alt

Της Αργυρώς Μαντόγλου

Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να διαβάσει κανείς τον μυστηριώδη τίτλο ("F") του τελευταίου μυθιστορήματος του Γερμανού Ντάνιελ Κέλμαν, έναν από τους πλέον γνωστούς και πολυδιαβασμένους σύγχρονους ευρωπαίους συγγραφείς.

Το F είναι κατ' αρχήν το πρώτο γράμμα της οικογένειας που πρωταγωνιστεί στο μυθιστόρημα (Φρίντλαντ) αλλά και ενός αριθμού θεμάτων και μοτίβων που επανέρχονται καθ' όλη τη διάρκεια του μυθιστορήματος τόσο στη ζωή όσο και στη σκέψη των μελών της εν λόγω οικογένειας. Το γράμμα F παραπέμπει και στην οικογένεια –Familie– ενός εγκιβωτισμένου μυθιστορήματος με τον ίδιο τίτλο, το οποίο υπογράφει ο Άρτουρ Φρίντλαντ, ο συγγραφέας και «αντι-πάτερ» φαμίλιας, ο οποίος παραμένει συστηματικά στο παρασκήνιο, και παρεμβαίνει μόνο σε κρίσιμες στιγμές – όταν εκείνος κρίνει απαραίτητο να εμφανιστεί. F, επίσης, είναι και το αρχικό του ονόματος ενός μυθιστορηματικού χαρακτήρα του Άρτουρ Φρίντλαντ, ο οποίος μετατοπίζει την ευθύνη για την ύπαρξή του στον αναγνώστη. Το μυθιστόρημα στο οποίο πρωταγωνιστεί ο F γνωρίζει μεγάλη επιτυχία, αλλά ακολουθεί ένα «κύμα αυτοκτονιών» – όποιος το διαβάζει έχει μοιραίο τέλος. Ένα ακόμα από τα παιχνίδια και τους αντικατοπτρισμούς που εισάγει ο συγγραφέας ο οποίος σε σημεία ερευνά την υλική υπόσταση των ηρώων του, τη δύναμη του τυχαίου, αλλά και τις απρόβλεπτες συνέπειες κάθε απόφασης και κίνησης. Το γράμμα F, επίσης, είναι το πρώτο γράμμα του αγγλικού Fate (πεπρωμένο), του Fake (πλαστό) και του Freedom (ελευθερία).

Το γράμμα F είναι το πρώτο γράμμα του αγγλικού Fate (πεπρωμένο), του Fake (πλαστό) και του Freedom (ελευθερία)

Γύρω από αυτό το τρίπτυχο περιφέρονται οι ήρωες του Κέλμαν, μεταθέτοντας ακατάπαυστα τα διλήμματά τους, και βρίσκοντας παρηγοριά ο καθένας στον δικό του μικρόκοσμο, έναν μικρόκοσμος ο οποίος, κατά παράδοξο τρόπο, παρουσιάζεται διάτρητος, και ενίοτε «επικοινωνεί» με μια μυστήρια, ακατάληπτη τάξη πραγμάτων.

«Η ύπνωση δεν είναι ύπνος»

Από το πρώτο κεφάλαιο ο Κέλμαν μας εισάγει στην αλλόκοτη ατμόσφαιρα του μυθιστορήματος, παρουσιάζοντας τον πατέρα και τους τρεις γιους της οικογένειας (με τον αδιαμόρφωτο ακόμα χαρακτήρα) να στιγματίζονται από ένα τυχαίο γεγονός. Είναι τη μέρα που ο πατέρας, ένας μέτριος συγγραφέας που δεν έχει δημοσιεύσει ακόμα κανένα βιβλίο, αποφασίζει να πάει με τους τρεις γιους σε έναν υπνωτιστή, τον διάσημο Λίντερμαν, ο οποίος ισχυρίζεται πως «Η ύπνωση δεν είναι ύπνος, αλλά ένα είδος αγρύπνιας στραμμένης προς τα μέσα· όχι αβουλία αλλά πρωτοβουλία».

Η αίθουσα είναι κατάμεστη και ο ένας μετά τον άλλον ανεβαίνουν στη σκηνή: οι δυο δίδυμοι Έρικ και ο Ιβάν, πανομοιότυποι στην εμφάνιση με ιδιαίτερη μεταξύ τους επαφή και ο ετεροθαλής αδελφός τους, ο αδέξιος και ανασφαλής Μάρτιν. Ο υπνωτιστής τους υπνωτίζει και ο καθένας βιώνει μια εμπειρία που θα παίξει σημαντικό ρόλο στη μετέπειτα ζωή του και που θα θέσει σε κίνηση μια σειρά από γεγονότα. Αμέσως μετά την ύπνωση, ο πατέρας αποφασίζει να αλλάξει ριζικά τη ζωή του, παίρνει το διαβατήριο του, σηκώνει όλα τα λεφτά του από την τράπεζα, και απομακρύνεται από τη ζωή όλων. Κανένας δεν τον βλέπει πριν ενηλικιωθεί. Στα χρόνια που ακολουθούν, θα κυκλοφορήσουν τα βιβλία του που θα τον κάνουν γνωστό σε όλο τον κόσμο.

Στη συνέχεια σε κάθε ξεχωριστό κεφάλαιο παρουσιάζεται μια μέρα από την ενήλικη ζωή των τριών αδελφών, του Μάρτιν του Ερικ και του Ιβάν, καθώς και ένα εγκιβωτισμένο μυθιστόρημα του πατέρα με τίτλο «Οικογένεια», όπου και ακολουθεί το γενεαλογικό του δένδρο και εντοπίζει επαναλαμβανόμενες αδυναμίες και ιδιαιτερότητες στα μέλη της, μέσα στους αιώνες.

«Ο κόσμος βρίσκεται μέσα σου κι εσύ δεν είσαι εκεί»

Ο Μάρτιν, ο μεγαλύτερος γιος, πάντα δειλός και άτολμος, κατέληξε ιερέας· καλυμμένος πίσω από το πάχος και από την ακινησία, νιώθει ασφαλής. Είναι δέκτης εξομολογήσεων αλλά όλες οι πράξεις του υπογραμμίζονται από το φόβο. Στα όνειρά του αντιλαμβάνεται την ύπαρξη ενός άλλου κόσμου γεμάτου σκιές και θαμπές οντότητες από τις οποίες θέλει να ξεφύγει. Μια μέρα στο μετρό κάποιος του γραπώνει το πόδι και τον ακινητοποιεί, ένα ον που μοιάζει βγαλμένο από τους εφιάλτες του. Ο Μάρτιν είναι ο λιγότερο ελεύθερος από τους αδελφούς, η παρουσία του δημιουργεί ηρεμία στους άλλους αλλά ο ίδιος είναι φοβισμένος και δεν διαθέτει καμία πίστη σ' αυτό το κάνει.

Στο κεφάλαιο «Μπίζνες», πρωταγωνιστεί Ο Έρικ, ένας από τους δίδυμους, καταχρεωμένος σύμβουλος επενδύσεων, ο οποίος φοβάται πως από στιγμή σε στιγμή θα αποκαλυφθούν οι απάτες του και θα καταλήξει στη φυλακή. Σύζυγος και ερωμένη, παιδιά και συνεργάτες, η συνάντηση με τον ιερέα αδελφό του και οι συζητήσεις με τον Έλληνα οδηγό του παρουσιάζονται μέσα από την παραμορφωμένο του βλέμμα, επηρεασμένο από τα αμέτρητα χάπια που κατεβάζει συνεχώς.

Η γραφή γίνεται ασθματική, οι συνειρμοί χάνονται και επανέρχονται, ο κόσμος παρουσιάζεται αλλοιωμένος και ετοιμόρροπος

Εδώ η γραφή γίνεται ασθματική, οι συνειρμοί χάνονται και επανέρχονται, ο κόσμος παρουσιάζεται αλλοιωμένος και ετοιμόρροπος. Η κρίση ταυτότητας για τον Έρικ θα επέλθει πριν την οικονομική κρίση, η οποία θα αποβεί σωτήρια γι' αυτόν καθώς θα καταφέρει να δικαιολογήσει στους επενδυτές τα τεράστια ποσά και τις περιουσίες τους που χάθηκαν από δικές του λανθασμένες κινήσεις. Γι' αυτόν η κρίση θα αποδειχτεί μια ευκαιρία για να ανακτήσει αν όχι τον εαυτό του, τουλάχιστον την ελευθερία του.

Ο πιο σύνθετος και σκοτεινός χαρακτήρας είναι ο Ιβάν, ένας πλαστογράφος που ζωγραφίζει τους πίνακες ενός διάσημου ζωγράφου που είναι πολύ γέρος πια για να πιάσει το πινέλο. Ο Ιβάν υπογράφει τους πίνακες, επιμελείται τις εκθέσεις, ανανεώνει τις συλλογές, γράφει άρθρα και βελτιώνει την τεχνική του ζωγράφου. Κρυμμένος πίσω από μια ξένη ταυτότητα, κάνει αυτό που πάντα ήθελε: να ζωγραφίσει. Εδώ ο Κέλμαν ερευνά τη φύση του αυθεντικού και του πλαστού αλλά και τη διάσταση της τέχνης ως ένα μεγάλο ψέμα, μια ακόμα πλαστογράφηση της πραγματικότητας.

«Μερικές φορές όλοι οι δρόμοι είναι λάθος» θα πει ένας από τους χαρακτήρες, και αυτή η συνειδητοποίηση έρχεται μαζί με την ανάγκη επανεξέτασης ολόκληρης της στάσης τους απέναντι στη ζωή. Κι αυτό συμβαίνει με τους χαρακτήρες του βιβλίου, ο καθένας με τη σειρά του θα βιώσει μια αποκαλυπτική, κομβική στιγμή, όπου και θα συνειδητοποιήσει πως δεν είναι αποκομμένος απ' αυτό που συμβαίνει στους άλλους αλλά αποτελεί μέρος ενός δικτύου και πως ίσως και οι σκέψεις να μην είναι απόλυτα δικές του. Ένα τέτοιο δίκτυο είναι και η οικογένεια, όπου ο καθένας ενίοτε αλλάζει θέσεις και ρόλους, πότε εμφανίζεται και πότε εξαφανίζεται ή βρίσκεται να υφίσταται τις συνέπειες ξένων επιλογών. Μια τυχαία σύμπτωση στέλνει τους χαρακτήρες σε ζωές που δεν επέλεξαν, σε άλλες κατευθύνσεις και άλλα πεπρωμένα, μια δεύτερη σύμπτωση μπορεί να τους επαναφέρει στην προηγούμενη διάστασή τους. «Ίσως τελικά αυτό να κρύβεται πίσω από την τρομακτική ομορφιά των πραγμάτων: Συνειδητοποιούμε πως κάτι επικοινωνεί μαζί μας. Γνωρίζουμε τη γλώσσα, όμως δεν καταλαβαίνουμε λέξη».


altΗ μυστική γλώσσα ενός παράλληλου κόσμου

Στο μυθιστόρημα υπάρχουν στιγμές όπου αυτό το «κάτι» αποκτάει οντότητα και εν τέλει «μιλάει» στους χαρακτήρες, στον καθένα με τη δική του γλώσσα. Ο Κέλμαν ακατάπαυστα υφαίνει τις ιστορίες του, ώστε η μία να διεισδύει μέσα στην άλλη, οι χαρακτήρες να εμφανίζονται και να εξαφανίζονται σχεδόν ταχυδακτυλουργικά, τα πεπρωμένα τους να διασταυρώνονται και να αποκλίνουν, με ταυτότητες ρευστές ο ένας διαχέεται μέσα στον άλλο και παρακολουθούμε τις συνέπειες ενός, εν πολλοίς» κατασκευασμένου δράματος.

«Περπατούσαμε σιωπηλοί. Τα φανάρια αναβόσβηναν, τα αυτοκίνητα κόρναραν και στα αυτιά μου έφταναν ξέφτια από τις κουβέντες των περαστικών. Είχα την αίσθηση πως όλοι εκείνοι οι ήχοι ήταν μέρος μιας μυστικής γλώσσας, σαν να μου μιλούσε το σύμπαν με χιλιάδες φθόγγους, αλλά εγώ δεν μπορούσα να συγκεντρωθώ κι έτσι δεν καταλάβαινα τίποτα».

Ο κάθε χαρακτήρας βιώνει τις συνέπειες του κόσμου που αυτός έχει κατασκευάσει, μια εικονική πραγματικότητα η οποία όμως αποκτάει σάρκα και οστά όταν γίνεται τιμωρητική. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, ο Κέλμαν εξετάζει τη φύση των οικογενειακών δεσμών, την αναπόδραστη αλληεπίδραση μεταξύ των μελών, του πεπρωμένου και της ατομικής ευθύνης αλλά και τη φύση της ίδιας της πραγματικότητας που μεταβάλλεται αναλόγως τη θέση που θα τύχει να βρεθεί ο κάθε χαρακτήρας τη δεδομένη στιγμή.

ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ

altF
Ντάνιελ Κέλμαν
Μτφρ: Κώστας Κοσμάς
Εκδόσεις Καστανιώτη 2013
Σελ. 294, τιμή € 17,04

alt

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ DANIEL KEHLMANN

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

Για το εμβληματικό μυθιστόρημα της νομπελίστριας Ντόρις Λέσινγκ [Doris Lessing] «Το χρυσό σημειωματάριο» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη, εκδ. Διόπτρα). 

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Είναι δύσκολο να μιλήσεις για την Ντόρις Λέσινγκ χω...

«Έντιμοι άνθρωποι» του Λεονάρδο Παδούρα (κριτική) – O Mάριο Κόντε σε μια Κούβα που αλλάζει

«Έντιμοι άνθρωποι» του Λεονάρδο Παδούρα (κριτική) – O Mάριο Κόντε σε μια Κούβα που αλλάζει

Για το μυθιστόρημα του Λεονάρδο Παδούρα [Leonardo Padura] «Έντιμοι άνθρωποι» (μτφρ. Κώστας Αθανασίου, εκδ. Καστανιώτη). Kεντρική εικόνα: © Wikimedia Commons. 

Γράφει η Έλενα Χουζούρη 

Ανεξάρτητα αν είχε επισκ...

«Συνάντηση» της Νατάσα Μπράουν (κριτική) – «Αφομοιώσου, αφομοιώσου… διαλύσου μέσα στο χωνευτήρι»

«Συνάντηση» της Νατάσα Μπράουν (κριτική) – «Αφομοιώσου, αφομοιώσου… διαλύσου μέσα στο χωνευτήρι»

Για το μυθιστόρημα της Νατάσα Μπράουν [Natasha Brown] «Συνάντηση» (μτφρ. Βαγγέλης Τσίρμπας, εκδ. Gutenberg). Kεντρική εικόνα: Η Teyonah Parris από τη σειρά «Mad Men». 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη 

«Δεν υπάρχει επιτ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ