alt

Για το βιβλίο της Άλις Όσβαλντ «Μνημείο Πεσόντων» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Μελάνι).

Του Θωμά Συμεωνίδη

Ότι η ιστορία είναι ένας χώρος και ότι υπάρχουν πολλαπλές διαδρομές και διαφορετικές οπτικές μέσα σε αυτόν δεν είναι απαραίτητα κάτι το προφανές, σίγουρα όμως δεν είναι και κάτι το παράδοξο. Το ίδιο ισχύει και για τον μύθο και για το έπος – συμμετέχουν στη ίδια λογική που θέλει να υπάρχει μια οικονομία στην αναπαράσταση της βίας και της απώλειας, μία συγκεκριμένη αφαίρεση η οποία εξυπηρετεί έναν ηθικό κανόνα μακράς πνοής βασισμένο σε περιγράμματα του καλού και του κακού συνδεμένα σε μια διπλή, ταυτόχρονη κίνηση ηρωοποιήσης-απαξίωσης.

Από την άλλη, το ζήτημα των κυρίαρχων αναπαραστάσεων, των κεντρισμών στην προσέγγιση της ιστορίας, των αγκυλώσεων που μαστίζουν την ίδια τη λογική έχει απασχολήσει και συνεχίζει να απασχολεί όλο και πιο έντονα τη σύγχρονη θεωρία, ειδικά τώρα που το διάγραμμα των διαχωρισμών και των εξαρτήσεων σε επίπεδο χωρών έχει αλλάξει ριζικά τις τελευταίες δεκαετίες (τέλος του Ψυχρού Πολέμου, διαδικασίες απο-αποικιοκρατίας)· αλλά και σε επίπεδο κοινωνιών, επιτακτικά αιτήματα χειραφέτησης και κατοχύρωσης δικαιωμάτων από ομάδες και κινήματα υποκινούν συστηματικά και επίμονα μετατοπίσεις και αλλαγές εστίασης στο εσωτερικό της σύγχρονης ιστοριογραφίας.

Η Oswald υφαίνει τη δική της πλοκή μέσα από τη συνθετική της επιλογή να θέσει με όρους αλληλουχίας και αντιπαραβολής φωνές, παρομοιώσεις, αναμνήσεις, αλλά και μέσα από την αφαίρεση των συμφραζομένων που ίσως, μέσω της απουσίας τους, η συναίρεση του αρχαίου με το σύγχρονο και η διαχρονικότητα του κλασικού να γίνονται αντιληπτά πολύ πιο έντονα.

Σε αυτό το πλαίσιο μπορεί να δει κάποιος το Μνημείο Πεσόντων (Memorial, 2011) της Βρετανίδας Alice Oswald (γενν. 1966) την οποία συστήνει στο ελληνικό κοινό η Μυρσίνη Γκανά μέσα από μια εξαιρετική μετάφραση και μια περιεκτική εισαγωγή στην οποία η μεταφράστρια θέτει το ερώτημα της μνήμης του περάσματος από τη ζωή, ένα πέρασμα «σύντομο» και «απρόβλεπτο», αλλά και «μοναδικό» και «πολύτιμο». Ωστόσο, το ερώτημα της μνήμης εδώ είναι σύνθετο, δεν έχει να κάνει με τον μεμονωμένο θάνατο, αλλά με τη μαζικότητά του. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η λήθη και η ανωνυμία εμφανίζονται κατά κανόνα ως φυσικές συνέπειες, και ενάντια σε αυτές έχουν αναπτυχθεί και συνεχίζουν να αναπτύσσονται στον χώρο της λογοτεχνίας και όχι μόνο διαδικασίες μνήμης και ταυτοποίησης που αποσκοπούν στην απόδοση δικαιοσύνης σε αυτό το άλλο της ιστορίας που αποσιωπείται, μια μορφή δικαιοσύνης που σε ένα ελάχιστο επίπεδο θέλει να περισώσει από την ανωνυμία, να προστατεύσει από την κοινοτοπία, να αναδείξει τον κυνισμό της λογιστική προσέγγισης της απώλειας, του θανάτου.

Το εγχείρημα της Oswald έχει μεγάλο ενδιαφέρον. Η Oswald, στη δική της εισαγωγή, αναλύει τις προθέσεις της στη βάση ενός κρίσιμου διαχωρισμού: την Oswald την ενδιαφέρει η ατμόσφαιρα της Ιλιάδας και όχι η πλοκή, η ουσία και όχι η μεταμφίεση, οι βιογραφίες και όχι η δράση. Ωστόσο, η Oswald υφαίνει τη δική της πλοκή μέσα από τη συνθετική της επιλογή να θέσει με όρους αλληλουχίας και αντιπαραβολής φωνές, παρομοιώσεις, αναμνήσεις, αλλά και μέσα από την αφαίρεση των συμφραζομένων που ίσως, μέσω της απουσίας τους, η συναίρεση του αρχαίου με το σύγχρονο και η διαχρονικότητα του κλασικού να γίνονται αντιληπτά πολύ πιο έντονα.

Το προφορικό νεκροταφείο της Oswald ξεκινάει με εννιά στήλες: 214 ονόματα πεσόντων. «Ο πρώτος που πέθανε ήταν ο Πρωτεσίλαος». Για καθέναν πολεμιστή που μνημονεύεται, η Oswald αναφέρεται συνήθως στους ανθρώπους που μένουν πίσω και θρηνούν, περιγράφοντας ωμά τον τρόπο του θανάτου, ενταγμένο σε ένα φυσικό περιβάλλον, το οποίο σε αρκετές περιπτώσεις έχει τον χαρακτήρα επωδού, μια επωδός που μπορεί κάποιος να την αντιληφτεί και ως μια τελευταία αίσθηση,

Όπως μια σταγόνα από το χυμό του σύκου μες στο γάλα / μυστηριωδώς το πήζει / λες και μια σταγόνα λήθαργου πέφτει μες στον κουβά / και η γυναίκα που ανακατεύει / σταματά

ως ένα τελευταίο βλέμμα:

Όπως το αναπόδραστο μάτι / του αετού από ψηλά / κάτω από την ακτίνα του οποίου / ο γρήγορος σαν τη σκιά λαγός δεν καταφέρνει να κρυφτεί / μπρούμυτα στο χώμα / ενός φυλλώδους δάσους / αυτό το περιφερόμενο μάτι ρίχνει ένα βλέμμα / και σκοτώνει.

* Ο ΘΩΜΑΣ ΣΥΜΕΩΝΙΔΗΣ είναι συγγραφέας.

altΜνημείο Πεσόντων
Άλις Όσβαλντ
Μτφρ. Μυρσίνη Γκανά
Μελάνι 2018
Σελ. 106, τιμή εκδότη €10,60

alt

TA BIBΛIA ΤΗΣ ALICE OSWALD

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Παπαρούνες του Γενάρη» του Δημήτριου Ρογγίτη (κριτική)

«Παπαρούνες του Γενάρη» του Δημήτριου Ρογγίτη (κριτική)

Δημήτριος Ρογγίτης, «Παπαρούνες του Γενάρη», Ενύπνιο, 2024. «Ποιήματα που αγγίζουν τις πιο λεπτές χορδές της συναισθηματικής εμπειρίας».

Γράφει ο Γιώργος Χαριτάτος

Η ποίηση είναι, ίσως, η πιο δύσκολη τέχνη. Κι αυτό, διότι εκτός από τα αρχετυπικά χ...

Τρεις ελληνικές ποιητικές επιλογές στο κλείσιμο του χρόνου

Τρεις ελληνικές ποιητικές επιλογές στο κλείσιμο του χρόνου

Τρεις ποιητικές επιλογές καθώς το 2024 εκπνέει. «Ετερόλεκτον», του Παναγιώτη Ι. Ηλιόπουλου (εκδ. Ιωλκός, 2023), «Οι ψυχές των ψαριών», της Σάντις Βασιλείου (εκδ. Θράκα, 2024), «Η μικροϊστορία μιας αναλαμπής», της Ιωάννας Παππά (εκδ. Μάγμα, 2024).

 Γράφει ο Γιώργος Δρίτσας

...
«Ίκαροι – Ο φτερωτός ήρωας και τα πρόσωπά του μέσα στον χρόνο» - Ανθολογία, προλεγόμενα-μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης (κριτική)

«Ίκαροι – Ο φτερωτός ήρωας και τα πρόσωπά του μέσα στον χρόνο» - Ανθολογία, προλεγόμενα-μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης (κριτική)

Για την ανθολογία ποιημάτων «Ίκαροι – Ο φτερωτός ήρωας και τα πρόσωπά του μέσα στον χρόνο», με ανθολόγηση – προλεγόμενα & μετάφραση του Κώστα Κουτσουρέλη, για τις εκδόσεις Σμίλη. Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας «Τοπίο με την πτώση του Ίκαρου» 1558, του Πίτερ Μπρέχελ.

Γράφει η Λίλα Τρουλινού ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Εκδήλωση για το βιβλίο του Βασίλη Κολώνα «Η Πόλις: Ο αστικός χώρος στον Κ.Π. Καβάφη»

Εκδήλωση για το βιβλίο του Βασίλη Κολώνα «Η Πόλις: Ο αστικός χώρος στον Κ.Π. Καβάφη»

Η εκδήλωση για το βιβλίο «Η Πόλις: Ο αστικός χώρος στον Κ.Π. Καβάφη», του Βασίλη Κολώνα (εκδ. University Studio Press) θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 19 Φεβρουαρίου 2025, στις 19:00, στο βιβλιοπωλείο Επί Λέξει.

Επιμέλεια: Book Press

...
«Βάσος Καπάνταης, Σχέδια και Γλυπτά»: Έκθεση στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος

«Βάσος Καπάνταης, Σχέδια και Γλυπτά»: Έκθεση στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος

Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος παρουσιάζει την έκθεση «Βάσος Καπάνταης. Σχέδια και Γλυπτά» από τις 12 Φεβρουαρίου έως τις 31 Μαΐου 2025. Τα εγκαίνια θα πραγματοποιηθούν στις 12 Φεβρουαρίου. 

Επιμέλεια: Book Press

...
Μαρία Ζάχου: «Ψάχνω μέσα στο πλήθος να συναντήσω «Αυτόν» που χρειάζεται όσα γράφω»

Μαρία Ζάχου: «Ψάχνω μέσα στο πλήθος να συναντήσω «Αυτόν» που χρειάζεται όσα γράφω»

Η Μαρία Ζάχου μας συστήθηκε πρόσφατα με την ποιητική της συλλογή «Woman in a box» (εκδ. Βακχικόν).

Επιμέλεια: Book Press

Τι απαντάτε σε όσους θα πουν: ακόμη ένας ποιητής; Τι το καινούργιο φέρνει;

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Βραζιλιάνας Μοργκάνα Κρέτζμαν [Morgana Kretzmann] «Στη σκόνη» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κωστας Αγοραστός

Ρόδια και Τσιγάρα

...
«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπασμάτων από το μυθιστόρημα του Άρη Μαραγκόπουλου «Απάρνηση», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιφάνεια Ι
(Ο Νικόλας δεν είναι πια εδώ)

...
«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ