mandibula kentriki

Για το μυθιστόρημα της Mónica Ojeda «Mandíbula» (μτφρ. Ιφιγένεια Ντούμη, εκδ. Σκαρίφημα).

Του Διονύση Μαρίνου

Για να συνεννοηθούμε: όπου «Mandíbula» σκεφτείτε κοφτερά σαγόνια που κατασπαράζουν μαλακούς ιστούς. Μυτερά δόντια που πέφτουν σαν βελόνα σε τρυφερά δέρματα και τα στίζουν. Διαμελισμός στα όρια του κανιβαλισμού. Η Μόνικα Οχέδα στο ομώνυμο μυθιστόρημά της Mandíbula (μτφρ. Ιφιγένεια Ντούμη, εκδ. Σκαρίφημα) χρησιμοποιεί την έννοια της οδοντοστοιχίας (και των ξέφρενων έργων της) με την κυριολεκτική και τη μεταφορική έννοια.

Το εξώφυλλο του βιβλίου, στο οποίο ένας αποκρουστικός κροκόδειλος έχει ανοίξει την μπουκαπόρτα του στόματός του και ετοιμάζεται να αρπάξει τη λεία του (εν προκειμένω τα γράμματα), δεν είναι τυχαίο. Αν φανταστούμε, δε, πως ο κροκόδειλος είναι θηλυκός, τότε θα είμαστε ολότελα εντός του πνεύματος του βιβλίου. Η σκοτεινή θηλυκή πλευρά, αυτή η τόσο ανερμήνευτη και σπηλαιώδης, εδώ εμφανίζεται ως μια απέραντη λευκή περιοχή που αρχίζει να απλώνεται από τη στιγμή που το άδολο κορίτσι αρχίζει να ντύνεται με τη δορά της έφηβης και φτάνει στο σημείο της ολοκλήρωσής της όταν, πλέον, έχει γίνει ώριμη γυναίκα.

Δεν έχει σημασία να πούμε αν το μυθιστόρημα αφορά γυναίκες (όντως, μιλάει για γυναίκες) κι αν αυτό το περιβόητο «γυναικείο ζήτημα» περιορίζει τον ορίζοντα της θέασής του (δεν το κάνει).

Δεν έχει σημασία να πούμε αν το μυθιστόρημα αφορά γυναίκες (όντως, μιλάει για γυναίκες) κι αν αυτό το περιβόητο «γυναικείο ζήτημα» περιορίζει τον ορίζοντα της θέασής του (δεν το κάνει). Σημασία έχει να δούμε τη διαδικασία μέσα από την οποία, η Οχέδα (32χρονη συγγραφέας και ποιήτρια από το Εκουαδόρ) περνάει από τον ρεαλισμό στο υπερβατικό, από την ψυχανάλυση στο παραλήρημα και από τη λογοτεχνία που χρησιμοποιεί την έννοια του τρόμου –δίχως να ανήκει στη λογοτεχνία τρόμου– στην επιδραστικότητα της pop κουλτούρας. Αν μη τι άλλο, η μικτή τεχνική της έχει ενδιαφέρον.

Σχολείο υπό τη διεύθυνση του Opus Dei

Τυπικά έχουμε να κάνουμε με μια παρέα πλουσιοκόριτσων στην πρώιμη εφηβεία τους (γύρω στα 14), τα οποία φοιτούν στο δίγλωσσο ιδιωτικό σχολείο Δέλτα, High-School-for-Girls. Ένα σχολείο αρκετά αυστηρό, κατά τ’ άλλα, υπό τη διεύθυνση του σκοταδιστικού τάγματος Opus Dei της Καθολικής Εκκλησίας. Άκρως δεσμευτική συνθήκη για νεαρά κορίτσια που βράζει το αίμα τους και επιθυμούν σφόδρα να ανακαλύψουν τα όριά τους. Η Φερνάντα και η Ανελίσε είναι οι δύο βασικοί πόλοι της παρέας. Είναι κολλητές, σιαμαίες και η δική τους ταραγμένη ψυχοσύνθεση είναι που ορίζει και τους κανόνες που διέπουν όλη την παρέα. Αυτοί οι κανόνες, δε, γίνονται εξόχως ακραίοι όταν βρίσκουν ένα ακατοίκητο οίκημα όπου το μετατρέπουν σε άντρο για τις «σχοινοβασίες» τους.

Αυτό το απόκοσμο μέρος γίνεται ο λευκός τους οίκος. Εκεί συναντούν τον Λευκό Θεό τους, ένα δικό τους αποκύημα που συμπυκνώνει την ανοικειότητά τους προς την υποχρεωτική ευλάβεια ενός καλού θεού, δίνοντας τα σκήπτρα της πίστης τους σε έναν ανοικτίρμονα θεό όπου φέρνει τρόμο και πόνο. Τα κορίτσια επιδίδονται σε λογής ακραία ανδραγαθήματα. Θέτουν τα σώματά τους στην υπηρεσία του ξαφνικού φόβου. Πατούν κόκκινες περιοχές αν και οι ίδιες θεωρούν πως στο λευκό δωμάτιο συναντούν τη βαθύτερη ουσία της ύπαρξής τους.

Στην επικράτεια της εφηβείας

Η Οχέδα μάς λέει πως η εφηβεία είναι η απόλυτη λευκή περιοχή. Άσπιλη εξ αρχής, αθώα εκ προοιμίου, αλλά όπως συμβαίνει και με το λευκό χρώμα, εύκολα μπορεί να σπιλωθεί, να βρομιστεί, να μεταλλαχθεί σε κάτι βορβορώδες. Η Φερνάντα βλέπει από μικρή ψυχίατρο μήπως και καταφέρει να ξεπεράσει τις ενοχές της ότι εξαιτίας της πέθανε ο μικρός της αδελφός· μηδέποτε επιβεβαιωμένο. Η Ανελίσε βλέπει τον κόσμο μέσα από λέξεις. Η σχέση με τη μητέρα της είναι τυπική προς εχθρική. Βουτάει με το κεφάλι στις ακραίες καταστάσεις, έλκεται από τον φόβο όχι για να τον νικήσει, αλλά για να εισχωρήσει στην επικράτειά του. Λατρεύει τις ιστορίες τρόμου που διαβάζει στο διαδίκτυο (δίχως να παραγνωρίζει την αξία του Πόε ή του Λάβκραφτ) τα λεγόμενα creepypasta, αποπειράται να γράψει, και μάλιστα με επιτυχία, τις δικές της.

Η Φερνάντα βλέπει από μικρή ψυχίατρο μήπως και καταφέρει να ξεπεράσει τις ενοχές της ότι εξαιτίας της πέθανε ο μικρός της αδελφός· μηδέποτε επιβεβαιωμένο. Η Ανελίσε βλέπει τον κόσμο μέσα από λέξεις. Η σχέση με τη μητέρα της είναι τυπική προς εχθρική.

Τα κορίτσια ανταλλάσσουν οριακές εμπειρίες, παίζουν ακόμη και με την ιδέα του αφανισμού. Οι πειραματισμοί τους έχουν κάτι από σεξουαλική αναζήτηση, ζωώδη ευχαρίστηση, αταβιστική μανία και σκιαγράφηση της αυταξίας τους. Μόνο σ’ αυτό το λευκό σπίτι ζουν αληθινά, τις υπόλοιπες ώρες συμπεριφέρονται σαν γυμνασμένα στην ευπείθεια κορίτσια. Όταν θα φτάσουν στο σημείο να δαγκώνει η μια την άλλη, τότε το «παιχνίδι» θα αποκτήσει τον υπαρξιακό χαρακτήρα που θέλει να προσδώσει η Οχέδα. Κάθε μάνα τρώει το παιδί της, κάθε παιδί θέλει να καταφάει τη μητέρα του. Οι κροκόδειλοι προστατεύουν τα μικρά τους μέσα στα μεγάλα σαγόνια τους. Τα κορίτσια, ακόμη και οι κολλητές φίλες, κάποια στιγμή θα αλληλοφαγωθούν. Η Φερνάντα και η Ανελίσε όχι μόνο τσακώνονται στο τέλος, αλλά η μία ορμάει στην άλλη με εξωφρενική μανία. Τρώνε τις σάρκες τους κυριολεκτικά και μεταφορικά.

monica ojeda 

Η Mónica Ojeda (γεν. 1988) είναι πεζογράφος και ποιήτρια από το Εκουαδόρ. Τελείωσε τις σπουδές της στο πανεπιστήμιο του Γκουαγιακίλ και συνέχισε στη Βαρκελώνη και τη Μαδρίτη, όπου και ολοκληρώνει το διδακτορικό της. Έχει εκδώσει ποίηση, μυθιστορήματα και διηγήματα. Το 2017 ήταν στη λίστα «Bogota39», μια λίστα που ξεχώριζε τους σημαντικότερους νέους συγγραφείς της Λατινικής Αμερικής, κάτω των 39 χρόνων. Το Mandíbula ήταν μεταξύ των δέκα υποψηφίων μυθιστορημάτων για το βραβείο «Mario Vargas Llosa Biennial Novel Prize» για το 2018.

 

 

Σε δεύτερο επίπεδο η καινούργια δασκάλα Λογοτεχνίας των κοριτσιών, η μις Κλάρα, μια νέα τρομαγμένη γυναίκα που έχει υποστεί ακόμη και απαγωγή από μαθήτριές της σε προηγούμενο σχολείο που δίδασκε και εμμονική με τη μητέρα της (άλλο ένα αλληλοφάγωμα), βρίσκεται αντιμέτωπη μ’ αυτά τα κορίτσια σε μια τρομώδη κατάσταση εξουσίας και υποταγής. Σαφώς, ένα ακόμη αλληλοφάγωμα, καθώς η δασκάλα είναι μια δεύτερη μητέρα για το κάθε κορίτσι.

Αυτοεκπληρούμενη προφητεία

Σαν αυτοεκπληρούμενη προφητεία, σαν μέρος της πιο σκληρής μαθητείας, σαν στάδιο ολοκλήρωσης, η μις Κλάρα, παρακάμπτοντας όλους τους μύχιους φόβους της, αναλαμβάνει να μυήσει τη Φερνάντα στο σκοτεινό βασίλειο της λευκότητας των γυναικών (παράδοξο, αλλά αληθές). Την κρατάει όμηρο: δεμένη και φιμωμένη διότι μόνο έτσι θα μάθει πως ο φόβος έχει δέρμα, έχει ιστούς, έχει στόμα, ζητάει τροφή καθημερινά, ορέγεται θύματα. Κάθε θηλυκό στην πορεία της προς την ωριμότητα εισέρχεται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στην επικράτεια αυτού του φόβου. Ό,τι κόβεται, μασιέται, καταπίνεται, ξαναγεννιέται. Τα κορίτσια αντί να αφανιστούν αρχίζουν να λαμβάνουν τα σήματα του φύλου τους. Μαθαίνουν να αποδέχονται τη θηλυκότητά τους, να απεχθάνονται ότι σύντομα θα γίνουν γυναίκες, να αναπολούν τη χαμένη παιδική τους ηλικία.

Η Οχέδα δεν φοβάται να πέσει με τα μούτρα στην ψυχαναλυτική πλευρά των ηρωίδων της. Να λύσει και να δέσει τις ρεαλιστικές πτυχές της ιστορίας με αλλότροπους κόμπους. Θα αφήσει να «σέρνεται» στο πάτωμα των λέξεων ατόφιος ο φόβος. Σαν τον κροκόδειλο που βλέπει η Ανελίσε να περιφέρεται κοντά στο λημέρι τους. Παίζει με τις διαθέσεις του αναγνώστη, δεν του επιτρέπει να ησυχάσει. Έτσι που, τελικά, το θέμα να μην αφορά μόνο τις γυναίκες, αλλά και τους άντρες που ζουν, υφίστανται, αγαπούν ή εχθρεύονται αυτή τη λευκότητα των γυναικών της ζωής τους (μήπως κι αυτοί δεν έχουν μίαν αντίστοιχη;).

Αρκετά γόνιμες υπήρξαν οι λύσεις που έδωσε η μεταφράστρια Ιφιγένεια Ντούμη. Ειδικά σε σημεία που ο Έλληνας αναγνώστης δεν είναι εξοικειωμένος με πρόσωπα, καταστάσεις και γεγονότα του Εκουαδόρ.

* Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, η ποιητική συλλογή «Ποτέ πια εμείς» (εκδ. Μελάνι).


Mandíbula
Μόνικα Οχέδα
Μτφρ. Ιφιγένεια Ντούμη
Σκαρίφημα 2020
Σελ. 360, τιμή εκδότη €19,10 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

Για το βιβλίο της Μπέρναρντιν Εβαρίστο [Bernardine Evaristo] «Ξανθές ρίζες» (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: η συγγραφέας Μπέρναρντιν Εβαρίστο.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Οι Ξανθές ρίζες της β...

«Πάγος» της Άννα Καβάν (κριτική) – Ανώνυμοι ήρωες σε ανώνυμους τόπους

«Πάγος» της Άννα Καβάν (κριτική) – Ανώνυμοι ήρωες σε ανώνυμους τόπους

Για το μυθιστόρημα της Άννα Καβάν [Anna Kavan] «Πάγος» (μτφρ. Λευτέρης Καλοσπύρος, εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: Η Anna Kavan από τον Walker Evans © Metropolitan Museum of Art.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

«Οι Υπνοβάτες» του Χέρμαν Μπροχ (κριτική) – Στα χνάρια ενός κόσμου που χάνεται

«Οι Υπνοβάτες» του Χέρμαν Μπροχ (κριτική) – Στα χνάρια ενός κόσμου που χάνεται

Για την τριλογία «Οι Υπνοβάτες» του Χέρμαν Μπροχ [Hermann Broch] (μτφρ. Σοφία Αυγερινού, εκδ. Έρμα). Στην κεντρική εικόνα, ο συγγραφέας Χέρμαν Μπροχ.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

Εάν δεχτούμε ότι είμαστε περιφερόμενες σκιές ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ο Πανελλήνιος Όμιλος Φίλων του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη διοργανώνει στις 27 Μαρτίου 2023 στο θέατρο ΚΥΔΩΝΙΑ στα Χανιά, ημερίδα με θέμα: Νοούμενα και υπονοούμενα στο θεατρικό έργο «Η Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Λούλας Αναγνωστάκη από τον Σπύρο Στάβερη.

...
«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Οι εκδόσεις Ψυχογιός διοργανώνουν συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία, με αφορμή το βιβλίο του Rodric Braithwaite «Μια Σύντομη Ιστορία της Ρωσίας», απόψε, Πέμπτη 23 Μαρτίου, στο βιβλιοπωλείο LIBER.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ