soviet-peace-friendship

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Τέτοια κορυφαία έργα, τέτοια μεγαλειώδη από αφηγηματική και ιδεολογική άποψη κείμενα συχνά μένουν κρυμμένα από τον αναγνωστικό μας ορίζοντα, ώσπου από αγαθή συγκυρία πέφτουν στα χέρια μας και τότε καταλαβαίνουμε τι σημαίνει πραγματικά μεγάλη λογοτεχνία. Γιατί ποιος μιλούσε για τον Μάνες Σπέρμπερ, έναν Αυστριακό, γερμανόφωνο, Εβραίο λογοτέχνη που έζησε τον μεσοπόλεμο και έγραψε σύμφωνα με δηλώσεις επιφανών συγγραφέων, ένα από τα κορυφαία έργα της μεταπολεμικής λογοτεχνίας;

Το υπερπεντακοσιασέλιδο μυθιστόρημα αναφέρεται στην αριστερή αντίσταση ενάντια στους ποικίλους ολοκληρωτισμούς κατά τη δεκαετία του '30, όταν η Αυστροουγγρική αυτοκρατορία είχε ήδη παρακμάσει και η χιτλερική Γερμανία ερχόταν δρομαία. Το δίκτυο των κομμουνιστών αγωνιστών είχε απλωθεί σε όλη την Ευρώπη, αλλά, εκτός από τους εξωτερικούς εχθρούς, πρώτιστα οι εσωτερικές διαμάχες, που ήδη φαίνονταν ότι οδηγούσαν σε μια εξίσου αυταρχική και αντιδημοκρατική πολιτική, είχαν ξεσπάσει. Η πολιτική διασταυρώνεται με τις προσωπικές αντιθέσεις και γεννά διώξεις και φασισμό.

Προσωπική ελευθερία ή πίστη στο Κόμμα;

Κέντρο του κειμένου είναι το ερώτημα που διατυπώνεται ρητά: μπορεί το άτομο να διατηρήσει την προσωπική του ελευθερία υπηρετώντας το Κόμμα; 

Εξ αρχής κέντρο του κειμένου είναι το ερώτημα που διατυπώνεται ρητά: μπορεί το άτομο να διατηρήσει την προσωπική του ελευθερία υπηρετώντας το Κόμμα; («Κι αν η συνείδησή σου έρχεται σε διάσταση με το Κόμμα, τι μετράει τότε;», σελ. 66) Η συζήτηση, λίγες σελίδες μετά, μεταξύ του Ντόινο Φάμπερ και του πρώην καθηγητή του Στέτεν είναι αποκαλυπτική. Από την μία ο πανέξυπνος Φάμπερ, που στα νιάτα του ήταν πνεύμα ανήσυχο και ερευνητικό, κι από την άλλη ο δογματικός καθηγητής, ο οποίος ωστόσο πιστεύει ότι η υποταγή στο Κόμμα στομώνει κάθε φιλέρευνη και διαλεκτική σχέση με την αλήθεια. Ο Φάμπερ είναι ηττημένος είτε κερδίσει το Κόμμα, αφού αυτός θα έχει απολέσει την ατομικότητά του, είτε χάσει, αφού θα είναι κυνηγημένος για μια ουτοπία.

Ο Σπέρμπερ θέτει συνεχώς τέτοια υπαρξιακά ερωτήματα που κινούνται μέσα και πέριξ των πολιτικών ανακατατάξεων στην Ευρώπη του μεσοπολέμου. Από τη μία, η εγκαθίδρυση του Στάλιν φαίνεται ήδη στα μάτια του ως μια απολυταρχική τακτική, που φιμώνει τις όποιες διαφωνίες, κι από την άλλη η επερχόμενη αναρρίχηση του Χίτλερ θα αποτελέσει την απειλή για κάθε προσωπική ελευθερία. Δυο ολοκληρωτισμοί παλεύουν στο κουφάρι της Γηραιάς Ηπείρου.

Νερό στο μύλο της Ιστορίας

Στην ουσία το έργο είναι ένα Μυθιστόρημα Ιδεών, όπου τα πρόσωπα εμφανίζονται και εξαφανίζονται για να μεταφέρουν τις ιδέες της συνείδησής τους. Ο ειδικών αποστολών Γιόσμαρ, ο πειστικός Ζένεκε, ο διανοούμενος Ντόινο, οι πολλοί άλλοι σύντροφοι που έρχονται και χάνονται, συχνά θυσιάζονται για το Κόμμα, ρίχνουν νερό στο μύλο της Ιστορίας, λειτουργούν ως φορείς σκέψεων και απόψεων που επιδοκιμάζονται ή καταδικάζονται επίσημα, αλλά πάντα αφήνουν να φαίνονται οι ζυμώσεις με τις οποίες προχώρησε ο μεσοπολεμικός κόσμος. Το αφηγηματικό παιχνίδι, που θυμίζει λίγο «Το κιβώτιο» του Άρη Αλεξάνδρου, εναλλάσσει σε ρόλο καλού και κακού, πιστού στο Κόμμα ή προδότη, τον έναν και τον άλλο σύντροφο. Ο αναγνώστης δεν ξέρει ποιος είναι ήρωας και ποιος πουλημένος.

Ο Σπέρμπερ σκιαγραφεί το τεράστιο μωσαϊκό της αριστερής διανόησης, από τη στενή κομματική γραμμή ως τις αιρετικές απόψεις που αναπόδραστα ακούγονταν αλλά γρήγορα θάβονταν κάτω από τον πέλεκυ της κομματικής πειθαρχίας.

Απ' την άλλη, οι διάλογοι κυριαρχούν σε ένα πυκνό πλέγμα αντιπαραθέσεων, που αναδεικνύουν τις ποικίλες τάσεις και φέρνουν στο προσκήνιο τις ατομικές εκτιμήσεις των γεγονότων, τα οποία ακόμα ρευστά υποβάλλουν την ερμηνεία τους. Με όλα αυτά ο Σπέρμπερ σκιαγραφεί το τεράστιο μωσαϊκό της αριστερής διανόησης, από τη στενή κομματική γραμμή ως τις αιρετικές απόψεις που αναπόδραστα ακούγονταν αλλά γρήγορα θάβονταν κάτω από τον πέλεκυ της κομματικής πειθαρχίας. Ο Χίτλερ ακούγεται όλο και συχνότερα ως η απειλή που στρέφεται όχι μόνο εναντίον των Εβραίων και των κομμουνιστών, αλλά και των ελευθεριών ολόκληρης της Ευρώπης, με τον Παγκόσμιο Πόλεμο να είναι η αναπόφευκτη κατάληξή του. Ο Στάλιν κυριαρχεί ως η απόλυτη αλήθεια... Κι εκεί που το έργο έχει βαρύνει από τον φόρτο των ιδεών, παιχνίδια διπλής κατασκοπίας έρχονται να αναταράξουν τα λιμνάζοντα νερά, να κάνουν το μυθιστόρημα δραματικό και να εντείνουν τη δράση που ως τότε φιδοσερνόταν ανάμεσα στις θεωρίες.

Όλα αυτά, η μεστή γραφή, η διαλεκτική των απόψεων, η έστω και αραιή δράση, η εναλλαγή του ορθού και του αιρετικού, κάνουν το έργο πραγματικά πολυφωνικό, του χαρίζουν φιλοδοξίες και προοπτικές, το καταξιώνουν σε αριστούργημα της μεταπολεμικής λογοτεχνίας, γεμάτο τόσο με ηρωισμό όσο και με προβληματισμό, γεμάτο με την ιστορία της αριστεράς όσο και με τις ζυμώσεις που χαράκωσαν την Ευρώπη πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

 ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ

 

sperber exofyllo2Η καμένη βάτος
Δάκρυ στον ωκεανό
Μανές Σπέρμπερ
Μτφρ. Έμη Βαϊκούση
Εκδόσεις Καστανιώτη 2013
Σελ. 574, τιμή: € 20,24
politeia-link

 

 

 

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ MANES SPERBER 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Στο σπίτι των ονείρων» της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο (κριτική) – Γιατί μια κουίρ γυναίκα παραμένει σε μια κακοποιητική σχέση;

«Στο σπίτι των ονείρων» της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο (κριτική) – Γιατί μια κουίρ γυναίκα παραμένει σε μια κακοποιητική σχέση;

Για το βιβλίο της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο «Στο σπίτι των ονείρων»  (μτφρ. Άγγελος Αγγελίδης, Μαρία Αγγελίδου, εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα, πλάνο από την ταινία Ταρ, του Τοντ Φιλντ, όπου μεταξύ άλλων παρουσιάζεται μια κακοποιητική σχέση ανάμεσα σε δύο γυναίκες.

Γράφει η ...

«Τα εφτά φεγγάρια του Μάαλι Αλμέιντα», του Σέχαν Καρουνατίλακα (κριτική)

«Τα εφτά φεγγάρια του Μάαλι Αλμέιντα», του Σέχαν Καρουνατίλακα (κριτική)

Για το βραβευμένο με Booker μυθιστόρημα του Shehan Karunatilaka «Τα εφτά φεγγάρια του Μάαλι Αλμέιντα», που κυκλοφορεί στη γλώσσα μας από τις εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση Ρένας Χατχούτ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Σρι ...

«Η νύχτα θα είναι μεγάλη» του Σαντιάγκο Γκαμπόα (κριτική) – Ένα καθαρόαιμο πολιτικό και κοινωνικό θρίλερ με φόντο την Κολομβία

«Η νύχτα θα είναι μεγάλη» του Σαντιάγκο Γκαμπόα (κριτική) – Ένα καθαρόαιμο πολιτικό και κοινωνικό θρίλερ με φόντο την Κολομβία

Για το μυθιστόρημα του Σαντιάγκο Γκαμπόα [Santiago Gamboa] «Η νύχτα θα είναι μεγάλη» (μτφρ. Δήμητρα Σταυρίδου, εκδ. Διόπτρα). Ο γνωστός Κολομβιανός συγγραφέας θα βρίσκεται σε λίγες μέρες στην Αθήνα, στο πλαίσιο του 15ου Φεστιβάλ ΛΕΑ, και στη συνέχεια στα Χανιά, στο 2ο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων. 

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ήλιος με ξιφολόγχες» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη (κριτική) – Μεσοπόλεμος εντός, εκτός και επί ταυτά

«Ήλιος με ξιφολόγχες» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη (κριτική) – Μεσοπόλεμος εντός, εκτός και επί ταυτά

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη «Ήλιος με ξιφολόγχες» (εκδ. Πατάκη).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το τελευταίο μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη ξεκινάει άκρως δελεαστικά. Εν έτει 1931 μια τυχαία φωτιά σε χαμοκέλα της Θεσσαλο...

«Στο σπίτι των ονείρων» της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο (κριτική) – Γιατί μια κουίρ γυναίκα παραμένει σε μια κακοποιητική σχέση;

«Στο σπίτι των ονείρων» της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο (κριτική) – Γιατί μια κουίρ γυναίκα παραμένει σε μια κακοποιητική σχέση;

Για το βιβλίο της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο «Στο σπίτι των ονείρων»  (μτφρ. Άγγελος Αγγελίδης, Μαρία Αγγελίδου, εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα, πλάνο από την ταινία Ταρ, του Τοντ Φιλντ, όπου μεταξύ άλλων παρουσιάζεται μια κακοποιητική σχέση ανάμεσα σε δύο γυναίκες.

Γράφει η ...

Άνα Μαρία Σούα: «Η ζωή είναι τρελή, παράλογη, κωμική και τραγική – το ίδιο και οι ιστορίες μου!»

Άνα Μαρία Σούα: «Η ζωή είναι τρελή, παράλογη, κωμική και τραγική – το ίδιο και οι ιστορίες μου!»

Συνέντευξη με την Αργεντινή συγγραφέα Άνα Μαρία Σούα [Ana María Shua], με αφορμή την ανθολογία διηγημάτων της «Σκυλίσια ζωή και άλλες ακροβασίες» (μτφρ. Άννα Βερροιοπούλου, εκδ. Βακχικόν). Η συγγραφέας θα βρεθεί στην Αθήνα τις επόμενες μέρες, καλεσμένη του 15ου Φεστιβάλ ΛΕΑ.

Συνέ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Έρωτες, έρωτες, έρωτες» του Βαγγέλη Ραπτόπουλου (προδημοσίευση)

«Έρωτες, έρωτες, έρωτες» του Βαγγέλη Ραπτόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βαγγέλη Ραπτόπουλου «Έρωτες, έρωτες, έρωτες» – δώδεκα ιστορίες με πρωταγωνιστές που επιμένουν να παλεύουν για την ικανοποίηση της ερωτικής τους επιθυμίας. Δώδεκα παραλλαγές πάνω στο ίδιο θέμα, με την τελευταία και μεγαλύτερη να αγκαλιάζει όλες τις προηγούμενες. Κυκλο...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Δύο αξιοπρόσεκτα ελληνικά αστυνομικά

Δύο αξιοπρόσεκτα ελληνικά αστυνομικά

Δύο ελληνικά αστυνομικά μυθιστορήματα που ξεχωρίζουν: «Το τελευταίο κορίτσι» (εκδ. Τόπος), του Γιάννη Ξανθόπουλου και «Το σπάσιμο» (εκδ. Μεταίχμιο), του Τάσου Παπαναστασίου.

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρίου

...

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ