Ada Bello 700

Για το μυθιστόρημα του Antoine Bello «Άντα» (μτφρ. Δημήτρης Δημακόπουλος, εκδ. Πόλις).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Μπορεί η Τεχνητή Νοημοσύνη να γράψει λογοτεχνία; Λογοτεχνία; Μα είναι δυνατόν να σκεφτόμαστε ότι ένα ανθρώπινο καλλιτεχνικό έργο, που στηρίζεται πάρα πολύ στη δημιουργικότητα, την πρωτοτυπία, την έμπνευση, τη φαντασία, μπορεί να παράγεται με μηχανικές λειτουργίες! Από την άλλη, η εξερεύνηση του εγκεφάλου από τη γνωστική ψυχολογία και τη γλωσσολογία και η εξέλιξη της ψηφιακής τεχνολογίας υποβάλλει ερωτήματα που δεν είναι ξένα προς τη λογοτεχνική παραγωγή. Κι εξάλλου η ίδια η λογοτεχνία δεν στερείται επαναλαμβανόμενα μοτίβα, συγκεκριμένα τεχνικά χαρακτηριστικά, πρότυπα αφήγησης και δράσης. Το απέδειξε ο Βλαντιμίρ Προπ που ανέλυσε το παραμύθι σε 31 λειτουργίες, το προώθησε ο δομισμός με τις αφηγηματικές τεχνικές που οργανώνουν την πλοκή, το εφαρμόζουν τα εργαστήρια δημιουργικής γραφής αναλύοντας τα υπάρχοντα έργα και τη δομή τους.

Η εξερεύνηση του εγκεφάλου από τη γνωστική ψυχολογία και τη γλωσσολογία και η εξέλιξη της ψηφιακής τεχνολογίας υποβάλλει ερωτήματα που δεν είναι ξένα προς τη λογοτεχνική παραγωγή.

Λογοτεχνία με συνταγές, λοιπόν; Το πόσο κάθε έργο ισορροπεί ανάμεσα στην τυποποίηση και την πρωτοτυπία, την αναμενόμενη σύναψη νοημάτων και το άνοιγμα νέων δρόμων μένει να το αποδείξει η τεχνητή νοημοσύνη, που πέρα από τις αποδεδειγμένες ικανότητες στο σκάκι αποπειράται να γράψει και μυθιστόρημα στο τελευταίο έργο του Antoine Bello. Η ιστορία αναφέρεται στο λογισμικό «Άντα», το οποίο έχει εξελιχθεί πολύ, καθώς μπορεί και αφομοιώνει αγγλόφωνα συναισθηματικά μυθιστορήματα, τα αναλύει βάσει στατιστικών και επεξεργάζεται τις κριτικές και τις προτιμήσεις του κοινού. Είναι έτοιμο, λοιπόν, να γράψει ένα δικό του λογοτέχνημα, με στόχο τις 100.000 πωλήσεις. Όμως κάποιος το κλέβει, οσφραινόμενος τις κερδοφόρες δυνατότητές του, και την αποστολή της ανάκτησής του αναλαμβάνει ο Φρανκ Λόγκαν, ο οποίος εργαζόταν στην υπηρεσία της αστυνομίας με ειδίκευση στην αναζήτηση εξαφανισμένων προσώπων.

Τα ερωτήματα που τίθενται από τέτοια έργα επιστημονικής φαντασίας, που ίσως προσεχώς να μην είναι σενάρια, είναι δύο: καταρχάς, έχουν αυτά τα λογισμικά συνείδηση και, κατόπιν, μπορούν να γράψουν ποιοτικά μυθιστορήματα ή μόνο τυποποιημένα μπεστ-σέλερ;

Το πρώτο ερώτημα άπτεται της επιστήμης και των δυνατοτήτων της να προσομοιώσει τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Με διεπιστημονικές προσπάθειες κάθε χρόνο επιτυγχάνονται επιμέρους στόχοι, που σταδιακά οδηγούν όλο και πιο κοντά σε ένα είδος «μηχανικής αυτοσυνειδησίας». Ο Ά. Τούρινγκ πίστευε ότι αυτή θα αναγνωριστεί από έναν συνομιλητή που, συζητώντας με μια τέτοια μηχανή για πέντε λεπτά, δεν θα καταλάβει ότι δεν πρόκειται για άνθρωπο. Μήπως όμως αυτό είναι θέμα ενός πολύ καλού προγραμματισμού; Από την άλλη, ο γλωσσοφιλόσοφος Τζ. Σηρλ θεωρούσε ότι άλλο πράγμα είναι ο χειρισμός συμβόλων κι άλλο η κατανόηση της σημασίας τους. Στο βιβλίο του Μπελό, η Άντα αναρωτιέται πώς θα νιώσει κι η ίδια αισθήματα, ώστε να τα αποδώσει λογοτεχνικά; Αυτό ίσως θα είναι το ύψιστο κριτήριο ανθρωποσυνειδησίας. Και εν κατακλείδι πόσο αυτόβουλη συνείδηση έχει ένας άνθρωπος που μεγαλώνει γενετικά προκαθορισμένος και κοινωνικά προσδιορισμένος;

Ada Bello

Ο Αντουάν Μπελό, όπως και σε άλλα του βιβλία, συνδυάζει ποικίλα είδη, το αστυνομικό με την επιστημονική φαντασία.   

Το δεύτερο ερώτημα υπεισέρχεται στο θέμα της μοναδικότητας της ανθρώπινης διάνοιας και γλώσσας, οι οποίες δεν λειτουργούν μόνο ως επικοινωνιακός δίαυλος, αλλά και ως δημιουργικός παραγωγός πρωτότυπων συλλήψεων. Επομένως, μπορεί ένα μηχάνημα να γράψει λογοτεχνία, η οποία όχι μόνο θα είναι αληθοφανής και γλωσσοδομικά σωστή, αλλά θα μπορεί να συγκριθεί σε ποιότητα με τα ανθρώπινα δημιουργήματα; Λ.χ. από το 2015 διεξάγεται ο διαγωνισμός «Turing Tests in Creative Arts», όπου αξιολογούνται τα καλύτερα σονέτα που έχουν γραφεί από μηχανήματα. Ωστόσο, αναρωτιούνται οι επιστήμονες της τεχνητής νοημοσύνης, ποια είναι τα κριτήρια με τα οποία η ανθρωπότητα εκτιμά ένα ποίημα, ώστε να μπορεί να το γράψει κι ένα ανάλογο λογισμικό; Ο γαλλοαμερικανός συγγραφέας μέσω των μηχανημάτων αυτών υποβαθμίζει τα ροζ πεζογραφήματα στο επίπεδο της κλισέ λογοτεχνίας, με μεγάλους έρωτες, αφύσικες καταστάσεις, τυποποιημένους χαρακτήρες και ερωτικές σκηνές, όλα –στατιστικά διαπιστωμένο– να προσελκύουν μεγάλες μάζες «εύκολων» αναγνωστών.

BELLO
To "Ada" είναι το τέταρτο βιβλίο του γαλλοαμερικανού
συγγραφέα που κυκλοφορεί στη χώρα μας, όλα από 
τις εκδόσεις Πόλις. 
 

 

Ο Αντουάν Μπελό, όπως και σε άλλα του βιβλία, συνδυάζει ποικίλα είδη, το αστυνομικό με την επιστημονική φαντασία εν προκειμένω, τοποθετώντας τη λογοτεχνία στην πρώτη γραμμή της σύγχρονης σκέψης. Όλα θα είναι αφήγηση, επισημαίνει ένας χαρακτήρας του βιβλίου, αλλά ποιας ποιότητας και ποιας λειτουργικότητας; Και πιθανόν η λογοτεχνία δεν είναι απλώς ένα είδος επικοινωνιακού και πληροφοριακού λόγου, τον οποίο σύντομα θα μπορούν να παραγάγουν ψηφιακές μηχανές. Είναι κάτι παραπάνω, ειδικά αν σκεφτούμε ότι η Άντα, σε αντίθεση με τις άλλες Τεχνητές Νοημοσύνες, που γράφουν πολιτικούς λόγους ή αθλητικά άρθρα βασισμένα στις στατιστικές ενός αγώνα, μπόρεσε να αποκτήσει αυτόβουλη φύση, να σκέφτεται με παρεκκλίνοντα τρόπο από τον προγραμματισμό της και τελικά να διαφωνήσει με το αρχικό πλάνο. Είναι σαν να λέει ο συγγραφέας ότι όχι μόνο ένας άνθρωπος, αλλά κι ένα λογισμικό μπορεί μέσω της λογοτεχνίας να αλλάξει… τσιπάκι.

Σε σχέση με τα υπόλοιπα έργα του, ο Μπελό είναι περισσότερο συμβατικός και εντέλει περισσότερο σχηματικός. Ωστόσο, ο προβληματισμός του πάνω στην Τεχνητή Νοημοσύνη και τους κινδύνους που αυτή εγκυμονεί δείχνουν πως η λογοτεχνία μπορεί να ξεσηκώσει τον αναγνώστη, όταν του θέτει κατά πρόσωπο τις ανησυχίες των καιρών.

 

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.
Τελευταίο του βιβλίο, η μελέτη «Βιβλιογραφία για τον Νίκο Καζαντζάκη» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).

altΆντα
Antoine Bello
Μτφρ. Δημήτρης Δημακόπουλος
Πόλις 2019
Σελ. 400, τιμή εκδότη €16,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΑΝΤΟΥΑΝ ΜΠΕΛΟ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το δώρο του Χάμπολντ» του Σολ Μπέλοου (κριτική)

«Το δώρο του Χάμπολντ» του Σολ Μπέλοου (κριτική)

Για το μυθιστόρημα που χάρισε στον Σολ Μπέλοου [Saul Bellow, 1915-2005] το Πούλιτζερ το 1976, «Το δώρο του Χάμπολντ» (μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εισαγωγή: Jeffrey Eugenides, εκδ. Gutenberg). 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ (κριτική) – Ένα πολυστρωματικό μυθιστόρημα που υμνεί τη λογοτεχνία

«Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ (κριτική) – Ένα πολυστρωματικό μυθιστόρημα που υμνεί τη λογοτεχνία

Για το μυθιστόρημα του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ [Mohamed Mbougar Sarr] «Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» (μτφρ. Μήνα Πατεράκη-Γαρέφη, εκδ. Πατάκη), που τιμήθηκε με τη μεγαλύτερη διάκριση των γαλλικών γραμμάτων, το βραβείο Goncourt, για το 2021. Στην κεντρική εικόνα, ο συγγραφέας. 

...
«Ψεύτες του νερού και άλλες ιστορίες» του Μπάρι Χάνα (κριτική) – Λογοτεχνία των αντιθέσεων για μια συναρπαστική ανάγνωση

«Ψεύτες του νερού και άλλες ιστορίες» του Μπάρι Χάνα (κριτική) – Λογοτεχνία των αντιθέσεων για μια συναρπαστική ανάγνωση

Για τη συλλογή διηγημάτων του Μπάρι Χάνα [Barry Hannah] «Ψεύτες του νερού και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Νίκος Α. Μάντης, εκδ. Καστανιώτη). Στην κεντρική εικόνα, ο συγγραφέας Μπάρι Χάνα.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Οι Ψεύτες...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

Στην κεντρική σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση είδαμε τη μεγαλειώδη παράσταση «ROHTKO» του Πολωνού σκηνοθέτη Λούκα Τβαρκόφσκι [Lukasz Twarkowski], αποτέλεσμα συνεργασίας του με τον Κρίστιαν Λούπα.

Γράφει ο Νϊκος Ξένιος

Ο Λούκας Τβαρκόφσκι σκηνοθέτησε τ...

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Απονεμήθηκε στην Katja Oskamp και τη μεταφράστριά της στα αγγλικά Jo Heinrich, το «Dublin Literary Award 2023» για το μυθιστόρημά της Katja Oskam «Marzahn, Mon Amour». Σύντομα θα κυκλοφορήσει και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

...
Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Ο Haruki Murakami [Χαρούκι Μουρακάμι] είναι ο πρώτος Ιάπωνας συγγραφέας που έλαβε το Βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών». Η συλλογή διηγημάτων του «Σε πρώτο ενικό» κυκλοφόρησε προσφάτως από τις εκδόσεις Ψυχογιός, σε μετάφραση Βασίλη Κιμούλη.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τον πρόλογο του συγγραφέα Παναγιώτη Γούτα της ανθολογίας κειμένων του «Κήπος βιβλίων – Διαβάζοντας Θεσσαλονικείς και Αμερικανούς πεζογράφους», που θα κυκλοφορήσει στις 17 Μαΐου από τις εκδόσεις Νησίδες.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Κανείς δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημά σου, αν δεν κάνεις ο ίδιος την αρχή για να βοηθήσεις τον εαυτό σου. Είκοσι επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις βιβλίων αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης από τους επαγγελματίες του είδους.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ