Για το μυθιστόρημα του Φαμπρίς Καρό [Fabrice Caro] «Η πρόποση» (μτφρ. Χαρά Σκιαδέλλη, εκδ. Ίκαρος). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από τη βασισμένη στο βιβλίο ταινία «Le discours» (2020).
Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη
Πόσα σενάρια μπορεί να φτιάξει το μυαλό του ανθρώπου, πόσες πιθανότητες να επινοήσει, πόσες εκδοχές στην έκβαση μιας ιστορίας να υποθέσει, μόνο και μόνο επειδή του προκαλεί υπερβολικό άγχος ή επειδή αδυνατεί να δεχτεί την πραγματικότητα; Άπειρες, θα απαντούσε ο συγγραφέας.
Οικογενειακές μη σχέσεις
Στη διάρκεια ενός οικογενειακού γεύματος στο πατρικό του σπίτι, ο σαραντάχρονος Αντριάν, νευρωτικός, μοναχικός και αποστασιοποιημένος σχεδόν απ’ όλους, ακούει τον μέλλοντα σύζυγο της αδερφής του να του ζητάει με τρόπο που δεν επιδέχεται αντίρρηση, να κάνει μία πρόποση στην τελετή του γάμου τους. Να πει ένα σύντομο και περιεκτικό λογύδριο για να καλωσορίσει τους καλεσμένους, να υπογραμμίσει τη σημασία του γεγονότος, και να συγκεντρώσει το ενδιαφέρον των συνδαιτημόνων με κάποιο λογοπαίγνιο ή με κάτι χιουμοριστικό. Ο Αντριάν πανικοβάλλεται στην ιδέα να μιλήσει μπροστά σε ένα τόσο μεγάλο ακροατήριο. Αρχίζει να εξετάζει όλα τα πιθανά ενδεχόμενα. Ίσως να καταφέρει να πει κάτι έξυπνο και όλοι να είναι ευχαριστημένοι. Ίσως αυτή να είναι η ευκαιρία του να αλλάξει την εικόνα που έχουν οι άλλοι γι’ αυτόν. Μπορεί να πάψει να είναι κάποιος που βρίσκεται μονίμως στο περιθώριο, που επιλέγεται τελευταίος, που όλοι τον αγνοούν και τον απορρίπτουν, και να γίνει κάποιος ξεχωριστός, πρωτότυπος, ίσως να γίνει αποδεκτός. Ή αντίστροφα, μπορεί να τα πάει τόσο χάλια, που να μείνει στην ιστορία της οικογένειας σαν εκείνος που έκανε τη χειρότερη πρόποση. Τι ταπείνωση!
Στο γεύμα αυτό, όπως και σε κάθε οικογενειακή συγκέντρωση, δεν συζητιέται τίποτα αληθινά σημαντικό.
Το μυαλό του δουλεύει πυρετωδώς. Συνειδητοποιεί ότι έχει ανάγκη την αποδοχή των γύρω του και την, έως έναν βαθμό, σύνδεση μαζί τους. Στέκεται αμήχανος μπροστά στην μορφή της σχέσης του με τους γονείς και την αδερφή του, με τους οποίους τον συνδέουν ανείπωτες σκέψεις, μια γεμάτη σεβασμό συναίνεση και μια ευγενική αποδοχή, δηλαδή μια μη σχέση. Στο γεύμα αυτό, όπως και σε κάθε οικογενειακή συγκέντρωση, δεν συζητιέται τίποτα αληθινά σημαντικό. Γιατί αν συζητιόταν, ο Αντριάν θα έπρεπε να εκφράσει τις αντιρρήσεις του για την πρόποση και θα έπρεπε να μιλήσει για το θέμα που κυρίως τον απασχολεί, δηλαδή για τη Σόνια.
Η Σόνια ήταν η κοπέλα του, η οποία μετά από σχέση ενός ολόκληρου χρόνου, του ζήτησε να κάνουν ένα «διάλειμμα». Έχει να τη δει τριάντα οκτώ μέρες. Και σήμερα, απελπισμένος, της στέλνει ένα μήνυμα. Ένα μήνυμα το οποίο εκείνη έχει διαβάσει, αλλά δεν του έχει απαντήσει. Ο Αντριάν αγωνίζεται από τη μία να κρύψει το άγχος του για την πρόποση που πρέπει να πει τη μέρα του γάμου της αδελφής του, αλλά κυρίως να κρύψει το πόσο δυστυχισμένος νιώθει μετά τον χωρισμό του από τη Σόνια, την ύπαρξη της οποίας βέβαια όλοι οι υπόλοιποι αγνοούν. Καταβάλλει μεγάλη προσπάθεια να πάρει μέρος στην κουβέντα και να πει τη γνώμη του για τα δύο θέματα που απασχολούν τους συνδαιτημόνες του: τα πλεονεκτήματα της ενδοδαπέδιας θέρμανσης και την ασθένεια του θείου Πιέρ. Θέματα παντελώς αδιάφορα για κείνον.
Ταυτόχρονα επιστρέφει στο παρελθόν, θυμάται τη γνωριμία του με τη Σόνια, την εξέλιξη της σχέσης τους, τον χωρισμό και την απελπισία στην οποία έχει περιέλθει από τότε.
Την ώρα που το σώμα του Αντριάν παρίσταται σε αυτό το ατελείωτο γεύμα, το μυαλό του προβάρει τα λόγια που ενδεχομένως να πει στην πρόποση, αλλά δεν βρίσκει εκείνα που θα ικανοποιούσαν τόσο τον ίδιο όσο και τους καλεσμένους. Ταυτόχρονα επιστρέφει στο παρελθόν, θυμάται τη γνωριμία του με τη Σόνια, την εξέλιξη της σχέσης τους, τον χωρισμό και την απελπισία στην οποία έχει περιέλθει από τότε. Θυμάται και προηγούμενους χωρισμούς του και συνειδητοποιεί ότι κάθε φορά που νιώθει πληγωμένος, επιστρέφει στο πατρικό του, ζητώντας ασφάλεια και παρηγοριά, γιατί εκεί πάντα υπάρχει η αγάπη, παρόλο που κανείς από τους δικούς του δεν έχει μάθει να την εκφράζει.
Ο Fabrice Caro (Φαμπρίς Καρό) γεννήθηκε στο Μονπελιέ της Γαλλίας το 1973. Είναι γνωστός στη Γαλλία ως σκιτσογράφος με το όνομα Fabcaro. Έχει γράψει και σχεδιάσει περίπου τριάντα κόμικς, μεταξύ των οποίων το διάσημο Zaï zaï zaï zaï (6 Pieds Sous Terre, 2015). Η Πρόποση (Ίκαρος, 2023) κυκλοφόρησε από τον Gallimard το 2018, ενθουσίασε αναγνώστες και κριτικούς και σημείωσε μεγάλη εμπορική επιτυχία. Το 2020 μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο, σε σκηνοθεσία του Laurent Tirard, με τον ομώνυμο τίτλο. Από τον Gallimard κυκλοφορούν και τα μυθιστορήματά του: Figurec (2006), Broadway (2020) και Samouraï (2022). Ο Fabrice Caro είναι επίσης τραγουδοποιός και μουσικός. |
Χιούμορ το σωτήριον
Το κείμενο ακολουθεί τη ροή της σκέψης, των αναμνήσεων και της διάθεσης του ήρωα, τις δαιδαλώδεις διαδρομές των συλλογισμών του. Δεν υπάρχει δράση. Όλα συμβαίνουν στο μυαλό του Αντριάν, ο οποίος υπεραναλύει τα πάντα και με τη διαβολική του παρατηρητικότητα, μελετάει το κάθε τι και προσπαθεί να το εξηγήσει. Η σχολαστικότητά του στην περιγραφή κάθε στοιχείου το οποίο υποπίπτει στην αντίληψή του, τα έτη φωτός της απόστασης που χωρίζουν τον δικό του κόσμο από τον κόσμο των υπολοίπων, οι παρεξηγήσεις που μπορεί να προκύψουν ανά πάσα στιγμή, οι κωμικές καταστάσεις στις οποίες άθελά του εμπλέκεται, οι σκέψεις του που αγγίζουν το παράλογο, το αταίριαστο ανάμεσα στην εξωτερική συμπεριφορά και στην εσωτερική του διάθεση, όλα αυτά τα στοιχεία δημιουργούν μια πολύ αστεία ατμόσφαιρα.
Πρωτότυπο κείμενο, γλυκό και πικρό μαζί, τρυφερό και πονεμένο, αστείο αλλά εξαιρετικά ευφυές, το οποίο εξεικονίζει τη μορφή που έχουν πάρει σήμερα οι σχέσεις των ανθρώπων, οι οποίοι βιώνουν έντονη μοναξιά, καθώς δεν μπορούν να επικοινωνήσουν ακόμα και με τους πιο κοντινούς τους ανθρώπους, ή μάλλον, κυρίως με αυτούς. Ο συγγραφέας καταδεικνύει με πολύ ωραίο τρόπο, πώς κάτι μικρό κι ασήμαντο, όπως οι πέντε λέξεις ενός μηνύματος, μπορεί να πάρει υπερβολικά μεγάλη σημασία και να δώσει χρώμα και νόημα στη μέρα ενός απελπισμένα ερωτευμένου ανθρώπου, ο οποίος πιάνεται από αυτό το κάτι για να μπορεί να ελπίζει. Ενός ανθρώπου, ο οποίος σαρκάζει την κοινωνική του αδεξιότητα και την ευάλωτη θέση στην οποία βρίσκεται λόγω του χωρισμού του, και ο οποίος κερδίζει πλήρως τη συμπάθειά μας, γιατί σε πολλές αντιδράσεις του, αναγνωρίζουμε τον εαυτό μας.
* Η ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΟΥΚΟΥΛΗ είναι εκπαιδευτικός.
Απόσπασμα από το βιβλίο
«Η ζωή είναι ένα κόκκινο ποδήλατο χωρίς βοηθητικά ροδάκια. Θα φας μπόλικο χώμα, μέχρι να βαρυστομαχιάσεις, καλύτερα να συνηθίσεις τη γεύση του από νωρίς γιατί σύντομα θα καταπιείς ολόκληρη τη Σαχάρα. Ναι, ασφαλώς, θα είσαι η τελευταία επιλογή για τις ομάδες ποδοσφαίρου, θα ξεράσεις πάνω σε τύπους που ταξιδεύουν με ωτοστόπ, θα διακόψουν απότομα τις δωρεές των στυλό που θέλεις να προσφέρεις στο Μπενίν, θα χώσεις πλαστικά νύχια στα ρουθούνια των κοριτσιών, θα πεθάνεις επανειλημμένα από καρδιακές προσβολές και οι κρεμάστρες για πετσέτες που θα φτιάξεις θα μοιάζουν με πούτσους, όμως κάποτε θα συναντήσεις το δρόμο ενός ατόμου που θ’ αλλάξει όλες σου τις προοπτικές και το κόκκινο ποδήλατό σου θα τρέξει σαν τον άνεμο.»