memory 390

Όταν ο ασθενής γίνεται συγγραφέας, στο μυθιστόρημα Κόρσακοφ του Eric Fottorino.

Της Έλενας Μαρούτσου

Ο τίτλος που έχει επιλέξει ο Eric Fottorino γι΄αυτό του το βιβλίο είναι το όνομα μια ασθένειας: Κόρσακοφ. Η ασθένεια αυτή –καθόλα υπαρκτή και όχι λογοτεχνικό τέχνασμα– πλήττει τη λειτουργία του εγκεφάλου και συγκεκριμένα αυτή που σχετίζεται με τη μνήμη. Έτσι, ο ασθενής χάνει σιγά σιγά τη μνήμη του, ενώ ταυτόχρονα τα κενά που δημιουργούνται τα καλύπτει ο ίδιος με επινοημένες αναμνήσεις. Ο πάσχων γίνεται λοιπόν τρόπον τινά συγγραφέας αφού προβαίνει ακούσια σε μια μυθοπλασία. Ο μύθος που επιλέγει να αφηγηθεί είναι η ίδια του η ζωή.

Ένα όνομα πάνω σε μια τρύπα

Στη Νίκαια ο Φρανσουά θα γνωρίσει τον παππού του, που θα βάλει φωτιά στη φαντασία του με την πληθωρική προσωπικότητα και το περιπετειώδες παρελθόν του

Στο συγκεκριμένο βιβλίο, από αυτή την παράξενη ασθένεια πάσχει ο βασικός ήρωας, ο Φρανσουά, που στο πρώτο μέρος τον συναντάμε μικρό αγόρι στο Μπορντώ να ζει με την ξεπεσμένη οικονομικά οικογένειά του με το σκοτεινό όνομα Αρντανουί (nuit στα γαλλικά σημαίνει νύχτα): τη μητέρα του Λίνα, που τον γέννησε όταν ήταν ακόμα έφηβη και τη γιαγιά του, μια γυναίκα αφιερωμένη στις αγαθοεργίες και την αυταρχική εμπλοκή στις ζωές των άλλων. Εκείνη ήταν που εναντιώθηκε στο γάμο της Λίνας με τον Μαροκινο-εβραίο Μαμά, τον βιολογικό πατέρα του Φρανσουά, ο οποίος εξαφανίστηκε από τη ζωή του μικρού αφήνοντας εκεί την πρώτη τρύπα. Μια τρύπα που ο ήρωας θα παλεύει μάταια να μπαλώσει μέχρι το τέλος της ζωής του. Το πρώτο κεφάλαιο κλείνει με τον μικρό Φρανσουά να βρίσκει στο πρόσωπο του Μαρσέλ, του άντρα που θα παντρευτεί τη μητέρα του, κάποιον που θα του προσφέρει ένα όνομα, Σινιορέλλι, και θα τον βγάλει έτσι από το σκοτάδι της ανυπαρξίας στο φως μιας νέας πόλης και μιας νέας οικογένειας. Στη Νίκαια όπου ζούνε οι Σινιορέλλι, ο Φρανσουά θα γνωρίσει τον Φόσκο, τον παππού του, που θα βάλει φωτιά στη φαντασία του με την πληθωρική προσωπικότητα και το περιπετειώδες παρελθόν του.

alt
 Ο Eric Fottorino

Αναγκαστική μεταμόσχευση παρελθόντος

Στο δεύτερο μέρος, ο Φρανσουά είναι ήδη στα σαράντα του, επιτυχημένος νευρολόγος ειδεικευμένος στα ζητήματα μνήμης και μελαγχολίας. Ζει στο Παλέρμο μόνος μετά τη διάλυση της σχέσης του με μια θυελλώδη γυναίκα και τη ρήξη με το γιο του από προηγούμενο γάμο. Τα πρώτα συμπτώματα της ασθένειας έχουν ήδη αρχίσει να τον πλήττουν. Ουδείς καταλληλότερος να τα αναγνωρίσει αφού το πεδίο όπου διαπρέπει είναι και το πεδίο όπου πάσχει. Η επιλογή της ειδικότητας, σκεπτόμαστε, δεν είναι τυχαία. Όλα ξεκίνησαν, όπως μας λέει ο ίδιος ο ήρωας, όταν «σφετερίστηκε» τις αναμνήσεις μιας άλλης οικογένειας. Όταν δηλαδή, αποπειράθηκε να μεταγγίσει το αίμα των Σινιορέλλι στο σώμα των Αρντανουί. Η μεταμόσχευση παρελθόντος – όπως και κάθε μεταμόσχευση– δηλώνει καταρχήν πως το σώμα πάσχει. Και όταν ο πάσχων αποφασίζει να προβεί σε αυτήν παίρνει ένα θανάσιμο ρίσκο. Το παίρνει όμως γιατί δεν έχει άλλη επιλογή. «Το Κόρσακοφ, δεν είναι αρρώστια. Είναι μια θεραπεία ενάντια στον πόνο», λέει ο ήρωας που προσφέρει στο Κόρσακοφ, αυτό το τόσο φιλικό τέρας, βορά τις αναμνήσεις του, για να μπορέσει να τις αντικαταστήσει με αυτές ενός άλλου προσώπου. «Το σύνδρομο εισβάλλει εντός μου σαν ανακούφιση, μια χάρη σαν αντίδωρο, το σημάδι μιας ανέλπιστης τύχης. Τι κακές μου αναμνήσεις, τις τρομερές εικόνες που με στοιχειώνουν από τη μεγάλη νύχτα των Αρντανουί, του τις προσφέρω αφειδώς. Μπορεί να τα σαρώσει όλα. Εκτός από τον Φόσκο, τον παππού μου, τον καβαλάρη της ερήμου. Τώρα πια μόνο εκείνος αξίζει να ζει ακόμα στη μνήμη μου».

Αγώνας για ανεξαρτησία κι επιλογή ταυτότητας

Οι εξιστορήσεις εδώ πατούν με το ένα πόδι στην ιστορία και το άλλο στον θρύλο

Σε αυτόν τον ήρωα του βιβλίου και ήρωα της παιδικής ηλικίας του πρωταγωνιστή, είναι αφιερωμένο το τρίτο μέρος του βιβλίου. Το κεφάλαιο αυτό είναι γεμάτο με περιπέτειες από την εποχή που ο Φόσκο ζούσε στην Τυνησία και πάλεψε για την ανεξαρτησία της από τους Γάλλους, Γάλλος στην καταγωγή ο ίδιος με την καρδιά του όμως να ανήκει στην χώρα όπου έτυχε να βρεθεί. Οι εξιστορήσεις εδώ πατούν με το ένα πόδι στην Ιστορία και το άλλο στον θρύλο και δεν θα μπορούσε, σκέφτομαι, να είναι αλλιώς μια που ο Φόσκο έχει να επιτελέσει ένα σχεδόν θρυλικό κατόρθωμα: να καλύψει με τον τεράστιο σωματικό, ηθικό και συναισθηματικό του όγκο το κενό που άφησε εκ γενετής ο βιολογικός πατέρας στον ήρωα. Παρουσιάζοντάς τον μάλιστα σε αυτό το σημείο του βιβλίου, λίγο πριν το οριστικό δηλαδή τέλος, είναι σαν το κόρσακοφ, η μυθοπλαστική δηλαδή μνήμη, να παίζει το πιο δυνατό της χαρτί, αυτό που θα κρίνει αν ο Φρανσουά θα πέσει ή όχι στην άβυσσο τώρα που στέκεται στο χείλος της. Μπαίνω στον πειρασμό να σκεφτώ πως ο Φόσκο, αυτός ο μαχητής για την ανεξαρτησία ενός έθνους από την κυριαρχία ενός άλλου έθνους απ’ το οποίο ο ίδιος προέρχεται, είναι σαν να δείχνει τον δρόμο στον ήρωα για την ανεξαρτητοποίηση από τις ρίζες τους και την οικειοθελή επιλογή ταυτότητας και ονόματος. Και πράγματι ο ήρωας, προς το τέλος του βιβλίου, κάνει μια κίνηση προς ένα όνομα που για κείνον σημαίνει πολλά. Η αποδοχή ή ματαίωση αυτής της προσπάθειας είναι και αυτή που θα κρίνει τελικά την ύπαρξή του.

Η φιλοσοφία στην υπηρεσία της λογοτεχνίας

Το Κόρσακοφ αποτελεί την πιο ακραία εκδοχή μιας κοινής ιδιότητα της μνήμης, την τάση της να σβήνει, να στρεβλώνει και να κατασκευάζει αναμνήσεις επιλεκτικά και για σκοπούς συχνά «παρηγορητικούς»

Πιστεύω πως εδώ έχουμε να κάνουμε μ’ ένα βιβλίο που καταπιάνεται με δυο φιλοσοφικά ζητήματα συγγενή και αρκετά ενδιαφέροντα: το πρώτο είναι η λειτουργία της μνήμης: το Κόρσακοφ αποτελεί την πιο ακραία εκδοχή μιας κοινής ιδιότητας της μνήμης, την τάση της να σβήνει, να στρεβλώνει και να κατασκευάζει αναμνήσεις επιλεκτικά και για σκοπούς συχνά «παρηγορητικούς». Το δεύτερο αφορά τη φύση της αυτοβιογραφίας: πρόκειται τελικά για μια επινόηση που όσο κι αν είναι πλασμένη με ρεαλιστικές ψηφίδες δεν παύει να αποτελεί μια αφήγηση που λέμε σαν παραμύθι στον εαυτό μας και τους άλλους.

Ο τρόπος που καταπιάνεται με τα δυο αυτά ζητήματα είναι φυσικά λογοτεχνικός και όχι φιλοσοφικός. Αν μάλιστα συνοδευόταν, κατά τη γνώμη μου, κι από μια μεγαλύτερη οικονομία στα εκφραστικά του μέσα και μια πιο σφιχτή πλοκή, το αποτέλεσμα θα ήταν, πιστεύω, εκπληκτικό. Πρόκειται, όμως σίγουρα, για ένα σημαντικό βιβλίο, στοχαστικό αλλά και συγκινητικό.

ΕΛΕΝΑ ΜΑΡΟΥΤΣΟΥ

altΚόρσακοφ
Eric Fottorino
Μτφρ. Στέργια Κάββαλου
Πόλις 2013
Σελ. 464, τιμή € 18,00

alt

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ERIC FOTTORINO

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το πρωινό των πρωταθλητών» του Κερτ Βόννεγκατ (κριτική) – Κοινωνική κριτική με «πολιορκητικό κριό» τη σάτιρα

«Το πρωινό των πρωταθλητών» του Κερτ Βόννεγκατ (κριτική) – Κοινωνική κριτική με «πολιορκητικό κριό» τη σάτιρα

Για το μυθιστόρημα του Κερτ Βόννεγκατ [Kurt Vonnegut] «Το πρωινό των πρωταθλητών» (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: από την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου με πρωταγωνιστή τον Μπρους Γουίλις. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«To νυχτόσπιτο» του Τζο Νέσμπο (κριτική) – Ο Νορβηγός αιφνιδιάζει ξανά

«To νυχτόσπιτο» του Τζο Νέσμπο (κριτική) – Ο Νορβηγός αιφνιδιάζει ξανά

Για το βιβλίο του Τζο Νέσμπο [Jo Nesbo] «Το Νυχτόσπιτο» (μτφρ. Γρηγόρης Κονδύλης, εκδ. Μεταίχμιο). Κεντρική εικόνα: από την ταινία «Η νύχτα των ζωντανών νεκρών» του Τζορτζ Ρομέρο, η οποία αναφέρεται (μεταξύ άλλων) στο βιβλίο. 

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρίου ...

«Το τραγούδι του προφήτη» του Πολ Λιντς (κριτική) – Δυστοπικό μέλλον στη σημερινή Ιρλανδία

«Το τραγούδι του προφήτη» του Πολ Λιντς (κριτική) – Δυστοπικό μέλλον στη σημερινή Ιρλανδία

Για το μυθιστόρημα του Πολ Λιντς [Paul Lynch] «Το τραγούδι του προφήτη» (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, Γιώργος Αγγελίδης, εκδ. Gutenberg) που έλαβε το 2023 το Βραβείο Booker. Κεντρική εικόνα: από τη δυστοπική ταινία «The Hunger Games». 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης 

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ένα ξεχωριστό «Όνειρο καλοκαιριάτικης νύχτας» από την ομάδα Loxodox στο ΠΛΥΦΑ

Ένα ξεχωριστό «Όνειρο καλοκαιριάτικης νύχτας» από την ομάδα Loxodox στο ΠΛΥΦΑ

Ο ιστορικός χώρος της αρχαίας Αθήνας που επέλεξε η ομάδα Loxodox «συνομιλεί» αρμονικά με τη μαγική νύχτα των Αγγλοσαξόνων, όπως τη συνέθεσε ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ. Κεντρική εικόνα: © Sabrina Brodescu.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Η ομάδα Loxodox είναι ιδ...

Κινέζοι εθνικιστές στοχοποιούν τον νομπελίστα Μο Γιάν – Γιατί τον κατηγορούν για αντικομμουνισμό

Κινέζοι εθνικιστές στοχοποιούν τον νομπελίστα Μο Γιάν – Γιατί τον κατηγορούν για αντικομμουνισμό

Ο Κινέζος Νομπελίστας Μο Γιάν κατηγορείται ότι με τα βιβλία του σπιλώνει τον κομμουνιστικό στρατό της Κίνας και εξυμνεί τον αντίστοιχο της Ιαπωνίας. 

Επιμέλεια: Book Press

Το να είσαι ...

Ανακοινώθηκαν οι νικητές των βραβείων της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης

Ανακοινώθηκαν οι νικητές των βραβείων της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης

Την Παρασκευή 22 Μαρτίου 2024 θα γίνει η τελετή της απονομής των λογοτεχνικών βραβείων της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης. Ακολουθούν οι μικρές λίστες και μαζί οι νικητές σε κάθε κατηγορία, καθώς και το μεγάλο βραβείο της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

Με τη συμπλήρωση επτά συναπτών ετών στο εκδοτικό στερέωμα, οι εκδόσεις Στίξις κάνουν το επόμενο βήμα με μια νέα σειρά τεσσάρων βιβλίων, υπό τον τίτλο «Μικρή Στίξις», των Γιώργου Δουατζή, Χρυσοξένης Προκοπάκη, Στέφανου Τζουβάρα και Μιχάλη Σηφάκη.  

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος  ...

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

Σίσσυ Δουτσίου, Στεύη Τσούτση, Λίνα Βαρότση, Αστερόπη Λαζαρίδου, Ελισάβετ Παπαδοπούλου, Αντιγόνη Ζόγκα, Λίνα Βαλετοπούλου. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας επιλέγουμε πολύ πρόσφατα βιβλία νέων Ελληνίδων συγγραφέων που θέτουν, άλλοτε με τρόπο διεκδικητικό κι άλλοτε πιο έμμεσο, το ζήτημα της γυναικείας χειρα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ