alt

Κόσμος με αισθητική αλλά χωρίς ηθική στο μυθιστόρημα του Herman Koch Το δείπνο.

Της Αργυρώς Μαντόγλου

Το μυθιστόρημα του Ολλανδού Χέρμαν Κοχ εκτυλίσσεται σε πολλά επίπεδα. Στον αναγνώστη δίνεται η ευκαιρία να συλλέξει πληροφορίες μέσα από τυχαίες νύξεις, σπαράγματα διαλόγων, φλασμπάκ, μικρές δυσαρμονίες και έκρυθμες αντιδράσεις, ώστε να είναι εν μέρει προετοιμασμένος για τις ανατροπές που επιφυλάσσει το δεύτερο μέρος του βιβλίου.

Στο Δείπνο τίποτα δεν είναι αυτό που φαίνεται, γράφουν οι κριτικοί. Θα έλεγα πως όλα φαίνονται απ’ την αρχή, αλλά ο συγγραφέας έχει έναν μοναδικό τρόπο να στρέφει την προσοχή μας σε αυτά που εκείνος θέλει να δούμε από την απαστράπτουσα επιφάνεια που αρχικά μας παρουσιάζει, δίνοντας μας υπογείως και με μεγάλη μαεστρία την άλλη, τη σκοτεινή πλευρά, που είναι και η πραγματική ιστορία που μας αφηγείται. Ο δε Πάουλ, ο αναξιόπιστος αφηγητής του, μας δίνει την εκδοχή που ο ίδιος έχει υιοθετήσει και παρακολουθούμε την εξέλιξη μέσα από το δικό του διαστρεβλωμένο βλέμμα. 

Ο συγγραφέας έχει έναν μοναδικό τρόπο να στρέφει την προσοχή μας σε αυτά που εκείνος θέλει να δούμε από την απαστράπτουσα επιφάνεια που αρχικά μας παρουσιάζει, δίνοντας μας υπογείως και με μεγάλη μαεστρία την άλλη, τη σκοτεινή πλευρά, που είναι και η πραγματική ιστορία που μας αφηγείται

Σε πρώτο επίπεδο όλα είναι στη θέση τους, όλα είναι πολιτισμένα, όλα ενορχηστρωμένα, με χάρη και αισθητική. Βρισκόμαστε στο Άμστερνταμ, ένα ζευγάρι κομψό και εκλεπτυσμένο, ο Πάουλ Λόμαν και η σύζυγός του Κλερ, θα συναντηθούν για φαγητό με ένα άλλο ζευγάρι, σε ένα από εκείνα τα μοδάτα εστιατόρια που κλείνεις τραπέζι μήνες πριν και περνάς το κατώφλι τους μόνο αν διαθέτεις τις κατάλληλες επαφές. Εδώ δεν φαίνεται να υπάρχει τέτοιο πρόβλημα καθώς το ζευγάρι που πάνε να συναντήσουν είναι ο Σερζ Λόμαν, ο αδελφός του Πάουλ και η γυναίκα του Μπαμπέτ. Όπως αποκαλύπτεται, ο Σερζ –για τον οποίο ο αδελφός του τρέφει βαθιά ζήλια και αντιπάθεια– είναι μια περιζήτητη παρουσία καθώς πρόκειται για τον μελλοντικό πρωθυπουργό της χώρας που όλοι θαυμάζουν και αποζητούν την εύνοιά του. Ο λόγος της συνάντησής τους είναι μια συζήτηση που πρέπει να κάνουν για τα παιδιά τους, δυο αγόρια στην εφηβεία που έχουν διαπράξει μια αποτρόπαια πράξη.

«Η δυστυχία δεν αντέχει τη σιωπή»

Υπάρχει κάτι το βαθιά ανησυχητικό κάτω από τη λεία και εξομαλυμένη επιφάνεια που παρουσιάζεται. Κάτι το σκοτεινό και σάπιο που κινδυνεύει κάθε στιγμή να εκραγεί. «Αν έπρεπε να δώσω έναν ορισμό της ευτυχίας, αυτός θα ήταν: η ευτυχία είναι αυτάρκης, δεν έχει ανάγκη από μάρτυρες. Τα δυστυχισμένα ζευγάρια δεν τα βγάζουν πέρα χωρίς θεατές. Η δυστυχία ψάχνει συνεχώς παρέα. Η δυστυχία δεν αντέχει τη σιωπή – ιδίως την άβολη σιωπή που απλώνεται όταν μένει μόνη της», λέει ο Πάουλ στις πρώτες ήδη σελίδες του βιβλίου, παραφράζοντας τον Τολστόι κι ο αναγνώστης αισθάνεται πως πίσω από την τόσο προσεγμένη στη λεπτομέρειά της παράσταση, τον καλαίσθητο χώρο του εστιατορίου, τους καλοντυμένους σικάτους ανθρώπους που συχνάζουν εκεί, τις όμορφες γυναίκες που ευωδιάζουν, το εκλεκτό, αν και σε ελάχιστες, σχολαστικά επιλεγμένες ποσότητες φαγητό, υπάρχει κάτι που ελλοχεύει, ικανό να δυναμιτίσει τα πάντα – το θέμα συζήτησης της αποψινής συνάντησης. Το θέμα, όμως, όλο και καθυστερεί να έρθει στο τραπέζι, ενώ συνεχώς καταφθάνουν διάφορα εξεζητημένα, μισοάδεια πιάτα.

alt

   Herman Koch 

Σουρεαλιστικές αντιθέσεις

Τα κεφάλαια του βιβλίου φέρουν για τίτλο τα διάφορα πιάτα του δείπνου ενώ ο αναγνώστης πληροφορείται με εξαντλητικές περιγραφές το τι τρώνε και τι πίνουν οι ήρωες. Οι πελάτες του εστιατορίου ποζάρουν σε κάποιο αόρατο φακό, η δε συμπεριφορά του μετρ και του προσωπικού είναι εξοργιστική. «Το πρώτο πράγμα που πρόσεχες στο πιάτο της Κλερ ήταν το πόσο απίστευτα άδειο ήταν. Ξέρω βεβαίως πως στα καλά εστιατόρια έχει προβάδισμα η ποιότητα και όχι η ποσότητα. Αλλά υπάρχει άδειο και άδειο. Το άδειο εδώ, το μέρος του πιάτου δηλαδή που δεν είχε καθόλου φαγητό, ήταν ολοφάνερα παρατραβηγμένο». Η κουλτούρα του ελιτίστικου εστιατορίου συμβάλλει στη δημιουργία της σουρεαλιστικής ατμόσφαιρας που κυριαρχεί σε ολόκληρο το μυθιστόρημα, της ανεκδήλωτης έντασης. Ο μετρ δείχνει το ντοματάκι και την ελίτσα με περηφάνια, τη σχολιάζει σαν να τους έχει προσφέρει ένα μοναδικό έργο τέχνης, ενώ το δαχτυλάκι που είναι στραμμένο στη μικροποσότητα σε ένα σχεδόν άδειο πιάτο έχει κάτι το εμπαικτικό και το σαδιστικό, σε σχέση με το κόστος αυτής της «γευστικής» εμπειρίας.

Ο τρόπος που η τροφή επιδεικνύεται, σερβίρεται και καταναλώνεται έχει αναλογίες με τον τρόπο που τα «εξευγενισμένα» θηλαστικά επιδεικνύουν τις κατακτήσεις, την ισχύ τους, τον πλούτο τους. Το άδειο πιάτο συμβολίζει τόσο τη δική τους κενότητα όσο και την αδυναμία τους να την υπερβούν. Το θέμα της ιεροτελεστικής λήψης της τροφής παρουσιάζεται παράλληλα με τη δική τους υποκριτική στάση απέναντι στον κόσμο και στις ευθύνες τους. Εδώ ο συγγραφέας παίζει ευφυώς με το θέμα της ανοχής και της απάτης αλλά και μιας διεστραμμένης συνενοχής.

Καλοζωία και βία 

Στο κέντρο του μυθιστορήματος, υπάρχει ένα ειδεχθές έγκλημα που έχει διαπραχθεί από τον Μισέλ, τον γιο του Πάουλ και της Κλερ, μαζί με τον Ρικ, τον γιο του Σερζ και της Μπαμπέτ. Η βία περιγράφεται το ίδιο λεπτομερειακά με τα φαγητά, όπως το βίντεο όπου οι πράξεις τους έχουν καταγραφεί.

Με μαεστρία ο συγγραφέας μας παρουσιάζει έναν κόσμο με αισθητική αλλά χωρίς ηθική

Το έγκλημα των εφήβων δεν είναι η μόνη ανατροπή που μας επιφυλάσσει το μυθιστόρημα. Ο Κοχ επιστρατεύει μια σειρά από φλάσμπακ που θα οδηγήσουν στο απόλυτο ξεγύμνωμα της διαστροφής που σχηματίζει αυτή η ανίερη τριάδα της δήθεν ευτυχισμένης και αξιοπρεπούς οικογένειας του Πάουλ. Είναι άραγε η διαστροφή κληρονομική, είναι το πρόβλημα νευρολογικό ή πολιτισμικό, φταίνε τα γονίδια ή οι γονείς; Άραγε αυτή η σφιχτά δεμένη ομάδα ανθρώπων είναι μια ευτυχισμένη οικογένεια ή μια εγκληματική συμμορία που συνεχώς δημιουργεί καινούργια θύματα για να διαιωνίσει τη δική της ευημερία; Μήπως πρόκειται για τη νόσο του ανθρώπου των σπηλαίων, ο οποίος προκειμένου να προστατεύσει τα κεκτημένα του, δεν δίσταζε να εξοντώσει όποιον τον απειλούσε; Η μητέρα είναι μια λέαινα που ενστικτωδώς προστατεύει τα μικρά της ή μια διεστραμμένη κατά συρροή δολοφόνος; Με μαεστρία ο συγγραφέας μας παρουσιάζει έναν κόσμο με αισθητική αλλά χωρίς ηθική. 

Η Μαρία Αγγελίδου απέδωσε το πολυεπίπεδο αυτό κείμενο από τα ολλανδικά σε όμορφη, παλλόμενη γλώσσα. 

ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ

altΤο δείπνο
Herman Koch
Μτφρ. Μαρία Αγγελίδου
Μεταιχμιο 2013
Σελ. 214, τιμή € 15,50

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

Για το εμβληματικό μυθιστόρημα της νομπελίστριας Ντόρις Λέσινγκ [Doris Lessing] «Το χρυσό σημειωματάριο» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη, εκδ. Διόπτρα). 

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Είναι δύσκολο να μιλήσεις για την Ντόρις Λέσινγκ χω...

«Έντιμοι άνθρωποι» του Λεονάρδο Παδούρα (κριτική) – O Mάριο Κόντε σε μια Κούβα που αλλάζει

«Έντιμοι άνθρωποι» του Λεονάρδο Παδούρα (κριτική) – O Mάριο Κόντε σε μια Κούβα που αλλάζει

Για το μυθιστόρημα του Λεονάρδο Παδούρα [Leonardo Padura] «Έντιμοι άνθρωποι» (μτφρ. Κώστας Αθανασίου, εκδ. Καστανιώτη). Kεντρική εικόνα: © Wikimedia Commons. 

Γράφει η Έλενα Χουζούρη 

Ανεξάρτητα αν είχε επισκ...

«Συνάντηση» της Νατάσα Μπράουν (κριτική) – «Αφομοιώσου, αφομοιώσου… διαλύσου μέσα στο χωνευτήρι»

«Συνάντηση» της Νατάσα Μπράουν (κριτική) – «Αφομοιώσου, αφομοιώσου… διαλύσου μέσα στο χωνευτήρι»

Για το μυθιστόρημα της Νατάσα Μπράουν [Natasha Brown] «Συνάντηση» (μτφρ. Βαγγέλης Τσίρμπας, εκδ. Gutenberg). Kεντρική εικόνα: Η Teyonah Parris από τη σειρά «Mad Men». 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη 

«Δεν υπάρχει επιτ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Πέθανε ο Βασίλης Βασιλικός (1934-2023) − Τα βιβλία του, η ζωή του

Πέθανε ο Βασίλης Βασιλικός (1934-2023) − Τα βιβλία του, η ζωή του

Πέθανε ο πολυβραβευμένος Έλληνας συγγραφέας, Βασίλης Βασιλικός, σε ηλικία 89 ετών. Η κηδεία του θα γίνει τη Δευτέρα 4 Ιανουαρίου, στις 11 π.μ., στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών.

Επιμέλεια: Book Press

Πέθανε σήμερα ο Βασίλης Βασιλικός, ο οποίος γεννήθηκε ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ