«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Αντίστροφος ρατσισμός ή αντιστροφή της Ιστορίας;

Για το βιβλίο της Μπέρναρντιν Εβαρίστο [Bernardine Evaristo] «Ξανθές ρίζες» (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: η συγγραφέας Μπέρναρντιν Εβαρίστο.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Οι Ξανθές ρίζες της βραβευμένης με Μπούκερ συγγραφέως Μπέρναρντιν Εβαρίστο (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Gutenberg) προσφέρουν μιαν εναλλακτική εκδοχή της Ιστορίας, ανάλογη με εκείνη του Ο άνθρωπος στο ψηλό κάστρο του Φίλιπ Κ. Ντικ. Στη «what if» μυθοπλασία της Εβαρίστο οι Ευρωπαίοι έχουν υποδουλωθεί από τους Αφρικανούς και ο χάρτης της αποικιοκρατίας έχει αντιστραφεί, και μάλιστα παρατίθεται στην αρχή του βιβλίου με χιουμοριστική διάθεση.

Οι «λεφκοί» και η «Αφφρίκα»

Οι «λεφκοί» είναι η ονομασία που η ευφάνταστη συγγραφέας δίνει στους Ευρωπαίους (έτσι αποδίδει ο μεταφραστής το «whytes»): η αυθαιρεσία της ονομασίας είναι χιουμοριστική, αλλά επιτελεί και μιαν αντιστροφή της ιστορικής αλήθειας και όλων των στερεοτυπικών συνδηλώσεων της ονομασίας: περιφρονητικών, ρατσιστικών, υποτιμητικών. Στη θέση της αληθινής αποικιοκρατικής Ευρώπης έχουμε την ήπειρο «Αφφρίκα», ενώ στη θέση της «Μεγάλης Βρετανίας» έχουμε τη «Μεγάλη Αμπόσα», κατοικημένη από μαύρους ιδιοκτήτες φυτειών (blaks), με πρωτεύουσα –τι άλλο;– την «Πόλη της Σοκολάτας» που φέρει την ονομασία Λοντόλο! Στη θέση της αληθινής, βασανισμένης Αφρικής έχουμε την ήπειρο «Ευρώπα», που αποκαλείται «Γκρίζα Ηπειρος» επειδή οι ουρανοί της είναι μονίμως συννεφιασμένοι.

Η νεαρή πρωταγωνίστρια Ντόρις Σκάγκλθορπ υφίσταται τη φρίκη του δουλεμπορίου (πείνα, δίψα, μαστιγώσεις στο «Νησί του Παραδείσου», εξευτελισμούς, βιασμούς και συστηματική κακοποίηση) που –τηρουμένης της ιστορικής συνέπειας– έχουν υποστεί χιλιάδες μαύρες κοπέλες.

Oι αποικιοκράτες Αμποσιανοί κάνουν επιδρομή στην Ευρώπα και μεταφέρουν στις φυτείες τους τους υποδουλωμένους «λεφκούς» μέσα σε ξύλινα κλουβιά, αλυσοδεμένους σε καράβια που μεταφέρουν, ταυτόχρονα, μελισσοκέρι, κατσικοδέρματα, σιτάρι και μαλλί προβάτου. Στη θέση των σπιρίτσουαλς εδώ οι «λεφκοί» σκλάβοι τραγουδούν νοσταλγικά τραγούδια των Σάιμον και Γκαρφάνκελ:

«Are you going to Scarborough Fair?
Parsley, sage, rosemary and thyme
Remember me to one who lives there
For once she was a true love of mine»

Η νεαρή πρωταγωνίστρια Ντόρις Σκάγκλθορπ υφίσταται τη φρίκη του δουλεμπορίου (πείνα, δίψα, μαστιγώσεις στο «Νησί του Παραδείσου», εξευτελισμούς, βιασμούς και συστηματική κακοποίηση) που –τηρουμένης της ιστορικής συνέπειας– έχουν υποστεί χιλιάδες μαύρες κοπέλες. Στο αφηγηματικό παρόν επαναλαμβάνεται ο κοινός τόπος «Υπόγειος Σιδηρόδρομος» (κυριολεκτικά και πάλι) που έχουμε ξαναδεί στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Κόλσον Γουάιτχεντ. Ως δραπέτις, η Ντόρις επικηρύσσεται επ’ αμοιβή «για την επιστροφή της κοκαλιάρας ξανθής σκλάβας» (και με επιμύθιο: «Καλύτερα νεκρή παρά ζωντανή»).

Μια ολόκληρη σειρά ευφημισμών υπενθυμίζουν τον παραλογισμό της δυτικής λογικής, της καρτεσιανής λογικής που διέπει όλη τη διδασκόμενη στα σχολεία Ευρωπαϊκή Ιστορία.

Η αφήγηση της οικογενειακής ιστορίας της Ντόρις περνά από τον όψιμο Μεσαίωνα της «Ευρώπας» για να ξανασυναντήσει το αφηγηματικό παρόν της «σκλαβιάς» (γεμάτο από υπόδουλους σιδεράδες, φουρνάρηδες, ζαχαροπλάστες, θεραπευτές, ιεροκήρυκες, ιχθυοπώλες, πτηνοτρόφους, νερουλάδες, παλαιστές, διοργανωτές κοκορομαχιών, λόρδους και αρχόντισσες): οι γαλέρες με τους «λεφκούς» σκλάβους σαλπάρουν για μέρη ανύπαρκτα, όπως η Ακτή του Κάρβουνου, η Ακτή του Λάχανου, η Ακτή του Σταφυλιού ή το Ακρωτήριο της Κακής Τύχης. Μια ολόκληρη σειρά ευφημισμών υπενθυμίζουν τον παραλογισμό της δυτικής λογικής, της καρτεσιανής λογικής που διέπει όλη τη διδασκόμενη στα σχολεία Ευρωπαϊκή Ιστορία.

Ημερολογιακό ύφος

gutenberg ksanthes rizesΕίναι πολύ ενδιαφέρον το ημερολογιακό ύφος που διέπει το δεύτερο μέρος του βιβλίου, όπου κάποιος «μορφωμένος» blak Αρχηγός Κάγκα Κονάτα Κατάμπα ο Πρώτος, γράφει (στο δοκιμιακό ύφος των Essais του «δικού μας» Διαφωτισμού) τις σκέψεις του «περί της αληθούς φύσης του δουλεμπορίου». Η επινοημένη φυλετιστική θεωρία της Εβαρίστο ιεραρχεί ως κορυφαία φυλή τη Νεγροειδή («αυτόχθονα της αφφρικανικής ηπείρου»), ως ενδιάμεση τη Μογγολοειδή της Ασίας και ως κατώτερη φυλή την «Καυκασοϊνειδή» («αυτόχθονα της διαβολότρυπας που είναι γνωστή ως Ευρώπα»): αντιστρέφοντας τα επιχειρήματα του φυλετικού ρατσισμού, η συγγραφέας εκθέτει τα λογικά κενά που τον διέπουν.

Και, μάλιστα, αποκαλύπτοντας προκλητικά τις αντιφάσεις του υποτιθέμενου «δυτικού πολιτισμού» μέσω της κτηνώδους συμπεριφοράς που επέδειξαν κατ’ επανάληψιν οι πραγματικοί Ευρωπαίοι απέναντι σε μια σειρά συνανθρώπων τους: απέναντι στις γυναίκες που στιγματίστηκαν ως «μάγισσες», απέναντι στους καταδίκους ή αιχμαλώτους ομοεθνείς τους, απέναντι σε όσους το επίσημο θρήσκευμά τους χαρακτήρισε «αιρετικούς», κ.ο.κ. Αρκεί κανείς να διαβάσει απροκατάληπτα την Ιστορία της Ευρώπης – ή, καλύτερα, αρκεί να τη διδάξει στους νέους όπως πραγματικά είναι.

To μυθιστόρημα είναι συναρπαστικό, το σασπένς διατηρείται αμείωτο από την αρχή ως το τέλος και ο λυρισμός είναι το πρωτεύον γνώρισμά του: ένας λυρισμός που απορρέει από την πηγαιότητα της γλώσσας και την αμεσότητα του συναισθήματος, όχι από κάποια στιλιστική επεξεργασία «εργαστηριακά» σχολαστική. Και, το κυριότερο: η κριτική της Εβαρίστο στην αποικιοκρατική Βρετανία είναι αμείλικτη και, επιπλέον, απολαυστική.


Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, το μυθιστόρημα «Τα σπλάχνα» (εκδ. Κριτική).

Απόσπασμα από το βιβλίο

«Σκέφτηκα πόσο λαχταρούσα το ωραίο, παλιομοδίτικο εκκλησιαστικό όργανο της πατρίδας μου: το τραβηγμένο γουργουρητό των αυλών του που παρήγαγαν το είδος της σοβαρής, καταπραϋντικής μουσικής που σιχαίνονταν οι Αμποσιανοί, παρ’όλ’αυτά όμως θεωρούνταν ο ήχος της ψυχής των ανθρώπων της φυλής μου.

Μου έλειπε.

Σκαλισμένο βαθιά μέσα στη λοφοπλαγιά δίπλα στους καταρράχτες του Ποταμού Ντονγκ, το σπηλαιώδες ιερό είχε χρωματιστά ξύλινα αγάλματα θεών χωμένα σε εσοχές στον βράχο και τοιχογραφίες ζωγραφισμένες σε τοίχους του. Κεντημένα πανιά κρέμονταν σαν ταπετσαρίες. Στην Αγία Τράπεζα υπήρχαν μάτσα από ξερά βότανα, σωροί από τριμμένο γυαλί, μπουκαλάκια με ρούμι, πλεξούδες από μαλλιά, κιμωλία, πέτρες, μπανάνες, φοινικόκρασο σε φλασκιά από κολοκύθες, κεριά.

Ο αρχιερέας ήταν ένας σκλάβος με το όνομα Πατήρ Ο’Ράιλι (μερικές φορές καταφέρναμε να κρατάμε τα κανονικά μας ονόματα), που φορούσε ένα πετραχήλι από χρωματιστές χάντρες κι ένα καπέλο με τρία ψηλά λοφία από φτερά. (...) Περιέγραφε πώς ο Μεγάλος Θεός Ομπουλατάνγκα έπλασε τους ανθρώπους από πηλό, κι όταν πέτυχε τον σκοπό του τους παρέδωσε στον εξίσου Μεγάλο Θεό Ολαράνχο, που τους χάρισε τη ζωή μέσω της αναπνοής.

(...) Ποτέ δεν έπαψε να με ξαφνιάζει το γεγονός ότι οι άνθρωποι πίστευαν πως αυτές οι ιστορίες ήταν μια αληθινή και ακριβής απόδοση του τρόπου με τον οποίο είχαμε γεννηθεί. Είναι αλήθεια πως η δική μου θρησκεία μιλούσε για κομμένα πλευρά και φίδια με ανθρώπινη φωνή, αλλά τουλάχιστον εμείς ξεκινήσαμε τη ζωή ως μέρος ενός ανθρώπου, όχι σαν αναθεματισμένα αγάλματα από πηλό!»

politeia link more

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η νύχτα θα είναι μεγάλη» του Σαντιάγκο Γκαμπόα (κριτική) – Ένα καθαρόαιμο πολιτικό και κοινωνικό θρίλερ με φόντο την Κολομβία

«Η νύχτα θα είναι μεγάλη» του Σαντιάγκο Γκαμπόα (κριτική) – Ένα καθαρόαιμο πολιτικό και κοινωνικό θρίλερ με φόντο την Κολομβία

Για το μυθιστόρημα του Σαντιάγκο Γκαμπόα [Santiago Gamboa] «Η νύχτα θα είναι μεγάλη» (μτφρ. Δήμητρα Σταυρίδου, εκδ. Διόπτρα). Ο γνωστός Κολομβιανός συγγραφέας θα βρίσκεται σε λίγες μέρες στην Αθήνα, στο πλαίσιο του 15ου Φεστιβάλ ΛΕΑ, και στη συνέχεια στα Χανιά, στο 2ο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων. 

...
«Το δώρο του Χάμπολντ» του Σολ Μπέλοου (κριτική)

«Το δώρο του Χάμπολντ» του Σολ Μπέλοου (κριτική)

Για το μυθιστόρημα που χάρισε στον Σολ Μπέλοου [Saul Bellow, 1915-2005] το Πούλιτζερ το 1976, «Το δώρο του Χάμπολντ» (μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εισαγωγή: Jeffrey Eugenides, εκδ. Gutenberg). 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ (κριτική) – Ένα πολυστρωματικό μυθιστόρημα που υμνεί τη λογοτεχνία

«Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ (κριτική) – Ένα πολυστρωματικό μυθιστόρημα που υμνεί τη λογοτεχνία

Για το μυθιστόρημα του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ [Mohamed Mbougar Sarr] «Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» (μτφρ. Μήνα Πατεράκη-Γαρέφη, εκδ. Πατάκη), που τιμήθηκε με τη μεγαλύτερη διάκριση των γαλλικών γραμμάτων, το βραβείο Goncourt, για το 2021. Στην κεντρική εικόνα, ο συγγραφέας. 

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Δημοσιοποιήθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ.

Επιμέλεια: Book Press

Δημοσιοποιείται η λίστα των φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ, υπό την Αιγίδα της Α.Ε. ...

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη στην ευρωπαϊκή λίστα προτεινόμενων βιβλίων του Readers of Europe 2023

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη στην ευρωπαϊκή λίστα προτεινόμενων βιβλίων του Readers of Europe 2023

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη προτείνεται για την ευρωπαϊκή λίστα βιβλίων της Ευρωπαϊκής Βιβλιοθήκης Readers of Europe για το 2023.

Επιμέλεια: Book Press

Το ...

Παρουσίαση του λευκώματος για την Αγορά Μοδιάνο στη Θεσσαλονίκη

Παρουσίαση του λευκώματος για την Αγορά Μοδιάνο στη Θεσσαλονίκη

Οι εκδόσεις ΚΑΠΟΝ παρουσιάζουν το λεύκωμα «Αγορά Μοδιάνο Θεσσαλονίκη» στις 7 Ιουνίου στην Αγορά Μοδιάνο.

Επιμέλεια: Book Press

Οι εκδόσεις ΚΑΠΟΝ σας προσκαλούν στην παρουσίαση του λευκώματος «Αγορά Μοδιάνο Θεσσαλονίκη» την ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Κανείς δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημά σου, αν δεν κάνεις ο ίδιος την αρχή για να βοηθήσεις τον εαυτό σου. Είκοσι επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις βιβλίων αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης από τους επαγγελματίες του είδους.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ