statue360

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Ο νεαρός ποιητής Γιάννης Δούκας φτιάχνει το δικό του ύφος και το εγκαθιδρύει με τη δεύτερη ποιητική συλλογή του με τίτλο Το σύνδρομο Σταντάλ. Κι αυτό δείχνει όχι μόνο ότι έχει χωνέψει επαρκώς τις φωνές των ποιητών που έχει διαβάσει, μια παράδοση που συνεχώς ζυμώνεται από κάθε νέα γενιά, αλλά και ότι σκοτώνει τις φωνές αυτές, για να ορθώσει τη δική του, που έχει χροιά, μέταλλο κι ένταση.

Είναι σίγουρο ότι μέσα στα ποιήματά του φαίνονται οι απηχήσεις άλλων ποιητών, αλλά αυτό δεν μένει σε επίπεδο επίδρασης. Σκόπιμα διαπλέκονται στρώματα και χρώματα σε μια διακειμενική ύφανση, η οποία παραπέμπει αλλού, προκειμένου να ξαναβάλει το γόνιμο χώμα της παράδοσης στο σύγχρονο προβληματισμό για την τέχνη και την κοινωνία. Έτσι, υποβάλλει τον αναγνώστη σε ένα πολυποίκιλο κρυφτό, το οποίο στηρίζεται στις εξωτερικές αφηγήσεις, αλλά και στα αινίγματα που εγείρονται από τους υπαινιγμούς, τις ιστορικές απηχήσεις και τις (συνυπο)δηλώσεις των κυρίων ονομάτων.

Αν η τέχνη ακολουθεί τη σπειροειδή τροχιά της ιστορίας, τότε παλιά μοτίβα είναι δυνατόν να επανέλθουν ώστε να ταρακουνήσουν τη φθαρμένη υφή των κατεστημένων μορφών

Ο Γ. Δούκας γράφει σε έμμετρο ομοιοκατάληκτο λόγο, γεγονός που ξενίζει, σε μια εποχή συνηθισμένη –πλην εξαιρέσεων– στον ελεύθερο στίχο και στη χωρίς καλούπια φυγόκεντρη τάση της ποίησης. Αν όμως η ποίηση λειτουργεί κατεξοχήν ανοικειωτικά και αποστρέφεται απόλυτες νόρμες και κανόνες, τότε ο ποιητής μπορεί και πρέπει να δρα αντικομφορμιστικά. Κι αν η τέχνη ακολουθεί τη σπειροειδή τροχιά της ιστορίας, τότε παλιά μοτίβα είναι δυνατόν να επανέλθουν ώστε να ταρακουνήσουν τη φθαρμένη υφή των κατεστημένων μορφών. Ο ποιητής, όπως ο Γ. Δούκας, ακολουθεί την αντίστροφη πορεία από αυτήν στις αρχές του 20ού αιώνα, αφού φθείρει τον ελεύθερο στίχο με φαινομενικά τυποποιημένους στίχους.

Η φαινομενική κανονικότητα σπάει ποικιλοτρόπως και πρώτα απ' όλα με την αναντιστοιχία των παύσεων που τα σημεία στίξης υποβάλλουν και αυτών τις οποίες το τέλος του στίχου ορίζει. Οι απανωτοί διασκελισμοί σταματάνε συχνά πυκνά την ανάγνωση και υπαγορεύουν πολλαπλές στάσεις, ώστε να αντιληφθούμε τις πολυδιάστατες εκφάνσεις του νοήματος. Από την άλλη, η δύσκολη σύνταξη και η απρόσμενη σειρά των λέξεων οδηγούν σε μια υπομονετική αναζήτηση αφενός του υποκειμένου των ρημάτων και αφετέρου του συνολικού νοήματος, που αλλάζει, καθώς οι λέξεις στρώνονται σταδιακά μπροστά μας.

Όλα αυτά κάνουν διάχυτη την αμφιβολία, αφού σε πολλά σημεία άλλο φαίνεται κι άλλο τελικά προκύπτει. Τυπικά κάθε ποίημα συνομιλεί με ένα άγαλμα, που βρίσκεται είτε στην Αθήνα είτε σε άλλες πόλεις. Έτσι, η ποίηση έρχεται να γίνει ο λεκτικός αντίλογος στο σημαινόμενο της γλυπτικής, συνομιλία που έχουν χρησιμοποιήσει πολλοί ποιητές έως τώρα: από τον Κ. Καβάφη (π.χ. "Ενώπιον του αγάλματος του Eνδυμίωνος") μέχρι τον Κ. Καρυωτάκη (π.χ. "Στο Άγαλμα της Ελευθερίας που φωτίζει τον κόσμο") κι από τη Ζ. Καρέλλη ("Ο Έφηβος των Αντικυθήρων") ώς τον Γ. Παυλόπουλο ("Το άγαλμα και ο τεχνίτης") και φυσικά την Κ. Δημουλά (λ.χ. "Σημείο αναγνωρίσεως", "Υπό Φθινόπωρον") κ.ά. Η διαλεκτική σχέση δεν αφορά μόνο τις δύο τέχνες αλλά και τον διάλογο ποίησης με την ιστορία, την εθνική ταυτότητα, την παράδοση, με ό,τι δηλαδή αποτελεί το νόημα που έδωσε ο γλύπτης ή οι αρχές στο άγαλμα. Παράλληλα, είναι και μια διακαλλιτεχνική ανακύκλωση σημαινόντων και σημαινομένων, όπως φαίνεται στο ποίημα του Τ. Πατρίκιου "Σφετερισμός των αγαλμάτων":

Φτιάχνουμε αγάλματα με υλικά
από αγάλματα που τα είχαν φτιάξει
άλλοι παλιότεροι τεχνίτες,
φτιάχνουμε ποιήματα με λέξεις
από ποιήματα γραμμένα
σ' άλλους καιρούς από άλλους ποιητές,
φτιάχνουμε ζωές με αισθήματα με βιώματα
που άλλοι άνθρωποι πριν από μας
τα είχαν ζήσει.
Σφετεριζόμαστε έργα, τροποποιούμε
σχέδια, αλλάζουμε προοπτικές
κάτι καινούργιο επινοούμε
φτιάχνουμε πράγματα ολότελα δικά μας
αφήνοντας πάντοτε τα ίχνη
μιας προγενέστερης προέλευσης.
Συνεχίζουμε βάζοντας τ' όνομά μας
δίπλα σ' άλλα ονόματα
ακόμα και σ' εκείνα
που θα θέλαμε να σβήσουμε.

Ο Γ. Δούκας καταφέρνει να σταθεί σκεφτικός αλλά και ομιλητικός απέναντι σε κάθε άγαλμα και να ξεκλειδώσει όχι τόσο το νόημα που έκλεισε στη μορφή του όταν κατασκευάστηκε, όσο στην πρόσληψή του σε μια κοινωνία που έχει αλλάξει κατά πολύ. Αυτή η διάσταση δημιουργεί μια σχέση αμφισβήτησης, μια αναθεωρητική διάθεση, αφού τα ποιήματα της συλλογής βρίσκουν συχνά το άγαλμα ξένο προς τον περιβάλλοντα χώρο και την ψυχολογία των περαστικών που το συναντούν.

ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ

altΤο σύνδρομο Σταντάλ
Γιάννης Δούκας
Πόλις 2013
Σελ. 73, τιμή € 10,00

alt

 

 ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΔΟΥΚΑ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Στη γλώσσα της υφαντικής

Στη γλώσσα της υφαντικής

Της Άντας Κατσίκη-Γκίβαλου*

Η ποιητική συλλογή του Κυριάκου Χαραλαμπίδη ήδη από τον τίτλο της προαναγγέλλει την έννοια της ποιητικής τέχνης. Η υφαντική, πανάρχαια τέχνη δημιουργεί ποικίλα "έργα", καθώς ο υφαντής ή η υφάντρα χρ...

Έμιλι Ντίκινσον, Επειδή δεν άντεχα να ζήσω φωναχτά

Έμιλι Ντίκινσον, Επειδή δεν άντεχα να ζήσω φωναχτά

Για τη συλλογή με ποιήματα και επιστολές της Emily Dickinson «Επειδή δεν άντεχα να ζήσω φωναχτά» (ανθολόγηση: Λιάνα Σακελλίου, μτφρ. Λιάνα Σακελλίου, Άρτεμις Γρίβα, Φρόσω Μαντά) που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg. 

Του Νίκου Ξένιου  ...

Μιχάλης Γκανάς, Ποιήματα 1978-2012

Μιχάλης Γκανάς, Ποιήματα 1978-2012

Τους σημερινούς ποιητές, και δικαίως, το ευρύ κοινό τους έχει πάρει από στραβό μάτι. Τους θεωρεί στριφνούς, δύσκολους, ακατάδεκτους. Δύσκολα τους πιάνει στο χέρι του. Αλλά και οι ποιητές από τη μεριά τους, δεν σκοτίζονται και πολύ για αναγνώστες κι απήχηση, μόνη ευγενική φιλοδοξί...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ήλια Μπούρα: «Ό,τι ειπώνεται έχει ήδη ειπωθεί και θα ξαναειπωθεί με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις»

Ήλια Μπούρα: «Ό,τι ειπώνεται έχει ήδη ειπωθεί και θα ξαναειπωθεί με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις»

Η Ήλια Μπούρα μας συστήθηκε πρόσφατα με την ποιητική της συλλογή «Εύκρατη ζώνη», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. «Ένας νέος ποιητής δεν φέρνει τίποτα καινούργιο εκτός από τη βιωματική χρήση των λέξεων που υπάρχουν στη γλώσσα μας τόσες χιλιάδες χρόνια», σημειώνει, μεταξύ άλλων.

...
«Mαρία Skłodowska Κιουρί» του Θέμη Μουμουλίδη, στο Σύγχρονο Θέατρο (κριτική)

«Mαρία Skłodowska Κιουρί» του Θέμη Μουμουλίδη, στο Σύγχρονο Θέατρο (κριτική)

Η παράσταση «Mαρία Skłodowska Κιουρί» παρουσιάζεται στο Σύγχρονο Θέατρο σε σκηνοθεσία Θέμη Μουμουλίδη. Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

H παράσταση «Mαρία Skłodowska Κιουρί» που ανεβάζει στο Σύγχρονο Θέατ...

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ξεπέρασε τον Θερβάντες

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ξεπέρασε τον Θερβάντες

Σύμφωνα με έρευνα, ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες [Gabriel García Márquez} είναι ο πιο μεταφρασμένος συγγραφέας ισπανόφωνης λογοτεχνίας των τελευταίων είκοσι ετών, εκθρονίζοντας από την πρώτη θέση τον Θερβάντες [Miguel de Cervantes], δημιουργό του «Δον Κιχώτη».

Επιμέλεια: Boo...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ