alt

Για το βιβλίο του Ισμαήλ Κανταρέ «Η αποκλεισμένη» (μτφρ. Νίκος Αναγνώστου, εκδ. Μεταίχμιο)

Του Νίκου Ξένιου

Ένας σωρός από βιβλία έχει κυλήσει στο πάτωμα, που στις ράχες των αναγράφονται τοπωνύμια ζοφερά, τόποι αυχμηροί: Ενέδρα στα Τρία Πηγάδια, Τάφρος των Κλεφτών, Κακοτράχαλα Ριζά, Καταραμένος Αυχένας. Περιπλανώμενος στις ατραπούς και στους δαιδάλους της συνείδησής του, ο θεατρικός συγγραφέας Ρουντιάν Στεφά επιδίδεται σε μιαν απονενοημένη προσπάθεια να βάλει τις σκέψεις, τις παραστάσεις και τις ενοχές του σε τάξη.

Στη χώρα του κυριαρχεί η απαγόρευση, ο έλεγχος, ο περιορισμός. Την ελευθερία του καθηλώνουν αλυσίδες που έχουν τις απολήξεις τους στις ζωές των άλλων. Ο Ρουντιάν προσκαλείται στο Κομματικό Γραφείο, όπου ανακρίνεται για μια υπόθεση αυτοκτονίας που ακροθιγώς σχετίζεται με τους πολιτικούς υπαινιγμούς του τελευταίου του έργου κατά του καθεστώτος. Η επαφή του με τον ανακριτή ελάχιστα διασαφεί την τραγική ιστορία στην οποία εν αγνοία του έχει εμπλακεί. Όμως ο ρυθμός αποκάλυψης του βαθμού ευθύνης του είναι ασθματικός.

altΣτην «Αποκλεισμένη» (εκδ. Μεταίχμιο) του Ισμαήλ Κανταρέ, η νεαρή Λίντα Μπ. ονειρεύεται να λήξει ο πενταετής αποκλεισμός της στην αλβανική επαρχία λόγω των πολιτικών πεποιθήσεων του πατέρα της. Η παιδική της φίλη Μιγκένα προσφέρεται να μετατραπεί σε «όχημα» φαντασιακής εκπλήρωσης του πόθου της για έξοδο από τον «Άδη» αυτόν του αποκλεισμού. Επειδή το όνειρο της Λίντα Μπ. είναι να ταξιδέψει στα Τίρανα και να γνωρίσει το ίνδαλμά της, τον συγγραφέα Ρουντιάν Στέφα, η Μιγκένα αναλαμβάνει να το κάνει αντ΄αυτής. Έτσι ο Ρουντιάν υπογράφει μια προσωπική αφιέρωση και στέλνει, μέσω της Μιγκένα, ένα αντίτυπο του τελευταίου έργου του στη Λίντα, με αποτέλεσμα να κορυφωθεί ο πλατωνικός της έρωτας γι’αυτόν. Η νεαρή «αποκλεισμένη» εύχεται να πάθει καρκίνο του μαστού για να της επιτραπεί μια εικοσιτετράωρη επίσκεψη στο Ογκολογικό Νοσοκομείο των Τιράνων, της πόλης που γι’αυτήν ισοδυναμεί με την ελευθερία: η γιατρός της ανακοινώνει ότι είναι υγιής, και η είδηση αυτή αρτιμέλειας και υγείας ισοδυναμεί με τον υπαρξιακό της θάνατο, τη σκλαβιά, καθώς και με πολιτικό συμβολισμό του αδιεξόδου που επιφέρει η ιδεολογική χειραγώγηση.

Η σειρά των «υποκαταστάσεων» συνεχίζεται, καθώς η εξουσιοδοτημένη Μιγκένα και ο Ρουντιάν μπλέκονται σε μια ερωτική σχέση που μολύνεται από τύψεις συνειδήσεως και μεταπτώσεις της Μιγκένα και οδηγεί τον συγγραφέα σε χειροδικία εις βάρος της. Οι τόμοι με τους τίτλους των κακοτράχαλων τοπωνυμίων και των αδιάβατων περασμάτων κυλούν από τη βιβλιοθήκη στο πάτωμα, στις παρυφές της υπαρξιακής απελπισίας. Μετά τον χωρισμό τους, η ερωτική αντικαταστάτρια επιχειρεί να μεταφέρει το ερωτικό άγγιγμα του συγγραφέα στη ματαιωμένη Λίντα Μπ., σε μια αισθησιακή σκηνή που παρερμηνεύεται και στιγματίζει ηθικά τις δυο φίλες στη στενόμυαλη και κατευθυνόμενη κοινή γνώμη της επαρχίας. Και τα καθέκαστα αυτά αποκαλύπτονται στον αναγνώστη με μια σειρά χρονικών αντιμεταθέσεων, ενταγμένα σε καταιγισμό ερωταπαντήσεων κι εκμυστηρεύσεων κυριολεκτικά «κεντημένων» από τον Κανταρέ πάνω σε σταθερό καμβά, που συνιστά και το στίγμα του: την αποκάλυψη των κακοποιών επιδράσεων του ανελεύθερου καθεστώτος στη συνείδηση του δημιουργού .

alt

Κάθε παραγγελία συγγραφής θεατρικού έργου, κάθε παρέμβαση της λογοκρισίας, κάθε μικρή λεπτομέρεια στρεβλωμένη από τα κομματόσκυλα της Κεντρικής Επιτροπής μπορεί να επιφέρει την καταστροφή του συγγραφέα, του έργου του και μαζί όσων εμπλέκονται σ’ αυτό: μια νομοτέλεια που υποτάσσει κάθε άλλη αναγκαιότητα στην επείγουσα ανάγκη έκφρασης του εκ φύσεως ανυπότακτου καλλιτέχνη, ο οποίος και μεταπίπτει τεχνοτροπικά, από τον χαρακτηριστικό σοσιαλιστικό ρεαλισμό έως τον απόλυτο υπερρεαλισμό, ανακλώντας, έτσι, τα στάδια πολιτικής συνειδητοποίησης και χειραφέτησής του. Στήνοντας το θέατρο μέσα στο μυθιστόρημα, ο Κανταρέ από τη μια αντιπαραβάλλει το Φάντασμα του δολοφονημένου με τον Φονιά του κι από την άλλη το ίδιο Φάντασμα με την Επιτροπή Ανάκρισης του φόνου, χρωματίζοντάς το ανά περίπτωσιν με τα ζοφερά χρώματα της οριστικής ήττας. Αυτή είναι μια ολόκληρη σκηνή του «ύποπτου» για το καθεστώς έργου του θεατρικού συγγραφέα Ρουντιάν Στέφα που παρεισφρέει στα μύχια της ψυχής του αναγνώστη, και κατ’επέκτασιν στον ψυχισμό της «αποκλεισμένης» έφηβης, περιγράφοντας, τόσο εξωτερικά, όσο και στις βαθύτερες ηθικές συντεταγμένες του, την καταπιεστική πολιτική γραφειοκρατία που πλαισιώνει την εξέλιξη του δράματος. Ο Ρουντιάν καλείται ν’απολογηθεί για την ανθρώπινη τραγωδία ολόκληρη.

Από κεφάλαιο σε κεφάλαιο βαθμηδόν ο Κανταρέ συστήνει την καλλιτεχνική δημιουργία ως αναπόσπαστο μέρος της ιστορικής πραγματικότητας. Πιστός στα αριστοτέλεια κατηγορήματα δόμησης του μύθου, επιλέγει ως αλληγορία απόδοσης της καλλιτεχνικής ελευθερίας τη λύρα του Ορφέα, που επιχειρεί εις μάτην μια κάθοδο στα σκοτάδια του Άδη για να συναντήσει και να κοιτάξει κατάματα την απαγορευμένη του Ευριδίκη. Η μετάπλαση του μύθου είναι συναρπαστική, καθώς ο φύλακας Κέρβερος και οι θεοί του Ολύμπου παρομοιάζονται με τον κομματικό μηχανισμό, που λειτουργεί κατασταλτικά, τόσο για την καλλιτεχνική δημιουργία, όσο και για την πηγαιότητα και φρεσκάδα της ύπαρξης και θέλησης για ζωή που ενσαρκώνεται από την τραγική «αποκλεισμένη» του ηρωϊδα.

Ο Ισμαήλ Κανταρέ κατείχε, στο παλιό αλβανικό καθεστώς, θέση που του επέτρεπε να ταξιδεύει στο εξωτερικό, σε εποχές όπου ελάχιστοι συμπατριώτες του είχαν ένα τέτοιο προνόμιο. 

Ο Ισμαήλ Κανταρέ κατείχε, στο παλιό αλβανικό καθεστώς, θέση που του επέτρεπε να ταξιδεύει στο εξωτερικό, σε εποχές όπου ελάχιστοι συμπατριώτες του είχαν ένα τέτοιο προνόμιο. Ως εκ τούτου είναι σε θέση ν΄αντιληφθεί την τραγικότητα των αποκλεισμών και των απαγορεύσεων. Το «Παλάτι των Ονείρων» του (1981), απαγορευμένο από το καθεστώς του Ενβέρ Χότζα, του είχε ανοίξει τον δρόμο για συγγραφική καριέρα στη Γαλλία, όπου πρωτοεκδόθηκε από τις εκδόσεις Fayard. Έχοντας ήδη ζήσει μεγάλο μέρος της ζωής του στη Γαλλία , τιμήθηκε με το Man Booker International για το σύνολο του έργου του, ενώ το 2009 πήρε το «Νόμπελ των ισπανόφωνων» Principe de Asturias de las Letras και ταυτόχρονα το βραβείο Balkanika για το μυθιστόρημα «Η αποκλεισμένη», όταν συνυποψήφιός του ήταν ο Δημήτρης Νόλλας με τη νουβέλα «Ναυαγίων πλάσματα» (εκδ. Κέδρος). Στην «Αποκλεισμένη» του, η εναλλαγή των θεατρικών σκηνών με τις σκηνές ανάκρισης ακολουθεί πυρετώδη κλιμάκωση, αντάξια της μεγάλης παράδοσης της προκατόχου αντισταλινικής πολιτικής λογοτεχνίας, από το «Αρχιπέλαγος Γκούλαγκ» του Σολτζενίτσιν έως και την «Υπόθεση Τουλαγέφ» του Βικτόρ Σερζ και το «Κιβώτιο» του Άρη Αλεξάνδρου.

* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.
Τελευταίο βιβλίο του, το μυθιστόρημα «Τα σπλάχνα» (εκδ. Κριτική).


b182033

Η αποκλεισμένη
Ισμαήλ Κανταρέ
Μτφ: Νίκος Αναγνώστου
Μεταίχμιο, 2013
Σελ. 212, Τιμή € 12,20

alt

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΙΣΜΑΗΛ ΚΑΝΤΑΡΕ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η νύχτα θα είναι μεγάλη» του Σαντιάγκο Γκαμπόα (κριτική) – Ένα καθαρόαιμο πολιτικό και κοινωνικό θρίλερ με φόντο την Κολομβία

«Η νύχτα θα είναι μεγάλη» του Σαντιάγκο Γκαμπόα (κριτική) – Ένα καθαρόαιμο πολιτικό και κοινωνικό θρίλερ με φόντο την Κολομβία

Για το μυθιστόρημα του Σαντιάγκο Γκαμπόα [Santiago Gamboa] «Η νύχτα θα είναι μεγάλη» (μτφρ. Δήμητρα Σταυρίδου, εκδ. Διόπτρα). Ο γνωστός Κολομβιανός συγγραφέας θα βρίσκεται σε λίγες μέρες στην Αθήνα, στο πλαίσιο του 15ου Φεστιβάλ ΛΕΑ, και στη συνέχεια στα Χανιά, στο 2ο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων. 

...
«Το δώρο του Χάμπολντ» του Σολ Μπέλοου (κριτική)

«Το δώρο του Χάμπολντ» του Σολ Μπέλοου (κριτική)

Για το μυθιστόρημα που χάρισε στον Σολ Μπέλοου [Saul Bellow, 1915-2005] το Πούλιτζερ το 1976, «Το δώρο του Χάμπολντ» (μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εισαγωγή: Jeffrey Eugenides, εκδ. Gutenberg). 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ (κριτική) – Ένα πολυστρωματικό μυθιστόρημα που υμνεί τη λογοτεχνία

«Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ (κριτική) – Ένα πολυστρωματικό μυθιστόρημα που υμνεί τη λογοτεχνία

Για το μυθιστόρημα του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ [Mohamed Mbougar Sarr] «Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» (μτφρ. Μήνα Πατεράκη-Γαρέφη, εκδ. Πατάκη), που τιμήθηκε με τη μεγαλύτερη διάκριση των γαλλικών γραμμάτων, το βραβείο Goncourt, για το 2021. Στην κεντρική εικόνα, ο συγγραφέας. 

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Το πρώτο επεισόδιο της εκπομπής «Βίος και Πολιτεία» μεταδόθηκε ζωντανά την Παρασκευή και βρίσκεται ήδη στον «αέρα» του διαδικτύου. Μια πρωτοβουλία του μεγαλύτερου και πιο εν...

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Δημοσιοποιήθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ.

Επιμέλεια: Book Press

Δημοσιοποιείται η λίστα των φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ, υπό την Αιγίδα της Α.Ε. ...

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη στην ευρωπαϊκή λίστα προτεινόμενων βιβλίων του Readers of Europe 2023

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη στην ευρωπαϊκή λίστα προτεινόμενων βιβλίων του Readers of Europe 2023

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη προτείνεται για την ευρωπαϊκή λίστα βιβλίων της Ευρωπαϊκής Βιβλιοθήκης Readers of Europe για το 2023.

Επιμέλεια: Book Press

Το ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ