Dien Bien Phu 1954 French prisoners

Για το αφήγημα του Ερίκ Βυϊγιάρ [Éric Vuillard] «Μια αξιοπρεπής έξοδος» (μτφρ. Μανώλης Πιμπλής, εκδ. Πόλις). Κεντρική εικόνα: από τη μάχη στο Dien Ben Fu το 1954 (© Wikipedia). 

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Όπως και τα υπόλοιπα βιβλία του Ερίκ Βυϊγιάρ (Κονγκό, Ο πόλεμος των φτωχών, 14η Ιουλίου, Ημερήσια διάταξη, όλα από τις εκδόσεις Πόλις), έτσι και το πρόσφατο, Μια αξιοπρεπής έξοδος (Une sortie honorable), δεν είναι εύκολο να κατηγοριοποιηθεί.

polis vuillard mia ajioprephs exodos

Ο ίδιος χαρακτηρίζει τα βιβλία του αφηγήματα, για να τονίσει το βασικό χαρακτηριστικό στοιχείο της λογοτεχνίας που είναι το να μιλά κάποιος για την πραγματικότητα. Έτσι, βρίσκεται η γραφή του περισσότερο κοντά στην πραγματικότητα παρά στη μυθοπλασία, την οποία, εντούτοις χρησιμοποιεί, και μάλιστα με ξεχωριστή έμπνευση.

Σ’ αυτή τη μυθοπλασία ενσωματώνει την ιστορία, όχι, όμως, μόνο όπως την ξέρουμε (όπως μας την έχουν παρουσιάσει στην επίσημη εκδοχή της) αλλά κυρίως την ιστορία όπως πραγματικά είναι, σχολιασμένη εύστοχα από τη δική του, αναμφισβήτητα πολιτική, οπτική. Είναι σαν να διαβάζουμε ταυτόχρονα δισέλιδα ιστορίας, με τη μία σελίδα να αναιρεί την άλλη, αποκαλύπτοντας τη φενάκη, την υποκρισία, τον οπορτουνισμό, την κυρίαρχη κάθε φορά ιδεολογία που δομεί τον κόσμο κατά τα συμφέροντα των ισχυρών, αγνοώντας παντελώς τις επιθυμίες των ανίσχυρων λαών.

H σθεναρή αντίσταση

Ωστόσο, αυτό που κατορθώνει να δείξει κάθε φορά με τη γραφή του είναι η απρόσμενα σθεναρή αντίσταση των καταπιεσμένων, που εν τέλει αποδεικνύονται ισχυρότεροι των «ισχυρών», εξαναγκάζοντας την ιμπεριαλιστική και αποικιοκρατική πολιτική τους σε ταπεινωτική ήττα και υποχώρηση. Τρανό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση της Ινδοκίνας, με έναν πολύ μικρό λαό να βγαίνει νικητής απέναντι σε δύο από τις μεγαλύτερες παγκόσμιες δυνάμεις, αρχικά απέναντι στην αποικιοκρατική Γαλλία, στον πόλεμο της Ινδοκίνας, και κατόπιν, στον εικοσαετή πόλεμο του Βιετνάμ, απέναντι στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Αν και συχνή η φράση: «η ιστορία επαναλαμβάνεται», η ιστορική επιστήμη γνωρίζει πως δεν ισχύει, φυσικά, κάτι τέτοιο στις πραγματικές ιστορικές συνθήκες· αρκεί μια ελάχιστη διαφοροποίηση των δεδομένων για να αποβεί η εξέλιξη διαφορετική από την αναμενόμενη. Κάθε φορά που διαβάζω βιβλία του Ερίκ Βυϊγιάρ, σκέφτομαι το βαθύτερο κίνητρό του να αναμετριέται με την ιστορία, έχοντας αποκλείσει τον διδακτικό χαρακτήρα, αφενός για τον παραπάνω λόγο, δηλαδή την αδύνατη, κατ’ ουσίαν, επανάληψη της ιστορίας, και αφετέρου γιατί το όλο ύφος του, ο τρόπος που γράφει καθόλου δεν παραπέμπει σε κάτι ανάλογο.

Δηκτικός, ειρωνικός, με σαρκασμό και χιούμορ, ο Βυϊγιάρ, ανατέμνει τα γεγονότα, εστιάζοντας στις αθέατες πτυχές, αποκαλύπτοντας τους αδύναμους, που δεν τους έχει χαριστεί ένα βήμα, η ευκαιρία να μιλήσουν για το δικό τους δίκιο και τη δική τους αλήθεια.

Δηκτικός, ειρωνικός, με σαρκασμό και χιούμορ, ο Βυϊγιάρ, ανατέμνει τα γεγονότα, εστιάζοντας στις αθέατες πτυχές, αποκαλύπτοντας τους αδύναμους, που δεν τους έχει χαριστεί ένα βήμα, η ευκαιρία να μιλήσουν για το δικό τους δίκιο και τη δική τους αλήθεια. Με τον τρόπο αυτό αναδεικνύει τις δυνάμεις που κρύβονται μέσα σε έναν λαό που καταπιέζεται, που σέρνεται σε έναν πόλεμο που ποτέ δεν τον θέλησε, που βλέπει τα ξένα συμφέροντα να εκμεταλλεύονται τον φυσικό του πλούτο, εκμηδενίζοντας την προοπτική μιας αξιοπρεπούς ζωής.

Αν υπάρχει, λοιπόν, ένα μόνο στοιχείο που το συναντάμε να επαναλαμβάνεται, εξετάζοντας διαφορετικές ιστορικές περιόδους και διαφορετικές συνθήκες της μικροϊστορίας, τότε αυτό είναι το σθένος των απελπισμένων να διεκδικήσουν τη ζωή τους. Αυτή, συχνά, αναδεικνύεται σε ρυθμιστή των καταστάσεων, αιφνιδιάζοντας για τη δυναμική της. Αυτό είναι που επιθυμεί με τα βιβλία του να δείξει.

Vuillard Eric

Ο Ερίκ Βυϊγιάρ γεννήθηκε το 1968 στη Λυών. Σπούδασε νομικά, πολιτικές επιστήμες και φιλοσοφία (με τον Ζακ Ντεριντά). Έχει δημοσιεύσει ποιήματα και μυθιστορήματα και έχει σκηνοθετήσει δύο ταινίες. Έχει τιμηθεί, μεταξύ άλλων, με τα βραβεία Franz Hessel και Alexandre-Vialatte, καθώς και με το βραβείο Goncourt 2017 για την "Ημερήσια διάταξη".

Όταν η υπερφίαλη πολιτική της Γαλλίας θεώρησε πως εύκολα θα εκμεταλλευόταν τον πλούτο της Ινδοκίνας, γελάστηκε. Όταν ξεκίνησε πόλεμο που πίστευε πως θα τον τελειώσει σύντομα, έχοντας την υπεροπλία, γελάστηκε ξανά (πώς είναι δυνατόν ένας σύγχρονος στρατός να χάσει από μια στρατιά χωρικών;), και η ξιπασιά του ισχυρού δεν την άφησε να απομακρυνθεί γρήγορα. Έτσι, την ύστατη στιγμή έψαχνε μάταια να βρει τον τρόπο για μια «αξιοπρεπή έξοδο» από το αδιέξοδο που μόνη της είχε οδηγηθεί.

Ο Βυϊγιάρ εξετάζει, με τον δικό του μοναδικό τρόπο, τα πολιτικά συστήματα, τη λογική της αποικιοκρατίας, τη δομή της εξουσίας, τις σχέσεις ανάμεσα στις επιχειρήσεις, το τραπεζικό σύστημα και τους εξουσιαστικούς μηχανισμούς, τους διαπλεκόμενους πάσης φύσεως.

Ο Βυϊγιάρ εξετάζει, με τον δικό του μοναδικό τρόπο, τα πολιτικά συστήματα, τη λογική της αποικιοκρατίας, τη δομή της εξουσίας, τις σχέσεις ανάμεσα στις επιχειρήσεις, το τραπεζικό σύστημα και τους εξουσιαστικούς μηχανισμούς, τους διαπλεκόμενους πάσης φύσεως, έτοιμους να βγάλουν πατριωτικούς λόγους, κενούς από ουσία, με μόνο σκοπό την κερδοσκοπία ακόμη και πάνω στον θάνατο. Τα λάθη μιας πολιτικής που ποτίστηκε από την υπεροψία του αποικιοκράτη, μια πολιτική στην οποία γίνεται εμφανής τόσο η σκληρότητα των μέσων επιβολής της κυριαρχίας όσο και η συνακόλουθη απελπισία μπροστά στο αδιέξοδο που οδήγησε η ανοησία και η έλλειψη κρίσης των ιθυνόντων. Στηριγμένη στην απόκρυψη της αλήθειας, στην ευκολία να στέλνονται στον πόλεμο έγχρωμοι «Γάλλοι», μια πολιτική που η Γαλλία πλήρωσε ακριβά όπου την εφάρμοσε.

Η αναγκαστική εργασία 

Το γεγονός ότι το αφήγημα ξεκινά από τις αρχές της δεκαετίας του 1920, όταν οι πρώτοι επιθεωρητές εργασίας είδαν με τα ίδια τους τα μάτια τις συνθήκες αναγκαστικής εργασίας στις φυτείες λάτεξ της Michelin, την κακοποίηση, τον βασανισμό των εργαζομένων, ενημερώθηκαν για λιποταξίες και για αυτοκτονίες, αποδεικνύει από την αρχή πού θέλει να στρέψει το ενδιαφέρον ο συγγραφέας. Το βλέμμα του εστιάζει πίσω από την αστραφτερή επιφάνεια της σκόπιμα διαστρεβλωμένης ιστορικής αλήθειας, δείχνει σε όλους μας πώς ακριβώς είχαν τα πράγματα.

Ομαλά, έτσι, θα μας οδηγήσει στο αναπόφευκτο, δηλαδή στην απόφαση των εξαθλιωμένων ανθρώπων να αντισταθούν απέναντι στην απάνθρωπη πολιτική, πληθαίνοντας τις τάξεις των Βιετμίνχ. Συνεπής και σ’ αυτό το βιβλίο του στον σκοπό του (αν μπορούμε να μιλήσουμε για σκοποθεσία) να υπενθυμίζει ξεχασμένα κεφάλαια της ιστορίας, να αποκαλύπτει και να στηλιτεύει το κακό και την αδικία, να μιλάει όταν οι άλλοι σιωπούν. Πολιτική γραφή που υπενθυμίζει πως η λογοτεχνία δεν εξαντλείται στην τέρψη της ανάγνωσης.

Πέρα, όμως, από την ξεκάθαρη ιδεολογική ταυτότητα των έργων του (που καθίσταται εμφανής τόσο στην επιλογή της θεματικής του όσο και στα εμβόλιμα σχόλιά του), ο Βυϊγιάρ γράφει όχι απλώς ένα ιστορικό αφήγημα αλλά και ένα λογοτεχνικό έργο ιδιαίτερου ύφους και εξαιρετικής γλώσσας, με τη μετάφραση του Μανώλη Πιμπλή να διασώζει και τα δύο με άριστο τρόπο.

 Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. Το νέο της βιβλίο, η νουβέλα «Θηρίο ή Θεός» κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις ΑΩ.


Απόσπασμα από το βιβλίο

Φανταστείτε ηθοποιούς που δεν θα μπορούσαν ποτέ να ξαναγίνουν ο εαυτός τους. και θα έπαιζαν αιωνίως έναν ρόλο. Ας έπεφτε η αυλαία, τα χειροκροτήματα δεν θα τους ξυπνούσαν. Ας άδειαζε η αίθουσα, ας έσβηναν τα φώτα της ράμπας, η νύχτα ας έπεφτε, ατοί δεν θα εγκατέλειπαν τη σκηνή. Μπορεί εμείς να τους φωνάζαμε ότι εντάξει, καταλάβαμε, οι ατάκες σας μας είναι γνωστές, ξέρουμε απ’ έξω την πλοκή, αυτοί θα συνέχιζαν πεισματικά να παίζουν, γυροφέρνοντας και ουρλιάζοντας πάνω στη σκηνή. Θα έλεγες ότι είναι γοητευμένοι από τον ίδιο τους τον εαυτό, πιασμένοι στην παγίδα του ίδιου τους του παιχνιδιού, με τις καρδιές τους τρυπημένες από τα ίδια τους τα βέλη. Ο κυκλικός χορός τους θα ήταν ταυτόχρονα όμορφος και τρομακτικός, συγκλονιστικός και παράλογος, και δεν θα ήξερε πια κανείς αν θα έπρεπε να γελάσει ή να κλάψει. (σ. 149).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τρεις γυναίκες» του Ρόμπερτ Μούζιλ (κριτική) – Η υπονόμευση του αντρικού βλέμματος μέσα από τρεις ερωτικές τραγωδίες

«Τρεις γυναίκες» του Ρόμπερτ Μούζιλ (κριτική) – Η υπονόμευση του αντρικού βλέμματος μέσα από τρεις ερωτικές τραγωδίες

Για τον τόμο με τις τρεις νουβέλες του Ρόμπερτ Μούζιλ (Robert Musil) «Τρεις γυναίκες» (μτφρ. Μαρίνα Αγαθαγγελίδου, εκδ. Αντίποδες).

Γράφει ο Φώτης Καρ...

«Η μαέστρος» της Χάριετ Κονστάμπλ (κριτική) – Ένα ταλαντούχο κορίτσι στη σκιά του Βιβάλντι

«Η μαέστρος» της Χάριετ Κονστάμπλ (κριτική) – Ένα ταλαντούχο κορίτσι στη σκιά του Βιβάλντι

Για το βιβλίο της Χάριετ Κονστάμπλ [Harriet Constable] «Η μαέστρος» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Ελληνικά Γράμματα). Στην κεντρική φωτογραφία, ο πίνακας «Young Woman Playing a Violin» του Οράτσιο Τζεντιλέσκι.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«Οι μέρες στο Βιβλιοπωλείο Μορισάκι» του Σατόσι Γιαγκισάβα (κριτική) – Για τη θεραπευτική δύναμη των βιβλίων

«Οι μέρες στο Βιβλιοπωλείο Μορισάκι» του Σατόσι Γιαγκισάβα (κριτική) – Για τη θεραπευτική δύναμη των βιβλίων

Για το μυθιστόρημα του Σατόσι Γιαγκισάβα (Satoshi Yagisawa) «Οι μέρες στο Βιβλιοπωλείο Μορισάκι», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, σε μετάφραση του Άρη Σφακιανάκη. Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την κινηματογραφική διασκευή του μυθιστορήματος, της σκηνοθέτριας Asako Hyuga, που κυκλοφόρη...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Κώστας Λογαράς: «Πρώτη φορά ταξίδεψα πέρα απ’ τα όρια της γειτονιάς μου με τον Ιούλιο Βερν»

Κώστας Λογαράς: «Πρώτη φορά ταξίδεψα πέρα απ’ τα όρια της γειτονιάς μου με τον Ιούλιο Βερν»

«Ο έφηβος» και «Ο νεαρός Τέρλες» τον ώθησαν στην ενδοσκόπιση και τη γραφή, ενώ επανέρχεται στην «Ιστορία ενός αιχμαλώτου» ως πρότυπο γλώσσας και ύφους. Αυτά είναι κάποια από τα βιβλία της ζωής του Κώστα Λογαρά.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα

«Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα

Για την παράσταση «Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα, στο Θέατρο Ροές. Μαζί με τον Περλέγκα παίζουν τα μέλη της ομάδας «κι όμΩς κινείται».

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Στο θέατρο «Ροές» ο ...

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Αλεξανδροπούλου «(Α)Κατάλληλο Timing», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ο Αύγουστος, όσο μεγαλώνεις, μοιάζει πικρός. Οι περισ...

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων του Λάζαρου Αλεξάκη «Mind the gap», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 5 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Είχε φτάσει σε μικρή απόσταση από τη βιτρίνα, και το νυχτεριν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ