vargasllosa250

Του Δημήτρη Αργασταρά

 

Περού, χώρα των αντιθέσεων, του Αμαζονίου και των Άνδεων, των πολλών φυλών που επιβιώνουν ακόμη μέσα στην ζούγκλα, των πολυπολιτισμικών πόλεων μεταξύ προόδου και υπανάπτυξης, χώρα με εθνολογικό, ανθρωπολογικό και γλωσσολογικό ενδιαφέρον. Στο τελευταίο μεταφρασμένο στα ελληνικά μυθιστόρημα του Μάριο Βάργκας Λιόσα «Ο άνθρωπος που έλεγε ιστορίες» (Καστανιώτης, μτφρ. Τατάνια Ραπακούλια), ο πρόσφατα βραβευθείς με Νόμπελ συγγραφέας μάς φανερώνει την βαθιά αγάπη και το πάθος του για το ιθαγενές στοιχείο της χώρας του. Γοητευμένος, μάς μιλά για εκείνους τους ανθρώπους του απάτητου δάσους και της παρθένας φύσης (που καλύπτει τα τρία τέταρτα της χώρας), για τις πρωτόγονες φυλές που είναι διάσπαρτες στις τροπικές λοφοπλαγιές της Αμαζονίας, για την λιτή και εύθραυστη ζωή τους, για τους μύθους τους και τους θεούς τους, και για τους κινδύνους που διατρέχουν από τους «πολιτισμένους». 

Το βιβλίο αποτελείται από δύο εναλλασσόμενες αφηγήσεις. Από την μία πλευρά έχουμε τον αφηγητή –θα έλεγε κανείς πως είναι ο ίδιος ο Λιόσα– με την δυτική παιδεία, το ορθολογικό πνεύμα, τις συγγραφικές ανησυχίες. Από την άλλη, έχουμε έναν χαρακτηριστικό εκπρόσωπο μιας από τις πιο περίεργες φυλές του Αμαζονίου, έναν Ματσιγκένγκα ιστορητή, έναν απλοϊκό πρωτόγονο με μαγικο-θρησκευτική οπτική - ή μήπως όχι, μήπως κάτι ακόμα πιο περίεργο και ενδιαφέρον συμβαίνει με αυτόν;

Ο αφηγητής βρίσκεται σε ένα ταξίδι στην Φλωρεντία, σε μια περιήγηση στα μέρη και τα έργα του Δάντη και του Μακιαβέλι, όταν πέφτει πάνω σε μια φωτογραφική έκθεση για την ζούγκλα και τις φυλές της πατρίδας του. Θα νιώσει μια ακαταμάχητη έλξη και έτσι, μέσα από την μεγάλη τοπική και χρονική απόσταση, θα ξαναθυμηθεί την ιστορία ενός παλιού του φίλου και θα επιχειρήσει επιτέλους να την καταγράψει. Ο Σαούλ Σουράτας, ή αλλιώς «Μασκοφόρος» εξαιτίας μιας εκτεταμένης ελιάς που παραμόρφωνε το μισό του πρόσωπο, ήταν ένας συμφοιτητής του στο πανεπιστήμιο, ένας καλοσυνάτος νέος, που σταδιακά «προσηλυτίστηκε» από την ζωή των ιθαγενών. Ο Σαούλ πιάστηκε σε μια πνευματική παγίδα, με την πολιτισμική έννοια, που τελικά τον απορρόφησε εντελώς. Ήταν άραγε η άσχημη εμφάνιση του που τον έκανε να αισθάνεται στο περιθώριο της «φυσιολογικής» ζωής; Ήταν η εβραϊκή του καταγωγή που τον τραβούσε προς έναν λαό μειοψηφικό και πλάνητα; Ή μήπως επρόκειτο για κάτι βαθύτερο, για την αποκάλυψη μιας ζωής απλής και φυσικής, αρμονικής και γοητευτικής, έναν ουσιαστικότερο και αναγκαίο δεσμό που τον έκανε να αφήσει εντελώς πίσω του το παρελθόν και να τολμήσει μια τόσο τρομερή αλλαγή;

Ένας από τους πιο εκτεταμένους και δραστήριους θεσμούς στο Περού υπήρξε (ο συγγραφέας αφήνει να εννοηθεί ότι κάποια στιγμή αποχώρησε από την χώρα, ολοκληρώντας το έργο του) το Θερινό Ινστιτούτο Γλωσσολογίας. Κύριο έργο των βορειοαμερικανών κατά πλειοψηφία γλωσσολόγων ήταν η μελέτη των γλωσσών και των διαλέκτων των φυλών του Αμαζονίου, η καταγραφή του λεξιλογίου και της γραμματικής τους. Επιπλέον, μία από τις βασικές τους επιδιώξεις ήταν η διάδοση της Βίβλου στους ιθαγενείς. Ωστόσο, ο ρόλος που επιτελεί τελικά το Ινστιτούτο και γενικότερα η εισβολή των πολιτισμένων ‘‘βιρακότσας’’ στις εκτάσεις του Αμαζονίου, γίνεται βασικό σημείο τριβής και διαμάχης, καθώς μεταφέρουν μαζί τους τη δυτικοποίηση, την οικονομία της αγοράς, την παραγωγική εκμετάλλευση, και εξωθούν τους ιθαγενείς πληθυσμούς όλο και πιο μακριά από τα μέρη τους και τις δικές τους παραδόσεις. Έτσι, το δίλλημα ανάμεσα στη σταδιακή απορρόφηση και τη ‘‘μόλυνση’’ από τις επιρροές των δυτικών ή τη φυλετική καθαρότητα και τον απομονωτισμό απασχολεί αρκετά τον αφηγητή και, όπως θυμάται, υπήρξε συχνά αντικείμενο συζητήσεων και διαφωνιών μεταξύ αυτού και του καλού του φίλου.

exof_lliosaΕκείνο όμως που κεντρίζει ιδιαίτερα το ενδιαφέρον του και αποτελεί σημείο καμπής για την μετέπειτα ζωή του είναι όσα μαθαίνει από ένα ζεύγος γλωσσολόγων για την περίεργη φυλή των Ματσιγκένγκα και τους ιστορητές τους. Οι Ματσιγκένγκα είναι μία φυλή κατακερματισμένη, με χαλαρούς δεσμούς μεταξύ των μελών της, διάσπαρτη στα πυκνά δάση του Αμαζονίου. Μια παραδοσιακά φιλειρηνική φυλή, που η καταγωγή της αποτελεί άλυτο μυστήριο. Οι Ματσιγκένγκα δεν σχηματίζουν κοινότητες, δεν ζουν σε οικισμούς, αλλά μόνο σε μικρές οικογένειες, μέσα στην αχανή έκταση της ζούγκλας. Και τί είναι αυτό που τους ενώνει; Τί είναι αυτό που λειτουργεί σαν συνεκτικός δεσμός και διατηρεί σε αυτούς το στοιχείο της κοινής ταυτότητας; Είναι οι ιστορητές τους, όχι οι μάγοι και οι θεραπευτές της φυλής, αλλά κάποια άλλα χαρισματικά άτομα που διασχίζουν τεράστιες αποστάσεις για να μεταφέρουν τις ιστορίες του λαού τους, τα καθημερινά περιστατικά και τις μυθικές του παραδόσεις. Οι ιστορητές των Ματσιγκένγκα περιπλανιόνται μέσα στην βλάστηση συλλέγοντας ιστορίες, αποθησαυρίζοντας μύθους και κουτσομπολιά, φανταστικά γεγονότα και επινοήσεις, χαρίζοντας έτσι παρηγοριά και ανακούφιση σε εκείνους που τους ακούν.

Η μεγάλη επιτυχία του Λιόσα είναι ότι καταφέρνει με θαυμαστό τρόπο να αναπλάσει στα μισά κεφάλαια του βιβλίου τη φωνή ενός τέτοιου ιστορητή. Με αληθοφάνεια και γοητεία, πετυχαίνει τον άθλο της αφήγησης ενός πρωτόγονου ανθρώπου με μαγικό-θρησκευτική νοοτροπία. Κι αν στην αρχή ο λόγος του μας ξενίζει και μας φαίνεται ακατανόητος, στην συνέχεια καταφέρνει να μας απορροφήσει, να μας παρασύρει στην δίνη του, να μας κερδίσει με την απλότητα, την ομορφιά και την σοφία των ιστοριών του.

«Ο άνθρωπος που έλεγε ιστορίες» χαρακτηρίζεται έντονα από την αφηγηματική αμεσότητα του Λιόσα, την ικανότητά του να παρασύρει τον αναγνώστη στον κόσμο που περιγράφει, από την βαθιά του γνώση για τις συνθήκες της πατρίδας του και, πάνω απ’ όλα, από την ευρηματικότητά του στην ανάπλαση των ιστοριών των πρωτογόνων. Δεν είναι λίγες οι φορές που ο αναγνώστης μπορεί να αισθανθεί ότι είναι ένας από αυτούς, καθισμένος ανακούρκουδα σε κύκλο, με το βλέμμα του αναπόσπαστα στραμμένο σε εκείνη την παράξενη αντρική φιγούρα που έχει ταχθεί να διηγείται ιστορίες…

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Οι λεπτομέρειες» της Ία Γένμπεργκ (κριτική) – Μια θραυσματική εξερεύνηση του εαυτού

«Οι λεπτομέρειες» της Ία Γένμπεργκ (κριτική) – Μια θραυσματική εξερεύνηση του εαυτού

Για το μυθιστόρημα της Σουηδής Ία Γένμπεργκ (Ia Genberg) «Οι λεπτομέρειες» (μτφρ. Γρηγόρης Κονδύλης, εκδ. Gutenberg), μια «θραυσματική και εξ αντανακλάσεως εξερεύνηση του εαυτού, μέσα από μια χαμηλόφωνη, ενδοσκοπική αφήγηση».

Γράφει η Φανή Χατζή

...
«Εγώ;» του Πέτερ Φλαμ (κριτική) – Δυο ταυτότητες σε παράλληλες ράγες

«Εγώ;» του Πέτερ Φλαμ (κριτική) – Δυο ταυτότητες σε παράλληλες ράγες

Για το μυθιστόρημα του Πέτερ Φλαμ (Peter Flamm) «Εγώ;» (εκδ. Μεταίχμιο, μτφρ. Μαρία Μαντή). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «1917» του Σαμ Μέντες.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

Το βιβλίο ξεκινάει με...

«Και ο Θεός βοηθός» του Ζαν-Μισέλ Γκενασιά (κριτική) – Ένα μυθιστόρημα-ποταμός, βαθιάς λογοτεχνικής ομορφιάς

«Και ο Θεός βοηθός» του Ζαν-Μισέλ Γκενασιά (κριτική) – Ένα μυθιστόρημα-ποταμός, βαθιάς λογοτεχνικής ομορφιάς

Για το μυθιστόρημα του Ζαν-Μισέλ Γκενασιά (Jean-Michel Guenassia) «Και ο Θεός βοηθός» (μτφρ. Χαρά Σκιαδέλλη, εκδ. Διόπτρα). «Σαράντα χρόνια γαλλικής ιστορίας περνούν από το μυθιστόρημα, αλλά, κυρίως, σαράντα χρόνια ζωής για τους ήρωες που όλοι τους αλλάζουν». Kεντρική εικόνα, φωτογραφία του Henri-Cartier-Bresson, Po...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΒΘ 2025: Μέρα 3η – Κορύφωση συμμετοχής και ακύρωση της εκδήλωσης για την εβραϊκή λογοτεχνία μετά από παρέμβαση ομάδας εκδοτών

ΔΕΒΘ 2025: Μέρα 3η – Κορύφωση συμμετοχής και ακύρωση της εκδήλωσης για την εβραϊκή λογοτεχνία μετά από παρέμβαση ομάδας εκδοτών

Η τρίτη μέρα της ΔΕΒΘ έφερε και την αναμενόμενη κορύφωση των εκδηλώσεων και δράσεων. Πολύς κόσμος, κατάμεστες αίθουσες και ένα πρόγραμμα με πολλές ενδιαφέρουσες παράλληλες συζητήσεις και παρουσιάσεις. Το περιστατικό όμως που ξεχωρίζει από τη χθεσινή μέρα είναι η ακύρωση εκδήλωσης της Πρεσβείας του Ισραήλ έπειτα από ...

ΔΕΒΘ 2025: Μέρα 2η –  Τεχνητή Νοημοσύνη, Ιταλία και εκδηλώσεις που ξεχώρισαν

ΔΕΒΘ 2025: Μέρα 2η – Τεχνητή Νοημοσύνη, Ιταλία και εκδηλώσεις που ξεχώρισαν

Η δεύτερη μέρα της 21ης ΔΕΒΘ κινήθηκε μακριά από τη νηνεμία της πρώτης μέρας. Γέμισε ασφυκτικά ήδη από νωρίς το απόγευμα τόσο στις παράλληλες εκδηλώσεις όσο και στα περίπτερα. Τεχνητή νοημοσύνη, Ιταλία και πλήθος παρουσιάσεων βιβλίων τράβηξαν το ενδιαφέρον του κοινού που ανταποκρίθηκε στο ραντεβού με τους συγγραφείς...

11ο Φεστιβάλ Νέων Λογοτεχνών στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης: 12 νέες λογοτεχνικές φωνές

11ο Φεστιβάλ Νέων Λογοτεχνών στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης: 12 νέες λογοτεχνικές φωνές

Στο Περίπτερο 14 της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης φιλοξενείται το 11ο Φεστιβάλ Νέων Λογοτεχνών. Δώδεκα ποιητές/ποιήτριες και πεζογράφοι της νέας γενιάς θα παρουσιάσουν το έργο τους και θα συζητήσουν ζητήματα της σύγχρονης ποίησης και πεζογραφίας. 

Επιμέλεια: Book Press ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα (προδημοσίευση)

«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα της Λίλας Κονομάρα «Μια τρίχα που γίνεται άλογο», η οποία κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Κι όμως κάποτε ήμασταν εμείς, ψιθυρίζει κι αμέσως σκέψεις κα...

«Νάρκισσος και Χρυσόστομος» του Χέρμαν Έσσε (προδημοσίευση)

«Νάρκισσος και Χρυσόστομος» του Χέρμαν Έσσε (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Χέρμαν Έσσε [Hermann Hesse] «Νάρκισσος και Χρυσόστομος» (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, Άγγελος Αγγελίδης), το οποίο κυκλοφορεί στις 7 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στην πραγματικό...

«Αιχμάλωτοι της γεωγραφίας – Βιβλίο κουίζ» του Τιμ Μάρσαλ (προδημοσίευση)

«Αιχμάλωτοι της γεωγραφίας – Βιβλίο κουίζ» του Τιμ Μάρσαλ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Τιμ Μάρσαλ [Tim Marshall] «Αιχμάλωτοι της γεωγραφίας – Βιβλίο κουίζ» (μτφρ. Σπύρος Κατσούλας), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στο βιβλίο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

Τι διαβάζουμε τώρα; 6 πολύ καλά βιβλία για την επιστήμη και τον άνθρωπο

Τι διαβάζουμε τώρα; 6 πολύ καλά βιβλία για την επιστήμη και τον άνθρωπο

Τι γνωρίζουμε για τον ανθρώπινο εγκέφαλο; Τι γνωρίζουμε για την κλιματική κρίση στην Ελλάδα; Πώς καταπολεμούμε το ψυχικό τραύμα; Έξι βιβλία που προσφέρουν γνώσεις, αλλά και ελπίδα.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

ΕΠΙΣΤΗΜΗ

...
«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

Δύο οδηγοί συνύπαρξης με τα αγαπημένα μας κατοικίδια, τη γάτα και τον σκύλο, απαντούν στο ερώτημα «Τι θέλει να μας πει;» το ζωάκι μας. «Γάτα - Τι θέλει να μας πει;» και «Σκύλος - Τι θέλει να μας πει;» της Lili Chin σε μετάφραση Κωνσταντίνας Τσιάγκα από τις εκδόσεις Πεδίο.

Επιμέλεια: Book Press ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ