mattia preti caritas romana-390

Για το μυθιστόρημα του ισραηλινού συγγραφέα Αβραάμ Β. Γεοσούα Ρετροσπεκτίβα (Πόλις). 

Του Γιώργου Βέη

Διότι η ψυχή είναι ένα κουβάρι οχιές: τραβάς μία, και οι άλλες, που είναι μπλεγμένες μαζί της, ξεπετιούνται από πίσω της. Από το βιβλίο, σελ. 270

Πριν δύο χρόνια απέσπασε το βραβείο Médicis Étranger. Συνιστά μια ακόμη απόδειξη της μυθοπλαστικής δεξιότητας του σημαίνοντος συγγραφέα (Ιερουσαλήμ, 1936 -), ιδιαίτερα γνωστού και στον τόπο μας. Πρωτοτύπως ο τίτλος έχει ως εξής: Hesed Sefaradi, ήτοι Ισπανική ευσπλαχνία. Αυτοβιογραφική εν μέρει, ημιδοκιμιακού χαρακτήρα, με έμμεσες πλην σαφείς παραπομπές σε πολιτικές, φυλετικές και εθνοτικές εμμονές των Εβραίων, η Ρετροσπεκτίβα, μυθιστόρημα ιδεών μείον τη θεατρικότητά τους, διαβάζεται όπως ακριβώς θα ήθελε η κλασική λογοτεχνία των μη εύλογων ανατροπών.

Ρετροσπεκτίβα πάει να πει ενδελεχής ανάγνωση της διευρυμένης πραγματικότητας και των επί μέρους συστατικών της

Δηλαδή με αμείωτο ενδιαφέρον από την αρχή ως το τέλος, λόγω της ακατάπαυστης, συνειδητής αναμόχλευσης εξαιρετικά κρισίμων ατομικών και συλλογικών παθών. Το παρελθόν δεν έχει προλάβει, το τονίζω, να εκφυλιστεί εδώ σε ισοπεδωτική λήθη ή έστω σε χαλαρή ανάμνηση ολοκληρωμένων, ατυχών ή μη, οικογενειακών ρομάντζων. Το παρελθόν αποτελεί και στη συγκεκριμένη περίπτωση οργανικό παράρτημα του παρόντος. Προοικονομώντας ενίοτε την έκβαση της καθημερινότητας των αφηγηματικών ηρώων, το μακρινό ή κοντινό χθες καθίσταται η μόνιμη σκιά του όντος. Από την άποψη αυτή, Ρετροσπεκτίβα πάει να πει ενδελεχής ανάγνωση της διευρυμένης πραγματικότητας και των επί μέρους συστατικών της. Σε αυξημένο μάλιστα πρόσημο, η καλώς συγκερασμένη γραφή συμμετέχει στα δρώμενα όχι ως επιστρατευμένος νεροκουβαλητής των εννοιών, αλλά σαν ισότιμος παράγοντας-πρόσωπο του μυθιστορήματος. Το επιλογικό μάλιστα τμήμα διαβάζεται σαν θρίαμβος της γραφής, η οποία διαθέτει το χάρισμα να μυεί σε μιαν άλλη διάσταση δεικτών. Πάντως, δεν θα διακινδύνευα τον όρο «υπερρεαλιστικά».

Ενώ το φάσμα του Δον Κιχώτη συνιστά τον ηθικό καμβά των περιστάσεων, αλληγορίες, συνειρμοί και παραλληλίες, όπως προκύπτουν από την έντεχνη προβολή των βιβλικών πρωταγωνιστών, του Μωυσή και της Ρουθ στο τώρα, υποφώσκουν σε πλείστες σελίδες

Προκειμένου να παραστεί σε μια αναδρομική παρουσίαση ορισμένων μισοξεχασμένων ή και ολοσχερώς ξεχασμένων, πρωτολείων ως επί το πλείστον, κινηματογραφικών ταινιών του και στη συνέχεια να βραβευτεί για τη συνολική προσφορά του στην υπόθεση της 7ης Τέχνης, ο εβδομηντάχρονος Γιαΐρ Μόζες (Μωυσής), σκηνοθέτης μετρίων έως καλών επιδόσεων στον λίαν απαιτητικό χώρο του, πειθαγκασμένος ενίοτε να διαπράττει τους σολοικισμούς των φευ απαραίτητων αισθητικών συμβιβασμών, ταξιδεύει από το ζέον Ισραήλ ως το παραθαλάσσιο, καθησυχαστικό έως υπνωτικό Σαντιάγκο ντε Κομποστέλα της Ισπανίας, μια πόλη-ανοικτό μουσείο. Συνοδευόμενος από την ηθοποιό της ζωής του, τη Ρουθ, υποχρεούται να επιχειρήσει μια καταβύθιση στο καλλιτεχνικό του εγώ, αναζητώντας την αναδρομική λύτρωση από κρίματα, λάθη και αστοχίες συμπεριφοράς.

Ενώ το φάσμα του Δον Κιχώτη, σχεδόν πανταχού παρόν, συνιστά τον ηθικό καμβά των περιστάσεων, αλληγορίες, συνειρμοί και παραλληλίες, όπως προκύπτουν από την έντεχνη προβολή των βιβλικών πρωταγωνιστών, του Μωυσή και της Ρουθ στο τώρα, υποφώσκουν σε πλείστες σελίδες. Ο Μωυσής της Ρετροσπεκτίβας δεν κομίζει βέβαια γραπτές εντολές του Νόμου του Θεού, αλλά προσπαθεί να νομοθετήσει ο ίδιος, να υιοθετήσει μιαν ορθολογικότερη αντιμετώπιση των βασάνων του βίου, να αναδιευθετήσει, κοντολογίς, τα του οίκου του, με, ει δυνατόν, προσφορότερους τρόπους. Όντας μάλιστα γνήσιος ασκενάζι, πιστεύει ότι διατηρεί ακόμη το προνόμιο μιας βαθύτερης σοφίας, ικανής και αναγκαίας να τον αναμορφώσει πλήρως. Άλλωστε, όπως έδειξε ένας επιτήδειος συμπατριώτης του, έναν αιώνα πριν, «το παμπάλαιο, το οποίο ξαναβρίσκουμε μέσα στην ψυχή μας, αποτελεί το δρόμο της εκκολαπτόμενης ανθρωπότητας και η παράδοση της βασανισμένης και νοσταλγικής καρδιάς μας δεν είναι τίποτε άλλο από την επανάσταση και την αναγέννηση της ανθρωπότητας». (Βλ. Gustav Landauer, “Sind das Ketzergedanken?”, (1913), στο Λύτρωση και ουτοπία, του Μίκαελ Λέβι, μετάφραση: Θανάσης Παπαδόπουλος, πρόλογος: Στέφανος Ροζάνης, εκδόσεις Ψυχογιός, 2002).

alt
   Ο Abraham B. Yehoshua

Ο χαρισματικός, πείσμων και κρυψίνους σεναριογράφος των πρώτων εκείνων ταινιών, ονόματι Τριγκάνο, με τον οποίο ο Μωυσής σημειωτέον δεν επικοινωνεί επί τριάντα χρόνια, αλλά και ο αείμνηστος ήδη φωτογράφος των εν λόγω ταινιών, ο Τολεντάνο, θανάσιμα ερωτευμένος με την απόρθητη όμως γι΄αυτόν Ρουθ, πλαισιώνουν διαχρονικά και μέσα πάντα στο ευρύτερο πλαίσιο των αναφορών και των αυτοαναφορών, το πρώην ερωτικό ζευγάρι, Μωυσής – Ρουθ. Έτσι το τελευταίο διευρύνεται, καθώς κυλά η εξιστόρηση των καθεκάστων, σε ευκρινέστατο ερωτικό τετράγωνο εν ευρεία εννοία. Η Ρουθ συμβολοποιεί το απόλυτο Θήλυ. Η αύρα της είναι, συν τοις άλλοις, η αύρα της Δουλτσινέας συν τον απαραίτητο ρεαλισμό μιας σύγχρονης, καθόλα γοητευτικής Εβραίας. Βέβαια οι αναγνώστες είναι έτοιμοι να συμφωνήσουν: επειδή «ο Άλλος δεν γίνεται, σε καμιά περίπτωση, να εκληφθεί ως ένα Ένα», όπως δίδαξε ήδη ο Ζακ Λακάν, η μοιραία απόσταση, η οποία θα χωρίζει ες αεί τη Ρουθ από τους τρεις άρρενες, δεν θα κλείσει ποτέ. Οι χαρακτηριστικές έλξεις και απώσεις των στελεχών του τετραγώνου δεν κλείνουν παρά μόνον με το θάνατο. Το δυστύχημα που κόστισε στον Τολεντάνο τη ζωή του δεν προσθέτει μελοδραματικούς τόνους. Διδάσκει απλώς αγάπη.

Απολύτως κομβική είναι η σημασία ενός ζωγραφικού πίνακα του Ματτίας Μέιβοχελ. Πρόκειται για τη «Ρωμαϊκή Ευσπλαχνία», «Caritas Romana» στα λατινικά, την οποία συναντά για πρώτη φορά ο Μωϋσής στο δωμάτιο του ξενοδοχείου του στο Σαντιάγκο ντε Κομποστέλα. Η ευειδής γυναίκα του πίνακα, στην ακμή της γόνιμης ωραιότητάς της, η οποία θηλάζει γενναιόδωρα τον φυλακισμένο, ηλικιωμένο πατέρα της στο κελί του, προφανώς καταπατώντας τον εσωτερικό κανονισμό της ιδρύματος, ανακαλεί αμέσως μια σκηνή ανάλογης σεξουαλικής έντασης, η οποία δεν γυρίστηκε τελικά, πριν από δεκαετίες από τον Μωϋσή, σε συνέχεια κατηγορηματικής άρνησης της Ρουθ και παρά την επιμονή του εμμανούς σεναριογράφου.

Οι γενέθλιοι τόποι των πρώτων έργων είναι οι εστίες ενός κυριολεκτικού Αγαθού. Η συμφιλίωση σημαίνει αρχή της εσωτερικής επανάστασης

Επιστρέφοντας στο Ισραήλ, ο σκηνοθέτης θα επισκεφθεί τα μέρη εκείνα όπου γυρίστηκαν οι προαναφερόμενες ταινίες. Πρόκειται σαφώς για απόπειρα κάθαρσης. Οι γενέθλιοι τόποι των πρώτων έργων είναι οι εστίες ενός κυριολεκτικού Αγαθού. Στη συνέχεια θα δοκιμάσει να αποκαταστήσει τις σχέσεις του με τον αινιγματικό Τριγκάνο, ο οποίος ανήκει στην αντίπαλη κοινωνική πλευρά, δηλαδή στους σεφαραδίτες. Ο τελευταίος, κατά τι οπαδός ενός δημιουργικού μεσσιανισμού, δεν θα παραλείψει να ονειρευτεί μια νέα, τολμηρή ασφαλώς στρατηγική, η οποία θα μπορούσε ενδεχομένως να μεταμορφώσει εποικοδομητικά, τόσο προς τα μέσα, όσο και προς τα έξω την εικόνα του σύγχρονου Ισραήλ, σε συνάρτηση πάντα με τα τεκταινόμενα στις γειτονικές αλλά και ευρύτερες γεωπολιτικές οντότητες. Παραθέτω ενδεικτικά την εξής φιλελεύθερη αποστροφή από τη σελίδα 445: « …μια χώρα που μετατρέπεται σε στρατιωτική εγκατάσταση, αντί να είναι μια πατρίδα ζωντανή που αναπνέει, δεν αξιώνεται να θέλουν να την προστατέψουν οι στρατιώτες της. Στο τέλος θα την περιφρονήσουν και θα αποκοιμηθούν αντί να τη φυλάνε». Η συμφιλίωση σημαίνει αρχή της εσωτερικής επανάστασης.

Η πείρα της μεταφράστριας είναι δεδομένη. Θυμίζω ότι έχει ήδη αποσπάσει το 2002 Κρατικό Βραβείο για το γύρισμα ενός άλλου μυθιστορήματος του Αβραάμ Β. Γεοσούα στη γλώσσα μας, εννοώ το Ταξίδι στο τέλος της χιλιετίας. Με τη σημερινή επίσης άψογη εργασία της, πολιτογραφείται εγκύρως και η Ρετροσπεκτίβα στην ελληνική γλωσσική επικράτεια. 

ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ

altΡετροσπεκτίβα
Αβραάμ Β. Γεοσούα
Μτφρ. Μάγκυ Κοέν
Πόλις 2014
Σελ. 576, τιμή € 20,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ABRAHAM B. YEHOSHUA

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το βιβλίο της μορφής και του κενού» της Ρουθ Οζέκι (κριτική) – Αναζητώντας διέξοδο από το χάος

«Το βιβλίο της μορφής και του κενού» της Ρουθ Οζέκι (κριτική) – Αναζητώντας διέξοδο από το χάος

Για το μυθιστόρημα της Ρουθ Οζέκι [Ruth Ozeki] «Το βιβλίο της μορφής και του κενού» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Κλειδάριθμος). Κεντρική εικόνα: Στιγμιότυπο από την ταινία «Τhe Book of Henry». 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...
«Νεφελοκοκκυγία» του Άντονυ Ντορ (κριτική) – Μια εντυπωσιακή περιπλάνηση σε χώρο και χρόνο

«Νεφελοκοκκυγία» του Άντονυ Ντορ (κριτική) – Μια εντυπωσιακή περιπλάνηση σε χώρο και χρόνο

Για το βιβλίο του Άντονυ Ντορ [Anthony Doerr] «Νεφελοκοκκυγία» (μτφρ. Μυρτώ Καλοφωλιά, εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος «Όρνιθες» του Αριστοφάνη, σε σκηνοθεσία Γιάννη Ρήγα (2021).

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

...
«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

Για το εμβληματικό μυθιστόρημα της νομπελίστριας Ντόρις Λέσινγκ [Doris Lessing] «Το χρυσό σημειωματάριο» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη, εκδ. Διόπτρα). 

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Είναι δύσκολο να μιλήσεις για την Ντόρις Λέσινγκ χω...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

Στην Αίθουσα Τελετών του Δημαρχιακού Μεγάρου στην Πλατεία Εθνικής Αντιστάσεως (πρώην Πλατεία Κοτζιά), θα απονεμηθούν εφέτος, για δέκατη έβδομη χρονιά, τα βραβεία μυθιστορήματος «The Athens Prize for Literature» του περιοδικού (δε)κατα για το 2022. Η ανακοίνωση των νικητών και ταυτόχρονα η απονομή θα γίνουν την Πέμπτ...

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης διοργανώνουν χριστουγεννιάτικη γιορτή βιβλίου το Σάββατο 9 & την Κυριακή 10 Δεκεμβρίου από τις 11:00 μέχρι και τις 19:00 στην οδό Θουκυδίδου 4, στην Πλάκα και υπόσχονται δύο μέρες γεμάτες με μουσική, κεράσματα, προτάσεις για δώρα και μεγάλες προσφορές.

Επιμέλεια: ...

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Από σήμερα (7/12) έως και την Κυριακή (10/12) οι εκδόσεις Ψυχογιός ετοιμάζουν μια χριστουγεννιάτικη γιορτή για μικρούς και μεγάλους στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης με bazaar βιβλίων, εκδηλώσεις και δράσεις για τα παιδιά. «Τίτλοι λογοτεχνίας για μικρούς και μεγάλους, bazaar βιβλίων, συναντήσεις με συγγραφείς & συναρπα...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορα...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Βιβλία για το σύγχρονο επιχειρείν: 5 επιλογές από πρόσφατες εκδόσεις

Βιβλία για το σύγχρονο επιχειρείν: 5 επιλογές από πρόσφατες εκδόσεις

Οι πρωτοπόροι των σημαντικών επιχειρήσεων του κόσμου, οι τρόποι να διαπραγματευόμαστε με αποτέλεσμα και πώς θα βρούμε αυτό που ψάχνουμε στον εργασιακό τομέα. Πέντε βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και μπορούν να μας κινητοποιήσουν. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ