mandibula kentriki

Για το μυθιστόρημα της Mónica Ojeda «Mandíbula» (μτφρ. Ιφιγένεια Ντούμη, εκδ. Σκαρίφημα).

Του Διονύση Μαρίνου

Για να συνεννοηθούμε: όπου «Mandíbula» σκεφτείτε κοφτερά σαγόνια που κατασπαράζουν μαλακούς ιστούς. Μυτερά δόντια που πέφτουν σαν βελόνα σε τρυφερά δέρματα και τα στίζουν. Διαμελισμός στα όρια του κανιβαλισμού. Η Μόνικα Οχέδα στο ομώνυμο μυθιστόρημά της Mandíbula (μτφρ. Ιφιγένεια Ντούμη, εκδ. Σκαρίφημα) χρησιμοποιεί την έννοια της οδοντοστοιχίας (και των ξέφρενων έργων της) με την κυριολεκτική και τη μεταφορική έννοια.

Το εξώφυλλο του βιβλίου, στο οποίο ένας αποκρουστικός κροκόδειλος έχει ανοίξει την μπουκαπόρτα του στόματός του και ετοιμάζεται να αρπάξει τη λεία του (εν προκειμένω τα γράμματα), δεν είναι τυχαίο. Αν φανταστούμε, δε, πως ο κροκόδειλος είναι θηλυκός, τότε θα είμαστε ολότελα εντός του πνεύματος του βιβλίου. Η σκοτεινή θηλυκή πλευρά, αυτή η τόσο ανερμήνευτη και σπηλαιώδης, εδώ εμφανίζεται ως μια απέραντη λευκή περιοχή που αρχίζει να απλώνεται από τη στιγμή που το άδολο κορίτσι αρχίζει να ντύνεται με τη δορά της έφηβης και φτάνει στο σημείο της ολοκλήρωσής της όταν, πλέον, έχει γίνει ώριμη γυναίκα.

Δεν έχει σημασία να πούμε αν το μυθιστόρημα αφορά γυναίκες (όντως, μιλάει για γυναίκες) κι αν αυτό το περιβόητο «γυναικείο ζήτημα» περιορίζει τον ορίζοντα της θέασής του (δεν το κάνει).

Δεν έχει σημασία να πούμε αν το μυθιστόρημα αφορά γυναίκες (όντως, μιλάει για γυναίκες) κι αν αυτό το περιβόητο «γυναικείο ζήτημα» περιορίζει τον ορίζοντα της θέασής του (δεν το κάνει). Σημασία έχει να δούμε τη διαδικασία μέσα από την οποία, η Οχέδα (32χρονη συγγραφέας και ποιήτρια από το Εκουαδόρ) περνάει από τον ρεαλισμό στο υπερβατικό, από την ψυχανάλυση στο παραλήρημα και από τη λογοτεχνία που χρησιμοποιεί την έννοια του τρόμου –δίχως να ανήκει στη λογοτεχνία τρόμου– στην επιδραστικότητα της pop κουλτούρας. Αν μη τι άλλο, η μικτή τεχνική της έχει ενδιαφέρον.

Σχολείο υπό τη διεύθυνση του Opus Dei

Τυπικά έχουμε να κάνουμε με μια παρέα πλουσιοκόριτσων στην πρώιμη εφηβεία τους (γύρω στα 14), τα οποία φοιτούν στο δίγλωσσο ιδιωτικό σχολείο Δέλτα, High-School-for-Girls. Ένα σχολείο αρκετά αυστηρό, κατά τ’ άλλα, υπό τη διεύθυνση του σκοταδιστικού τάγματος Opus Dei της Καθολικής Εκκλησίας. Άκρως δεσμευτική συνθήκη για νεαρά κορίτσια που βράζει το αίμα τους και επιθυμούν σφόδρα να ανακαλύψουν τα όριά τους. Η Φερνάντα και η Ανελίσε είναι οι δύο βασικοί πόλοι της παρέας. Είναι κολλητές, σιαμαίες και η δική τους ταραγμένη ψυχοσύνθεση είναι που ορίζει και τους κανόνες που διέπουν όλη την παρέα. Αυτοί οι κανόνες, δε, γίνονται εξόχως ακραίοι όταν βρίσκουν ένα ακατοίκητο οίκημα όπου το μετατρέπουν σε άντρο για τις «σχοινοβασίες» τους.

Αυτό το απόκοσμο μέρος γίνεται ο λευκός τους οίκος. Εκεί συναντούν τον Λευκό Θεό τους, ένα δικό τους αποκύημα που συμπυκνώνει την ανοικειότητά τους προς την υποχρεωτική ευλάβεια ενός καλού θεού, δίνοντας τα σκήπτρα της πίστης τους σε έναν ανοικτίρμονα θεό όπου φέρνει τρόμο και πόνο. Τα κορίτσια επιδίδονται σε λογής ακραία ανδραγαθήματα. Θέτουν τα σώματά τους στην υπηρεσία του ξαφνικού φόβου. Πατούν κόκκινες περιοχές αν και οι ίδιες θεωρούν πως στο λευκό δωμάτιο συναντούν τη βαθύτερη ουσία της ύπαρξής τους.

Στην επικράτεια της εφηβείας

Η Οχέδα μάς λέει πως η εφηβεία είναι η απόλυτη λευκή περιοχή. Άσπιλη εξ αρχής, αθώα εκ προοιμίου, αλλά όπως συμβαίνει και με το λευκό χρώμα, εύκολα μπορεί να σπιλωθεί, να βρομιστεί, να μεταλλαχθεί σε κάτι βορβορώδες. Η Φερνάντα βλέπει από μικρή ψυχίατρο μήπως και καταφέρει να ξεπεράσει τις ενοχές της ότι εξαιτίας της πέθανε ο μικρός της αδελφός· μηδέποτε επιβεβαιωμένο. Η Ανελίσε βλέπει τον κόσμο μέσα από λέξεις. Η σχέση με τη μητέρα της είναι τυπική προς εχθρική. Βουτάει με το κεφάλι στις ακραίες καταστάσεις, έλκεται από τον φόβο όχι για να τον νικήσει, αλλά για να εισχωρήσει στην επικράτειά του. Λατρεύει τις ιστορίες τρόμου που διαβάζει στο διαδίκτυο (δίχως να παραγνωρίζει την αξία του Πόε ή του Λάβκραφτ) τα λεγόμενα creepypasta, αποπειράται να γράψει, και μάλιστα με επιτυχία, τις δικές της.

Η Φερνάντα βλέπει από μικρή ψυχίατρο μήπως και καταφέρει να ξεπεράσει τις ενοχές της ότι εξαιτίας της πέθανε ο μικρός της αδελφός· μηδέποτε επιβεβαιωμένο. Η Ανελίσε βλέπει τον κόσμο μέσα από λέξεις. Η σχέση με τη μητέρα της είναι τυπική προς εχθρική.

Τα κορίτσια ανταλλάσσουν οριακές εμπειρίες, παίζουν ακόμη και με την ιδέα του αφανισμού. Οι πειραματισμοί τους έχουν κάτι από σεξουαλική αναζήτηση, ζωώδη ευχαρίστηση, αταβιστική μανία και σκιαγράφηση της αυταξίας τους. Μόνο σ’ αυτό το λευκό σπίτι ζουν αληθινά, τις υπόλοιπες ώρες συμπεριφέρονται σαν γυμνασμένα στην ευπείθεια κορίτσια. Όταν θα φτάσουν στο σημείο να δαγκώνει η μια την άλλη, τότε το «παιχνίδι» θα αποκτήσει τον υπαρξιακό χαρακτήρα που θέλει να προσδώσει η Οχέδα. Κάθε μάνα τρώει το παιδί της, κάθε παιδί θέλει να καταφάει τη μητέρα του. Οι κροκόδειλοι προστατεύουν τα μικρά τους μέσα στα μεγάλα σαγόνια τους. Τα κορίτσια, ακόμη και οι κολλητές φίλες, κάποια στιγμή θα αλληλοφαγωθούν. Η Φερνάντα και η Ανελίσε όχι μόνο τσακώνονται στο τέλος, αλλά η μία ορμάει στην άλλη με εξωφρενική μανία. Τρώνε τις σάρκες τους κυριολεκτικά και μεταφορικά.

monica ojeda 

Η Mónica Ojeda (γεν. 1988) είναι πεζογράφος και ποιήτρια από το Εκουαδόρ. Τελείωσε τις σπουδές της στο πανεπιστήμιο του Γκουαγιακίλ και συνέχισε στη Βαρκελώνη και τη Μαδρίτη, όπου και ολοκληρώνει το διδακτορικό της. Έχει εκδώσει ποίηση, μυθιστορήματα και διηγήματα. Το 2017 ήταν στη λίστα «Bogota39», μια λίστα που ξεχώριζε τους σημαντικότερους νέους συγγραφείς της Λατινικής Αμερικής, κάτω των 39 χρόνων. Το Mandíbula ήταν μεταξύ των δέκα υποψηφίων μυθιστορημάτων για το βραβείο «Mario Vargas Llosa Biennial Novel Prize» για το 2018.

 

 

Σε δεύτερο επίπεδο η καινούργια δασκάλα Λογοτεχνίας των κοριτσιών, η μις Κλάρα, μια νέα τρομαγμένη γυναίκα που έχει υποστεί ακόμη και απαγωγή από μαθήτριές της σε προηγούμενο σχολείο που δίδασκε και εμμονική με τη μητέρα της (άλλο ένα αλληλοφάγωμα), βρίσκεται αντιμέτωπη μ’ αυτά τα κορίτσια σε μια τρομώδη κατάσταση εξουσίας και υποταγής. Σαφώς, ένα ακόμη αλληλοφάγωμα, καθώς η δασκάλα είναι μια δεύτερη μητέρα για το κάθε κορίτσι.

Αυτοεκπληρούμενη προφητεία

Σαν αυτοεκπληρούμενη προφητεία, σαν μέρος της πιο σκληρής μαθητείας, σαν στάδιο ολοκλήρωσης, η μις Κλάρα, παρακάμπτοντας όλους τους μύχιους φόβους της, αναλαμβάνει να μυήσει τη Φερνάντα στο σκοτεινό βασίλειο της λευκότητας των γυναικών (παράδοξο, αλλά αληθές). Την κρατάει όμηρο: δεμένη και φιμωμένη διότι μόνο έτσι θα μάθει πως ο φόβος έχει δέρμα, έχει ιστούς, έχει στόμα, ζητάει τροφή καθημερινά, ορέγεται θύματα. Κάθε θηλυκό στην πορεία της προς την ωριμότητα εισέρχεται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στην επικράτεια αυτού του φόβου. Ό,τι κόβεται, μασιέται, καταπίνεται, ξαναγεννιέται. Τα κορίτσια αντί να αφανιστούν αρχίζουν να λαμβάνουν τα σήματα του φύλου τους. Μαθαίνουν να αποδέχονται τη θηλυκότητά τους, να απεχθάνονται ότι σύντομα θα γίνουν γυναίκες, να αναπολούν τη χαμένη παιδική τους ηλικία.

Η Οχέδα δεν φοβάται να πέσει με τα μούτρα στην ψυχαναλυτική πλευρά των ηρωίδων της. Να λύσει και να δέσει τις ρεαλιστικές πτυχές της ιστορίας με αλλότροπους κόμπους. Θα αφήσει να «σέρνεται» στο πάτωμα των λέξεων ατόφιος ο φόβος. Σαν τον κροκόδειλο που βλέπει η Ανελίσε να περιφέρεται κοντά στο λημέρι τους. Παίζει με τις διαθέσεις του αναγνώστη, δεν του επιτρέπει να ησυχάσει. Έτσι που, τελικά, το θέμα να μην αφορά μόνο τις γυναίκες, αλλά και τους άντρες που ζουν, υφίστανται, αγαπούν ή εχθρεύονται αυτή τη λευκότητα των γυναικών της ζωής τους (μήπως κι αυτοί δεν έχουν μίαν αντίστοιχη;).

Αρκετά γόνιμες υπήρξαν οι λύσεις που έδωσε η μεταφράστρια Ιφιγένεια Ντούμη. Ειδικά σε σημεία που ο Έλληνας αναγνώστης δεν είναι εξοικειωμένος με πρόσωπα, καταστάσεις και γεγονότα του Εκουαδόρ.

* Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, η ποιητική συλλογή «Ποτέ πια εμείς» (εκδ. Μελάνι).


Mandíbula
Μόνικα Οχέδα
Μτφρ. Ιφιγένεια Ντούμη
Σκαρίφημα 2020
Σελ. 360, τιμή εκδότη €19,10 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

Για το μυθιστόρημα της Ζόρα Νιλ Χέρστον [Zora Neale Hurston] «Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Αίολος). Κεντρική εικόνα: © Jessica Felicio (Unsplash).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Εμφα...

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

Για το μυθιστόρημα του Γκύντερ Γκρας [Günter Grass 1927-2015] «Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» [μτφρ. Τούλα Σιέτη, εκδ. Πατάκη].

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Οι «κακές» γλώσσες λένε ότι ο Γερμανός συγγραφέας πήρε το Βραβείο Νόμπελ το 1999 μόνο και μ...

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

Για το μυθιστόρημα του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (Steve Sem-Sandberg) «Β.» (μτφρ. Γιώργος Μαθόπουλος, εκδ. Αλεξάνδρεια). Στην κεντρική εικόνα, σκηνή από τη βασισμένη στο θεατρικό έργο του Γκέοργκ Μπύχνερ ταινία «Woyzeck» (1979).

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Οι έξι συγγραφείς που επιλεχτήκαν από την κριτική επιτροπή «παρουσιάζουν έργα εντυπωσιακής δομής». Ανάμεσά τους βρίσκονται δύο πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι. Στη φωτογραφία, η υποψήφια Σάρα Μπερνστάιν [Sarah Bernstein].

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

Τέσσερις εκδόσεις για τη μελέτη, το σήμερα και το άλλοτε της Αθήνας. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Διονυσίας Αλεξιάδου, από το λεύκωμα των εκδόσεων Καπόν «Η Αθήνα στον καιρό της πανδημίας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

03 Σεπτεμβρίου 2023 ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ

23 σημαντικές εκδηλώσεις στο πλαίσιο του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως

Πρόγραμα σημαντικών εκδηλώσεων στην Κεντρική Σκηνή «Μελίνα Μερκούρη» στη διάρκεια όλων των ημερών του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως. Επιμέλεια: Book Press

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ