Με ένα θέμα πρωτότυπο και ασυνήθιστο για το ελληνικό κοινό καταπιάνεται το μυθιστόρημα του γνωστού Ισπανού λογοτέχνη Ιλδεφόνσο Φαλκόνες Οι κληρονόμοι της γης (μτφρ. Αγαθή Δημητρούκα). Μετά το αριστούργημά του, Η Παναγιά της Θάλασσας (La catedral del mar), ο βαρκελωνέζος συγγραφέας επιστρέφει στην ιστορία της γενέτειράς του, την οποία τόσο καλά γνωρίζει, και δημιουργεί μια νέα μυθιστορία η οποία εκτυλίσσεται γύρω από τον μεγαλοπρεπή Καθεδρικό της Σάντα Μαρία ντελ Μαρ, σημείο αναφοράς στη μεσαιωνική Βαρκελώνη του 1387.

Ένα τρόπος για να κατανοήσουμε μια ιστορική περίοδο –όπως θα συμφωνούσε κι ένας καθηγητής Ιστορίας– είναι και η ανάγνωση ιστορικών μυθιστορημάτων σχετικών με τη συγκεκριμένη περίοδο. Τέτοια είναι η περίπτωση του βιβλίου Οι κληρονόμοι της γης. Λίγοι συγγραφείς έχουν την άνεση να ελίσσονται τόσο επιδέξια ανάμεσα στους δρόμους μιας μεσαιωνικής πόλης της Ευρώπης, σαν να βρίσκονται οι ίδιοι εκεί, και να μεταφέρουν την αίσθηση αυτή και στον αναγνώστη. Ο Ιλδεφόνσο Φαλκόνες κατορθώνει όχι μόνο να απεικονίσει ιδανικά την ανθρώπινη κοινωνία στον Ύστερο Μεσαίωνα, αλλά και να εισχωρήσει πραγματικά στο μυαλό του μεσαιωνικού ανθρώπου. Τι ακριβώς σκέφτεται, τι γνωρίζει, τι θαυμάζει, τι φοβάται και τι πιστεύει ο μεσαιωνικός άνθρωπος, όλα παρουσιάζονται γλαφυρά από τον συγγραφέα και περιγράφονται αναλυτικά. Και έτσι, μέσα από το ανθρώπινο βίωμα, φτάνει τελικά να αντιλαμβάνεται και ο ίδιος ο αναγνώστης τη μακρινή εκείνη εποχή: ως μια εποχή στην οποία κυριαρχούν η θρησκοληψία, η δεισιδαιμονία, το μίσος για το διαφορετικό, ο διαρκής φόβος, η φτώχεια, η δουλεία.

Λίγοι συγγραφείς έχουν την άνεση να ελίσσονται τόσο επιδέξια ανάμεσα στους δρόμους μιας μεσαιωνικής πόλης της Ευρώπης, σαν να βρίσκονται οι ίδιοι εκεί, και να μεταφέρουν την αίσθηση αυτή και στον αναγνώστη.

Η υπόθεση διαδραματίζεται στη Βαρκελώνη από το 1387 ώς το 1423. Πρωταγωνιστής είναι ο Ούγο, ένα δωδεκάχρονο παιδί. Παρακολουθούμε τη ζωή του να περνά από σαράντα κύματα, αφήνοντάς τον πλέον, στο τέλος του βιβλίου, έναν ηλικιωμένο άντρα. Ο Ούγο έρχεται αντιμέτωπος με τις δυσκολίες που συναντούσε κάθε κοινός άνθρωπος τον Μεσαίωνα: τη φτώχεια, την ορφάνια, τον λιμό, την ξενοφοβία, τον αντισημιτισμό, τη δεισιδαιμονία, την εκμετάλλευση των αδυνάτων από τους δυνατούς. Από την πρώτη κιόλας σελίδα παρακολουθούμε την προσπάθεια του ορφανού από πατέρα παιδιού να επιβιώσει και να πραγματοποιήσει το όνειρό του, να γίνει κάποτε φτασμένος ναυπηγός στις εγκαταστάσεις της εμπορικής και ναυτικής πόλης. Η ζωή δεν θα του κάνει το χατίρι και ο Ούγο θα αναγκαστεί τελικά να μάθει, αντί για την τέχνη της ναυπηγικής, την τέχνη της αμπελουργίας κοντά σε Εβραίους.

Ο Ούγο είναι όμως άνθρωπος ευπροσάρμοστος και αντεπεξέρχεται με επιτυχία στα εμπόδια που σπέρνει στον δρόμο του η ζωή. Καλοσυνάτος, δίκαιος και ευφυής, δεν διστάζει να γίνει βίαιος όταν νιώθει ότι αδικείται. Αρνείται να σκύψει το κεφάλι στους ισχυρούς, ακόμη κι αν χρειάζεται να πληρώσει βαρύ τίμημα γι’ αυτό. Θα δημιουργήσει δική του οικογένεια, αλλά τίποτα στη ζωή του δεν θα του έρθει όπως το θέλει. Αντίθετα, θα αγωνιστεί και θα παλέψει σκληρά για να κερδίσει μια θέση στον ήλιο.

Η πυρπόληση της εβραϊκής συνοικίας στη Βαρκελώνη, ο ανταγωνισμός της πόλης με την εμπορική Γένοβα, οι προσηλυτισμοί μουσουλμάνων και εβραίων, οι προσπάθειες των βασιλέων για να αποκτήσουν απογόνους, η λειτουργία των αδελφοτήτων γύρω από τη Σάντα Μαρία ντελ Μαρ, τα μεσαιωνικά βασανιστήρια και η Ιερά Εξέταση, όλα αποτελούν ζητήματα που βρήκαν θέση στις σελίδες του βιβλίου. Πέρα από την Ιστορία της Ιβηρικής χερσονήσου, την οποία τόσα απλόχερα μας συστήνει εδώ ο Φαλκόνες, και τη λογοτεχνία, ο συγγραφέας θίγει και ένα σωρό ευαίσθητα κοινωνικά θέματα. Θέματα, οι ρίζες των οποίων εντοπίζονται σ' εκείνα τα χρόνια. Ενδεικτικά αναφέρουμε τον αντισημιτισμό, τη θρησκοληψία, την παντοδυναμία των Ευγενών. Κεντρικό θέμα του βιβλίου αναδεικνύεται τελικά η υπέρτατη αγάπη που τρέφει ο γονιός προς το παιδί του και οι θυσίες στις οποίες είναι πρόθυμος να προβεί ο ίδιος γι' αυτό, για τη ζωή και την ευτυχία του.

Το δίχως άλλο, πρόκειται για ένα βιογραφικό έπος στο στιλ των μεγάλων ιστορικών μυθιστορημάτων. Όσοι λάτρεψαν την Παναγιά της Θάλασσας δεν θα απογοητευτούν. Αλλά δεν θα αφήσει ασυγκίνητους ούτε όσους θέλουν απλώς να γνωρίσουν καλύτερα τον ευρωπαϊκό μεσαιωνικό κόσμο.

* Η ΛΕΥΚΗ ΣΑΡΑΝΤΙΝΟΥ είναι συγγραφέας, ιστορικός και καθηγήτρια μουσικής. Τελευταίο της βιβλίο, η μελέτη «Μύθοι που έγιναν ιστορία» (εκδ. Ενάλιος).

Απόσπασμα από το βιβλίο

«Ο Ούγο κατέβαινε την οδό Μαρ, νιώθοντας άβολα μέσα στο μαύρο ένδυμα με μανίκια που του είχαν δανείσει οι Εβραίοι και που του έφτανε ως κάτω από τα γόνατα. Ίδρωνε.Το μάλλινο ρούχο ήταν πολύ βαρύ για καλοκαίρι. Και τον τσίμπαγε. Η εμφάνισή του ερχόταν σε αντίθεση με τη λάμψη των πολύτιμων εμπορευμάτων που ήταν εκτεθειμένα στα εργαστήρια των αργυροχρυσοχόων κι από τις δυο πλευρές του δρόμου. Εκεί είδε αγοραστές να ενδιαφέρονται για κάποιο κόσμημα και να το παζαρεύουν ζωηρά. Είδε γυναίκες που δοκίμαζαν περιδέραια ή βραχιόλια. Είδε κόσμο που μιλούσε δυνατά και γελούσε... Όλοι εκτός από εκείνον έμοιαζαν να λάμπουν το ηλιόλουστο εκείνο πρωινό του Ιουλίου όπου η μυρωδιά της θάλασσας του ανήγγειλε ότι η παραλία ήταν κοντά».