, οι γυναίκες που κυκλοφορούν σαν φαντάσματα, η πολιτική και η ιστορία, εξίσου ματωμένες και φασματικές

Στο δεύτερο διήγημα –δεν θα σας αναφέρω άλλους τίτλους διηγημάτων, αξίζει όμως να πω πως ήταν ένας από τους λόγους που μ’ έκαναν να πάρω στα χέρια μου το βιβλίο– το συγκεκριμένο φάντασμα επιστρέφει. Άρα, σκέφτομαι, ο συγγραφέας θα καταδυθεί στα έγκατα της μνήμης του να βρει εκεί όλους τους μαύρους αγγέλους που φτεροκοπάνε εκεί σαν νυχτερίδες, και πράγματι σε αυτό το διήγημα θα βρούμε σπαράγματα αναμνήσεων από συλλήψεις συντρόφων, ανακρίσεις, εκφοβισμούς, προδοσίες. Κι όμως, η αυτοαναφορικότητα, δεν έχει κάνει φτερά. Παρόλο που η πραγματικότητα που μεταφέρεται είναι ζοφερή, ο συγγραφέας συνεχίζει κι εδώ να παίζει με αυτήν, παίρνοντας κατά διαστήματα απόσταση από αυτά που αφηγείται για να υπαινιχθεί πως τα πράγματα δεν έγιναν ακριβώς έτσι αλλά έτσι τα φαντάστηκε να εξελίσσονται κάποιος που αφηγείται αλλά δεν είναι κι ο ίδιος ο αφηγητής. Εδώ σαν ξαφνικά να μετατοπίζεται η εικόνα και να πολλαπλασιάζεται, όπως σε ένα δωμάτιο με κάτοπτρα όπου δεν ξέρεις πού βρίσκεται ο ήρωας, πού το είδωλο και που ο αντικατοπτρισμός του ειδώλου.

Η αγωνία του αναγνώστη πριν από το πέναλτυ (όπου ο αναγνώστης είναι η μπάλα)

Η συνεχής μετατόπιση της εστίασης, τα πρόσωπα που μπαινοβγαίνουν στις ιστορίες και μετά στα καλά καθούμενα εξαφανίζονται, οι μνήμες που διαπερνούν σαν αιχμηρές λεπίδες την ονειρική συχνά ατμόσφαιρα για να την κάνουν να ματώσει και να γίνει ρεαλιστική, οι γυναίκες που κυκλοφορούν σαν φαντάσματα, τόσο άπιαστες, τόσο κυνηγημένες, τόσο ποθητές, η πολιτική και η ιστορία, εξίσου ματωμένες και φασματικές, κάνουν την ανάγνωση αυτού του βιβλίου σχεδόν αγωνιώδη. Φοβάσαι πως ανά πάσα στιγμή θα μπερδευτείς, θα γλιστρήσεις και θα τυλιχτείς ολόκληρος στο δίχτυ που ο συγγραφέας έχει απλώσει γύρω σου, κι όταν αυτό συμβεί –γιατί αναπόφευκτα, σας το λέω, θα συμβεί– τότε νιώθεις πως έχει επιτελεστεί ο σκοπός του βιβλίου. Έχεις ήδη σαγηνευτεί – κι εδώ επιτρέψτε στον φιλόλογο που κρύβω μέσα μου να σας ενημερώσει ή να σας θυμίσει πως στ’ αρχαία «σαγήνη» αυτό ακριβώς σημαίνει: δίχτυ.

ΕΛΕΝΑ ΜΑΡΟΥΤΣΟΥ

altΟ μαύρος άγγελος
Antonio Tabucchi
Μτφρ. Ανταίος Χρυσοστομίδης
Άγρα 2014
Σελ. 208, τιμή € 15,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ANTONIO TABUCCHI

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η πόλη της νίκης», το νέο μυθιστόρημα του Σαλμάν Ρούσντι (κριτική) – Το έπος ενός ακατάβλητου παραμυθά

«Η πόλη της νίκης», το νέο μυθιστόρημα του Σαλμάν Ρούσντι (κριτική) – Το έπος ενός ακατάβλητου παραμυθά

Για το βιβλίο του Σαλμάν Ρούσντι [Salman Rushdie] «Η πόλη της νίκης» (μτφρ. Γιώργος Μπλάνας, εκδ. Ψυχογιός).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Θα μπορούσε να είχε γραφτεί η  ...

«Τρεις γυναίκες» του Ρόμπερτ Μούζιλ (κριτική) – Η υπονόμευση του αντρικού βλέμματος μέσα από τρεις ερωτικές τραγωδίες

«Τρεις γυναίκες» του Ρόμπερτ Μούζιλ (κριτική) – Η υπονόμευση του αντρικού βλέμματος μέσα από τρεις ερωτικές τραγωδίες

Για τον τόμο με τις τρεις νουβέλες του Ρόμπερτ Μούζιλ (Robert Musil) «Τρεις γυναίκες» (μτφρ. Μαρίνα Αγαθαγγελίδου, εκδ. Αντίποδες).

Γράφει ο Φώτης Καρ...

«Η μαέστρος» της Χάριετ Κονστάμπλ (κριτική) – Ένα ταλαντούχο κορίτσι στη σκιά του Βιβάλντι

«Η μαέστρος» της Χάριετ Κονστάμπλ (κριτική) – Ένα ταλαντούχο κορίτσι στη σκιά του Βιβάλντι

Για το βιβλίο της Χάριετ Κονστάμπλ [Harriet Constable] «Η μαέστρος» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Ελληνικά Γράμματα). Στην κεντρική φωτογραφία, ο πίνακας «Young Woman Playing a Violin» του Οράτσιο Τζεντιλέσκι.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Πέθανε ο Τομ Ρόμπινς, «ο πιο επικίνδυνος συγγραφέας στον κόσμο»

Πέθανε ο Τομ Ρόμπινς, «ο πιο επικίνδυνος συγγραφέας στον κόσμο»

Σε ηλικία 92 ετών, πέθανε ο Τομ Ρόμπινς [Tom Robbins], γνωστός για τα χιουμοριστικά μυθιστορήματά του, επηρεασμένα από το κλίμα της αμερικανικής αντικουλτούρας των '60s. Τα βιβλία του κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Αίολος.

Επιμέλεια: Book Press

...
«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (κριτική) – Πορτρέτα γυναικών σε κίνηση

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (κριτική) – Πορτρέτα γυναικών σε κίνηση

Για το μυθιστόρημα της Εύας Στάμου «Σωματογραφία», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός. 

Γράφει η Ντόρα Τσιμπούκη

To πρόσφατο βιβλίο της Εύα...

«Θέλω να δω τον Πάπα» – Η 85χρονη οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη, επίκαιρη και απολαυστική

«Θέλω να δω τον Πάπα» – Η 85χρονη οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη, επίκαιρη και απολαυστική

Για την οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη «Θέλω να δω τον Πάπα!», σε μουσική διεύθυνση Νίκου Βασιλείου και σκηνοθεσία Νατάσας Τριανταφύλλη, η οποία παρουσιάζεται στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής μέχρι και τις 16 Φεβρουαρίου.

Γράφει η Έλενα Χουζούρη

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπασμάτων από το μυθιστόρημα του Άρη Μαραγκόπουλου «Απάρνηση», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιφάνεια Ι
(Ο Νικόλας δεν είναι πια εδώ)

...
«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Αλεξανδροπούλου «(Α)Κατάλληλο Timing», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ο Αύγουστος, όσο μεγαλώνεις, μοιάζει πικρός. Οι περισ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ