alt

Για την ποιητική συλλογή του Στέργιου Μήτα Έμμετρη φυσική ιστορία των θεάτρων (εκδ. Μικρή Άρκτος).

Του Θοδωρή Ρακόπουλου

Υπάρχει, στην περιβαλλοντολογία και τη φυσική γεωγραφία, η έννοια «πολική σύντηξη», που αποδίδει την σχετικότητα των μετρήσεων: είναι το φαινόμενο όπου οι δύο σημαίνουσες κλίμακες μέτρησης θερμοκρασίας, οι Φαρενάιτ και Κελσίου, συγκλίνουν. Συμβαίνει στους -40 βαθμούς, όπου η «αμερικάνικη» και η «ευρωπαϊκή» κλίμακα τυχαίνει να καταρρέουν, και να αποδίδουν, συνταυτιζόμενες απόλυτα, την ίδια καταμέτρηση βαθμών.

Γνώμη μου είναι πως είναι πάντα ζητούμενο, στην ποιητική γραφή και απόλαυση, οι δύο κλίμακες καταγραφής του ποιητικού γεγονότος, οι δύο θερμοκρασίες συγκίνησης ας το πούμε, να συγκλίνουν και να συνταυτίζονται, ωσότου να είναι αδύνατον να θεωρηθούν αξεχώριστα. Εννοώ εκείνους τους πόλους που συμβατικά έχουμε αποκαλέσει «μορφή» και «περιεχόμενο». Η αισθητική θεωρία έχει καταδείξει, σε σύγχρονες πτυχές της εννοιολογικής εικαστικής τέχνης, για παράδειγμα, πως η εμμονή στον διαχωρισμό και τη διάσταση των δύο δεν είναι παρά, στην καλύτερη περίπτωση, ιδεαλιστικής κοπής θέση, ότι το «σώμα» υπολείπεται ή ακολουθεί την ιδέα.

Στην καταμέτρηση θερμοκρασιών που φέρνουν τους πόλους σε σύγκλιση, και μάλιστα με την ελπίδα πως οι πόλοι τελικά θα συνταυτιστούν σε ένα θερμομετρικό σημείο, ο/η ποιητής/-τρια χρειάζεται ενταμένη προσοχή. Κι αυτό διότι για να κατορθώσει κείμενο εντελές στην αυτοτέλεια της ποιητικής του, κι όχι εντελούμενο σε διανοητικά παιγνιδίσματα, πρέπει να βαστά, σε όλη την πορεία του κειμένου, σταθερά το τιμόνι της σοβαρότητας, υπενθυμίζοντας όμως -ει δυνατόν, με τόνους χιούμορ- την αισθητική απόλαυση του λογοτεχνικού φαινομένου.

Σκοπός του ταξιδιού είναι η διαλεκτική συνάρθρωση του λυρισμού με μετρική αγωγή, ακόμη και σε ακραιφνώς παραδοσιακή φόρμα (βιλανέλλα, σονέττο, μπαλάντα) και της μικροαφηγηματικής και “πολιτικής” ποίησης

Στην περίπτωση του Στέργιου Μήτα, οι θερμομετρικές δίοδοι που ο ποιητής επέλεξε, με την ολισθηρότητά τους, επιτείνουν την εν λόγω ανάγκη προσοχής. Το βιβλίο Έμμετρη Φυσική Ιστορία των Θεάτρων με έναν τίτλο ήδη στρυφνό, αλλά εν τέλει απόλυτα δικαιολογημένο, χτίζει έναν μικρόκοσμο από βινιέττες, και μας οδηγεί, με βολάν σταθερό, ανάμεσα σε μικροϊστορίες. Σκοπός του ταξιδιού είναι η διαλεκτική συνάρθρωση του λυρισμού με μετρική αγωγή, ακόμη και σε ακραιφνώς παραδοσιακή φόρμα (βιλανέλλα, σονέττο, μπαλάντα) και της μικροαφηγηματικής και «πολιτικής» ποίησης.

Νεοφορμαλισμός και πολιτική

Σε ό,τι αφορά την επιστροφή (ή μάλλον: τη συζήτηση για την επιστροφή) της παραδοσιακής/αυστηρής μορφής στην ποίηση χρειάζεται κανείς να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός, αφού ο νεοφορμαλισμός ή ακόμη και η... οιονεί τραγουδοποιία καραδοκούν. Εξίσου, αν όχι περισσότερο προσεκτικός, πρέπει να είναι ο ποιητής στους τρόπους που μετέρχεται για να μετουσιώσει την πλέον επιτακτική αντανάκλαση του πολιτικού στοιχείου στον λογοτεχνικό του μικρόκοσμο και εν γένει στο συντελούμενο ποιητικό γίγνεσθαι.

alt
Ο Στέργιος Μήτας

Όταν μάλιστα είναι πρωτοεμφανιζόμενος ο ποιητής που αρθρώνει γλώσσα στους αρμούς αυτών των δύο φαινομένων, τότε ο βαθμός προσοχής και ετοιμότητας που οφείλει να επειδείξει είναι ιδιαίτατα υψηλός. Ο Μήτας φαίνεται να κατορθώνει το στοίχημα της πολικής σύντηξης. Οι ιστορίες που διηγείται αδρομερώς έχουν παράξενους ήρωες, και χωρίζονται μάλλον σε σετ, παρά σε μέρη: η πρώτη δεσμίδα ιστοριών είναι φτιαγμένη με υλικά από τον κόσμο του παράδοξου (τον αλαφροϊσκιωτο αλλά σκληρό κόσμο του τσίρκου), ενώ ακολουθεί, με το ιντερλούδιο ενός σκηνικού, πολιτικοποιημένου ποιήματος για το σύγχρονο πρεκαριάτο, η βασική στιγμή ειρωνείας και χιουμοριστικής ανάπλασης μιας γραμματείας που ο Μήτας (που διδάσκει φιλοσοφία του Δικαίου), γνωρίζει καλά: της μαρξικής. Παρεμβάλλεται, στη διάρκεια του βιβλίου, ένα λυρικό ξαναδιάβασμα του άγνωστου έργου «καρδιά από υγραέριο» του Τριστάν Τζαρά, σε έκτακτα poèmes-en-prose, και η αυτοειρωνική ματιά του βιβλίου κορυφώνεται στο «ποθητό του ανθολόγου νυστέρι», του τελευταίου εκτενούς ποίηματος («η μπαλάντα της κλινικής»).

Ο λυρισμός των ποιημάτων ποτέ δεν είναι ακέραιος: γίνεται πάντα ιλαρόπικρα, συχνά με σαρκασμό, κάποτε και με σκώμμα

Ο λυρισμός των ποιημάτων πάντως ποτέ δεν είναι ακέραιος: γίνεται πάντα ιλαρόπικρα, συχνά με σαρκασμό, κάποτε και με σκώμμα, ενώ σε σημεία είναι απόλυτα ακυρωμένος, στα πρότυπα του Τσελάν, με τον οποίο ο Μήτας συνομιλεί αδιόρατα («ο θάνατος είναι ένας μάστορας κι η επανάσταση μια μπαλαρίνα»). Οι υποψίες «περιεχομενικά» σπασμένου λυρισμού αποτυπώνονται έξοχα στη «μορφή»: ορισμένες από τις ομοιοκαταληξίες είναι θερισμένες λέξεις, κομμένες στην ομοιοκαταληκτούσα συλλαβή, όπως το πρωτοσυνέλαβε, στα ελληνικά, ο Σολωμός. Απόλυτο, όσο και αυτοσαρκαστικό κατόρθωμα του σημείου κοινής τήξης μορφής και περιεχόμενου, του σημείου πολικής σύντηξης, είναι το ποίημα με τον ειρωνικό τίτλο «παραδοσιακής κοπής» («Με σπάγγο κρατιούνται οι μέρες / Νυχτώνουν οι μνήμες νωρίς»), μία από τις οκτώ μικροϊστορίες του πρώτου, και κατά τη γνώμη μου πιο συγκινητικού μέρους, που περιγράφει μια μπαχτινική και φελλινική ερωτική σχέση, από το πρώτο σκίρτημα ώς τον τραγικό γάμο.

Το βιβλίο, νομίζω, δεν θέτει ζήτημα προς την ίδια την πορεία του ποιητή (όσον αφορά, ας πούμε, το επόμενό του βήμα), όσο στους ομότεχνους, ειδικά της «παραδοσιακής κοπής». Το στοίχημα που το βιβλίο κέρδισε θέτει επόμενα στοιχήματα, κυρίως σε όσους ποιητές έχουν διαλέξει την συνάρμωση αυστηρών μορφών με την απόδοση νέων περιεχομένων. Πρόκειται για το στοίχημα της στοίχισης με το πρώτο βήμα του Μήτα, που ήδη πήγε μακριά: σχεδόν στους πόλους. 

* Ο ΘΟΔΩΡΗΣ ΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ είναι ποιητής.

altΈμμετρη φυσική ιστορία των θεάτρων
Στέργιος Μήτας
Μικρή Άρκτος 2014
Σελ. 40, τιμή € 7,70

alt

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΣΤΕΡΓΙΟΥ ΜΗΤΑ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τραγούδι του εαυτού μου» του Ουόλτ Ουίτμαν (κριτική)

«Τραγούδι του εαυτού μου» του Ουόλτ Ουίτμαν (κριτική)

Για το ποίημα σε δύο εκδοχές του Ουόλτ Ουίτμαν [Walt Whitman] «Τραγούδι του εαυτού μου: 1. Η πρώτη έκδοση (1855), 2. Η τελευταία έκδοση (1891 – 92)» (μτφρ. Δημήτρης Δημηρούλης, εκδ. Gutenberg).

Γράφει ο Γιώργος Βέης

...
«Καταυλισμός» του Γιώργου Βέη (κριτική) – Εκτενείς τοιχογραφίες με ποικίλες προσωπογραφίες

«Καταυλισμός» του Γιώργου Βέη (κριτική) – Εκτενείς τοιχογραφίες με ποικίλες προσωπογραφίες

Για την ποιητική συλλογή του Γιώργου Βέη «Καταυλισμός» (εκδ. Ύψιλον). Κεντρική εικόνα: λεπτομέρεια από το εξώφυλλο.

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Οι αναγνώστες που ακολουθούν συστηματικά, ή έστω περιστασιακά, όσα προβάλλει ...

«Ανήμερο» της Λένας Καλλέργη (κριτική) – Δήθεν απούσα με κρυφό μαχαίρι

«Ανήμερο» της Λένας Καλλέργη (κριτική) – Δήθεν απούσα με κρυφό μαχαίρι

Για την ποιητική συλλογή της Λένας Καλλέργη «Ανήμερο» (εκδ. Ίκαρος). 

Γράφει η Αριστέα Παπαλεξάνδρου

Το Ανήμερο (εκδ. Ίκαρος) είναι το πρόσφατο δημιούργημα μίας ήρεμης, και συγχρόνως πολυδιάστατης παρουσί...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τίλντα Σουίντον, Θεόδωρος Τερζόπουλος, Πάτι Σμιθ & Λένα Πλάτωνος, μεταξύ πολλών άλλων, στο φετινό πρόγραμμα της Στέγης

Τίλντα Σουίντον, Θεόδωρος Τερζόπουλος, Πάτι Σμιθ & Λένα Πλάτωνος, μεταξύ πολλών άλλων, στο φετινό πρόγραμμα της Στέγης

Τίλντα Σουίντον, Θεόδωρος Τερζόπουλος, Πάτι Σμιθ & Λένα Πλάτωνος, μεταξύ πολλών άλλων, κοσμούν το φετινό, πλουσιότατο και άκρως ερεθιστικό, πρόγραμμα της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση. «Και τώρα, τι κάνουμε; Δεν περιμένουμε. Ούτε συνεχίζουμε αμέριμνοι. Μιλάμε και φωνάζουμε για τις πληγές, που πρέπει να τις νιώ...

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

Για την επανακυκλοφορία του βιβλίου της Γεωργίας Τάτση «Χορός στα ποτήρια» (εκδ. Βακχικόν, δύο νουβέλες). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία από την ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Θίασος» (1974-’75) 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Iεροτελεστικός από τη...

Διαβάζοντας με τον Γιώργο Τζαβάρα

Διαβάζοντας με τον Γιώργο Τζαβάρα

Πρόσωπα από το χώρο των τεχνών, των ιδεών και του πολιτισμού, αποκαλύπτουν τον δικό τους αναγνωστικό χαρακτήρα, τη μύχια σχέση τους με το βιβλίο και την ανάγνωση. Σήμερα, ο σκηνοθέτης και ηθοποιός Γιώργος Τζαβάρας.

Eπιμέλεια: Book Press

Ποιο βι...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ