alt

Της Αργυρώς Μαντόγλου

Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να διαβάσει κανείς τον μυστηριώδη τίτλο ("F") του τελευταίου μυθιστορήματος του Γερμανού Ντάνιελ Κέλμαν, έναν από τους πλέον γνωστούς και πολυδιαβασμένους σύγχρονους ευρωπαίους συγγραφείς.

Το F είναι κατ' αρχήν το πρώτο γράμμα της οικογένειας που πρωταγωνιστεί στο μυθιστόρημα (Φρίντλαντ) αλλά και ενός αριθμού θεμάτων και μοτίβων που επανέρχονται καθ' όλη τη διάρκεια του μυθιστορήματος τόσο στη ζωή όσο και στη σκέψη των μελών της εν λόγω οικογένειας. Το γράμμα F παραπέμπει και στην οικογένεια –Familie– ενός εγκιβωτισμένου μυθιστορήματος με τον ίδιο τίτλο, το οποίο υπογράφει ο Άρτουρ Φρίντλαντ, ο συγγραφέας και «αντι-πάτερ» φαμίλιας, ο οποίος παραμένει συστηματικά στο παρασκήνιο, και παρεμβαίνει μόνο σε κρίσιμες στιγμές – όταν εκείνος κρίνει απαραίτητο να εμφανιστεί. F, επίσης, είναι και το αρχικό του ονόματος ενός μυθιστορηματικού χαρακτήρα του Άρτουρ Φρίντλαντ, ο οποίος μετατοπίζει την ευθύνη για την ύπαρξή του στον αναγνώστη. Το μυθιστόρημα στο οποίο πρωταγωνιστεί ο F γνωρίζει μεγάλη επιτυχία, αλλά ακολουθεί ένα «κύμα αυτοκτονιών» – όποιος το διαβάζει έχει μοιραίο τέλος. Ένα ακόμα από τα παιχνίδια και τους αντικατοπτρισμούς που εισάγει ο συγγραφέας ο οποίος σε σημεία ερευνά την υλική υπόσταση των ηρώων του, τη δύναμη του τυχαίου, αλλά και τις απρόβλεπτες συνέπειες κάθε απόφασης και κίνησης. Το γράμμα F, επίσης, είναι το πρώτο γράμμα του αγγλικού Fate (πεπρωμένο), του Fake (πλαστό) και του Freedom (ελευθερία).

Το γράμμα F είναι το πρώτο γράμμα του αγγλικού Fate (πεπρωμένο), του Fake (πλαστό) και του Freedom (ελευθερία)

Γύρω από αυτό το τρίπτυχο περιφέρονται οι ήρωες του Κέλμαν, μεταθέτοντας ακατάπαυστα τα διλήμματά τους, και βρίσκοντας παρηγοριά ο καθένας στον δικό του μικρόκοσμο, έναν μικρόκοσμος ο οποίος, κατά παράδοξο τρόπο, παρουσιάζεται διάτρητος, και ενίοτε «επικοινωνεί» με μια μυστήρια, ακατάληπτη τάξη πραγμάτων.

«Η ύπνωση δεν είναι ύπνος»

Από το πρώτο κεφάλαιο ο Κέλμαν μας εισάγει στην αλλόκοτη ατμόσφαιρα του μυθιστορήματος, παρουσιάζοντας τον πατέρα και τους τρεις γιους της οικογένειας (με τον αδιαμόρφωτο ακόμα χαρακτήρα) να στιγματίζονται από ένα τυχαίο γεγονός. Είναι τη μέρα που ο πατέρας, ένας μέτριος συγγραφέας που δεν έχει δημοσιεύσει ακόμα κανένα βιβλίο, αποφασίζει να πάει με τους τρεις γιους σε έναν υπνωτιστή, τον διάσημο Λίντερμαν, ο οποίος ισχυρίζεται πως «Η ύπνωση δεν είναι ύπνος, αλλά ένα είδος αγρύπνιας στραμμένης προς τα μέσα· όχι αβουλία αλλά πρωτοβουλία».

Η αίθουσα είναι κατάμεστη και ο ένας μετά τον άλλον ανεβαίνουν στη σκηνή: οι δυο δίδυμοι Έρικ και ο Ιβάν, πανομοιότυποι στην εμφάνιση με ιδιαίτερη μεταξύ τους επαφή και ο ετεροθαλής αδελφός τους, ο αδέξιος και ανασφαλής Μάρτιν. Ο υπνωτιστής τους υπνωτίζει και ο καθένας βιώνει μια εμπειρία που θα παίξει σημαντικό ρόλο στη μετέπειτα ζωή του και που θα θέσει σε κίνηση μια σειρά από γεγονότα. Αμέσως μετά την ύπνωση, ο πατέρας αποφασίζει να αλλάξει ριζικά τη ζωή του, παίρνει το διαβατήριο του, σηκώνει όλα τα λεφτά του από την τράπεζα, και απομακρύνεται από τη ζωή όλων. Κανένας δεν τον βλέπει πριν ενηλικιωθεί. Στα χρόνια που ακολουθούν, θα κυκλοφορήσουν τα βιβλία του που θα τον κάνουν γνωστό σε όλο τον κόσμο.

Στη συνέχεια σε κάθε ξεχωριστό κεφάλαιο παρουσιάζεται μια μέρα από την ενήλικη ζωή των τριών αδελφών, του Μάρτιν του Ερικ και του Ιβάν, καθώς και ένα εγκιβωτισμένο μυθιστόρημα του πατέρα με τίτλο «Οικογένεια», όπου και ακολουθεί το γενεαλογικό του δένδρο και εντοπίζει επαναλαμβανόμενες αδυναμίες και ιδιαιτερότητες στα μέλη της, μέσα στους αιώνες.

«Ο κόσμος βρίσκεται μέσα σου κι εσύ δεν είσαι εκεί»

Ο Μάρτιν, ο μεγαλύτερος γιος, πάντα δειλός και άτολμος, κατέληξε ιερέας· καλυμμένος πίσω από το πάχος και από την ακινησία, νιώθει ασφαλής. Είναι δέκτης εξομολογήσεων αλλά όλες οι πράξεις του υπογραμμίζονται από το φόβο. Στα όνειρά του αντιλαμβάνεται την ύπαρξη ενός άλλου κόσμου γεμάτου σκιές και θαμπές οντότητες από τις οποίες θέλει να ξεφύγει. Μια μέρα στο μετρό κάποιος του γραπώνει το πόδι και τον ακινητοποιεί, ένα ον που μοιάζει βγαλμένο από τους εφιάλτες του. Ο Μάρτιν είναι ο λιγότερο ελεύθερος από τους αδελφούς, η παρουσία του δημιουργεί ηρεμία στους άλλους αλλά ο ίδιος είναι φοβισμένος και δεν διαθέτει καμία πίστη σ' αυτό το κάνει.

Στο κεφάλαιο «Μπίζνες», πρωταγωνιστεί Ο Έρικ, ένας από τους δίδυμους, καταχρεωμένος σύμβουλος επενδύσεων, ο οποίος φοβάται πως από στιγμή σε στιγμή θα αποκαλυφθούν οι απάτες του και θα καταλήξει στη φυλακή. Σύζυγος και ερωμένη, παιδιά και συνεργάτες, η συνάντηση με τον ιερέα αδελφό του και οι συζητήσεις με τον Έλληνα οδηγό του παρουσιάζονται μέσα από την παραμορφωμένο του βλέμμα, επηρεασμένο από τα αμέτρητα χάπια που κατεβάζει συνεχώς.

Η γραφή γίνεται ασθματική, οι συνειρμοί χάνονται και επανέρχονται, ο κόσμος παρουσιάζεται αλλοιωμένος και ετοιμόρροπος

Εδώ η γραφή γίνεται ασθματική, οι συνειρμοί χάνονται και επανέρχονται, ο κόσμος παρουσιάζεται αλλοιωμένος και ετοιμόρροπος. Η κρίση ταυτότητας για τον Έρικ θα επέλθει πριν την οικονομική κρίση, η οποία θα αποβεί σωτήρια γι' αυτόν καθώς θα καταφέρει να δικαιολογήσει στους επενδυτές τα τεράστια ποσά και τις περιουσίες τους που χάθηκαν από δικές του λανθασμένες κινήσεις. Γι' αυτόν η κρίση θα αποδειχτεί μια ευκαιρία για να ανακτήσει αν όχι τον εαυτό του, τουλάχιστον την ελευθερία του.

Ο πιο σύνθετος και σκοτεινός χαρακτήρας είναι ο Ιβάν, ένας πλαστογράφος που ζωγραφίζει τους πίνακες ενός διάσημου ζωγράφου που είναι πολύ γέρος πια για να πιάσει το πινέλο. Ο Ιβάν υπογράφει τους πίνακες, επιμελείται τις εκθέσεις, ανανεώνει τις συλλογές, γράφει άρθρα και βελτιώνει την τεχνική του ζωγράφου. Κρυμμένος πίσω από μια ξένη ταυτότητα, κάνει αυτό που πάντα ήθελε: να ζωγραφίσει. Εδώ ο Κέλμαν ερευνά τη φύση του αυθεντικού και του πλαστού αλλά και τη διάσταση της τέχνης ως ένα μεγάλο ψέμα, μια ακόμα πλαστογράφηση της πραγματικότητας.

«Μερικές φορές όλοι οι δρόμοι είναι λάθος» θα πει ένας από τους χαρακτήρες, και αυτή η συνειδητοποίηση έρχεται μαζί με την ανάγκη επανεξέτασης ολόκληρης της στάσης τους απέναντι στη ζωή. Κι αυτό συμβαίνει με τους χαρακτήρες του βιβλίου, ο καθένας με τη σειρά του θα βιώσει μια αποκαλυπτική, κομβική στιγμή, όπου και θα συνειδητοποιήσει πως δεν είναι αποκομμένος απ' αυτό που συμβαίνει στους άλλους αλλά αποτελεί μέρος ενός δικτύου και πως ίσως και οι σκέψεις να μην είναι απόλυτα δικές του. Ένα τέτοιο δίκτυο είναι και η οικογένεια, όπου ο καθένας ενίοτε αλλάζει θέσεις και ρόλους, πότε εμφανίζεται και πότε εξαφανίζεται ή βρίσκεται να υφίσταται τις συνέπειες ξένων επιλογών. Μια τυχαία σύμπτωση στέλνει τους χαρακτήρες σε ζωές που δεν επέλεξαν, σε άλλες κατευθύνσεις και άλλα πεπρωμένα, μια δεύτερη σύμπτωση μπορεί να τους επαναφέρει στην προηγούμενη διάστασή τους. «Ίσως τελικά αυτό να κρύβεται πίσω από την τρομακτική ομορφιά των πραγμάτων: Συνειδητοποιούμε πως κάτι επικοινωνεί μαζί μας. Γνωρίζουμε τη γλώσσα, όμως δεν καταλαβαίνουμε λέξη».


altΗ μυστική γλώσσα ενός παράλληλου κόσμου

Στο μυθιστόρημα υπάρχουν στιγμές όπου αυτό το «κάτι» αποκτάει οντότητα και εν τέλει «μιλάει» στους χαρακτήρες, στον καθένα με τη δική του γλώσσα. Ο Κέλμαν ακατάπαυστα υφαίνει τις ιστορίες του, ώστε η μία να διεισδύει μέσα στην άλλη, οι χαρακτήρες να εμφανίζονται και να εξαφανίζονται σχεδόν ταχυδακτυλουργικά, τα πεπρωμένα τους να διασταυρώνονται και να αποκλίνουν, με ταυτότητες ρευστές ο ένας διαχέεται μέσα στον άλλο και παρακολουθούμε τις συνέπειες ενός, εν πολλοίς» κατασκευασμένου δράματος.

«Περπατούσαμε σιωπηλοί. Τα φανάρια αναβόσβηναν, τα αυτοκίνητα κόρναραν και στα αυτιά μου έφταναν ξέφτια από τις κουβέντες των περαστικών. Είχα την αίσθηση πως όλοι εκείνοι οι ήχοι ήταν μέρος μιας μυστικής γλώσσας, σαν να μου μιλούσε το σύμπαν με χιλιάδες φθόγγους, αλλά εγώ δεν μπορούσα να συγκεντρωθώ κι έτσι δεν καταλάβαινα τίποτα».

Ο κάθε χαρακτήρας βιώνει τις συνέπειες του κόσμου που αυτός έχει κατασκευάσει, μια εικονική πραγματικότητα η οποία όμως αποκτάει σάρκα και οστά όταν γίνεται τιμωρητική. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, ο Κέλμαν εξετάζει τη φύση των οικογενειακών δεσμών, την αναπόδραστη αλληεπίδραση μεταξύ των μελών, του πεπρωμένου και της ατομικής ευθύνης αλλά και τη φύση της ίδιας της πραγματικότητας που μεταβάλλεται αναλόγως τη θέση που θα τύχει να βρεθεί ο κάθε χαρακτήρας τη δεδομένη στιγμή.

ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ

altF
Ντάνιελ Κέλμαν
Μτφρ: Κώστας Κοσμάς
Εκδόσεις Καστανιώτη 2013
Σελ. 294, τιμή € 17,04

alt

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ DANIEL KEHLMANN

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ροζ γλίτσα» της Φερνάντα Τρίας – Νερά κόκκινα, ψάρια νεκρά, ζωή αφόρητη

«Ροζ γλίτσα» της Φερνάντα Τρίας – Νερά κόκκινα, ψάρια νεκρά, ζωή αφόρητη

Για το μυθιστόρημα της Φερνάντα Τρίας (Fernanda Trías) «Ροζ γλίτσα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Carnívora, σε μετάφραση Ιφιγένειας Ντούμη. 

Γράφει η Ιωάννα Φωτοπούλου

«Ο Μωυσής με τον Ααρών έκαναν όπως ακριβώς του...

«Ο Σενσέι και ο χαρτοφύλακας» της Χιρόμι Καουακάμι (κριτική) – Μια ιδιαίτερη σχέση ανθίζει

«Ο Σενσέι και ο χαρτοφύλακας» της Χιρόμι Καουακάμι (κριτική) – Μια ιδιαίτερη σχέση ανθίζει

Για το μυθιστόρημα της Χιρόμι Καουακάμι (Hiromi Kawakami) «Ο Σενσέι και ο χαρτοφύλακας», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα, σε μετάφραση της Μαρίας Αρώνη και της Kyoko Shibayama. Στην κεντρική εικόνα, η συγγραφέας.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...
«Η μεταμόρφωση» του Φραντς Κάφκα – Ξυπνάς ως έντομο, πεθαίνεις ως άνθρωπος

«Η μεταμόρφωση» του Φραντς Κάφκα – Ξυπνάς ως έντομο, πεθαίνεις ως άνθρωπος

Για τη νουβέλα του Φραντς Κάφκα (Franz Kafka) «Η μεταμόρφωση», που κυκλοφόρησε πρόσφατα ξανά στα ελληνικά, σε νέα μετάφραση της Μαργαρίτας Ζαχαριάδου, από τις εκδόσεις Δώμα. 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης 

Όταν...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, η πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η βασιλεία στην Ελλάδα, η ιστορία της αμερικανικής πολιτικής αλλά και η πρόσφατη περίοδος της άγριας ελληνικής οικονομικής κρίσης είναι μερικά από τα θέματα που εξετάζονται. Δέκα πρόσφατα ιστορικά βιβλία που μας βοηθούν να πλοηγηθούμε στα σκοτεινά νερά τ...

«Πνεύμονες» του Ντάνκαν Μακμίλαν σε σκηνοθεσία Ειρήνης Λαμπρινοπούλου (κριτική) – Αξίζει να κάνεις παιδιά σε έναν τέτοιο κόσμο;

«Πνεύμονες» του Ντάνκαν Μακμίλαν σε σκηνοθεσία Ειρήνης Λαμπρινοπούλου (κριτική) – Αξίζει να κάνεις παιδιά σε έναν τέτοιο κόσμο;

Για την παράσταση «Πνεύμονες» του Ντάνκαν Μακμίλαν σε σκηνοθεσία Ειρήνης Λαμπρινοπούλου, στο θέατρο Κάτω από τη Γέφυρα μέχρι τις 13 Μαΐου. © για την εικόνα: Joey Leo

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Στο θέατρο Κάτω...

Ο Πάπας Φραγκίσκος (1936 - 2025) μέσα από τα βιβλία που έγραψε και γράφτηκαν για αυτόν

Ο Πάπας Φραγκίσκος (1936 - 2025) μέσα από τα βιβλία που έγραψε και γράφτηκαν για αυτόν

Ο πάπας των φτωχών, ο μεταρρυθμιστής και προοδευτικός πάπας που άσκησε τα παπικά του καθήκοντα επί 12 χρόνια από το 2013, πέθανε σε ηλικία 88 ετών. Στα πέντε βιβλία που παρουσιάζουμε συγκαταλέγεται η μοναδική αυτοβιογραφία του («Ελπίδα» εκδ. Gutenberg) αλλά και συνομιλίες που είχε κάνει και είχαν αποτυπωθεί στο χαρτ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την νουβέλα του Αλέξανδρου Δουμά [Alexandre Dumas], «Η χλωμή κυρία» (εισαγωγή – μτφρ. – επίμετρο: Γιώργος Θάνος), η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου στη σειρά «microMEGA/Λογοτεχνία», των εκδόσεων Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Νίκου Ιατρού «Αυτό έκανες πάντα», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Περπατώ κάτω από τον δυνατό ήλιο. Το δέρμα μου αντιστέκεται, τα πνευμόνια...

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Νταβίντε Κόπο [Davide Coppo] «Η λάθος πλευρά» (μτφρ. Μαρία Οικονομίδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στην αρχή του ντοκιμαντ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, η πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η βασιλεία στην Ελλάδα, η ιστορία της αμερικανικής πολιτικής αλλά και η πρόσφατη περίοδος της άγριας ελληνικής οικονομικής κρίσης είναι μερικά από τα θέματα που εξετάζονται. Δέκα πρόσφατα ιστορικά βιβλία που μας βοηθούν να πλοηγηθούμε στα σκοτεινά νερά τ...

Ο Πάπας Φραγκίσκος (1936 - 2025) μέσα από τα βιβλία που έγραψε και γράφτηκαν για αυτόν

Ο Πάπας Φραγκίσκος (1936 - 2025) μέσα από τα βιβλία που έγραψε και γράφτηκαν για αυτόν

Ο πάπας των φτωχών, ο μεταρρυθμιστής και προοδευτικός πάπας που άσκησε τα παπικά του καθήκοντα επί 12 χρόνια από το 2013, πέθανε σε ηλικία 88 ετών. Στα πέντε βιβλία που παρουσιάζουμε συγκαταλέγεται η μοναδική αυτοβιογραφία του («Ελπίδα» εκδ. Gutenberg) αλλά και συνομιλίες που είχε κάνει και είχαν αποτυπωθεί στο χαρτ...

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές από γυναίκες συγγραφείς – Διηγήματα μεταξύ υπογείωσης και απογείωσης

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές από γυναίκες συγγραφείς – Διηγήματα μεταξύ υπογείωσης και απογείωσης

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές διηγημάτων από γυναίκες συγγραφείς, που κυκλοφόρησαν μέσα στο 2024 και ενδεχομένως πέρασαν κάτω από το ραντάρ μας. 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το διήγημα μένει συνήθως χαμηλόφωνο...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ