prague-fatale

Για το μυθιστόρημα «Μοιραία Πράγα», του Φίλιπ Κερ (μτρφ. Δημήτρης Αθηνάκης, εκδ. Κέδρος). 

Της Χίλντας Παπαδημητρίου

Στην πρωτοφανή άνθιση της αστυνομικής λογοτεχνίας που ζούμε, δύσκολα θα βρει ο αναγνώστης πιο εκκεντρικό, κυνικό και μελαγχολικό ήρωα από τον Μπέρναρντ Γκούντερ, του Φίλιπ Κερ. Τη γνωριμία του Βερολινέζου Μπέρνι κάναμε στην περίφημη Τριλογία του Βερολίνου (η οποία στην πραγματικότητα αποτελείται από τρία ξεχωριστά μυθιστορήματα: τις Βιολέτες του Μάρτη, τον Χλομό Εγκληματία και το Γερμανικό Ρέκβιεμ). Στο τέλος του τρίτου βιβλίου, το οποίο γράφτηκε το 1991, ο αναγνώστης έμενε με την εντύπωση ότι οι περιπέτειες του Μπέρνι είχαν πάρει τέλος οριστικά, μαζί με τον πόλεμο, τους ναζί και τα εγκλήματά τους.

Εντούτοις, μια δωδεκαετία αργότερα και κατόπιν απαιτήσεως του αναγνωστικού κοινού, ο Κερ αποφάσισε να βγάλει από τη ναφθαλίνη τον Γκούντερ και να τον επαναφέρει στη δράση. Έκτοτε έχει γράψει άλλα έξι μυθιστορήματα με ήρωα τον κυνικό Βερολινέζο που δεν χωνεύει ούτε τα έντερά του: απεχθάνεται τους συμπατριώτες του φυσικά, αλλά και τους Ρώσους, τους Άγγλους, τους Γάλλους· μόνο για τους εβραίους εκφράζει κάποια ψήγματα συμπάθειας. Στα τέσσερα βιβλία που ακολούθησαν την Τριλογία, ο Κερ έβαλε τον Μπέρνι να προχωράει μέσα στο χρόνο και να ανοίγει καινούργια κεφάλαια στη ζωή του: να αναζητά καταφύγιο πρώτα στην Αργεντινή, μετά στην Κούβα του Μπατίστα και τέλος να επανέρχεται στην πατρίδα του, θέλοντας και μη.

Λίγο πριν την Τελική Λύση

Η Μοιραία Πράγα μας ξαφνιάζει με το άλμα που κάνει πίσω στο χρόνο. Και συγκεκριμένα, στον Σεπτέμβριο του 1941, μερικούς μήνες μετά την επίθεση της Γερμανίας στη Σοβιετική Ένωση. Σε μια συνέντευξη που έδωσε πριν ένα χρόνο στο περιοδικό Economist, ο Φίλιπ Κερ εξηγεί ως εξής τη στροφή του ήρωά του στο παρελθόν: «... με ενδιέφερε πάντοτε ο Ράινχαρντ Χάιντριχ και η δολοφονία του. Κι ιδιαίτερα, οι έξι μήνες που προηγήθηκαν της δολοφονίας. Πήγα στην Πράγα και άφησα την ιστορία να με πάρει από το χέρι». Ο εν λόγω Ράινχαρντ Χάιντριχ είναι ο αρχιτέκτονας του Ολοκαυτώματος, και η δολοφονία του οργανώθηκε κι εκτελέστηκε τον Ιούνιο του 1942 από την τσέχικη αντίσταση.

Φίλιπ Κερ: «... με ενδιέφερε πάντοτε ο Ράινχαρντ Χάιντριχ και η δολοφονία του». 

Ο Μπέρναρντ Γκούντερ, όπως τον γνωρίσαμε στην Τριλογία, ήταν βετεράνος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, ο οποίος μετά από επιτυχημένη θητεία στο Εγκληματολογικό του Βερολίνου, παραιτήθηκε το 1933, αρνούμενος να γίνει μέλος του εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος όταν οι ναζί κέρδισαν τις εκλογές. Στην Τριλογία, ο Γκούντερ έβγαζε τα προς το ζην ως ιδιωτικός αστυνομικός σε μια πόλη, και μια χώρα κατ' επέκταση, η οποία βυθιζόταν με γοργό ρυθμό στην παράνοια, την οικονομική κρίση, το μίσος και τη βία. Ωστόσο, το ταλέντο του Γκούντερ στην εξιχνίαση περίπλοκων υποθέσεων δικαιολογεί κατά κάποιο τρόπο την επιστροφή του στο Εγκληματολογικό, παρότι μισεί ακόμα τους ναζί και δεν διστάζει να εκφράσει τις αντικαθεστωτικές απόψεις του. Στη Μοιραία Πράγα, μόλις έχει επιστρέψει από το ανατολικό μέτωπο και βασανίζεται νυχθημερόν από τη φρίκη των ομαδικών εκτελέσεων που είδε στην Ουκρανία.

Ο Μπέρναρντ Γκούντερ βασανίζεται νυχθημερόν από τη φρίκη των ομαδικών εκτελέσεων που είδε στην Ουκρανία.

Το φθινόπωρο του 1941, όσο ο Γκούντερ προσπαθούσε να εξιχνιάσει στο Βερολίνο διάφορα μεμονωμένα εγκλήματα που έμοιαζαν αστεία μπρος στο τεράστιο έγκλημα που συντελούταν σε όλη την Ευρώπη, ο στρατηγός Ράινχαρντ Χάιντριχ, από την έδρα του στην Πράγα, έβαζε τις τελευταίες πινελιές στην Τελική Λύση – όπως ονόμασαν οι ναζί κατ' ευφημισμό το Ολοκαύτωμα. Προηγουμένως, όμως, έπρεπε να εξοντώσει την τσέχικη αντίσταση, η οποία παρά τις ανηλεείς διώξεις, είχε καταφέρει να εξευτελίσει τους Γερμανούς με χτυπήματα ακόμα και μέσα στο Βερολίνο. Από εδώ ξεκινάει ουσιαστικά η πλοκή του βιβλίου, από την απαίτηση του Χάιντριχ να σπεύσει ο Μπέρναρντ Γκούντερ στην Πράγα για να εξιχνιάσει μια υποτιθέμενη απόπειρα δολοφονίας εναντίον του με δηλητήριο. Παρότι μισεί τον Χάιντριχ, ο Γκούντερ δεν μπορεί να μην υπακούσει. Γρήγορα, η υπόθεση εξελίσσεται σ' ένα «μυστήριο κλειδωμένου δωματίου», στο ύφος της Άγκαθα Κρίστι. Ο Γκούντερ βρίσκεται κλεισμένος σε μια έπαυλη έξω από την Πράγα, μαζί με μια ομάδα από υψηλόβαθμους ναζί αξιωματούχους που είναι όλοι ύποπτοι για κάτι: για το φόνο ενός υπασπιστή του Χάιντριχ, για κατασκοπία, για συγκάλυψη τα δικών τους βρόμικων μυστικών.

kerr-photoΟ Ιρλανδός Φίλιπ Κερ επαναλαμβάνει συχνά ότι χρησιμοποιεί την αστυνομική φόρμα για να σχολιάσει την Ιστορία: την ιστορία της Γερμανίας, την ιστορία της εξάπλωσης του ναζισμού, τον Ψυχρό Πόλεμο. Έχοντας μελετήσει εξονυχιστικά την άνοδο των ναζί στην εξουσία αλλά και τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, τοποθετεί στην πλοκή του πολλά αληθινά πρόσωπα, επιφανή στελέχη του ναζιστικού καθεστώτος, τα οποία δείχνει σε όλη τη μικρότητα, την ανοησία και την αρρώστια τους. Κι εδώ υπάρχει μια ένσταση: οι ανακρίσεις αυτών των αλαζονικών και δόλιων τύπων είναι ένα από τα ωραιότερα κομμάτια της αφήγησης. Αν καταφέρεις να απομνημονεύσεις ποιος είναι ποιος, φυσικά. Ο Κερ εντάσσει στην πλοκή υπερβολικά πολλά πρόσωπα, με χαρακτηριστικά αναγνωρίσιμα ίσως στον Γερμανό αναγνώστη ή στον ιστορικό της περιόδου, αλλά όχι στο μέσο Έλληνα αναγνώστη. Παρ' όλα αυτά, παρακολουθούμε με απόλαυση τον Μπέρνι να εξιχνιάζει μ' επιτυχία το φόνο, και μαζί μ' αυτόν ένα σωρό ακόμα αλληλένδετα μυστήρια, έστω κι αν δεν καταφέρει τελικά να οδηγήσει το δολοφόνο ενώπιον της δικαιοσύνης. Ποιας δικαιοσύνης, άλλωστε; Ο Μπέρνι δεν έχει αυταπάτες.

Μελέτη της ψυχοπαθολογίας του ναζισμού

Το πρώτο τέταρτο του βιβλίου, το οποίο διαδραματίζεται στο Βερολίνο και αφορά το φόνο ενός αλλοδαπού εργάτη και την απόπειρα βιασμού μιας κοπέλας της νύχτας, κυλάει με πολύ αργούς ρυθμούς σε σύγκριση με την καταιγιστική συνέχεια. Σ' αυτό το κομμάτι, ο Κερ τοποθετεί εσκεμμένα αρκετά στοιχεία και πληροφορίες που θα του χρειαστούν αργότερα, αναγκάζοντας τον αναγνώστη να γυρίσει πίσω και να ξαναδιαβάσει ίσως κάποιες σελίδες του πρώτου μέρους. Η σκιαγράφηση του Βερολίνου εκείνης της εποχής είναι ανατριχιαστικά ρεαλιστική, αν και κάποιες επαναλαμβανόμενες περιγραφές της αθλιότητας που βίωναν οι γερμανοί πολίτες μετά το άνοιγμα του ανατολικού μετώπου θα μπορούσαν να λείπουν. Είναι αμέτρητες οι φορές που ο Γκούντερ μας θυμίζει ότι στην πόλη του, εκείνη την περίοδο, δεν υπήρχε μπύρα, καπνός, καφές, λουκάνικα, βενζίνη.

Η σκιαγράφηση του Βερολίνου εκείνης της εποχής είναι ανατριχιαστικά ρεαλιστική.

Η Μοιραία Πράγα ξεπερνάει τα πλαίσια ενός συνηθισμένου αστυνομικού αφηγήματος και γίνεται μια μελέτη της ψυχοπαθολογίας του ναζισμού. Συχνά, φέρνει στο νου το θεατρικό του Μπρεχτ Τρόμος και Αθλιότητα του Τρίτου Ράιχ, έτσι όπως περιγράφει με τα πιο μελανά χρώματα τις επιπτώσεις της ναζιστικής εξουσίας στην καθημερινή ζωή και τις σχέσεις των ανθρώπων. Ο Φίλιπ Κερ, στην ίδια συνέντευξή του στον Economist, δηλώνει ότι θεωρεί πολύ εύκολη λύση να περιγράψει κανείς τους ναζί σαν «τέρατα» και «κτήνη». Στη Μοιραία Πράγα δεν διστάζει να δείξει τις «ανθρώπινες» πλευρές τους, όπως την αγάπη του Χάιντριχ για τα αστυνομικά μυθιστορήματα της Άγκαθα Κρίστι. Και λέει: «Αυτά που έκαναν [τα τάγματα των SS] είναι αντιπροσωπευτικά όσων μπορεί να κάνει ένα ανθρώπινο πλάσμα. Όταν συνειδητοποιείς ότι όλα αυτά τα διέπραξαν άνθρωποι κι όχι τέρατα και κτήνη, τότε μοιάζουν ακόμα πιο φρικιαστικά».

Το βιβλίο δεν είναι αυτό που λέμε «ένα ευχάριστο αστυνομικό ανάγνωσμα». Απαιτεί την προσοχή του αναγνώστη και μια ματιά ίσως στην Wikipedia, για ένα φρεσκάρισμα των ιστορικών γεγονότων. Στο τέλος, σε αφήνει με μια πικρή γεύση στο στόμα και πολλές δυσάρεστες σκέψεις: για την ιστορική μνήμη, την αδιαφορία του σύγχρονου ανθρώπου για τα διδάγματα του παρελθόντος, τον εφησυχασμό και την απάθειά του μπρος στο φαινόμενο του νέο-φασισμού.

* Η ΧΙΛΝΤΑ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ είναι μεταφράστρια και συγγραφέας.
Τελευταίο βιβλίο της, το αστυνομικό μυθιστόρημα «Η συχνότητα του θανάτου» (εκδ. Μεταίχμιο).


kerr-exofylloΜοιραία Πράγα
Φίλιπ Κερ
Μτφρ: Δημήτρης Αθηνάκης
Εκδόσεις Κέδρος, 2013
Τιμή € 16,60, σελ. 503
politeia-link

 

 

 

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ PHILIP KERR  

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το πρωινό των πρωταθλητών» του Κερτ Βόννεγκατ (κριτική) – Κοινωνική κριτική με «πολιορκητικό κριό» τη σάτιρα

«Το πρωινό των πρωταθλητών» του Κερτ Βόννεγκατ (κριτική) – Κοινωνική κριτική με «πολιορκητικό κριό» τη σάτιρα

Για το μυθιστόρημα του Κερτ Βόννεγκατ [Kurt Vonnegut] «Το πρωινό των πρωταθλητών» (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: από την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου με πρωταγωνιστή τον Μπρους Γουίλις. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«To νυχτόσπιτο» του Τζο Νέσμπο (κριτική) – Ο Νορβηγός αιφνιδιάζει ξανά

«To νυχτόσπιτο» του Τζο Νέσμπο (κριτική) – Ο Νορβηγός αιφνιδιάζει ξανά

Για το βιβλίο του Τζο Νέσμπο [Jo Nesbo] «Το Νυχτόσπιτο» (μτφρ. Γρηγόρης Κονδύλης, εκδ. Μεταίχμιο). Κεντρική εικόνα: από την ταινία «Η νύχτα των ζωντανών νεκρών» του Τζορτζ Ρομέρο, η οποία αναφέρεται (μεταξύ άλλων) στο βιβλίο. 

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρίου ...

«Το τραγούδι του προφήτη» του Πολ Λιντς (κριτική) – Δυστοπικό μέλλον στη σημερινή Ιρλανδία

«Το τραγούδι του προφήτη» του Πολ Λιντς (κριτική) – Δυστοπικό μέλλον στη σημερινή Ιρλανδία

Για το μυθιστόρημα του Πολ Λιντς [Paul Lynch] «Το τραγούδι του προφήτη» (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, Γιώργος Αγγελίδης, εκδ. Gutenberg) που έλαβε το 2023 το Βραβείο Booker. Κεντρική εικόνα: από τη δυστοπική ταινία «The Hunger Games». 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης 

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

Τα βραβεία του «Χάρτη» 2023: Ο βραχύς κατάλογος

Τα βραβεία του «Χάρτη» 2023: Ο βραχύς κατάλογος

Το διαδικτυακό περιοδικό Λόγου και Τέχνης Χάρτης (www.hartismag.gr), συνεχίζει για τρίτη χρονιά την απονομή ετήσιων βραβείων, με σκοπό την ανάδειξη των σημαντικότερων βιβλίων που κυκλοφόρησαν το περασμένο έτος. Σήμερα ανακοινώθηκε ο Βραχύς Κατάλογος σε όλες τις κατηγορίες. Δείτε βιβλία και συγγραφείς. 

...

Βραβείο Nero Gold 2023: Νικητής ο Ιρλανδός συγγραφέας Πολ Μάρεϊ για το μυθιστόρημα «Τhe Bee Sting»

Βραβείο Nero Gold 2023: Νικητής ο Ιρλανδός συγγραφέας Πολ Μάρεϊ για το μυθιστόρημα «Τhe Bee Sting»

Το μυθιστόρημα του Πολ Μάρεϊ [Paul Murray] «The Bee Sting» είχε προκριθεί και στη μικρή λίστα του Βραβείου Μπούκερ και εκθειάστηκε από τη συγγραφέα Μπερναρντίν Εβαρίστο [Bernardine Evaristo] που είναι μέλος της επιτροπής του βραβείου Νero Gold. 

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

«Μέσα στο δίχτυ» της Άιρις Μέρντοχ (προδημοσίευση)

«Μέσα στο δίχτυ» της Άιρις Μέρντοχ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άιρις Μέρντοχ [Iris Murdoch] «Μέσα στο δίχτυ» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη), το οποίο κυκλοφορεί στις 6 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Όταν είδα τον Φιν να με περιμένει στη γωνία το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

Με τη συμπλήρωση επτά συναπτών ετών στο εκδοτικό στερέωμα, οι εκδόσεις Στίξις κάνουν το επόμενο βήμα με μια νέα σειρά τεσσάρων βιβλίων, υπό τον τίτλο «Μικρή Στίξις», των Γιώργου Δουατζή, Χρυσοξένης Προκοπάκη, Στέφανου Τζουβάρα και Μιχάλη Σηφάκη.  

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος  ...

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

Σίσσυ Δουτσίου, Στεύη Τσούτση, Λίνα Βαρότση, Αστερόπη Λαζαρίδου, Ελισάβετ Παπαδοπούλου, Αντιγόνη Ζόγκα, Λίνα Βαλετοπούλου. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας επιλέγουμε πολύ πρόσφατα βιβλία νέων Ελληνίδων συγγραφέων που θέτουν, άλλοτε με τρόπο διεκδικητικό κι άλλοτε πιο έμμεσο, το ζήτημα της γυναικείας χειρα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ