greco_knight-hand-breast

Ο μεγάλος Έλληνας του σινεμά*

Του Σωτήρη Βανδώρου

Έκοψε πολλά εισιτήρια, άρεσε στο ευρύ κοινό, η κριτική τoν υποδέχτηκε στην πλειονότητά της με θετικά σχόλια.

Ο «Ελ Γκρέκο» του Γιάννη Σμαραγδή υπήρξε μια από τις μεγάλες επιτυχίες της κινηματογραφικής σεζόν 2007-2008. Ο ιστορικός τέχνης Νίκος Χατζηνικολάου, ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, έχει ωστόσο σοβαρές ενστάσεις. Το δοκίμιό του δεν αποτελεί τίποτε λιγότερο από μια κατεδαφιστική κριτική. Μπορεί κανείς να σκεφτεί: Αναμενόμενο. Ένας «ειδικός» αξιολογεί με ακαδημαϊκά κριτήρια. Θα είναι σχολαστικός, δεν θα δυσκολευτεί να βρει επιμέρους ανακρίβειες. Όμως άλλο το ντοκιμαντέρ ή το εκπαιδευτικό φιλμ, άλλο η κινηματογραφική μυθοπλασία.  Η τελευταία έχει τα δικά της μέσα, τις δικές της συμβάσεις, τη δική της σκοπιμότητα.

Παρ’ όλα αυτά, τα οποία ο Χατζηνικολάου δείχνει ότι κατανοεί και σέβεται, μια ταινία η οποία αναφέρεται σε υπαρκτό πρόσωπο, οφείλει να είναι πιστή ως ένα βαθμό στα γεγονότα και να μην αλλοιώνει το νόημά τους. Τα ακριβή όρια της θεμιτής απόκλισης από την ιστορική πραγματικότητα μπορεί να αποτελούν θέμα προς συζήτηση, αλλά πάντως όρια υπάρχουν. Όμως, στη συγκεκριμένη περίπτωση φαίνεται, σύμφωνα με την πειστική επιχειρηματολογία του συγγραφέα, ότι αγνοήθηκαν εντελώς.

el-greco-lazoΚαι δεν είναι τόσο ότι εμφανίζονται κατ’ επανάληψη πίνακες του Θεοτοκόπουλου ή του Τιτσιάνο περαιωμένοι σε χρονικές στιγμές προγενέστερες της ολοκλήρωσής τους ή ότι ο καλλιτέχνης αποκαλείται Ελ Γκρέκο, μολονότι αυτή η προσωνυμία καθιερώθηκε μόλις το 19ο αιώνα. Δεν είναι τόσο προβληματικό ότι σε εξιστορούμενα περιστατικά και διαλόγους βρίσκουμε αναχρονισμούς. Ούτε ότι δεν τον βλέπουμε ποτέ να διαβάζει –μολονότι μανιώδης αναγνώστης– ούτε πως ποτέ δεν παρουσιάζεται με μαθητές του.

Είναι πολύ περισσότερο ότι το στόρι βασίζεται σε μια αυθαίρετη σύλληψή του ως αγωνιστή ενάντια στο σκοταδισμό κι ως αντιπάλου της Ιεράς Εξέτασης από την οποία και δικάστηκε. Αλλά όχι μόνο τέτοια δίκη δεν έγινε ποτέ, επιπλέον δεν υπάρχει κανένα τεκμήριο ότι ο Γκρέκο ήρθε σε κόντρα με τον Καθολικισμό. Ίσα-ίσα, με το εξαιρετικό έργο του τον εξύμνησε. Μάλιστα, στην ταινία παρακολουθούμε τις καταβολές αυτής της εναντίωσης στην εξουσία με την επινόηση του πατέρα του ζωγράφου ως ηγέτη του αντάρτικου των Κρητικών ενάντια στους Βενετούς. Ο Δομήνικος εμφανίζεται να φεύγει στο εξωτερικό σταλμένος από τον πατέρα του για να συνεχίσει την «αντίσταση». Έτσι λοιπόν φιλοτεχνείται το πορτρέτο ενός «μεγάλου Έλληνα» και «επαναστάτη». Πολύ θελκτικό και… καθόλου αληθινό.

 

el-greco-movie-book Ο Γκρέκο στη μεγάλη οθόνη
 ΝΙΚΟΣ ΧΑΤΖΗΝΙΚΟΛΑΟΥ
 ΑΓΡΑ 2008
 ΣΕΛ. 59, ΤΙΜΗ €10,00

politeia_order

 

 

 

 

 

* Το κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά τον Ιούνιο του 2008 στην εφημερίδα Ελεύθερος Τύπος.
** Η ταινία του Γ. Σμαραγδή «Ο Θεός αγαπάει το χαβιάρι» που αναφέρεται στο βίο του Ιωάννη Βαρβάκη παίζεται στις αθηναϊκές αίθουσες.

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ο τάφος της Αντιγόνης» της Μαρία Θαμπράνο (κριτική) – Πεδίο όπου συγκλίνουν προβληματισμοί για τη δικαιοσύνη, το φύλο, την ταυτότητα

«Ο τάφος της Αντιγόνης» της Μαρία Θαμπράνο (κριτική) – Πεδίο όπου συγκλίνουν προβληματισμοί για τη δικαιοσύνη, το φύλο, την ταυτότητα

Για το θεατρικό κείμενο της Μαρία Θαμπράνο (María Zambrano) «Ο τάφος της Αντιγόνης» (μτφρ. Μαίρη Ι. Γιόση, Χρήστος Σιορίκης, εκδ. Loggia). Κεντρική εικόνα: Η συγγραφέας.

Γράφει η Ιωάννα Φωτοπούλου 

Οι μύ...

«Ταξιδεύοντας στη χώρα της ουτοπίας» της Έλενας Παπαλεξίου (κριτική) – Ιχνηλατώντας τη μοναδική πορεία της Αριάν Μνουσκίν

«Ταξιδεύοντας στη χώρα της ουτοπίας» της Έλενας Παπαλεξίου (κριτική) – Ιχνηλατώντας τη μοναδική πορεία της Αριάν Μνουσκίν

Για το βιβλίο της Έλενας Παπαλεξίου «Ταξιδεύοντας στη χώρα της ουτοπίας – Η Αριάν Μνουσκίν και το Θέατρο του Ήλιου» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καπόν. Κεντρική εικόνα: Η Αριάν Μνουσκίν (Ariane Mnouchkine).

Γράφει η Ελευθερία Ράπτου

...
«Ένα κουκλόσπιτο του Χένρικ Ίψεν – Δραματουργική ανάλυση από κοινωνιολογική οπτική» της Μαρίας Μανωλοπούλου (κριτική)

«Ένα κουκλόσπιτο του Χένρικ Ίψεν – Δραματουργική ανάλυση από κοινωνιολογική οπτική» της Μαρίας Μανωλοπούλου (κριτική)

Για το δοκίμιο της Μαρίας Μανωλοπούλου «Ένα κουκλόσπιτο του Χένρικ Ίψεν – Δραματουργική ανάλυση από κοινωνιολογική οπτική» (εκδ. Υψικάμινος). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την κινηματογραφική διασκευή του σκηνοθέτη Πάτρικ Γκάρλαντ, με την Κλαιρ Μπλουμ και τον Άντονι Χόπκινς (1973). 

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

Για το δοκίμιο εκλαϊκευμένης ιστορίας του Θεόδωρου Παπακώστα «Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» (εκδ. Key Books).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Στο δοκίμιο του ...

«Μπουμπουλίνας 18» & «Εγώ, μια δούλα» στο Φεστιβάλ Αθηνών: Για τον φανερό και για τον κρυφό φασισμό

«Μπουμπουλίνας 18» & «Εγώ, μια δούλα» στο Φεστιβάλ Αθηνών: Για τον φανερό και για τον κρυφό φασισμό

Για τις παραστάσεις «Μπουμπουλίνας 18» της Κίττυς Αρσένη, σε σκηνοθεσία Σοφίας Καραγιάννη και «Εγώ, μια δούλα» του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, σε σκηνοθεσία Νίκου Χατζόπουλου, στην Πειραιώς 260 στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Μπουμπουλίνας 18».

...
Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ