alt

Κόσμος με αισθητική αλλά χωρίς ηθική στο μυθιστόρημα του Herman Koch Το δείπνο.

Της Αργυρώς Μαντόγλου

Το μυθιστόρημα του Ολλανδού Χέρμαν Κοχ εκτυλίσσεται σε πολλά επίπεδα. Στον αναγνώστη δίνεται η ευκαιρία να συλλέξει πληροφορίες μέσα από τυχαίες νύξεις, σπαράγματα διαλόγων, φλασμπάκ, μικρές δυσαρμονίες και έκρυθμες αντιδράσεις, ώστε να είναι εν μέρει προετοιμασμένος για τις ανατροπές που επιφυλάσσει το δεύτερο μέρος του βιβλίου.

Στο Δείπνο τίποτα δεν είναι αυτό που φαίνεται, γράφουν οι κριτικοί. Θα έλεγα πως όλα φαίνονται απ’ την αρχή, αλλά ο συγγραφέας έχει έναν μοναδικό τρόπο να στρέφει την προσοχή μας σε αυτά που εκείνος θέλει να δούμε από την απαστράπτουσα επιφάνεια που αρχικά μας παρουσιάζει, δίνοντας μας υπογείως και με μεγάλη μαεστρία την άλλη, τη σκοτεινή πλευρά, που είναι και η πραγματική ιστορία που μας αφηγείται. Ο δε Πάουλ, ο αναξιόπιστος αφηγητής του, μας δίνει την εκδοχή που ο ίδιος έχει υιοθετήσει και παρακολουθούμε την εξέλιξη μέσα από το δικό του διαστρεβλωμένο βλέμμα. 

Ο συγγραφέας έχει έναν μοναδικό τρόπο να στρέφει την προσοχή μας σε αυτά που εκείνος θέλει να δούμε από την απαστράπτουσα επιφάνεια που αρχικά μας παρουσιάζει, δίνοντας μας υπογείως και με μεγάλη μαεστρία την άλλη, τη σκοτεινή πλευρά, που είναι και η πραγματική ιστορία που μας αφηγείται

Σε πρώτο επίπεδο όλα είναι στη θέση τους, όλα είναι πολιτισμένα, όλα ενορχηστρωμένα, με χάρη και αισθητική. Βρισκόμαστε στο Άμστερνταμ, ένα ζευγάρι κομψό και εκλεπτυσμένο, ο Πάουλ Λόμαν και η σύζυγός του Κλερ, θα συναντηθούν για φαγητό με ένα άλλο ζευγάρι, σε ένα από εκείνα τα μοδάτα εστιατόρια που κλείνεις τραπέζι μήνες πριν και περνάς το κατώφλι τους μόνο αν διαθέτεις τις κατάλληλες επαφές. Εδώ δεν φαίνεται να υπάρχει τέτοιο πρόβλημα καθώς το ζευγάρι που πάνε να συναντήσουν είναι ο Σερζ Λόμαν, ο αδελφός του Πάουλ και η γυναίκα του Μπαμπέτ. Όπως αποκαλύπτεται, ο Σερζ –για τον οποίο ο αδελφός του τρέφει βαθιά ζήλια και αντιπάθεια– είναι μια περιζήτητη παρουσία καθώς πρόκειται για τον μελλοντικό πρωθυπουργό της χώρας που όλοι θαυμάζουν και αποζητούν την εύνοιά του. Ο λόγος της συνάντησής τους είναι μια συζήτηση που πρέπει να κάνουν για τα παιδιά τους, δυο αγόρια στην εφηβεία που έχουν διαπράξει μια αποτρόπαια πράξη.

«Η δυστυχία δεν αντέχει τη σιωπή»

Υπάρχει κάτι το βαθιά ανησυχητικό κάτω από τη λεία και εξομαλυμένη επιφάνεια που παρουσιάζεται. Κάτι το σκοτεινό και σάπιο που κινδυνεύει κάθε στιγμή να εκραγεί. «Αν έπρεπε να δώσω έναν ορισμό της ευτυχίας, αυτός θα ήταν: η ευτυχία είναι αυτάρκης, δεν έχει ανάγκη από μάρτυρες. Τα δυστυχισμένα ζευγάρια δεν τα βγάζουν πέρα χωρίς θεατές. Η δυστυχία ψάχνει συνεχώς παρέα. Η δυστυχία δεν αντέχει τη σιωπή – ιδίως την άβολη σιωπή που απλώνεται όταν μένει μόνη της», λέει ο Πάουλ στις πρώτες ήδη σελίδες του βιβλίου, παραφράζοντας τον Τολστόι κι ο αναγνώστης αισθάνεται πως πίσω από την τόσο προσεγμένη στη λεπτομέρειά της παράσταση, τον καλαίσθητο χώρο του εστιατορίου, τους καλοντυμένους σικάτους ανθρώπους που συχνάζουν εκεί, τις όμορφες γυναίκες που ευωδιάζουν, το εκλεκτό, αν και σε ελάχιστες, σχολαστικά επιλεγμένες ποσότητες φαγητό, υπάρχει κάτι που ελλοχεύει, ικανό να δυναμιτίσει τα πάντα – το θέμα συζήτησης της αποψινής συνάντησης. Το θέμα, όμως, όλο και καθυστερεί να έρθει στο τραπέζι, ενώ συνεχώς καταφθάνουν διάφορα εξεζητημένα, μισοάδεια πιάτα.

alt

   Herman Koch 

Σουρεαλιστικές αντιθέσεις

Τα κεφάλαια του βιβλίου φέρουν για τίτλο τα διάφορα πιάτα του δείπνου ενώ ο αναγνώστης πληροφορείται με εξαντλητικές περιγραφές το τι τρώνε και τι πίνουν οι ήρωες. Οι πελάτες του εστιατορίου ποζάρουν σε κάποιο αόρατο φακό, η δε συμπεριφορά του μετρ και του προσωπικού είναι εξοργιστική. «Το πρώτο πράγμα που πρόσεχες στο πιάτο της Κλερ ήταν το πόσο απίστευτα άδειο ήταν. Ξέρω βεβαίως πως στα καλά εστιατόρια έχει προβάδισμα η ποιότητα και όχι η ποσότητα. Αλλά υπάρχει άδειο και άδειο. Το άδειο εδώ, το μέρος του πιάτου δηλαδή που δεν είχε καθόλου φαγητό, ήταν ολοφάνερα παρατραβηγμένο». Η κουλτούρα του ελιτίστικου εστιατορίου συμβάλλει στη δημιουργία της σουρεαλιστικής ατμόσφαιρας που κυριαρχεί σε ολόκληρο το μυθιστόρημα, της ανεκδήλωτης έντασης. Ο μετρ δείχνει το ντοματάκι και την ελίτσα με περηφάνια, τη σχολιάζει σαν να τους έχει προσφέρει ένα μοναδικό έργο τέχνης, ενώ το δαχτυλάκι που είναι στραμμένο στη μικροποσότητα σε ένα σχεδόν άδειο πιάτο έχει κάτι το εμπαικτικό και το σαδιστικό, σε σχέση με το κόστος αυτής της «γευστικής» εμπειρίας.

Ο τρόπος που η τροφή επιδεικνύεται, σερβίρεται και καταναλώνεται έχει αναλογίες με τον τρόπο που τα «εξευγενισμένα» θηλαστικά επιδεικνύουν τις κατακτήσεις, την ισχύ τους, τον πλούτο τους. Το άδειο πιάτο συμβολίζει τόσο τη δική τους κενότητα όσο και την αδυναμία τους να την υπερβούν. Το θέμα της ιεροτελεστικής λήψης της τροφής παρουσιάζεται παράλληλα με τη δική τους υποκριτική στάση απέναντι στον κόσμο και στις ευθύνες τους. Εδώ ο συγγραφέας παίζει ευφυώς με το θέμα της ανοχής και της απάτης αλλά και μιας διεστραμμένης συνενοχής.

Καλοζωία και βία 

Στο κέντρο του μυθιστορήματος, υπάρχει ένα ειδεχθές έγκλημα που έχει διαπραχθεί από τον Μισέλ, τον γιο του Πάουλ και της Κλερ, μαζί με τον Ρικ, τον γιο του Σερζ και της Μπαμπέτ. Η βία περιγράφεται το ίδιο λεπτομερειακά με τα φαγητά, όπως το βίντεο όπου οι πράξεις τους έχουν καταγραφεί.

Με μαεστρία ο συγγραφέας μας παρουσιάζει έναν κόσμο με αισθητική αλλά χωρίς ηθική

Το έγκλημα των εφήβων δεν είναι η μόνη ανατροπή που μας επιφυλάσσει το μυθιστόρημα. Ο Κοχ επιστρατεύει μια σειρά από φλάσμπακ που θα οδηγήσουν στο απόλυτο ξεγύμνωμα της διαστροφής που σχηματίζει αυτή η ανίερη τριάδα της δήθεν ευτυχισμένης και αξιοπρεπούς οικογένειας του Πάουλ. Είναι άραγε η διαστροφή κληρονομική, είναι το πρόβλημα νευρολογικό ή πολιτισμικό, φταίνε τα γονίδια ή οι γονείς; Άραγε αυτή η σφιχτά δεμένη ομάδα ανθρώπων είναι μια ευτυχισμένη οικογένεια ή μια εγκληματική συμμορία που συνεχώς δημιουργεί καινούργια θύματα για να διαιωνίσει τη δική της ευημερία; Μήπως πρόκειται για τη νόσο του ανθρώπου των σπηλαίων, ο οποίος προκειμένου να προστατεύσει τα κεκτημένα του, δεν δίσταζε να εξοντώσει όποιον τον απειλούσε; Η μητέρα είναι μια λέαινα που ενστικτωδώς προστατεύει τα μικρά της ή μια διεστραμμένη κατά συρροή δολοφόνος; Με μαεστρία ο συγγραφέας μας παρουσιάζει έναν κόσμο με αισθητική αλλά χωρίς ηθική. 

Η Μαρία Αγγελίδου απέδωσε το πολυεπίπεδο αυτό κείμενο από τα ολλανδικά σε όμορφη, παλλόμενη γλώσσα. 

ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ

altΤο δείπνο
Herman Koch
Μτφρ. Μαρία Αγγελίδου
Μεταιχμιο 2013
Σελ. 214, τιμή € 15,50

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ροζ γλίτσα» της Φερνάντα Τρίας – Νερά κόκκινα, ψάρια νεκρά, ζωή αφόρητη

«Ροζ γλίτσα» της Φερνάντα Τρίας – Νερά κόκκινα, ψάρια νεκρά, ζωή αφόρητη

Για το μυθιστόρημα της Φερνάντα Τρίας (Fernanda Trías) «Ροζ γλίτσα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Carnívora, σε μετάφραση Ιφιγένειας Ντούμη. 

Γράφει η Ιωάννα Φωτοπούλου

«Ο Μωυσής με τον Ααρών έκαναν όπως ακριβώς του...

«Ο Σενσέι και ο χαρτοφύλακας» της Χιρόμι Καουακάμι (κριτική) – Μια ιδιαίτερη σχέση ανθίζει

«Ο Σενσέι και ο χαρτοφύλακας» της Χιρόμι Καουακάμι (κριτική) – Μια ιδιαίτερη σχέση ανθίζει

Για το μυθιστόρημα της Χιρόμι Καουακάμι (Hiromi Kawakami) «Ο Σενσέι και ο χαρτοφύλακας», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα, σε μετάφραση της Μαρίας Αρώνη και της Kyoko Shibayama. Στην κεντρική εικόνα, η συγγραφέας.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...
«Η μεταμόρφωση» του Φραντς Κάφκα – Ξυπνάς ως έντομο, πεθαίνεις ως άνθρωπος

«Η μεταμόρφωση» του Φραντς Κάφκα – Ξυπνάς ως έντομο, πεθαίνεις ως άνθρωπος

Για τη νουβέλα του Φραντς Κάφκα (Franz Kafka) «Η μεταμόρφωση», που κυκλοφόρησε πρόσφατα ξανά στα ελληνικά, σε νέα μετάφραση της Μαργαρίτας Ζαχαριάδου, από τις εκδόσεις Δώμα. 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης 

Όταν...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, η πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η βασιλεία στην Ελλάδα, η ιστορία της αμερικανικής πολιτικής αλλά και η πρόσφατη περίοδος της άγριας ελληνικής οικονομικής κρίσης είναι μερικά από τα θέματα που εξετάζονται. Δέκα πρόσφατα ιστορικά βιβλία που μας βοηθούν να πλοηγηθούμε στα σκοτεινά νερά τ...

«Πνεύμονες» του Ντάνκαν Μακμίλαν σε σκηνοθεσία Ειρήνης Λαμπρινοπούλου (κριτική) – Αξίζει να κάνεις παιδιά σε έναν τέτοιο κόσμο;

«Πνεύμονες» του Ντάνκαν Μακμίλαν σε σκηνοθεσία Ειρήνης Λαμπρινοπούλου (κριτική) – Αξίζει να κάνεις παιδιά σε έναν τέτοιο κόσμο;

Για την παράσταση «Πνεύμονες» του Ντάνκαν Μακμίλαν σε σκηνοθεσία Ειρήνης Λαμπρινοπούλου, στο θέατρο Κάτω από τη Γέφυρα μέχρι τις 13 Μαΐου. © για την εικόνα: Joey Leo

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Στο θέατρο Κάτω...

Ο Πάπας Φραγκίσκος (1936 - 2025) μέσα από τα βιβλία που έγραψε και γράφτηκαν για αυτόν

Ο Πάπας Φραγκίσκος (1936 - 2025) μέσα από τα βιβλία που έγραψε και γράφτηκαν για αυτόν

Ο πάπας των φτωχών, ο μεταρρυθμιστής και προοδευτικός πάπας που άσκησε τα παπικά του καθήκοντα επί 12 χρόνια από το 2013, πέθανε σε ηλικία 88 ετών. Στα πέντε βιβλία που παρουσιάζουμε συγκαταλέγεται η μοναδική αυτοβιογραφία του («Ελπίδα» εκδ. Gutenberg) αλλά και συνομιλίες που είχε κάνει και είχαν αποτυπωθεί στο χαρτ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την νουβέλα του Αλέξανδρου Δουμά [Alexandre Dumas], «Η χλωμή κυρία» (εισαγωγή – μτφρ. – επίμετρο: Γιώργος Θάνος), η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου στη σειρά «microMEGA/Λογοτεχνία», των εκδόσεων Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Νίκου Ιατρού «Αυτό έκανες πάντα», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Περπατώ κάτω από τον δυνατό ήλιο. Το δέρμα μου αντιστέκεται, τα πνευμόνια...

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Νταβίντε Κόπο [Davide Coppo] «Η λάθος πλευρά» (μτφρ. Μαρία Οικονομίδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στην αρχή του ντοκιμαντ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, η πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η βασιλεία στην Ελλάδα, η ιστορία της αμερικανικής πολιτικής αλλά και η πρόσφατη περίοδος της άγριας ελληνικής οικονομικής κρίσης είναι μερικά από τα θέματα που εξετάζονται. Δέκα πρόσφατα ιστορικά βιβλία που μας βοηθούν να πλοηγηθούμε στα σκοτεινά νερά τ...

Ο Πάπας Φραγκίσκος (1936 - 2025) μέσα από τα βιβλία που έγραψε και γράφτηκαν για αυτόν

Ο Πάπας Φραγκίσκος (1936 - 2025) μέσα από τα βιβλία που έγραψε και γράφτηκαν για αυτόν

Ο πάπας των φτωχών, ο μεταρρυθμιστής και προοδευτικός πάπας που άσκησε τα παπικά του καθήκοντα επί 12 χρόνια από το 2013, πέθανε σε ηλικία 88 ετών. Στα πέντε βιβλία που παρουσιάζουμε συγκαταλέγεται η μοναδική αυτοβιογραφία του («Ελπίδα» εκδ. Gutenberg) αλλά και συνομιλίες που είχε κάνει και είχαν αποτυπωθεί στο χαρτ...

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές από γυναίκες συγγραφείς – Διηγήματα μεταξύ υπογείωσης και απογείωσης

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές από γυναίκες συγγραφείς – Διηγήματα μεταξύ υπογείωσης και απογείωσης

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές διηγημάτων από γυναίκες συγγραφείς, που κυκλοφόρησαν μέσα στο 2024 και ενδεχομένως πέρασαν κάτω από το ραντάρ μας. 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το διήγημα μένει συνήθως χαμηλόφωνο...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ