soviet-peace-friendship

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Τέτοια κορυφαία έργα, τέτοια μεγαλειώδη από αφηγηματική και ιδεολογική άποψη κείμενα συχνά μένουν κρυμμένα από τον αναγνωστικό μας ορίζοντα, ώσπου από αγαθή συγκυρία πέφτουν στα χέρια μας και τότε καταλαβαίνουμε τι σημαίνει πραγματικά μεγάλη λογοτεχνία. Γιατί ποιος μιλούσε για τον Μάνες Σπέρμπερ, έναν Αυστριακό, γερμανόφωνο, Εβραίο λογοτέχνη που έζησε τον μεσοπόλεμο και έγραψε σύμφωνα με δηλώσεις επιφανών συγγραφέων, ένα από τα κορυφαία έργα της μεταπολεμικής λογοτεχνίας;

Το υπερπεντακοσιασέλιδο μυθιστόρημα αναφέρεται στην αριστερή αντίσταση ενάντια στους ποικίλους ολοκληρωτισμούς κατά τη δεκαετία του '30, όταν η Αυστροουγγρική αυτοκρατορία είχε ήδη παρακμάσει και η χιτλερική Γερμανία ερχόταν δρομαία. Το δίκτυο των κομμουνιστών αγωνιστών είχε απλωθεί σε όλη την Ευρώπη, αλλά, εκτός από τους εξωτερικούς εχθρούς, πρώτιστα οι εσωτερικές διαμάχες, που ήδη φαίνονταν ότι οδηγούσαν σε μια εξίσου αυταρχική και αντιδημοκρατική πολιτική, είχαν ξεσπάσει. Η πολιτική διασταυρώνεται με τις προσωπικές αντιθέσεις και γεννά διώξεις και φασισμό.

Προσωπική ελευθερία ή πίστη στο Κόμμα;

Κέντρο του κειμένου είναι το ερώτημα που διατυπώνεται ρητά: μπορεί το άτομο να διατηρήσει την προσωπική του ελευθερία υπηρετώντας το Κόμμα; 

Εξ αρχής κέντρο του κειμένου είναι το ερώτημα που διατυπώνεται ρητά: μπορεί το άτομο να διατηρήσει την προσωπική του ελευθερία υπηρετώντας το Κόμμα; («Κι αν η συνείδησή σου έρχεται σε διάσταση με το Κόμμα, τι μετράει τότε;», σελ. 66) Η συζήτηση, λίγες σελίδες μετά, μεταξύ του Ντόινο Φάμπερ και του πρώην καθηγητή του Στέτεν είναι αποκαλυπτική. Από την μία ο πανέξυπνος Φάμπερ, που στα νιάτα του ήταν πνεύμα ανήσυχο και ερευνητικό, κι από την άλλη ο δογματικός καθηγητής, ο οποίος ωστόσο πιστεύει ότι η υποταγή στο Κόμμα στομώνει κάθε φιλέρευνη και διαλεκτική σχέση με την αλήθεια. Ο Φάμπερ είναι ηττημένος είτε κερδίσει το Κόμμα, αφού αυτός θα έχει απολέσει την ατομικότητά του, είτε χάσει, αφού θα είναι κυνηγημένος για μια ουτοπία.

Ο Σπέρμπερ θέτει συνεχώς τέτοια υπαρξιακά ερωτήματα που κινούνται μέσα και πέριξ των πολιτικών ανακατατάξεων στην Ευρώπη του μεσοπολέμου. Από τη μία, η εγκαθίδρυση του Στάλιν φαίνεται ήδη στα μάτια του ως μια απολυταρχική τακτική, που φιμώνει τις όποιες διαφωνίες, κι από την άλλη η επερχόμενη αναρρίχηση του Χίτλερ θα αποτελέσει την απειλή για κάθε προσωπική ελευθερία. Δυο ολοκληρωτισμοί παλεύουν στο κουφάρι της Γηραιάς Ηπείρου.

Νερό στο μύλο της Ιστορίας

Στην ουσία το έργο είναι ένα Μυθιστόρημα Ιδεών, όπου τα πρόσωπα εμφανίζονται και εξαφανίζονται για να μεταφέρουν τις ιδέες της συνείδησής τους. Ο ειδικών αποστολών Γιόσμαρ, ο πειστικός Ζένεκε, ο διανοούμενος Ντόινο, οι πολλοί άλλοι σύντροφοι που έρχονται και χάνονται, συχνά θυσιάζονται για το Κόμμα, ρίχνουν νερό στο μύλο της Ιστορίας, λειτουργούν ως φορείς σκέψεων και απόψεων που επιδοκιμάζονται ή καταδικάζονται επίσημα, αλλά πάντα αφήνουν να φαίνονται οι ζυμώσεις με τις οποίες προχώρησε ο μεσοπολεμικός κόσμος. Το αφηγηματικό παιχνίδι, που θυμίζει λίγο «Το κιβώτιο» του Άρη Αλεξάνδρου, εναλλάσσει σε ρόλο καλού και κακού, πιστού στο Κόμμα ή προδότη, τον έναν και τον άλλο σύντροφο. Ο αναγνώστης δεν ξέρει ποιος είναι ήρωας και ποιος πουλημένος.

Ο Σπέρμπερ σκιαγραφεί το τεράστιο μωσαϊκό της αριστερής διανόησης, από τη στενή κομματική γραμμή ως τις αιρετικές απόψεις που αναπόδραστα ακούγονταν αλλά γρήγορα θάβονταν κάτω από τον πέλεκυ της κομματικής πειθαρχίας.

Απ' την άλλη, οι διάλογοι κυριαρχούν σε ένα πυκνό πλέγμα αντιπαραθέσεων, που αναδεικνύουν τις ποικίλες τάσεις και φέρνουν στο προσκήνιο τις ατομικές εκτιμήσεις των γεγονότων, τα οποία ακόμα ρευστά υποβάλλουν την ερμηνεία τους. Με όλα αυτά ο Σπέρμπερ σκιαγραφεί το τεράστιο μωσαϊκό της αριστερής διανόησης, από τη στενή κομματική γραμμή ως τις αιρετικές απόψεις που αναπόδραστα ακούγονταν αλλά γρήγορα θάβονταν κάτω από τον πέλεκυ της κομματικής πειθαρχίας. Ο Χίτλερ ακούγεται όλο και συχνότερα ως η απειλή που στρέφεται όχι μόνο εναντίον των Εβραίων και των κομμουνιστών, αλλά και των ελευθεριών ολόκληρης της Ευρώπης, με τον Παγκόσμιο Πόλεμο να είναι η αναπόφευκτη κατάληξή του. Ο Στάλιν κυριαρχεί ως η απόλυτη αλήθεια... Κι εκεί που το έργο έχει βαρύνει από τον φόρτο των ιδεών, παιχνίδια διπλής κατασκοπίας έρχονται να αναταράξουν τα λιμνάζοντα νερά, να κάνουν το μυθιστόρημα δραματικό και να εντείνουν τη δράση που ως τότε φιδοσερνόταν ανάμεσα στις θεωρίες.

Όλα αυτά, η μεστή γραφή, η διαλεκτική των απόψεων, η έστω και αραιή δράση, η εναλλαγή του ορθού και του αιρετικού, κάνουν το έργο πραγματικά πολυφωνικό, του χαρίζουν φιλοδοξίες και προοπτικές, το καταξιώνουν σε αριστούργημα της μεταπολεμικής λογοτεχνίας, γεμάτο τόσο με ηρωισμό όσο και με προβληματισμό, γεμάτο με την ιστορία της αριστεράς όσο και με τις ζυμώσεις που χαράκωσαν την Ευρώπη πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

 ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ

 

sperber exofyllo2Η καμένη βάτος
Δάκρυ στον ωκεανό
Μανές Σπέρμπερ
Μτφρ. Έμη Βαϊκούση
Εκδόσεις Καστανιώτη 2013
Σελ. 574, τιμή: € 20,24
politeia-link

 

 

 

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ MANES SPERBER 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Οι λεπτομέρειες» της Ία Γένμπεργκ (κριτική) – Μια θραυσματική εξερεύνηση του εαυτού

«Οι λεπτομέρειες» της Ία Γένμπεργκ (κριτική) – Μια θραυσματική εξερεύνηση του εαυτού

Για το μυθιστόρημα της Σουηδής Ία Γένμπεργκ (Ia Genberg) «Οι λεπτομέρειες» (μτφρ. Γρηγόρης Κονδύλης, εκδ. Gutenberg), μια «θραυσματική και εξ αντανακλάσεως εξερεύνηση του εαυτού, μέσα από μια χαμηλόφωνη, ενδοσκοπική αφήγηση».

Γράφει η Φανή Χατζή

...
«Εγώ;» του Πέτερ Φλαμ (κριτική) – Δυο ταυτότητες σε παράλληλες ράγες

«Εγώ;» του Πέτερ Φλαμ (κριτική) – Δυο ταυτότητες σε παράλληλες ράγες

Για το μυθιστόρημα του Πέτερ Φλαμ (Peter Flamm) «Εγώ;» (εκδ. Μεταίχμιο, μτφρ. Μαρία Μαντή). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «1917» του Σαμ Μέντες.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

Το βιβλίο ξεκινάει με...

«Και ο Θεός βοηθός» του Ζαν-Μισέλ Γκενασιά (κριτική) – Ένα μυθιστόρημα-ποταμός, βαθιάς λογοτεχνικής ομορφιάς

«Και ο Θεός βοηθός» του Ζαν-Μισέλ Γκενασιά (κριτική) – Ένα μυθιστόρημα-ποταμός, βαθιάς λογοτεχνικής ομορφιάς

Για το μυθιστόρημα του Ζαν-Μισέλ Γκενασιά (Jean-Michel Guenassia) «Και ο Θεός βοηθός» (μτφρ. Χαρά Σκιαδέλλη, εκδ. Διόπτρα). «Σαράντα χρόνια γαλλικής ιστορίας περνούν από το μυθιστόρημα, αλλά, κυρίως, σαράντα χρόνια ζωής για τους ήρωες που όλοι τους αλλάζουν». Kεντρική εικόνα, φωτογραφία του Henri-Cartier-Bresson, Po...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΒΘ 2025: Μέρα 3η – Κορύφωση συμμετοχής και ακύρωση της εκδήλωσης για την εβραϊκή λογοτεχνία μετά από παρέμβαση ομάδας εκδοτών

ΔΕΒΘ 2025: Μέρα 3η – Κορύφωση συμμετοχής και ακύρωση της εκδήλωσης για την εβραϊκή λογοτεχνία μετά από παρέμβαση ομάδας εκδοτών

Η τρίτη μέρα της ΔΕΒΘ έφερε και την αναμενόμενη κορύφωση των εκδηλώσεων και δράσεων. Πολύς κόσμος, κατάμεστες αίθουσες και ένα πρόγραμμα με πολλές ενδιαφέρουσες παράλληλες συζητήσεις και παρουσιάσεις. Το περιστατικό όμως που ξεχωρίζει από τη χθεσινή μέρα είναι η ακύρωση εκδήλωσης της Πρεσβείας του Ισραήλ έπειτα από ...

ΔΕΒΘ 2025: Μέρα 2η –  Τεχνητή Νοημοσύνη, Ιταλία και εκδηλώσεις που ξεχώρισαν

ΔΕΒΘ 2025: Μέρα 2η – Τεχνητή Νοημοσύνη, Ιταλία και εκδηλώσεις που ξεχώρισαν

Η δεύτερη μέρα της 21ης ΔΕΒΘ κινήθηκε μακριά από τη νηνεμία της πρώτης μέρας. Γέμισε ασφυκτικά ήδη από νωρίς το απόγευμα τόσο στις παράλληλες εκδηλώσεις όσο και στα περίπτερα. Τεχνητή νοημοσύνη, Ιταλία και πλήθος παρουσιάσεων βιβλίων τράβηξαν το ενδιαφέρον του κοινού που ανταποκρίθηκε στο ραντεβού με τους συγγραφείς...

11ο Φεστιβάλ Νέων Λογοτεχνών στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης: 12 νέες λογοτεχνικές φωνές

11ο Φεστιβάλ Νέων Λογοτεχνών στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης: 12 νέες λογοτεχνικές φωνές

Στο Περίπτερο 14 της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης φιλοξενείται το 11ο Φεστιβάλ Νέων Λογοτεχνών. Δώδεκα ποιητές/ποιήτριες και πεζογράφοι της νέας γενιάς θα παρουσιάσουν το έργο τους και θα συζητήσουν ζητήματα της σύγχρονης ποίησης και πεζογραφίας. 

Επιμέλεια: Book Press ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα (προδημοσίευση)

«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα της Λίλας Κονομάρα «Μια τρίχα που γίνεται άλογο», η οποία κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Κι όμως κάποτε ήμασταν εμείς, ψιθυρίζει κι αμέσως σκέψεις κα...

«Νάρκισσος και Χρυσόστομος» του Χέρμαν Έσσε (προδημοσίευση)

«Νάρκισσος και Χρυσόστομος» του Χέρμαν Έσσε (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Χέρμαν Έσσε [Hermann Hesse] «Νάρκισσος και Χρυσόστομος» (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, Άγγελος Αγγελίδης), το οποίο κυκλοφορεί στις 7 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στην πραγματικό...

«Αιχμάλωτοι της γεωγραφίας – Βιβλίο κουίζ» του Τιμ Μάρσαλ (προδημοσίευση)

«Αιχμάλωτοι της γεωγραφίας – Βιβλίο κουίζ» του Τιμ Μάρσαλ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Τιμ Μάρσαλ [Tim Marshall] «Αιχμάλωτοι της γεωγραφίας – Βιβλίο κουίζ» (μτφρ. Σπύρος Κατσούλας), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στο βιβλίο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

Τι διαβάζουμε τώρα; 6 πολύ καλά βιβλία για την επιστήμη και τον άνθρωπο

Τι διαβάζουμε τώρα; 6 πολύ καλά βιβλία για την επιστήμη και τον άνθρωπο

Τι γνωρίζουμε για τον ανθρώπινο εγκέφαλο; Τι γνωρίζουμε για την κλιματική κρίση στην Ελλάδα; Πώς καταπολεμούμε το ψυχικό τραύμα; Έξι βιβλία που προσφέρουν γνώσεις, αλλά και ελπίδα.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

ΕΠΙΣΤΗΜΗ

...
«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

Δύο οδηγοί συνύπαρξης με τα αγαπημένα μας κατοικίδια, τη γάτα και τον σκύλο, απαντούν στο ερώτημα «Τι θέλει να μας πει;» το ζωάκι μας. «Γάτα - Τι θέλει να μας πει;» και «Σκύλος - Τι θέλει να μας πει;» της Lili Chin σε μετάφραση Κωνσταντίνας Τσιάγκα από τις εκδόσεις Πεδίο.

Επιμέλεια: Book Press ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ