Ada Bello 700

Για το μυθιστόρημα του Antoine Bello «Άντα» (μτφρ. Δημήτρης Δημακόπουλος, εκδ. Πόλις).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Μπορεί η Τεχνητή Νοημοσύνη να γράψει λογοτεχνία; Λογοτεχνία; Μα είναι δυνατόν να σκεφτόμαστε ότι ένα ανθρώπινο καλλιτεχνικό έργο, που στηρίζεται πάρα πολύ στη δημιουργικότητα, την πρωτοτυπία, την έμπνευση, τη φαντασία, μπορεί να παράγεται με μηχανικές λειτουργίες! Από την άλλη, η εξερεύνηση του εγκεφάλου από τη γνωστική ψυχολογία και τη γλωσσολογία και η εξέλιξη της ψηφιακής τεχνολογίας υποβάλλει ερωτήματα που δεν είναι ξένα προς τη λογοτεχνική παραγωγή. Κι εξάλλου η ίδια η λογοτεχνία δεν στερείται επαναλαμβανόμενα μοτίβα, συγκεκριμένα τεχνικά χαρακτηριστικά, πρότυπα αφήγησης και δράσης. Το απέδειξε ο Βλαντιμίρ Προπ που ανέλυσε το παραμύθι σε 31 λειτουργίες, το προώθησε ο δομισμός με τις αφηγηματικές τεχνικές που οργανώνουν την πλοκή, το εφαρμόζουν τα εργαστήρια δημιουργικής γραφής αναλύοντας τα υπάρχοντα έργα και τη δομή τους.

Η εξερεύνηση του εγκεφάλου από τη γνωστική ψυχολογία και τη γλωσσολογία και η εξέλιξη της ψηφιακής τεχνολογίας υποβάλλει ερωτήματα που δεν είναι ξένα προς τη λογοτεχνική παραγωγή.

Λογοτεχνία με συνταγές, λοιπόν; Το πόσο κάθε έργο ισορροπεί ανάμεσα στην τυποποίηση και την πρωτοτυπία, την αναμενόμενη σύναψη νοημάτων και το άνοιγμα νέων δρόμων μένει να το αποδείξει η τεχνητή νοημοσύνη, που πέρα από τις αποδεδειγμένες ικανότητες στο σκάκι αποπειράται να γράψει και μυθιστόρημα στο τελευταίο έργο του Antoine Bello. Η ιστορία αναφέρεται στο λογισμικό «Άντα», το οποίο έχει εξελιχθεί πολύ, καθώς μπορεί και αφομοιώνει αγγλόφωνα συναισθηματικά μυθιστορήματα, τα αναλύει βάσει στατιστικών και επεξεργάζεται τις κριτικές και τις προτιμήσεις του κοινού. Είναι έτοιμο, λοιπόν, να γράψει ένα δικό του λογοτέχνημα, με στόχο τις 100.000 πωλήσεις. Όμως κάποιος το κλέβει, οσφραινόμενος τις κερδοφόρες δυνατότητές του, και την αποστολή της ανάκτησής του αναλαμβάνει ο Φρανκ Λόγκαν, ο οποίος εργαζόταν στην υπηρεσία της αστυνομίας με ειδίκευση στην αναζήτηση εξαφανισμένων προσώπων.

Τα ερωτήματα που τίθενται από τέτοια έργα επιστημονικής φαντασίας, που ίσως προσεχώς να μην είναι σενάρια, είναι δύο: καταρχάς, έχουν αυτά τα λογισμικά συνείδηση και, κατόπιν, μπορούν να γράψουν ποιοτικά μυθιστορήματα ή μόνο τυποποιημένα μπεστ-σέλερ;

Το πρώτο ερώτημα άπτεται της επιστήμης και των δυνατοτήτων της να προσομοιώσει τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Με διεπιστημονικές προσπάθειες κάθε χρόνο επιτυγχάνονται επιμέρους στόχοι, που σταδιακά οδηγούν όλο και πιο κοντά σε ένα είδος «μηχανικής αυτοσυνειδησίας». Ο Ά. Τούρινγκ πίστευε ότι αυτή θα αναγνωριστεί από έναν συνομιλητή που, συζητώντας με μια τέτοια μηχανή για πέντε λεπτά, δεν θα καταλάβει ότι δεν πρόκειται για άνθρωπο. Μήπως όμως αυτό είναι θέμα ενός πολύ καλού προγραμματισμού; Από την άλλη, ο γλωσσοφιλόσοφος Τζ. Σηρλ θεωρούσε ότι άλλο πράγμα είναι ο χειρισμός συμβόλων κι άλλο η κατανόηση της σημασίας τους. Στο βιβλίο του Μπελό, η Άντα αναρωτιέται πώς θα νιώσει κι η ίδια αισθήματα, ώστε να τα αποδώσει λογοτεχνικά; Αυτό ίσως θα είναι το ύψιστο κριτήριο ανθρωποσυνειδησίας. Και εν κατακλείδι πόσο αυτόβουλη συνείδηση έχει ένας άνθρωπος που μεγαλώνει γενετικά προκαθορισμένος και κοινωνικά προσδιορισμένος;

Ada Bello

Ο Αντουάν Μπελό, όπως και σε άλλα του βιβλία, συνδυάζει ποικίλα είδη, το αστυνομικό με την επιστημονική φαντασία.   

Το δεύτερο ερώτημα υπεισέρχεται στο θέμα της μοναδικότητας της ανθρώπινης διάνοιας και γλώσσας, οι οποίες δεν λειτουργούν μόνο ως επικοινωνιακός δίαυλος, αλλά και ως δημιουργικός παραγωγός πρωτότυπων συλλήψεων. Επομένως, μπορεί ένα μηχάνημα να γράψει λογοτεχνία, η οποία όχι μόνο θα είναι αληθοφανής και γλωσσοδομικά σωστή, αλλά θα μπορεί να συγκριθεί σε ποιότητα με τα ανθρώπινα δημιουργήματα; Λ.χ. από το 2015 διεξάγεται ο διαγωνισμός «Turing Tests in Creative Arts», όπου αξιολογούνται τα καλύτερα σονέτα που έχουν γραφεί από μηχανήματα. Ωστόσο, αναρωτιούνται οι επιστήμονες της τεχνητής νοημοσύνης, ποια είναι τα κριτήρια με τα οποία η ανθρωπότητα εκτιμά ένα ποίημα, ώστε να μπορεί να το γράψει κι ένα ανάλογο λογισμικό; Ο γαλλοαμερικανός συγγραφέας μέσω των μηχανημάτων αυτών υποβαθμίζει τα ροζ πεζογραφήματα στο επίπεδο της κλισέ λογοτεχνίας, με μεγάλους έρωτες, αφύσικες καταστάσεις, τυποποιημένους χαρακτήρες και ερωτικές σκηνές, όλα –στατιστικά διαπιστωμένο– να προσελκύουν μεγάλες μάζες «εύκολων» αναγνωστών.

BELLO
To "Ada" είναι το τέταρτο βιβλίο του γαλλοαμερικανού
συγγραφέα που κυκλοφορεί στη χώρα μας, όλα από 
τις εκδόσεις Πόλις. 
 

 

Ο Αντουάν Μπελό, όπως και σε άλλα του βιβλία, συνδυάζει ποικίλα είδη, το αστυνομικό με την επιστημονική φαντασία εν προκειμένω, τοποθετώντας τη λογοτεχνία στην πρώτη γραμμή της σύγχρονης σκέψης. Όλα θα είναι αφήγηση, επισημαίνει ένας χαρακτήρας του βιβλίου, αλλά ποιας ποιότητας και ποιας λειτουργικότητας; Και πιθανόν η λογοτεχνία δεν είναι απλώς ένα είδος επικοινωνιακού και πληροφοριακού λόγου, τον οποίο σύντομα θα μπορούν να παραγάγουν ψηφιακές μηχανές. Είναι κάτι παραπάνω, ειδικά αν σκεφτούμε ότι η Άντα, σε αντίθεση με τις άλλες Τεχνητές Νοημοσύνες, που γράφουν πολιτικούς λόγους ή αθλητικά άρθρα βασισμένα στις στατιστικές ενός αγώνα, μπόρεσε να αποκτήσει αυτόβουλη φύση, να σκέφτεται με παρεκκλίνοντα τρόπο από τον προγραμματισμό της και τελικά να διαφωνήσει με το αρχικό πλάνο. Είναι σαν να λέει ο συγγραφέας ότι όχι μόνο ένας άνθρωπος, αλλά κι ένα λογισμικό μπορεί μέσω της λογοτεχνίας να αλλάξει… τσιπάκι.

Σε σχέση με τα υπόλοιπα έργα του, ο Μπελό είναι περισσότερο συμβατικός και εντέλει περισσότερο σχηματικός. Ωστόσο, ο προβληματισμός του πάνω στην Τεχνητή Νοημοσύνη και τους κινδύνους που αυτή εγκυμονεί δείχνουν πως η λογοτεχνία μπορεί να ξεσηκώσει τον αναγνώστη, όταν του θέτει κατά πρόσωπο τις ανησυχίες των καιρών.

 

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.
Τελευταίο του βιβλίο, η μελέτη «Βιβλιογραφία για τον Νίκο Καζαντζάκη» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).

altΆντα
Antoine Bello
Μτφρ. Δημήτρης Δημακόπουλος
Πόλις 2019
Σελ. 400, τιμή εκδότη €16,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΑΝΤΟΥΑΝ ΜΠΕΛΟ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Οι χαμένες μας καρδιές» της Σελέστ Ινγκ – Μια δυστοπία που θυμίζει σε πολλά την εποχή μας

«Οι χαμένες μας καρδιές» της Σελέστ Ινγκ – Μια δυστοπία που θυμίζει σε πολλά την εποχή μας

Για το μυθιστόρημα της Σελέστ Ινγκ [Celeste Ng] «Οι χαμένες μας καρδιές» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο). Kεντρική εικόνα, από διαμαρτυρία ασιατών για διακρίσεις απέναντί τους, ειδικά στην περίοδο του κορωνοϊού. Η ενίσχυση του μίσους ενάντια στους Ασιάτες είναι ένα από τα θέματα του μυθιστορήματος της Σ...

«Το βιβλίο της μορφής και του κενού» της Ρουθ Οζέκι (κριτική) – Αναζητώντας διέξοδο από το χάος

«Το βιβλίο της μορφής και του κενού» της Ρουθ Οζέκι (κριτική) – Αναζητώντας διέξοδο από το χάος

Για το μυθιστόρημα της Ρουθ Οζέκι [Ruth Ozeki] «Το βιβλίο της μορφής και του κενού» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Κλειδάριθμος). Κεντρική εικόνα: Στιγμιότυπο από την ταινία «Τhe Book of Henry». 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...
«Νεφελοκοκκυγία» του Άντονυ Ντορ (κριτική) – Μια εντυπωσιακή περιπλάνηση σε χώρο και χρόνο

«Νεφελοκοκκυγία» του Άντονυ Ντορ (κριτική) – Μια εντυπωσιακή περιπλάνηση σε χώρο και χρόνο

Για το βιβλίο του Άντονυ Ντορ [Anthony Doerr] «Νεφελοκοκκυγία» (μτφρ. Μυρτώ Καλοφωλιά, εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος «Όρνιθες» του Αριστοφάνη, σε σκηνοθεσία Γιάννη Ρήγα (2021).

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Άπαντα τα ποιήματα» του Πέτερ Χάντκε (προδημοσίευση)

«Άπαντα τα ποιήματα» του Πέτερ Χάντκε (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός ποιήματος του Πέτερ Χάντκε [Peter Handke] από τον τόμο «Άπαντα τα ποιήματα» (μτφρ. Ιωάννα Διαμαντοπούλου-Νότντουρφτ), ο οποίος θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΙ ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ, ΤΙ ...

«Οι χαμένες μας καρδιές» της Σελέστ Ινγκ – Μια δυστοπία που θυμίζει σε πολλά την εποχή μας

«Οι χαμένες μας καρδιές» της Σελέστ Ινγκ – Μια δυστοπία που θυμίζει σε πολλά την εποχή μας

Για το μυθιστόρημα της Σελέστ Ινγκ [Celeste Ng] «Οι χαμένες μας καρδιές» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο). Kεντρική εικόνα, από διαμαρτυρία ασιατών για διακρίσεις απέναντί τους, ειδικά στην περίοδο του κορωνοϊού. Η ενίσχυση του μίσους ενάντια στους Ασιάτες είναι ένα από τα θέματα του μυθιστορήματος της Σ...

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

Στην Αίθουσα Τελετών του Δημαρχιακού Μεγάρου στην Πλατεία Εθνικής Αντιστάσεως (πρώην Πλατεία Κοτζιά), θα απονεμηθούν εφέτος, για δέκατη έβδομη χρονιά, τα βραβεία μυθιστορήματος «The Athens Prize for Literature» του περιοδικού (δε)κατα για το 2022. Η ανακοίνωση των νικητών και ταυτόχρονα η απονομή θα γίνουν την Πέμπτ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορα...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Όταν η ελληνική ιστορία γίνεται μυθιστόρημα: 4 συγγραφείς ξανακοιτάζουν μυθοπλαστικά το παρελθόν

Όταν η ελληνική ιστορία γίνεται μυθιστόρημα: 4 συγγραφείς ξανακοιτάζουν μυθοπλαστικά το παρελθόν

Από τη Θεσσαλονίκη των τελών του 19ου αιώνα στην Αθήνα του Όθωνα και στη Σέριφο του 1916. Επιλέγουμε τέσσερα ιστορικά μυθιστορήματα Ελλήνων συγγραφέων που παίρνουν έμπνευση από πραγματικά ιστορικά γεγονότα για να «χτίσουν» τις ιστορίες τους. Κεντρική εικόνα: Μια όψη της Θεσσαλονίκης των αρχών του 20ου αιώνα (© Ευθύμ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ