greco_knight-hand-breast

Ο μεγάλος Έλληνας του σινεμά*

Του Σωτήρη Βανδώρου

Έκοψε πολλά εισιτήρια, άρεσε στο ευρύ κοινό, η κριτική τoν υποδέχτηκε στην πλειονότητά της με θετικά σχόλια.

Ο «Ελ Γκρέκο» του Γιάννη Σμαραγδή υπήρξε μια από τις μεγάλες επιτυχίες της κινηματογραφικής σεζόν 2007-2008. Ο ιστορικός τέχνης Νίκος Χατζηνικολάου, ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, έχει ωστόσο σοβαρές ενστάσεις. Το δοκίμιό του δεν αποτελεί τίποτε λιγότερο από μια κατεδαφιστική κριτική. Μπορεί κανείς να σκεφτεί: Αναμενόμενο. Ένας «ειδικός» αξιολογεί με ακαδημαϊκά κριτήρια. Θα είναι σχολαστικός, δεν θα δυσκολευτεί να βρει επιμέρους ανακρίβειες. Όμως άλλο το ντοκιμαντέρ ή το εκπαιδευτικό φιλμ, άλλο η κινηματογραφική μυθοπλασία.  Η τελευταία έχει τα δικά της μέσα, τις δικές της συμβάσεις, τη δική της σκοπιμότητα.

Παρ’ όλα αυτά, τα οποία ο Χατζηνικολάου δείχνει ότι κατανοεί και σέβεται, μια ταινία η οποία αναφέρεται σε υπαρκτό πρόσωπο, οφείλει να είναι πιστή ως ένα βαθμό στα γεγονότα και να μην αλλοιώνει το νόημά τους. Τα ακριβή όρια της θεμιτής απόκλισης από την ιστορική πραγματικότητα μπορεί να αποτελούν θέμα προς συζήτηση, αλλά πάντως όρια υπάρχουν. Όμως, στη συγκεκριμένη περίπτωση φαίνεται, σύμφωνα με την πειστική επιχειρηματολογία του συγγραφέα, ότι αγνοήθηκαν εντελώς.

el-greco-lazoΚαι δεν είναι τόσο ότι εμφανίζονται κατ’ επανάληψη πίνακες του Θεοτοκόπουλου ή του Τιτσιάνο περαιωμένοι σε χρονικές στιγμές προγενέστερες της ολοκλήρωσής τους ή ότι ο καλλιτέχνης αποκαλείται Ελ Γκρέκο, μολονότι αυτή η προσωνυμία καθιερώθηκε μόλις το 19ο αιώνα. Δεν είναι τόσο προβληματικό ότι σε εξιστορούμενα περιστατικά και διαλόγους βρίσκουμε αναχρονισμούς. Ούτε ότι δεν τον βλέπουμε ποτέ να διαβάζει –μολονότι μανιώδης αναγνώστης– ούτε πως ποτέ δεν παρουσιάζεται με μαθητές του.

Είναι πολύ περισσότερο ότι το στόρι βασίζεται σε μια αυθαίρετη σύλληψή του ως αγωνιστή ενάντια στο σκοταδισμό κι ως αντιπάλου της Ιεράς Εξέτασης από την οποία και δικάστηκε. Αλλά όχι μόνο τέτοια δίκη δεν έγινε ποτέ, επιπλέον δεν υπάρχει κανένα τεκμήριο ότι ο Γκρέκο ήρθε σε κόντρα με τον Καθολικισμό. Ίσα-ίσα, με το εξαιρετικό έργο του τον εξύμνησε. Μάλιστα, στην ταινία παρακολουθούμε τις καταβολές αυτής της εναντίωσης στην εξουσία με την επινόηση του πατέρα του ζωγράφου ως ηγέτη του αντάρτικου των Κρητικών ενάντια στους Βενετούς. Ο Δομήνικος εμφανίζεται να φεύγει στο εξωτερικό σταλμένος από τον πατέρα του για να συνεχίσει την «αντίσταση». Έτσι λοιπόν φιλοτεχνείται το πορτρέτο ενός «μεγάλου Έλληνα» και «επαναστάτη». Πολύ θελκτικό και… καθόλου αληθινό.

 

el-greco-movie-book Ο Γκρέκο στη μεγάλη οθόνη
 ΝΙΚΟΣ ΧΑΤΖΗΝΙΚΟΛΑΟΥ
 ΑΓΡΑ 2008
 ΣΕΛ. 59, ΤΙΜΗ €10,00

politeia_order

 

 

 

 

 

* Το κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά τον Ιούνιο του 2008 στην εφημερίδα Ελεύθερος Τύπος.
** Η ταινία του Γ. Σμαραγδή «Ο Θεός αγαπάει το χαβιάρι» που αναφέρεται στο βίο του Ιωάννη Βαρβάκη παίζεται στις αθηναϊκές αίθουσες.

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Φιλμαρισμένη σκέψη» του Ρόμπερτ Πίπιν (κριτική) – Ο κινηματογράφος ως αναστοχαστική μορφή

«Φιλμαρισμένη σκέψη» του Ρόμπερτ Πίπιν (κριτική) – Ο κινηματογράφος ως αναστοχαστική μορφή

Για το βιβλίο του Ρόμπερτ Πίπιν [Robert Pippin] «Φιλμαρισμένη σκέψη» (μτφρ. Γιάννης Μολυνδρής, εκδ. Υδροπλάνο). Κεντρική εικόνα: O Άλφρεντ Χίτσκοκ και η Τζάνετ Λι στα γυρίσματα του «Ψυχώ». 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
Στάθης Λιβαθινός και Φρανκ Ράντατς: Δύο σημαντικά βιβλία για το θέατρο (κριτική)

Στάθης Λιβαθινός και Φρανκ Ράντατς: Δύο σημαντικά βιβλία για το θέατρο (κριτική)

Για το βιβλίο του Φρανκ Ράντατς [Frank Raddatz] «Στον λαβύρινθο, ο Θόδωρος Τερζόπουλος συναντά τον Χάινερ Μύλλερ» (μτφρ. Γιάννης Καλιφατίδης εκδ. Κείμενα) και το βιβλίο του Στάθη Λιβαθινού «Τρεις εποχές. Ατοβιογραφικές σημειώσεις ενός σκηνοθέτη του θεάτρου» (εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: ο Χάυνερ...

«Σαίξπηρ – Η επινόηση του ανθρώπινου» του Χάρολντ Μπλουμ (κριτική)

«Σαίξπηρ – Η επινόηση του ανθρώπινου» του Χάρολντ Μπλουμ (κριτική)

Για τη μελέτη του του Χάρολντ Μπλουμ [Harold Bloom] «Σαίξπηρ – Η επινόηση του ανθρώπινου» (απόδοση: Άρης Μπερλής, Θέμελης Γλυνάτσης, απόδοση-εισαγωγή-σχόλια: Ήρκος Ρ. Αποστολίδης, εκδ. Gutenberg).

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

Λένε ότι ο υ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Το βιβλίο της μορφής και του κενού» της Ρουθ Οζέκι (κριτική) – Αναζητώντας διέξοδο από το χάος

«Το βιβλίο της μορφής και του κενού» της Ρουθ Οζέκι (κριτική) – Αναζητώντας διέξοδο από το χάος

Για το μυθιστόρημα της Ρουθ Οζέκι [Ruth Ozeki] «Το βιβλίο της μορφής και του κενού» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Κλειδάριθμος). Κεντρική εικόνα: Στιγμιότυπο από την ταινία «Τhe Book of Henry». 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...
Με τον «Ντετέκτιβ» του Δημήτρη Χατζή συνεχίζονται οι «Παραβάσεις / Αναγνώσεις», το αναλόγιο του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος

Με τον «Ντετέκτιβ» του Δημήτρη Χατζή συνεχίζονται οι «Παραβάσεις / Αναγνώσεις», το αναλόγιο του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος

Τρίτη παρουσίαση για τις «Παραβάσεις / Αναγνώσεις» –το θεατρικό αναλόγιο του ΚΠΙΣΝ στον Φάρο– την Κυριακή 10 Δεκεμβρίου με τη Μαρία Σκουλά να διαβάζει το διήγημα «Ο Ντέτεκτιβ» του Δημήτρη Χατζή, σε επιμέλεια του συνθέτη Κορνήλιου Σελαμσή.

Επιμέλεια: ...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

«Η εμμονή» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Η εμμονή» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Ανί Ενρό [Annie Ernaux] «Η εμμονή» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Δεν ήθελε να μου πει το όνομά της.

...
«Μερικές ακόμα σημειώσεις ενός πορνόγερου» του Τσαρλς Μπουκόβσκι (προδημοσίευση)

«Μερικές ακόμα σημειώσεις ενός πορνόγερου» του Τσαρλς Μπουκόβσκι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Τσαρλς Μπουκόβσκι [Charles Bukowski] «Μερικές ακόμα σημειώσεις ενός πορνόγερου» (νέα μτφρ. Γιάννης Λειβαδάς), που κυκλοφορεί στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ