oloi oi kaloi exoun pethanoi kentriki

Για το μυθιστόρημα του Γεράσιμου Μπέκα «Όλοι οι καλοί έχουν πεθάνει» (μτφρ. Απόστολος Στραγαλινός, εκδ. Κριτική).

Του Νίκου Ξένιου

«Ο μαρμάρινος Περικλής έκλεισε από το βάθρο του το μάτι στον Άρη.
Ίσως, όμως, απλώς να του κουτσούλισε το μάτι κάποιο περιστέρι».

Γεράσιμος Μπέκας, Όλοι οι καλοί έχουν πεθάνει (εκδ. Κριτική).

Το μυθιστόρημα του Γεράσιμου Μπέκα Όλοι οι καλοί έχουν πεθάνει μιλά για το ζήτημα της πολιτιστικής ταυτότητας και της σχετικής μυθοπλασίας. Το βιβλίο φλερτάρει με τον υπερρεαλισμό στην αρχή, όμως σύντομα μεταφέρεται σε δύο ρεαλιστικούς χωροχρόνους: στην Ελλάδα του σήμερα και στην Ήπειρο του 1943 και της Εθνικής Αντίστασης. Τους πρωταγωνιστές (τον ελληνογερμανό Άρη στο σήμερα, τον θεόπνευστο δόκιμο Στυλιανό που συναντά φιλογερμανούς μοναχούς στη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής και στην πορεία κατηφορίζει στα εγκόσμια ως απλός Στέλιος, τους θετούς γονείς του Άρη) πλαισιώνουν δευτερεύοντες, ιδιαίτερα ολοκληρωμένοι, χαρακτήρες: πλάι στο πορτρέτο του αγωνιστή και της μετανάστριας και πρώην αντάρτισσας κυρίας Ξενάκη φιλοτεχνούνται τα πορτρέτα του αεριτζή, του αρπακολατζή, του καιροσκόπου, ακόμη και αυτό του δωσίλογου: σ’ αυτό το «φευγάτο» ταξίδι, σ’ αυτό το νοσταλγικό οδοιπορικό «επανόρθωσης και ενηλικίωσης», ελάχιστα περιθώρια αφήνονται για την άνθηση του Καλού, και έτσι δικαιολογείται και ο απαισιόδοξος τίτλος του βιβλίου. Το μυθιστόρημα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κριτική, στην πολύ καλή μετάφραση του Απόστολου Στραγαλινού από το γερμανικό πρωτότυπο.

«Μνημείο με δύο πόδια»: να είσαι παιδί ενός ήρωα, ή να είσαι ορφανός;

Ο ήρωας του βιβλίου, ο Άρης Κομμένος –που κατάγεται από το αφανισμένο χωριό Κομμένο της Άρτας– δράττεται μιας ευκαιρίας για να γυρίσει στην Ελλάδα, εν είδει αποστολής: δεν πρόκειται για τη δράση ενός απάτριδος, αλλά για την αναζήτηση των χαμένων «πατρίδων», με την έννοια του «ψυχικού τοπίου» που καθορίζει την ταυτότητα ενός, κατά βάσιν, ορφανού ήρωα. Ο Άρης είναι ένας ακόμη νεαρός πότης, ο τύπος του frustrated (ο όρος δεν μεταφράζεται επακριβώς στα Ελληνικά: σημαίνει τον απογοητευμένο, τον ματαιωμένο, αυτόν που έχει βυθιστεί στην αλλοτρίωση, ακόμη και τον κυνικό και τον ασυγκίνητο μπροστά στον θάνατο) που απλώς επιβιώνει εργαζόμενος σε έναν οίκο ευγηρίας, ενώ τηρεί αντιπροσωπευτικά «γερμανικό» φλεγματισμό στη σχέση του με τη λιβανέζα συνάδελφο και ευκαιριακή ερωμένη Σιμπέλ και με την ηλικιωμένη τρόφιμο κυρία Ξενάκη. Η χαρακτηριστική «ναυτία» που τον καταλαμβάνει στη διαδρομή από το νέο αεροδρόμιο έως το κέντρο της Πλατείας Συντάγματος είναι η πρώτη μορφή απαλλαγής του από την ευταξία του «ευρωπαϊσμού» με την οποία έχει γαλουχηθεί, καθώς η συνείδησή του είναι η συνείδηση κάποιου που μεγάλωσε στο πολιτιστικό περιβάλλον των «ισχυρών» και που αντικρύζει κάπως υπεροπτικά το πολιτιστικό μόρφωμα των «αδύναμων».

Η χαρακτηριστική «ναυτία» που τον καταλαμβάνει στη διαδρομή από το νέο αεροδρόμιο έως το κέντρο της Πλατείας Συντάγματος είναι η πρώτη μορφή απαλλαγής του από την ευταξία του «ευρωπαϊσμού» με την οποία έχει γαλουχηθεί, καθώς η συνείδησή του είναι η συνείδηση κάποιου που μεγάλωσε στο πολιτιστικό περιβάλλον των «ισχυρών» και που αντικρύζει κάπως υπεροπτικά το πολιτιστικό μόρφωμα των «αδύναμων».

Παρά το προσδοκώμενο, ωστόσο, στο μυθιστόρημα τίθεται εναργέστατα το ζήτημα της ευθύνης των ισχυρών για την κατάσταση των αδύναμων και το σήμερα ερμηνεύεται με αναδρομή στο χθες. Ανατρέχοντας στο παρελθόν ο Άρης Κομμένος του Μπέκα –απόγονος ενός είδους «Άρη Βελουχιώτη»– μπορεί πια να προσεγγίσει και να κατανοήσει ακόμη, με υψηλή δόση χιούμορ και αυτοσαρκασμού, την έκπτωση των αξιών:

— Από πού βγαίνει το Λάκης; Από το Βαγγέλης; Βασίλης;
— Από το Σοφοκλής.
— Α, αλήθεια; Σου έδωσαν το όνομα του ποιητή;
— Όχι, του μπασκετμπολίστα.

Μια καφκική και ταυτόχρονα κωμική σκηνή εσωτερικού μονολόγου στο σκότωμα μιας ψείρας ή στη μετωπική συνάντηση με μια κατσαρίδα είναι το πρώτο σημείο αφύπνισής του. Η σεξουαλική του υποταγή στον ακατάσχετο ερωτισμό της Σιμπέλ είναι το δεύτερο. Η συνάντηση με τους θετούς του γονείς, το τρίτο, σε συνδυασμό με την προσπάθεια του Χέλμουτ, του θετού του πατέρα, να επανορθώσει το ιστορικό έγκλημα της Γερμανίας. Στις 16 Αυγούστου 1943 το χωριό Κομμένο ισοπεδώθηκε από τους Γερμανούς και μια πρωτοφανούς αναλγησίας σφαγή των κατοίκων έλαβε χώρα: οι κατακτητές έστησαν πολυβόλα στις εισόδους του χωριού, εισέβαλαν στα σπίτια και σκότωσαν 172 γυναίκες και 97 παιδιά, καίγοντας πρώτα τα σπίτια του κόσμου1. Ο Άρης, με την πρόσβαση που έχει στις δύο πολιτιστικές πραγματικότητες, έχει πλέον το προνόμιο να γίνει ζωντανό «μνημείο» της Ιστορίας του τόπου του (ή, για την ακρίβεια, του τόπου καταγωγής του). Αν όντως οι δύο κουλτούρες του συγκρούονται, τότε τίθεται σοβαρό θέμα επαναπροσέγγισης της Ιστορίας, και δη της πρόσφατης Ιστορίας: η προσωπική ιστορία του ήρωα είναι η φυσική προέκταση της συλλογικής Ιστορίας, όπως και η διαμόρφωση της προσωπικής ιστορικής και πολιτικής συνείδησης δεν είναι παρά απόρροια της συνειδητοποίησης ιστορικών αληθειών που η συλλογική ιστορική/πολιτική συνείδηση έχει συγκαλύψει, αποσβέσει και, βεβαίως, εξωραΐσει:

«Ξέρεις τι είναι να σε χτυπάει ένας στρατιώτης στο πρόσωπο με τον υποκόπανο του όπλου του; Καλά, από πού να το ξέρεις; Θα σου το πω εγώ...»

bekas

Ο Γεράσιμος Μπέκας ζει στο Βερολίνο, έχει σπουδάσει Πολιτική Επιστήμη και εργάζεται ως θεατρικός συγγραφέας και πεζογράφος, ενώ δημοσιεύει κριτικά του κείμενα στο μπλογκ που διατηρεί. Πρόσφατα θεατρικά έργα του: Ο Καραγκιόζης στις Θερμοπύλες (Θέατρο Maxim Gorki, σε σκηνοθεσία Κωστή Καλλιβρετάκη, 2018) και Sisyphos auf Silvaner (Θέατρο του Würzburg, σε σκηνοθεσία Albrecht Schröder, 2019). Το φθινόπωρο του 2018, συμμετείχε στο Ελληνογερμανικό Συνέδριο Λογοτεχνίας Syn Energy Berlin Athens.

 

 

Ποια κουλτούρα είναι πιο ισχυρή;

Ο συγγραφέας χαρακτήρισε, σε συνέντευξή του για τη στήλη του Book Press «Πρώτο Βήμα», το βιβλίο του ως «ένα βιβλίο για τον ηρωισμό αλλά χωρίς ήρωες, αληθινό χωρίς αλήθειες και ερωτικό χωρίς σεξ». Είναι χαρακτηριστική η ειρωνεία που διαπνέει το βιβλίο, αλλά και η τρυφερότητα με την οποία ο συγγραφέας προσεγγίζει τους ήρωές του: «Αν σε χρειαστεί ο Θεός, θα σε φωνάξει». Έντονα θεατρικοί διάλογοι και τριτοπρόσωπη εστιασμένη αφήγηση είναι τεχνικές που φαίνεται να γνωρίζει καλά. Εκπρόσωπος μιας γενιάς που διδάχθηκε την «επίσημη Ιστορία» και τις αποκρύψεις της, ο συγγραφέας επιχειρεί να απομυθοποιήσει την επισφαλή εικόνα που το συλλογικό ασυνείδητο επιφυλάσσει για το πρόσφατο ιστορικό παρελθόν. Το διάβασμα του Ελύτη, του Ρίτσου και του Καζαντζάκη δεν φαίνεται πλέον να του αρκεί: τώρα είναι η ώρα των μεγάλων αποκαλύψεων. «Η πληροφορία είναι το πολυτιμότερο αγαθό». Και: «Η αλληλεγγύη δεν είναι δρόμος μονής κατεύθυνσης».

Είναι η Ελλάδα του Μπέκα ο κλασικός ονειρεμένος τόπος των καλοκαιρινών διακοπών; Άραγε να είναι τυχαία η σχέση νοσταλγίας και εξιδανίκευσης; Να είναι τυχαίο, στη σύγχρονη Ελλάδα, αυτό το κιτς συνονθύλευμα οικοδομών, μισοτελειωμένων έργων και ημιλειτουργικών επιχειρήσεων, να είναι συμπτωματική αυτή η συνεχής εξαπάτηση του λαού εκ μέρους των πολιτικών που ποζάρουν τόσο απωθητικοί στις προεκλογικές τους αφίσες; Ο Γεράσιμος Μπέκας δίνει απαντήσεις θέτοντας τα ερωτήματα, και το κάνει αυτό με μεγάλη ωριμότητα και υπευθυνότητα, παρά το νεαρό της ηλικίας του.

* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, το μυθιστόρημα «Τα σπλάχνα» (εκδ. Κριτική).

Στην κεντρική εικόνα: Φωτογραφία από το Κομμένο Άρτας.


1. Σχετική είναι η μαρτυρία του Herman Frank Meyer, Η φρίκη του Κομμένου (μτφρ. Γιάννης Μυλωνόπουλος), Αθήνα, Καλέντης, 1998


bekasΌλοι οι καλοί έχουν πεθάνει
Gerasimos Bekas
Μτφρ. Απόστολος Στραγαλινός
Κριτική 2020
Σελ. 294, τιμή εκδότη €13,00 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

Για το βιβλίο της Μπέρναρντιν Εβαρίστο [Bernardine Evaristo] «Ξανθές ρίζες» (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: η συγγραφέας Μπέρναρντιν Εβαρίστο.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Οι Ξανθές ρίζες της β...

«Πάγος» της Άννα Καβάν (κριτική) – Ανώνυμοι ήρωες σε ανώνυμους τόπους

«Πάγος» της Άννα Καβάν (κριτική) – Ανώνυμοι ήρωες σε ανώνυμους τόπους

Για το μυθιστόρημα της Άννα Καβάν [Anna Kavan] «Πάγος» (μτφρ. Λευτέρης Καλοσπύρος, εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: Η Anna Kavan από τον Walker Evans © Metropolitan Museum of Art.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

«Οι Υπνοβάτες» του Χέρμαν Μπροχ (κριτική) – Στα χνάρια ενός κόσμου που χάνεται

«Οι Υπνοβάτες» του Χέρμαν Μπροχ (κριτική) – Στα χνάρια ενός κόσμου που χάνεται

Για την τριλογία «Οι Υπνοβάτες» του Χέρμαν Μπροχ [Hermann Broch] (μτφρ. Σοφία Αυγερινού, εκδ. Έρμα). Στην κεντρική εικόνα, ο συγγραφέας Χέρμαν Μπροχ.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

Εάν δεχτούμε ότι είμαστε περιφερόμενες σκιές ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ο Πανελλήνιος Όμιλος Φίλων του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη διοργανώνει στις 27 Μαρτίου 2023 στο θέατρο ΚΥΔΩΝΙΑ στα Χανιά, ημερίδα με θέμα: Νοούμενα και υπονοούμενα στο θεατρικό έργο «Η Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Λούλας Αναγνωστάκη από τον Σπύρο Στάβερη.

...
«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Οι εκδόσεις Ψυχογιός διοργανώνουν συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία, με αφορμή το βιβλίο του Rodric Braithwaite «Μια Σύντομη Ιστορία της Ρωσίας», απόψε, Πέμπτη 23 Μαρτίου, στο βιβλιοπωλείο LIBER.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ