alt

Για την ποιητική συλλογή του Στέργιου Μήτα Έμμετρη φυσική ιστορία των θεάτρων (εκδ. Μικρή Άρκτος).

Του Θοδωρή Ρακόπουλου

Υπάρχει, στην περιβαλλοντολογία και τη φυσική γεωγραφία, η έννοια «πολική σύντηξη», που αποδίδει την σχετικότητα των μετρήσεων: είναι το φαινόμενο όπου οι δύο σημαίνουσες κλίμακες μέτρησης θερμοκρασίας, οι Φαρενάιτ και Κελσίου, συγκλίνουν. Συμβαίνει στους -40 βαθμούς, όπου η «αμερικάνικη» και η «ευρωπαϊκή» κλίμακα τυχαίνει να καταρρέουν, και να αποδίδουν, συνταυτιζόμενες απόλυτα, την ίδια καταμέτρηση βαθμών.

Γνώμη μου είναι πως είναι πάντα ζητούμενο, στην ποιητική γραφή και απόλαυση, οι δύο κλίμακες καταγραφής του ποιητικού γεγονότος, οι δύο θερμοκρασίες συγκίνησης ας το πούμε, να συγκλίνουν και να συνταυτίζονται, ωσότου να είναι αδύνατον να θεωρηθούν αξεχώριστα. Εννοώ εκείνους τους πόλους που συμβατικά έχουμε αποκαλέσει «μορφή» και «περιεχόμενο». Η αισθητική θεωρία έχει καταδείξει, σε σύγχρονες πτυχές της εννοιολογικής εικαστικής τέχνης, για παράδειγμα, πως η εμμονή στον διαχωρισμό και τη διάσταση των δύο δεν είναι παρά, στην καλύτερη περίπτωση, ιδεαλιστικής κοπής θέση, ότι το «σώμα» υπολείπεται ή ακολουθεί την ιδέα.

Στην καταμέτρηση θερμοκρασιών που φέρνουν τους πόλους σε σύγκλιση, και μάλιστα με την ελπίδα πως οι πόλοι τελικά θα συνταυτιστούν σε ένα θερμομετρικό σημείο, ο/η ποιητής/-τρια χρειάζεται ενταμένη προσοχή. Κι αυτό διότι για να κατορθώσει κείμενο εντελές στην αυτοτέλεια της ποιητικής του, κι όχι εντελούμενο σε διανοητικά παιγνιδίσματα, πρέπει να βαστά, σε όλη την πορεία του κειμένου, σταθερά το τιμόνι της σοβαρότητας, υπενθυμίζοντας όμως -ει δυνατόν, με τόνους χιούμορ- την αισθητική απόλαυση του λογοτεχνικού φαινομένου.

Σκοπός του ταξιδιού είναι η διαλεκτική συνάρθρωση του λυρισμού με μετρική αγωγή, ακόμη και σε ακραιφνώς παραδοσιακή φόρμα (βιλανέλλα, σονέττο, μπαλάντα) και της μικροαφηγηματικής και “πολιτικής” ποίησης

Στην περίπτωση του Στέργιου Μήτα, οι θερμομετρικές δίοδοι που ο ποιητής επέλεξε, με την ολισθηρότητά τους, επιτείνουν την εν λόγω ανάγκη προσοχής. Το βιβλίο Έμμετρη Φυσική Ιστορία των Θεάτρων με έναν τίτλο ήδη στρυφνό, αλλά εν τέλει απόλυτα δικαιολογημένο, χτίζει έναν μικρόκοσμο από βινιέττες, και μας οδηγεί, με βολάν σταθερό, ανάμεσα σε μικροϊστορίες. Σκοπός του ταξιδιού είναι η διαλεκτική συνάρθρωση του λυρισμού με μετρική αγωγή, ακόμη και σε ακραιφνώς παραδοσιακή φόρμα (βιλανέλλα, σονέττο, μπαλάντα) και της μικροαφηγηματικής και «πολιτικής» ποίησης.

Νεοφορμαλισμός και πολιτική

Σε ό,τι αφορά την επιστροφή (ή μάλλον: τη συζήτηση για την επιστροφή) της παραδοσιακής/αυστηρής μορφής στην ποίηση χρειάζεται κανείς να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός, αφού ο νεοφορμαλισμός ή ακόμη και η... οιονεί τραγουδοποιία καραδοκούν. Εξίσου, αν όχι περισσότερο προσεκτικός, πρέπει να είναι ο ποιητής στους τρόπους που μετέρχεται για να μετουσιώσει την πλέον επιτακτική αντανάκλαση του πολιτικού στοιχείου στον λογοτεχνικό του μικρόκοσμο και εν γένει στο συντελούμενο ποιητικό γίγνεσθαι.

alt
Ο Στέργιος Μήτας

Όταν μάλιστα είναι πρωτοεμφανιζόμενος ο ποιητής που αρθρώνει γλώσσα στους αρμούς αυτών των δύο φαινομένων, τότε ο βαθμός προσοχής και ετοιμότητας που οφείλει να επειδείξει είναι ιδιαίτατα υψηλός. Ο Μήτας φαίνεται να κατορθώνει το στοίχημα της πολικής σύντηξης. Οι ιστορίες που διηγείται αδρομερώς έχουν παράξενους ήρωες, και χωρίζονται μάλλον σε σετ, παρά σε μέρη: η πρώτη δεσμίδα ιστοριών είναι φτιαγμένη με υλικά από τον κόσμο του παράδοξου (τον αλαφροϊσκιωτο αλλά σκληρό κόσμο του τσίρκου), ενώ ακολουθεί, με το ιντερλούδιο ενός σκηνικού, πολιτικοποιημένου ποιήματος για το σύγχρονο πρεκαριάτο, η βασική στιγμή ειρωνείας και χιουμοριστικής ανάπλασης μιας γραμματείας που ο Μήτας (που διδάσκει φιλοσοφία του Δικαίου), γνωρίζει καλά: της μαρξικής. Παρεμβάλλεται, στη διάρκεια του βιβλίου, ένα λυρικό ξαναδιάβασμα του άγνωστου έργου «καρδιά από υγραέριο» του Τριστάν Τζαρά, σε έκτακτα poèmes-en-prose, και η αυτοειρωνική ματιά του βιβλίου κορυφώνεται στο «ποθητό του ανθολόγου νυστέρι», του τελευταίου εκτενούς ποίηματος («η μπαλάντα της κλινικής»).

Ο λυρισμός των ποιημάτων ποτέ δεν είναι ακέραιος: γίνεται πάντα ιλαρόπικρα, συχνά με σαρκασμό, κάποτε και με σκώμμα

Ο λυρισμός των ποιημάτων πάντως ποτέ δεν είναι ακέραιος: γίνεται πάντα ιλαρόπικρα, συχνά με σαρκασμό, κάποτε και με σκώμμα, ενώ σε σημεία είναι απόλυτα ακυρωμένος, στα πρότυπα του Τσελάν, με τον οποίο ο Μήτας συνομιλεί αδιόρατα («ο θάνατος είναι ένας μάστορας κι η επανάσταση μια μπαλαρίνα»). Οι υποψίες «περιεχομενικά» σπασμένου λυρισμού αποτυπώνονται έξοχα στη «μορφή»: ορισμένες από τις ομοιοκαταληξίες είναι θερισμένες λέξεις, κομμένες στην ομοιοκαταληκτούσα συλλαβή, όπως το πρωτοσυνέλαβε, στα ελληνικά, ο Σολωμός. Απόλυτο, όσο και αυτοσαρκαστικό κατόρθωμα του σημείου κοινής τήξης μορφής και περιεχόμενου, του σημείου πολικής σύντηξης, είναι το ποίημα με τον ειρωνικό τίτλο «παραδοσιακής κοπής» («Με σπάγγο κρατιούνται οι μέρες / Νυχτώνουν οι μνήμες νωρίς»), μία από τις οκτώ μικροϊστορίες του πρώτου, και κατά τη γνώμη μου πιο συγκινητικού μέρους, που περιγράφει μια μπαχτινική και φελλινική ερωτική σχέση, από το πρώτο σκίρτημα ώς τον τραγικό γάμο.

Το βιβλίο, νομίζω, δεν θέτει ζήτημα προς την ίδια την πορεία του ποιητή (όσον αφορά, ας πούμε, το επόμενό του βήμα), όσο στους ομότεχνους, ειδικά της «παραδοσιακής κοπής». Το στοίχημα που το βιβλίο κέρδισε θέτει επόμενα στοιχήματα, κυρίως σε όσους ποιητές έχουν διαλέξει την συνάρμωση αυστηρών μορφών με την απόδοση νέων περιεχομένων. Πρόκειται για το στοίχημα της στοίχισης με το πρώτο βήμα του Μήτα, που ήδη πήγε μακριά: σχεδόν στους πόλους. 

* Ο ΘΟΔΩΡΗΣ ΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ είναι ποιητής.

altΈμμετρη φυσική ιστορία των θεάτρων
Στέργιος Μήτας
Μικρή Άρκτος 2014
Σελ. 40, τιμή € 7,70

alt

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΣΤΕΡΓΙΟΥ ΜΗΤΑ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αναγέννηση» του Χάρη Βλαβιανού (κριτική) – 39 ποιητικά πορτρέτα

«Αναγέννηση» του Χάρη Βλαβιανού (κριτική) – 39 ποιητικά πορτρέτα

Για την ποιητική συλλογή του Χάρη Βλαβιανού «Η Αναγέννηση - 39 ποιητικά πορτρέτα» (εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: Πορτρέτο του Νικολό Μακιαβέλι, στον οποίο είναι αφιερωμένο ένα ποίημα της συλλογής © Wikipedia. 

Γράφει η Άννα Βασιάδη

...
«Ποιήματα και τραγούδια» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Oι στίχοι ενός αδέσποτου δεσπότη

«Ποιήματα και τραγούδια» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Oι στίχοι ενός αδέσποτου δεσπότη

Για το βιβλίο του Θωμά Κοροβίνη «Ποιήματα και τραγούδια» (εκδ. Άγρα). Κεντρική εικόνα: πίνακας του Γιάννη Τσαρούχη με τίτλο: «Δύο άντρες με φτερά πεταλούδας» © Ίδρυμα Γιάννη Τσαρούχη. 

Γράφει ο Γιώργος Γκόζης

…ή αλλιώς, περί του υμνογραφι...

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Η φωνή των αφανών Ελλήνων στρατιωτών

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Η φωνή των αφανών Ελλήνων στρατιωτών

Για την ποιητική συλλογή του Δημήτρη Κοσμόπουλου «Έθνος εξαιρετικά» (εκδ. Περισπωμένη). Kεντρική εικόνα: Ανεξάρτητη Μεραρχία. Διανομή αλληλογραφίας και δεμάτων. Συλλογή Μικρασιατικής Εκστρατείας/ Αρχείο ΕΡΤ.

Γράφει η Αγάθη Γεωργιάδου

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ