alt

Για την ποιητική συλλογή του Στέργιου Μήτα Έμμετρη φυσική ιστορία των θεάτρων (εκδ. Μικρή Άρκτος).

Του Θοδωρή Ρακόπουλου

Υπάρχει, στην περιβαλλοντολογία και τη φυσική γεωγραφία, η έννοια «πολική σύντηξη», που αποδίδει την σχετικότητα των μετρήσεων: είναι το φαινόμενο όπου οι δύο σημαίνουσες κλίμακες μέτρησης θερμοκρασίας, οι Φαρενάιτ και Κελσίου, συγκλίνουν. Συμβαίνει στους -40 βαθμούς, όπου η «αμερικάνικη» και η «ευρωπαϊκή» κλίμακα τυχαίνει να καταρρέουν, και να αποδίδουν, συνταυτιζόμενες απόλυτα, την ίδια καταμέτρηση βαθμών.

Γνώμη μου είναι πως είναι πάντα ζητούμενο, στην ποιητική γραφή και απόλαυση, οι δύο κλίμακες καταγραφής του ποιητικού γεγονότος, οι δύο θερμοκρασίες συγκίνησης ας το πούμε, να συγκλίνουν και να συνταυτίζονται, ωσότου να είναι αδύνατον να θεωρηθούν αξεχώριστα. Εννοώ εκείνους τους πόλους που συμβατικά έχουμε αποκαλέσει «μορφή» και «περιεχόμενο». Η αισθητική θεωρία έχει καταδείξει, σε σύγχρονες πτυχές της εννοιολογικής εικαστικής τέχνης, για παράδειγμα, πως η εμμονή στον διαχωρισμό και τη διάσταση των δύο δεν είναι παρά, στην καλύτερη περίπτωση, ιδεαλιστικής κοπής θέση, ότι το «σώμα» υπολείπεται ή ακολουθεί την ιδέα.

Στην καταμέτρηση θερμοκρασιών που φέρνουν τους πόλους σε σύγκλιση, και μάλιστα με την ελπίδα πως οι πόλοι τελικά θα συνταυτιστούν σε ένα θερμομετρικό σημείο, ο/η ποιητής/-τρια χρειάζεται ενταμένη προσοχή. Κι αυτό διότι για να κατορθώσει κείμενο εντελές στην αυτοτέλεια της ποιητικής του, κι όχι εντελούμενο σε διανοητικά παιγνιδίσματα, πρέπει να βαστά, σε όλη την πορεία του κειμένου, σταθερά το τιμόνι της σοβαρότητας, υπενθυμίζοντας όμως -ει δυνατόν, με τόνους χιούμορ- την αισθητική απόλαυση του λογοτεχνικού φαινομένου.

Σκοπός του ταξιδιού είναι η διαλεκτική συνάρθρωση του λυρισμού με μετρική αγωγή, ακόμη και σε ακραιφνώς παραδοσιακή φόρμα (βιλανέλλα, σονέττο, μπαλάντα) και της μικροαφηγηματικής και “πολιτικής” ποίησης

Στην περίπτωση του Στέργιου Μήτα, οι θερμομετρικές δίοδοι που ο ποιητής επέλεξε, με την ολισθηρότητά τους, επιτείνουν την εν λόγω ανάγκη προσοχής. Το βιβλίο Έμμετρη Φυσική Ιστορία των Θεάτρων με έναν τίτλο ήδη στρυφνό, αλλά εν τέλει απόλυτα δικαιολογημένο, χτίζει έναν μικρόκοσμο από βινιέττες, και μας οδηγεί, με βολάν σταθερό, ανάμεσα σε μικροϊστορίες. Σκοπός του ταξιδιού είναι η διαλεκτική συνάρθρωση του λυρισμού με μετρική αγωγή, ακόμη και σε ακραιφνώς παραδοσιακή φόρμα (βιλανέλλα, σονέττο, μπαλάντα) και της μικροαφηγηματικής και «πολιτικής» ποίησης.

Νεοφορμαλισμός και πολιτική

Σε ό,τι αφορά την επιστροφή (ή μάλλον: τη συζήτηση για την επιστροφή) της παραδοσιακής/αυστηρής μορφής στην ποίηση χρειάζεται κανείς να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός, αφού ο νεοφορμαλισμός ή ακόμη και η... οιονεί τραγουδοποιία καραδοκούν. Εξίσου, αν όχι περισσότερο προσεκτικός, πρέπει να είναι ο ποιητής στους τρόπους που μετέρχεται για να μετουσιώσει την πλέον επιτακτική αντανάκλαση του πολιτικού στοιχείου στον λογοτεχνικό του μικρόκοσμο και εν γένει στο συντελούμενο ποιητικό γίγνεσθαι.

alt
Ο Στέργιος Μήτας

Όταν μάλιστα είναι πρωτοεμφανιζόμενος ο ποιητής που αρθρώνει γλώσσα στους αρμούς αυτών των δύο φαινομένων, τότε ο βαθμός προσοχής και ετοιμότητας που οφείλει να επειδείξει είναι ιδιαίτατα υψηλός. Ο Μήτας φαίνεται να κατορθώνει το στοίχημα της πολικής σύντηξης. Οι ιστορίες που διηγείται αδρομερώς έχουν παράξενους ήρωες, και χωρίζονται μάλλον σε σετ, παρά σε μέρη: η πρώτη δεσμίδα ιστοριών είναι φτιαγμένη με υλικά από τον κόσμο του παράδοξου (τον αλαφροϊσκιωτο αλλά σκληρό κόσμο του τσίρκου), ενώ ακολουθεί, με το ιντερλούδιο ενός σκηνικού, πολιτικοποιημένου ποιήματος για το σύγχρονο πρεκαριάτο, η βασική στιγμή ειρωνείας και χιουμοριστικής ανάπλασης μιας γραμματείας που ο Μήτας (που διδάσκει φιλοσοφία του Δικαίου), γνωρίζει καλά: της μαρξικής. Παρεμβάλλεται, στη διάρκεια του βιβλίου, ένα λυρικό ξαναδιάβασμα του άγνωστου έργου «καρδιά από υγραέριο» του Τριστάν Τζαρά, σε έκτακτα poèmes-en-prose, και η αυτοειρωνική ματιά του βιβλίου κορυφώνεται στο «ποθητό του ανθολόγου νυστέρι», του τελευταίου εκτενούς ποίηματος («η μπαλάντα της κλινικής»).

Ο λυρισμός των ποιημάτων ποτέ δεν είναι ακέραιος: γίνεται πάντα ιλαρόπικρα, συχνά με σαρκασμό, κάποτε και με σκώμμα

Ο λυρισμός των ποιημάτων πάντως ποτέ δεν είναι ακέραιος: γίνεται πάντα ιλαρόπικρα, συχνά με σαρκασμό, κάποτε και με σκώμμα, ενώ σε σημεία είναι απόλυτα ακυρωμένος, στα πρότυπα του Τσελάν, με τον οποίο ο Μήτας συνομιλεί αδιόρατα («ο θάνατος είναι ένας μάστορας κι η επανάσταση μια μπαλαρίνα»). Οι υποψίες «περιεχομενικά» σπασμένου λυρισμού αποτυπώνονται έξοχα στη «μορφή»: ορισμένες από τις ομοιοκαταληξίες είναι θερισμένες λέξεις, κομμένες στην ομοιοκαταληκτούσα συλλαβή, όπως το πρωτοσυνέλαβε, στα ελληνικά, ο Σολωμός. Απόλυτο, όσο και αυτοσαρκαστικό κατόρθωμα του σημείου κοινής τήξης μορφής και περιεχόμενου, του σημείου πολικής σύντηξης, είναι το ποίημα με τον ειρωνικό τίτλο «παραδοσιακής κοπής» («Με σπάγγο κρατιούνται οι μέρες / Νυχτώνουν οι μνήμες νωρίς»), μία από τις οκτώ μικροϊστορίες του πρώτου, και κατά τη γνώμη μου πιο συγκινητικού μέρους, που περιγράφει μια μπαχτινική και φελλινική ερωτική σχέση, από το πρώτο σκίρτημα ώς τον τραγικό γάμο.

Το βιβλίο, νομίζω, δεν θέτει ζήτημα προς την ίδια την πορεία του ποιητή (όσον αφορά, ας πούμε, το επόμενό του βήμα), όσο στους ομότεχνους, ειδικά της «παραδοσιακής κοπής». Το στοίχημα που το βιβλίο κέρδισε θέτει επόμενα στοιχήματα, κυρίως σε όσους ποιητές έχουν διαλέξει την συνάρμωση αυστηρών μορφών με την απόδοση νέων περιεχομένων. Πρόκειται για το στοίχημα της στοίχισης με το πρώτο βήμα του Μήτα, που ήδη πήγε μακριά: σχεδόν στους πόλους. 

* Ο ΘΟΔΩΡΗΣ ΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ είναι ποιητής.

altΈμμετρη φυσική ιστορία των θεάτρων
Στέργιος Μήτας
Μικρή Άρκτος 2014
Σελ. 40, τιμή € 7,70

alt

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΣΤΕΡΓΙΟΥ ΜΗΤΑ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Πιστή και ενάρετη νύχτα» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

«Πιστή και ενάρετη νύχτα» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

Για το ποιητικό έργο της Λουίζ Γκλικ [Louise Glück] «Πιστή και ενάρετη νύχτα» (μτφρ. Χάρης Βλαβιανός, Δήμητρα Κωτούλα, εκδ. Στερέωμα).

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Δημιουργός του έργου Πιστή και ενάρετη νύχτα είναι η ...

«Πράξεις των Αποστόλων» του Ιωάννη Πανουτσόπουλου (κριτική) – Η θέση του ανθρώπου στην κοσμική σούπα

«Πράξεις των Αποστόλων» του Ιωάννη Πανουτσόπουλου (κριτική) – Η θέση του ανθρώπου στην κοσμική σούπα

Για την ποιητική συλλογή του Ιωάννη Πανουτσόπουλου «Πράξεις των Αποστόλων» (εκδ. Τόπος). Στην κεντρική εικόνα, έργο της Valerie Hegarty.

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Για ένα «σύννεφο με παντελόνια»

...
«Τελευταίο σκοτάδι» του Αργύρη Παλούκα (κριτική) – Ολιγόστιχα ποιήματα, πυκνές συνθέσεις

«Τελευταίο σκοτάδι» του Αργύρη Παλούκα (κριτική) – Ολιγόστιχα ποιήματα, πυκνές συνθέσεις

Για την ποιητική συλλογή του Αργύρη Παλούκα «Τελευταίο σκοτάδι» (εκδ. Κριτική). Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Yan Palmer. 

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Είχαμε ήδη την ευκαιρία να αξιολογήσουμε προϊόντα λογοτεχν...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ο Πανελλήνιος Όμιλος Φίλων του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη διοργανώνει στις 27 Μαρτίου 2023 στο θέατρο ΚΥΔΩΝΙΑ στα Χανιά, ημερίδα με θέμα: Νοούμενα και υπονοούμενα στο θεατρικό έργο «Η Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Λούλας Αναγνωστάκη από τον Σπύρο Στάβερη.

...
«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Οι εκδόσεις Ψυχογιός διοργανώνουν συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία, με αφορμή το βιβλίο του Rodric Braithwaite «Μια Σύντομη Ιστορία της Ρωσίας», απόψε, Πέμπτη 23 Μαρτίου, στο βιβλιοπωλείο LIBER.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ