vargasllosa250

Του Δημήτρη Αργασταρά

 

Περού, χώρα των αντιθέσεων, του Αμαζονίου και των Άνδεων, των πολλών φυλών που επιβιώνουν ακόμη μέσα στην ζούγκλα, των πολυπολιτισμικών πόλεων μεταξύ προόδου και υπανάπτυξης, χώρα με εθνολογικό, ανθρωπολογικό και γλωσσολογικό ενδιαφέρον. Στο τελευταίο μεταφρασμένο στα ελληνικά μυθιστόρημα του Μάριο Βάργκας Λιόσα «Ο άνθρωπος που έλεγε ιστορίες» (Καστανιώτης, μτφρ. Τατάνια Ραπακούλια), ο πρόσφατα βραβευθείς με Νόμπελ συγγραφέας μάς φανερώνει την βαθιά αγάπη και το πάθος του για το ιθαγενές στοιχείο της χώρας του. Γοητευμένος, μάς μιλά για εκείνους τους ανθρώπους του απάτητου δάσους και της παρθένας φύσης (που καλύπτει τα τρία τέταρτα της χώρας), για τις πρωτόγονες φυλές που είναι διάσπαρτες στις τροπικές λοφοπλαγιές της Αμαζονίας, για την λιτή και εύθραυστη ζωή τους, για τους μύθους τους και τους θεούς τους, και για τους κινδύνους που διατρέχουν από τους «πολιτισμένους». 

Το βιβλίο αποτελείται από δύο εναλλασσόμενες αφηγήσεις. Από την μία πλευρά έχουμε τον αφηγητή –θα έλεγε κανείς πως είναι ο ίδιος ο Λιόσα– με την δυτική παιδεία, το ορθολογικό πνεύμα, τις συγγραφικές ανησυχίες. Από την άλλη, έχουμε έναν χαρακτηριστικό εκπρόσωπο μιας από τις πιο περίεργες φυλές του Αμαζονίου, έναν Ματσιγκένγκα ιστορητή, έναν απλοϊκό πρωτόγονο με μαγικο-θρησκευτική οπτική - ή μήπως όχι, μήπως κάτι ακόμα πιο περίεργο και ενδιαφέρον συμβαίνει με αυτόν;

Ο αφηγητής βρίσκεται σε ένα ταξίδι στην Φλωρεντία, σε μια περιήγηση στα μέρη και τα έργα του Δάντη και του Μακιαβέλι, όταν πέφτει πάνω σε μια φωτογραφική έκθεση για την ζούγκλα και τις φυλές της πατρίδας του. Θα νιώσει μια ακαταμάχητη έλξη και έτσι, μέσα από την μεγάλη τοπική και χρονική απόσταση, θα ξαναθυμηθεί την ιστορία ενός παλιού του φίλου και θα επιχειρήσει επιτέλους να την καταγράψει. Ο Σαούλ Σουράτας, ή αλλιώς «Μασκοφόρος» εξαιτίας μιας εκτεταμένης ελιάς που παραμόρφωνε το μισό του πρόσωπο, ήταν ένας συμφοιτητής του στο πανεπιστήμιο, ένας καλοσυνάτος νέος, που σταδιακά «προσηλυτίστηκε» από την ζωή των ιθαγενών. Ο Σαούλ πιάστηκε σε μια πνευματική παγίδα, με την πολιτισμική έννοια, που τελικά τον απορρόφησε εντελώς. Ήταν άραγε η άσχημη εμφάνιση του που τον έκανε να αισθάνεται στο περιθώριο της «φυσιολογικής» ζωής; Ήταν η εβραϊκή του καταγωγή που τον τραβούσε προς έναν λαό μειοψηφικό και πλάνητα; Ή μήπως επρόκειτο για κάτι βαθύτερο, για την αποκάλυψη μιας ζωής απλής και φυσικής, αρμονικής και γοητευτικής, έναν ουσιαστικότερο και αναγκαίο δεσμό που τον έκανε να αφήσει εντελώς πίσω του το παρελθόν και να τολμήσει μια τόσο τρομερή αλλαγή;

Ένας από τους πιο εκτεταμένους και δραστήριους θεσμούς στο Περού υπήρξε (ο συγγραφέας αφήνει να εννοηθεί ότι κάποια στιγμή αποχώρησε από την χώρα, ολοκληρώντας το έργο του) το Θερινό Ινστιτούτο Γλωσσολογίας. Κύριο έργο των βορειοαμερικανών κατά πλειοψηφία γλωσσολόγων ήταν η μελέτη των γλωσσών και των διαλέκτων των φυλών του Αμαζονίου, η καταγραφή του λεξιλογίου και της γραμματικής τους. Επιπλέον, μία από τις βασικές τους επιδιώξεις ήταν η διάδοση της Βίβλου στους ιθαγενείς. Ωστόσο, ο ρόλος που επιτελεί τελικά το Ινστιτούτο και γενικότερα η εισβολή των πολιτισμένων ‘‘βιρακότσας’’ στις εκτάσεις του Αμαζονίου, γίνεται βασικό σημείο τριβής και διαμάχης, καθώς μεταφέρουν μαζί τους τη δυτικοποίηση, την οικονομία της αγοράς, την παραγωγική εκμετάλλευση, και εξωθούν τους ιθαγενείς πληθυσμούς όλο και πιο μακριά από τα μέρη τους και τις δικές τους παραδόσεις. Έτσι, το δίλλημα ανάμεσα στη σταδιακή απορρόφηση και τη ‘‘μόλυνση’’ από τις επιρροές των δυτικών ή τη φυλετική καθαρότητα και τον απομονωτισμό απασχολεί αρκετά τον αφηγητή και, όπως θυμάται, υπήρξε συχνά αντικείμενο συζητήσεων και διαφωνιών μεταξύ αυτού και του καλού του φίλου.

exof_lliosaΕκείνο όμως που κεντρίζει ιδιαίτερα το ενδιαφέρον του και αποτελεί σημείο καμπής για την μετέπειτα ζωή του είναι όσα μαθαίνει από ένα ζεύγος γλωσσολόγων για την περίεργη φυλή των Ματσιγκένγκα και τους ιστορητές τους. Οι Ματσιγκένγκα είναι μία φυλή κατακερματισμένη, με χαλαρούς δεσμούς μεταξύ των μελών της, διάσπαρτη στα πυκνά δάση του Αμαζονίου. Μια παραδοσιακά φιλειρηνική φυλή, που η καταγωγή της αποτελεί άλυτο μυστήριο. Οι Ματσιγκένγκα δεν σχηματίζουν κοινότητες, δεν ζουν σε οικισμούς, αλλά μόνο σε μικρές οικογένειες, μέσα στην αχανή έκταση της ζούγκλας. Και τί είναι αυτό που τους ενώνει; Τί είναι αυτό που λειτουργεί σαν συνεκτικός δεσμός και διατηρεί σε αυτούς το στοιχείο της κοινής ταυτότητας; Είναι οι ιστορητές τους, όχι οι μάγοι και οι θεραπευτές της φυλής, αλλά κάποια άλλα χαρισματικά άτομα που διασχίζουν τεράστιες αποστάσεις για να μεταφέρουν τις ιστορίες του λαού τους, τα καθημερινά περιστατικά και τις μυθικές του παραδόσεις. Οι ιστορητές των Ματσιγκένγκα περιπλανιόνται μέσα στην βλάστηση συλλέγοντας ιστορίες, αποθησαυρίζοντας μύθους και κουτσομπολιά, φανταστικά γεγονότα και επινοήσεις, χαρίζοντας έτσι παρηγοριά και ανακούφιση σε εκείνους που τους ακούν.

Η μεγάλη επιτυχία του Λιόσα είναι ότι καταφέρνει με θαυμαστό τρόπο να αναπλάσει στα μισά κεφάλαια του βιβλίου τη φωνή ενός τέτοιου ιστορητή. Με αληθοφάνεια και γοητεία, πετυχαίνει τον άθλο της αφήγησης ενός πρωτόγονου ανθρώπου με μαγικό-θρησκευτική νοοτροπία. Κι αν στην αρχή ο λόγος του μας ξενίζει και μας φαίνεται ακατανόητος, στην συνέχεια καταφέρνει να μας απορροφήσει, να μας παρασύρει στην δίνη του, να μας κερδίσει με την απλότητα, την ομορφιά και την σοφία των ιστοριών του.

«Ο άνθρωπος που έλεγε ιστορίες» χαρακτηρίζεται έντονα από την αφηγηματική αμεσότητα του Λιόσα, την ικανότητά του να παρασύρει τον αναγνώστη στον κόσμο που περιγράφει, από την βαθιά του γνώση για τις συνθήκες της πατρίδας του και, πάνω απ’ όλα, από την ευρηματικότητά του στην ανάπλαση των ιστοριών των πρωτογόνων. Δεν είναι λίγες οι φορές που ο αναγνώστης μπορεί να αισθανθεί ότι είναι ένας από αυτούς, καθισμένος ανακούρκουδα σε κύκλο, με το βλέμμα του αναπόσπαστα στραμμένο σε εκείνη την παράξενη αντρική φιγούρα που έχει ταχθεί να διηγείται ιστορίες…

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

Για το εμβληματικό μυθιστόρημα της νομπελίστριας Ντόρις Λέσινγκ [Doris Lessing] «Το χρυσό σημειωματάριο» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη, εκδ. Διόπτρα). 

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Είναι δύσκολο να μιλήσεις για την Ντόρις Λέσινγκ χω...

«Έντιμοι άνθρωποι» του Λεονάρδο Παδούρα (κριτική) – O Mάριο Κόντε σε μια Κούβα που αλλάζει

«Έντιμοι άνθρωποι» του Λεονάρδο Παδούρα (κριτική) – O Mάριο Κόντε σε μια Κούβα που αλλάζει

Για το μυθιστόρημα του Λεονάρδο Παδούρα [Leonardo Padura] «Έντιμοι άνθρωποι» (μτφρ. Κώστας Αθανασίου, εκδ. Καστανιώτη). Kεντρική εικόνα: © Wikimedia Commons. 

Γράφει η Έλενα Χουζούρη 

Ανεξάρτητα αν είχε επισκ...

«Συνάντηση» της Νατάσα Μπράουν (κριτική) – «Αφομοιώσου, αφομοιώσου… διαλύσου μέσα στο χωνευτήρι»

«Συνάντηση» της Νατάσα Μπράουν (κριτική) – «Αφομοιώσου, αφομοιώσου… διαλύσου μέσα στο χωνευτήρι»

Για το μυθιστόρημα της Νατάσα Μπράουν [Natasha Brown] «Συνάντηση» (μτφρ. Βαγγέλης Τσίρμπας, εκδ. Gutenberg). Kεντρική εικόνα: Η Teyonah Parris από τη σειρά «Mad Men». 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη 

«Δεν υπάρχει επιτ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ