luna park

Για τη συλλογή διηγημάτων της Jelena Lengold «Ο μάγος του Λούνα Παρκ» (μτφρ. Γιώργος Γκούμας, εκδ. Βακχικόν).

Του Γιώργου Ρούσκα

Βιβλίο που εκδόθηκε στη χώρα μας πρόσφατα με την υποστήριξη του υπουργείου Πολιτισμού και Τύπου της Σερβίας, χωρίς τίποτε να προδίδει την ηλικία του (κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στο Βελιγράδι το 2008). Να οφείλεται στα δεκαέξι ως τώρα βιβλία της συγγραφέα; Στο ότι τα μισά από αυτά είναι ποιητικές συλλογές; Στην εμπειρία που αποκόμισε ως δημοσιογράφος και συντάκτρια στο Ράδιο Βελιγράδι ή ως συντονίστρια του τομέα Διαχείρισης των Συγκρούσεων στην Ακαδημία Ανθρωπιστικών Σπουδών Nansenskolen στη Νορβηγία; Στο βραβείο Λογοτεχνίας Ευρωπαϊκής Ένωσης 2011; Ή στο ταλέντο της να παράγει λόγο ποιοτικό, διαχρονικό, με ένα ιδιαίτερο και άμεσα αναγνωρίσιμο ύφος που έλκει τον αναγνώστη;

Στην επιτυχία σαφώς συντείνει και η ενσωμάτωση στοχασμών ή φιλοσοφικών σπαραγμάτων εκεί που δεν το περιμένεις, με τρόπο φυσικό και αναπόσπαστο με το διήγημα, έτσι όπως καμιά φορά, μιλώντας με παππούδες, ακούμε από το στόμα τους ρήσεις σοφίας από το «πουθενά»:

 

 

«Η ελευθερία αρχίζει την ημέρα που θα σταματήσεις να μετράς τις κάθετες πτώσεις σου και θα αφεθείς επειδή αυτή η πτώση είναι αναπόφευκτη».

«Μάρτιν, καμιά φορά η αγάπη έχει ένα άσχημο πρόσωπο αλλά η ψυχή της είναι σε μια κατάσταση τελειότητας».

«Οι άνθρωποι θέλουν να δουν ένα θαύμα, και σύμφωνα με εκείνους, θαύμα είναι ό,τι τους είναι αδύνατο να κάνουν, ενώ αυτό που μπορούν να κάνουν δεν είναι ένα θαύμα αλλά απλώς κάτι το συνηθισμένο».

Κυρίαρχο θέμα στα διηγήματα είναι οι ανθρώπινες σχέσεις, με κορυφαίες την αγάπη και τον έρωτα, εκπληρωμένες ή μη, βιωμένες ή φανταστικές, με όλα τα συνεπακόλουθά τους, τις διακυμάνσεις και το πεδίο άνθησής τους, ήτοι το σώμα, το μυαλό, την εικονική πραγματικότητα.

Κυρίαρχο θέμα στα διηγήματα είναι οι ανθρώπινες σχέσεις, με κορυφαίες την αγάπη και τον έρωτα, εκπληρωμένες ή μη, βιωμένες ή φανταστικές, με όλα τα συνεπακόλουθά τους, τις διακυμάνσεις και το πεδίο άνθησής τους, ήτοι το σώμα, το μυαλό, την εικονική πραγματικότητα. Ο ερωτισμός κυμαίνεται από την ψυχοπαθολογία ως τον ρεαλισμό, από τον ρομαντισμό ως τον υπερρεαλισμό, από τα θέλω ως τα πρέπει, από τα φανερά ως τα κρυμμένα και, ως είναι φυσικό, κινεί γη και ουρανό. Πολλές οι αφηγηματικές τεχνικές, οι πρωτοτυπίες (το διήγημα λ.χ. του οποίου τον τίτλο δανείστηκε το βιβλίο, είναι εξ ολοκλήρου μία και μόνο πρόταση δεκατριών γεμάτων σελίδων), οι εκπλήξεις, όλες έξω από την ομπρέλα των κλασικών λογοτεχνικών κανόνων, σε μια απελευθερωμένη επιλογή μετα-δημιουργικής –τολμώ να πω– γραφής.

Η τολμηρή γλώσσα εμφανίζεται συχνότατα αλλά παρ’ όλα αυτά ακόμα και ο συντηρητικός αναγνώστης δύσκολα θα κλείσει πριν την ώρα του το βιβλίο. Ζει και βασιλεύει είτε σε επίπεδο ωμότητας ερωτήσεων και διδόμενων απαντήσεων:

«Τον ρώτησα για ποιον λόγο εκείνη ήταν καλύτερη. Μου είπε “μπορώ να της πω τα πάντα ενώ σε εσένα δεν μπορούσα”».

είτε σε επίπεδο περιγραφικό:

«…μόνο δέκα ή δεκαπέντε λεπτά αργότερα, ήδη μπορούσε να ακούει τον οργασμό μου για πρώτη φορά και να μου ψιθυρίζει. “Δώσε μου την αναπνοή σου, δώσε μου την αναπνοή σου”».

είτε σε καθαρά γλωσσικό-εκφραστικό:

«...προσπαθεί να φανταστεί πώς είναι να είσαι γυναίκα, πώς είναι όταν κάποιος σου τον βάζει, πώς είναι να ανοίγεις τα πόδια σου και να αφήνεις κάποιον να μπαίνει μέσα σου και σχεδόν το πετυχαίνει, αισθάνεται σχεδόν μια σχισμή στα σκέλια του...»

Jelena Lengold ex


Κάποια διηγήματα θα μπορούσαν να θεωρηθούν φεμινιστικά, κάποια «αντι-ανδρικά», «μισοφαλλικά» (κατά το «μισογυνικά»), με τη γυναίκα πάντοτε σε πρώτο πλάνο, ακόμα και όταν φαίνεται ότι είναι στο παρασκήνιο. Η συγγραφέας κάποτε προειδοποιεί:

«Σε προειδοποιώ, αναγνώστη, αυτό που ακολουθεί μοιάζει πολύ περισσότερο με… φεμινιστική ιστορία. Γι’ αυτό, αν δεν θέλεις να διαβάσεις μια τέτοιου είδους ιστορία, πήδηξε στην επόμενη. Γυναίκα εννοώ. Ίσως να περάσεις καλύτερα μαζί της. […] Καλύτερα θα ήταν να χάιδευες τα γκριζαρισμένα μπαλάκια σου και να τα πήγαινες εκεί που οι άνθρωποι γράφουν ιστορίες, που θα τα κάνουν χαρωπά και ζωηρά».

Αυτό όμως που διαρκώς διαπραγματεύεται είναι η ανθρώπινη φύση, ασχέτως φύλου. Η πονηριά, η ανωμαλία, το μη αναμενόμενο, το παραβατικό, το πέρα από φαινομενικά όρια, το φανταστικό, οι πεποιθήσεις, τα συμπλέγματα, τα αρχέτυπα, τα κοινωνικώς αποδεκτά και επιβαλλόμενα συρματοπλέγματα που ματώνουν, η ανάγκη για συντροφιά, ο φόβος του γήρατος και του θανάτου, τα στραβά μάτια σε ελαττώματα προκειμένου να μη μείνεις μόνος, η μοίρα, όλα εδώ, όλα σε ρόλο ενεργό και κάποτε υπερβατικό:

«“Ένα πράγμα είναι σίγουρο” της απάντησε, κλείνοντάς μου το μάτι από την άλλη πλευρά του τραπεζιού. “Αυτό που χάνει κάποιος, το κερδίζει κάποιος άλλος”».

που εκκινεί από τα όρια του εγώ και μπορεί να φτάσει ώς τα όρια της ενσυναίσθησης, αντιδρώντας σε μία κοινωνικά επιβεβλημένη κατάσταση, άσχετα από το αν αυτή είναι αποτέλεσμα προσωπικών επιλογών:

«Αναρωτιέμαι γιατί αυτές οι όμορφες κοπέλες να είναι πάντα μόνες τους. […] Είναι αυτό ένα είδος δικαιοσύνης;»

Ευτυχώς υπάρχει η άυλη ισορροπία της Ποίησης για να επιφέρει την απαιτούμενη –για την απαντοχή του τώρα ή για το επόμενο βήμα– αρμονία:

«Ήξερα απ’ έξω το κάθε ποίημα του βιβλίου, αλλά συνέχισα να τα διαβάζω σα μαγεμένη. Χωρίς να το γνωρίζω τότε, όπως κανείς στα είκοσι ένα του χρόνια δεν μπορεί να το γνωρίζει, ήταν ακριβώς εκεί, σ’ αυτήν τη στιγμή της ζωής μου, σε εκείνο το βιβλίο και τα ποιήματα, όπου δημιουργήθηκε ένας ρυθμός που έμελλε να με συνοδεύει για πάντα».

Η ατελείωτη, θαυμαστή πορεία της συγγραφής. Για τους συνοδοιπορούντες ο συνδετικός κρίκος είναι ένα μυστικό, το οποίο ο «Μάγος του λούνα παρκ» σκοπίμως μαρτυράει:

«Ένας έμπειρος αναγνώστης ποιοτικής λογοτεχνίας, όμως, ξέρει ότι κάθε παράγραφος είναι απλώς ένα μέρος μιας πολύ μεγαλύτερης ιστορίας που δεν έχει τελειώσει ακόμα, και που το τέλος της δεν έχει γραφτεί ακόμα».

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΟΥΣΚΑΣ είναι ποιητής. Τελευταίο του βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Ως άλλος Τάλως» (εκδ. Κοράλι).


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Ξυπνώ με εκείνο το χαζοτράγουδο των Parni Valjak στον νου και ξάφνου όλα είναι εδώ, η οργή με τους δημιουργούς, με τη νεολαία που φθονούν, με τους άντρες, με όλες εκείνες τις γυναίκες που δεν δόθηκαν ποτέ όταν θα έπρεπε, ή με εκείνες που δόθηκαν. Γι’ αυτό βρίσκομαι τώρα ξαπλωμένη εδώ μόνη μου, μην έχοντας κάποιον να μου γλείψει τα δάχτυλα και να με ξυπνήσει όπως θα ήθελα. Δεν γίνεται διαφορετικά. Μίσος για χάρη του μίσους. Οι δημιουργοί έχουν δίκιο. Η αγάπη μας αποκάλυψε τον Θεό. Τώρα θα Τον σκοτώσουμε και θα πάμε στον άλλο κόσμο ως αμαρτωλοί, κάτι που πάντα ήμασταν».

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το φοβερό βιβλίο» του Τζέισον Μοτ (κριτική) – Μιλώντας για το πρόβλημα με ένα άλλον τρόπο

«Το φοβερό βιβλίο» του Τζέισον Μοτ (κριτική) – Μιλώντας για το πρόβλημα με ένα άλλον τρόπο

Για το μυθιστόρημα του Τζέισον Μοτ «Το φοβερό βιβλίο» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Διόπτρα), που «θέλει να διαμορφώσει μια νέα αφήγηση που να μην είναι ούτε μανιχαϊστική, ούτε έντονα διεκδικητική». Βραβεύτηκε με το National Book Award 2021.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνο...

«Μητρικό γάλα» της Νόρα Ίκστενα (κριτική) – Μητέρα και κόρη σε καθεστώς ανελευθερίας

«Μητρικό γάλα» της Νόρα Ίκστενα (κριτική) – Μητέρα και κόρη σε καθεστώς ανελευθερίας

Για το μυθιστόρημα της Νόρα Ίκστενα [Nora Ikstena] «Μητρικό γάλα» (μτφρ. Μαριάννα Αβούρη, εκδ. Βακχικόν). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «Soviet Milk» (2023). 

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Ζωή μ...

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

Για το βιβλίο της Μπέρναρντιν Εβαρίστο [Bernardine Evaristo] «Ξανθές ρίζες» (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: η συγγραφέας Μπέρναρντιν Εβαρίστο.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Οι Ξανθές ρίζες της β...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το εμβληματικό μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», το οποίο θα κυκλοφορήσει σε νέα έκδοση στις 5 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο Μανολιός σώπασε· η φωνή του είχε ...

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λουκίας Δέρβη «Ακούω φωνές», που θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΠΕΝΤΕΜΙΣΙ ΒΔΟΜΑΔΕΣ 

...
«Τα μικρά μεγάλα» της Μάρσιας Ισραηλίδη (κριτική) – Φωτεινά ποιήματα ανάμεσα σε κατά τόπους νέφη

«Τα μικρά μεγάλα» της Μάρσιας Ισραηλίδη (κριτική) – Φωτεινά ποιήματα ανάμεσα σε κατά τόπους νέφη

Για την ποιητική συλλογή της Μάρσιας Ισραηλίδη «Τα μικρά μεγάλα» (εκδ. Βακχικόν). Στην κεντρική εικόνα, το έργο «Heart Shape» του Ali Esmaeilipour.

Γράφει η Μάνια Μεζίτη

Τα μικρά μεγάλα, η πρώτη συλλογή με ποιήματα της...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το εμβληματικό μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», το οποίο θα κυκλοφορήσει σε νέα έκδοση στις 5 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο Μανολιός σώπασε· η φωνή του είχε ...

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λουκίας Δέρβη «Ακούω φωνές», που θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΠΕΝΤΕΜΙΣΙ ΒΔΟΜΑΔΕΣ 

...
«Πάθος» της Ανί Ενρό (προδημοσίευση)

«Πάθος» της Ανί Ενρό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Ανί Ενρό [Annie Ernaux] «Πάθος» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Από πέρυσι τον Σεπτέμβρη, δεν έκανα τίποτε άλλο απ’...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ