alt

Για την ποιητική συλλογή του Θάνου Πανταζή «Εν μέσω ψιθύρων» (εκδ. ΑΩ).

Του Γιώργου Ρούσκα

Τον τελευταίο καιρό, η δουλειά που γίνεται στις έντυπες εκδόσεις βιβλίων είναι τόσο καλή που υπάρχουν περιπτώσεις οι οποίες σε κάνουν να αναρωτιέσαι αν τελικά το εξώφυλλο είναι αυτό που «κλέβει την παράσταση», αποτελώντας σε κάθε περίπτωση μια πρόκληση για να δεις αν η ποιότητα του περιεχομένου στέκεται τουλάχιστον στο ίδιο ύψος με αυτήν του «περιτυλίγματος». Στη συγκεκριμένη περίπτωση ήρθα αντιμέτωπος με ένα εξώφυλλο μινιμαλιστικό, που διαχέει τη δύναμή του ακριβώς μέσα από την απλότητά του, μένοντας ανοιχτό σε ερμηνείες, ακριβώς όπως και η ίδια η ποίηση. Απαρτίζεται από δύο συμμετρικά –εκατέρωθεν μιας ευθείας– τοποθετημένες τελείες.

Δυο τελείες, όχι απόλυτα κυκλικές, μα τόσο ώστε να παραπέμπουν σε κύκλο, αφαιρώντας νοερά το παραπανίσιο μελάνι που ξεχείλισε, υπερκέρασε τα όρια και απλώθηκε όπου βρήκε ελεύθερο χάρτινο έδαφος εκτός.

Μιας ευθείας ή (γεωμετρικά μιλώντας) ενός ευθύγραμμου τμήματος και μάλιστα όχι απόλυτα ευθύγραμμου αλλά σχεδόν ευθύγραμμου, μετά από ελαφρά παραμόρφωση που έγινε από ανθρώπινο χέρι ή από το χέρι της ζωής. Δυο τελείες, όχι απόλυτα κυκλικές, μα τόσο ώστε να παραπέμπουν σε κύκλο, αφαιρώντας νοερά το παραπανίσιο μελάνι που ξεχείλισε, υπερκέρασε τα όρια και απλώθηκε όπου βρήκε ελεύθερο χάρτινο έδαφος εκτός. Δύο πηγές, που διαχωρίζονται από μια σιδηροδρομική γραμμή ή αντανακλώνται σε μια επιφάνεια λίμνης; Μία σημειακή πηγή και το είδωλό της στον γραμμικό καθρέφτη; Πηγές, τι είδους πηγές; Ήχου, για να «δέσει» και το «ψιθύρων»; Φωτός, για να θεωρηθούν ως δυο τρύπες από τις οποίες περνάνε τα φωτόνια και συνομιλούν; Διόλου απίθανο, αφού και το φως έχει φωνή. Πηγή του καλού που διαχωρίζεται με μια «γραμμή-στάση ζωής» από την πηγή του κακού; Πηγές νερού εκατέρωθεν του υιού τους ποταμού; Ή η μία είναι ο άνθρωπος, η άλλη η ζωή και ανάμεσά τους η ευθυγραμμία του χρόνου; Ή μήπως πρόκειται για σύμβολο, τελεία - ευθεία - τελεία, και τα τρία συζευγμένα σε μία υπονόηση διαίρεσης; Ποιας; Ίσως αυτής, εν μέσω ψιθύρων, εν μέσω αναμνήσεων, εν μέσω επιλογών. Δυο τελείες και μια ευθεία, τόσο απλά, γίνονται γεννήτριες συνειρμών. Γίνονται προβολές φανταστικών εικόνων ή καταστάσεων. Γίνονται πύλες για την ποίηση που ακολουθεί, όπως και το εικαστικό το οποίο απαρτίζουν, το οποίο είναι και το ίδιο ένα σχέδιο-ποίημα. Δια χειρός Χρυσάνθης Σ. Ρέτσου.

Το βιβλίο αφιερώνεται στη μνήμη δυο μεγάλων δασκάλων του Θάνου Πανταζή, γεγονός που του πιστώνεται θετικά (ως δεύτερη εντύπωση μετά το εξώφυλλο), μιας και είναι σημαντικό να τιμούμε αυτούς που μας δίδαξαν τα Μεγάλα, πέρα από την ξερή πληροφορία ή τη σκέτη γνώση. Η πρώτη επαφή; Της μάνας ο καλός λόγος. Η μάνα. Πάντα μπροστά. Από την ώρα της γέννησης. Μια σημαδιακή κουβέντα της ανάγεται στο 2011:

Όλες οι θάλασσες της γης, μέσα στα μάτια σου είν’ μαζεμένες γιε μου.

Μεγαλώνοντας, αναζητώντας τον δρόμο που του ταιριάζει, ο γιος περνάει μέσα από φοιτητικά χρόνια στην ΑΣΟΕΕ, αρκετό καιρό πριν, όπου ομολογεί:

Από κρυφά και αβέβαια μονοπάτια
Ψάχνω να βρω τον εαυτό μου

και ψάχνοντας, συνεχίζει:

Τα πάντα με κουράζουν και με θλίβουν
Στα μονοπάτια του μυαλού μου σα βαδίζω.

Η πρόθεση για αυτογνωσία και συνείδηση του κόσμου, πρόδηλη με μορφή ρήσης:

Σα μεγαλώνουνε οι ίσκιοι στο σκοτάδι
Καθώς το λιόγερμα το πέπλο του στη γη σκορπά
Αναλογίσου πως οι πράξεις της ζωής σου
Μπροστά στης φύσης το Αιώνιο
Ίσως αξία δεν έχουνε καμιά.

Τι είναι η ζωή; Η τριβή με την καθημερινότητα; Η χαρά; Η λύπη; Η ρουτίνα; Η συνήθεια; Η κίνηση μέσα στα όρια ενός προγράμματος; Η ακινησία; Ο θάνατος; Ίσως ότι και το «Παλιό αμάξι», όπως έξοχα δίνεται στο ομότιτλο ποίημα:

Οι ρόδες του εξακολουθούν χιλιόμετρα να καταπίνουν
Σ’ ένα ταξίδι που ποτέ δεν σταματά.
Μα η σκουριά τα σωθικά του σιγοτρώει
Κι αναπόφευκτα θα έρθει η στιγμή
Που το σαράβαλο στην πρέσα θα το πάνε
Για ανακύκλωση κι εκμετάλλευση εμπορική.

Η πορεία στον Χρόνο, θέλει ελπίδα, όνειρα και υπομονή:

Απ’ τις ηλιαχτίδες και σύννεφα μενεξεδένια πιάνομαι
Και περιμένω.

Κάποια στιγμή δίλημμα. Λόγος ή πράξεις; Πώς κοινωνείς το χιλιοειπωμένο «σ’ αγαπώ»; Με λόγο ή πράξη; Ή και με τα δυο; Απαντά:

… η απεραντοσύνη μιας και μόνο φλογισμένης αγκαλιάς
Όλου του κόσμου την αγάπη έχει κλείσει.

Οι απαντήσεις αποκαλύπτονται απερίφραστα σε όσα ερωτήματα έχουν απαντηθεί, ακόμα και στα πολύ δύσκολα, όπως π.χ. στο αν υπάρχει Θεός, για τον οποίο ο Θάνος Πανταζής θεωρεί ότι:

Το αποκούμπι που σε στήριζε σκόνη θα γίνει
Μπρος στης αβύσσου τη σιωπή τη φοβερή.

Στο ποίημα «Θέλημα», το όλο ζήτημα αφού περάσει από τον Πάνα και τον Όσιρι καταλήγει τελικά πως:

Ο μόνος Νόμος είν’ η Αγάπη
Κι αυτή της Θέλησης τη δύναμη ακολουθεί.

Η ένταξη του ατόμου στην κοινωνία, οι κάθε είδους επαφές, η αξιολόγησή τους και η καταχώρισή τους στη μνήμη ή στη λήθη, δεν περνούν απαρατήρητα:

Συνταξιδιώτες γνώρισα μέχρι στιγμής πολλούς.
Μα είναι πολύ λίγοι οι διαλεχτοί
Που σαν ρωμαΐκό κερί έχουν το διάβα μου φωτίσει.

Ο ρομαντισμός του μεγάλου ταξιδιού της ζωής, προσγειώνεται με έναν φιλοσοφικό ρεαλισμό:

Μα πιότερη ανάγκη έχει εμάς τους Ταξιδιώτες ο Θεός θαρρώ.
Δίχως εμάς, Ταξίδι δε θα γινόταν να υπάρξει.

Μου θύμισε Καβάφη. Ταξίδι. Κεριά. Πάνω που είχα ενδοιασμούς, έρχονται δυο στίχοι να ενισχύσουν τη θύμηση του Αλεξανδρινού:

Σαν η φωνή του γιού σου στ’ αυτιά σου αντηχεί
«Πού πας και πότε θα γυρίσεις;»

και άλλοι δύο λίγο μετά, οι οποίοι με άγουν πολύ κοντά στη βεβαιότητα:

Συνέχισε λοιπόν να περπατάς
Δίχως το βήμα σου αναίτια ν’ ανοίγεις.

Στο ταξίδι του χρόνου, «που ’ναι μέσα στη φύση του τα πάντα να ρημάζει», ο χρόνος «αποδείχτηκε μεγάλος θεομπαίχτης», καθώς αυτό που τον διαποτίζει είναι ο πόνος:

Πονάω μεγαλώνοντας.
Πονώντας μεγαλώνω.
Όχι ωστόσο στο κορμί.
Πιότερο στην ψυχή μου.

Η αξία της μνήμης, σημαίνεται μέσα από τους νεκρούς, όπως και η ίδια η ζωή:

Δυο φορές πεθαίνουμε,
Την πρώτη μας θρηνούνε,
Τη δεύτερη, οι ζωντανοί παύουν να μας θυμούνται.

Τις αναπόφευκτες ώρες του απολογισμού, η μνήμη γίνεται αδέκαστος κριτής μα και αλάνθαστο εργαλείο:

Και στο μυαλό αντροπαλεύει η χαρά
Για όλα αυτά που μπόρεσες να κάνεις
Κι η λύπη
Για όλα αυτά που θα μπορούσες να ’χες κάνει.

Φωτεινή παρουσία στις χάρτινες σελίδες; Αυτή της θάλασσας, με την οποία υπάρχει έρωτας, αν όχι λατρεία. Υπάρχουν προσδοκίες, λαχτάρες, επιθυμίες:

Ψιθύρισέ μου θάλασσα τραγούδια για χορούς που ’χω ξεχάσει
Ψιθύρισέ μου θάλασσα ένα νανούρισμα που ’χω ν’ ακούσω από παιδί.

Από τη μια ο άνθρωπος, από την άλλη η θάλασσα και οι ψίθυροί της. Η θάλασσα του χρόνου, της ζωής, της αδιάκοπης μεταβολής και ρευστότητας.

Από τη μια ο άνθρωπος, από την άλλη η θάλασσα και οι ψίθυροί της. Η θάλασσα του χρόνου, της ζωής, της αδιάκοπης μεταβολής και ρευστότητας. Κάθε κύμα, κάθε ξέσπασμα, κάθε απαλή κατάληξη στον γιαλό, κάθε της νάζι, έχει κάτι να πει, έχει κάτι να ψιθυρίσει. Καλείσαι να πορευτείς «εν μέσω ψιθύρων» στη θάλασσα της καθημερινότητας, της δημιουργίας, της χαράς, της έντασης, της ηρεμίας, της διαφορετικότητας. Τώρα αρχίζει να διαφαίνεται η σημασία του τίτλου του βιβλίου.

Η συλλογή αποτελείται από ποιήματα που έρχονται με ουσία, με σεμνότητα, ήπια, ψιθυριστά να πουν όσα έχουν να πουν. Είναι απαλλαγμένα από βαρύγδουπες εκφράσεις ή εξεζητημένες λέξεις. Η χρήση της ομοιοκαταληξίας εντοπισμένη, με μέτρο. Δεν επιζητούν εντυπωσιασμούς, δεν γυρεύουν «μπράβο». Μόνο έναν χώρο κάτω από μια στέγη να ξαποστάσουν. Ποιήματα που ξεχωρίζουν «εν μέσω ψιθύρων» από την παρρησία τους, την εξομολογητική τους διάθεση, την έντιμη πρόθεση να επικοινωνήσουν και την επιθυμία να μοιραστούν εμπειρίες ζωής.

Η συλλογή ζωντανεύει από περιπλανήσεις στην πόλη. Στο «Στάση Αμπελοκήπων», μια άγνωστη γυναίκα αναστατώνει αυτόν που του τράβηξε την προσοχή διότι:

 «… πιο πολύ ξεχώριζε απ’ το θλιμμένο βλέμμα,
Που ’κρυβε μέσα του μιαν ένταση, που όμοια δεν είχα ξαναδεί».

Στη γνωστή για τους οίκους ανοχής οδό Φυλής, αρχίζουν να πέφτουν ευκολότερα τα καλύμματα, αποκαλύπτοντας την ωμή πραγματικότητα, ίδια εδώ και αιώνες, με μόνη διαφορά το σκηνικό:

Και πώς μπορεί η μυρωδιά από κολώνια
Να κρύψε την αποφορά του μουχλιασμένου σαλονιού;

Την ίδια ώρα, κάτι θέλει να μας πάρει μακριά, στην εύκολη λύση, με την απαραίτητη δόση παράπονου, σαρκασμού και ανάγκης για οίκτο, συνηθισμένο φαινόμενο ελληνικό:

Και πνίξε του μυαλού σου τη ζαλάδα
Μες στου φθηνού του αλκοόλ τη λησμονιά.
Πιες στην υγειά του ξοφλημένου κλόουν.
Πιες στην υγειά του ξοφλημένου σου εαυτού.

Το βιβλίο τελειώνει στα Πατήσια, στην περιοχή που και εγώ κάποτε έφηβος εξερευνούσα με το ποδήλατο. Θάλασσα των πολυκατοικιών πλέον, εκεί όπου «τα γνώριμα εφηβικά λημέρια», εκεί όπου το τσιμέντο σε πνίγει και κάποτε γίνεται αφορμή για ταξίδια φανταστικά:

Γωνία Καυτατζόγλου με Χρυσοστόμου Σμύρνης.
Κοιτάω ψηλά.
Πολύχρωμα σεντόνια στα μπαλκόνια,
Μπουγάδες ανεμίζουνε.
Και γίνονται τούτα τα μουντά τσιμέντα
Σκούνες κομψές που ταξιδεύουν ανέμελα
Στις γαλανές, τις μερωμένες θάλασσες
Του λιοθρεμμένου ουρανού της Αττικής.

Φτάνει σε ένα τέλος το οποίο στην ουσία είναι μια νέα αρχή, μια αιώνια συνύπαρξη. Οι στίχοι έχουν ήδη βραχεί ως το μεδούλι σε προηγούμενο ποίημα από την άλλη θάλασσα, αυτήν που φλοισβίζει τον τελευταίο της ψίθυρο ως αντίλαλο της επιθυμίας του ποιητικού υποκειμένου, ή μάλλον διαθήκης:

Κι όταν θα ’ρθεί το τέλος μου, φώναξε τ’ όνομά μου δυνατά
Κι άσε τις στάχτες μου μέσα στ’ απέραντο γαλάζιο των νερών σου να ’ρθουν
Σ’ έναν αιώνιο γάμο, ένα μαζί σου να γεννώ.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΟΥΣΚΑΣ είναι ποιητής.

altΕν μέσω ψιθύρων
Θάνος Πανταζής
ΑΩ 2018
Σελ. 56, τιμή εκδότη €9,43
 
alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Emily Dickinson, Ποιήματα» (κριτική) – Το αργυρό χρονικό της μετάφρασης

«Emily Dickinson, Ποιήματα» (κριτική) – Το αργυρό χρονικό της μετάφρασης

Για το βιβλίο «Emily Dickinson, Ποιήματα» (εκλογή, προλεγόμενα, μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης, εκδ. Κίχλη). Κεντρική εικόνα: Η Σίνθια Νίξον υποδύεται την Έμιλυ Ντίκινσον στη βιογραφική ταινία του Τέρενς Ντέιβις «A Quier Passion». 

Γράφει η Γεωργία Τριανταφυλλίδου ...

«Ο θυρωρός των ημερών» της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου (κριτική)

«Ο θυρωρός των ημερών» της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου (κριτική)

Για την ποιητική συλλογή της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου «Ο θυρωρός των ημερών» (εκδ. Κέδρος). Κεντρική εικόνα: He © Positi Negati.

Γράφει η Μαρίτα Παπαρούση

Στην ποιητική συλλογή ...

«Η χαμηλόφωνη τόλμη» (κριτική): Έξι γυναίκες φιλόλογοι ανθολογούν έξι λυρικές ποιήτριες του 20ου αιώνα

«Η χαμηλόφωνη τόλμη» (κριτική): Έξι γυναίκες φιλόλογοι ανθολογούν έξι λυρικές ποιήτριες του 20ου αιώνα

Για την ανθολογία «Η χαμηλόφωνη τόλμη» (εκδ. Νίκας). Κεντρική εικόνα: πίνακας του Τζον Γουίλιαμ Γουότερχαουζ εμπνευσμένος από ποίημα του Άλφρεντ Τέννυσον.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ποιητές που τους σάρωσε η λήθη. Στίχοι που ντύθηκαν την απώλειά τους. Α...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ