statue360

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Ο νεαρός ποιητής Γιάννης Δούκας φτιάχνει το δικό του ύφος και το εγκαθιδρύει με τη δεύτερη ποιητική συλλογή του με τίτλο Το σύνδρομο Σταντάλ. Κι αυτό δείχνει όχι μόνο ότι έχει χωνέψει επαρκώς τις φωνές των ποιητών που έχει διαβάσει, μια παράδοση που συνεχώς ζυμώνεται από κάθε νέα γενιά, αλλά και ότι σκοτώνει τις φωνές αυτές, για να ορθώσει τη δική του, που έχει χροιά, μέταλλο κι ένταση.

Είναι σίγουρο ότι μέσα στα ποιήματά του φαίνονται οι απηχήσεις άλλων ποιητών, αλλά αυτό δεν μένει σε επίπεδο επίδρασης. Σκόπιμα διαπλέκονται στρώματα και χρώματα σε μια διακειμενική ύφανση, η οποία παραπέμπει αλλού, προκειμένου να ξαναβάλει το γόνιμο χώμα της παράδοσης στο σύγχρονο προβληματισμό για την τέχνη και την κοινωνία. Έτσι, υποβάλλει τον αναγνώστη σε ένα πολυποίκιλο κρυφτό, το οποίο στηρίζεται στις εξωτερικές αφηγήσεις, αλλά και στα αινίγματα που εγείρονται από τους υπαινιγμούς, τις ιστορικές απηχήσεις και τις (συνυπο)δηλώσεις των κυρίων ονομάτων.

Αν η τέχνη ακολουθεί τη σπειροειδή τροχιά της ιστορίας, τότε παλιά μοτίβα είναι δυνατόν να επανέλθουν ώστε να ταρακουνήσουν τη φθαρμένη υφή των κατεστημένων μορφών

Ο Γ. Δούκας γράφει σε έμμετρο ομοιοκατάληκτο λόγο, γεγονός που ξενίζει, σε μια εποχή συνηθισμένη –πλην εξαιρέσεων– στον ελεύθερο στίχο και στη χωρίς καλούπια φυγόκεντρη τάση της ποίησης. Αν όμως η ποίηση λειτουργεί κατεξοχήν ανοικειωτικά και αποστρέφεται απόλυτες νόρμες και κανόνες, τότε ο ποιητής μπορεί και πρέπει να δρα αντικομφορμιστικά. Κι αν η τέχνη ακολουθεί τη σπειροειδή τροχιά της ιστορίας, τότε παλιά μοτίβα είναι δυνατόν να επανέλθουν ώστε να ταρακουνήσουν τη φθαρμένη υφή των κατεστημένων μορφών. Ο ποιητής, όπως ο Γ. Δούκας, ακολουθεί την αντίστροφη πορεία από αυτήν στις αρχές του 20ού αιώνα, αφού φθείρει τον ελεύθερο στίχο με φαινομενικά τυποποιημένους στίχους.

Η φαινομενική κανονικότητα σπάει ποικιλοτρόπως και πρώτα απ' όλα με την αναντιστοιχία των παύσεων που τα σημεία στίξης υποβάλλουν και αυτών τις οποίες το τέλος του στίχου ορίζει. Οι απανωτοί διασκελισμοί σταματάνε συχνά πυκνά την ανάγνωση και υπαγορεύουν πολλαπλές στάσεις, ώστε να αντιληφθούμε τις πολυδιάστατες εκφάνσεις του νοήματος. Από την άλλη, η δύσκολη σύνταξη και η απρόσμενη σειρά των λέξεων οδηγούν σε μια υπομονετική αναζήτηση αφενός του υποκειμένου των ρημάτων και αφετέρου του συνολικού νοήματος, που αλλάζει, καθώς οι λέξεις στρώνονται σταδιακά μπροστά μας.

Όλα αυτά κάνουν διάχυτη την αμφιβολία, αφού σε πολλά σημεία άλλο φαίνεται κι άλλο τελικά προκύπτει. Τυπικά κάθε ποίημα συνομιλεί με ένα άγαλμα, που βρίσκεται είτε στην Αθήνα είτε σε άλλες πόλεις. Έτσι, η ποίηση έρχεται να γίνει ο λεκτικός αντίλογος στο σημαινόμενο της γλυπτικής, συνομιλία που έχουν χρησιμοποιήσει πολλοί ποιητές έως τώρα: από τον Κ. Καβάφη (π.χ. "Ενώπιον του αγάλματος του Eνδυμίωνος") μέχρι τον Κ. Καρυωτάκη (π.χ. "Στο Άγαλμα της Ελευθερίας που φωτίζει τον κόσμο") κι από τη Ζ. Καρέλλη ("Ο Έφηβος των Αντικυθήρων") ώς τον Γ. Παυλόπουλο ("Το άγαλμα και ο τεχνίτης") και φυσικά την Κ. Δημουλά (λ.χ. "Σημείο αναγνωρίσεως", "Υπό Φθινόπωρον") κ.ά. Η διαλεκτική σχέση δεν αφορά μόνο τις δύο τέχνες αλλά και τον διάλογο ποίησης με την ιστορία, την εθνική ταυτότητα, την παράδοση, με ό,τι δηλαδή αποτελεί το νόημα που έδωσε ο γλύπτης ή οι αρχές στο άγαλμα. Παράλληλα, είναι και μια διακαλλιτεχνική ανακύκλωση σημαινόντων και σημαινομένων, όπως φαίνεται στο ποίημα του Τ. Πατρίκιου "Σφετερισμός των αγαλμάτων":

Φτιάχνουμε αγάλματα με υλικά
από αγάλματα που τα είχαν φτιάξει
άλλοι παλιότεροι τεχνίτες,
φτιάχνουμε ποιήματα με λέξεις
από ποιήματα γραμμένα
σ' άλλους καιρούς από άλλους ποιητές,
φτιάχνουμε ζωές με αισθήματα με βιώματα
που άλλοι άνθρωποι πριν από μας
τα είχαν ζήσει.
Σφετεριζόμαστε έργα, τροποποιούμε
σχέδια, αλλάζουμε προοπτικές
κάτι καινούργιο επινοούμε
φτιάχνουμε πράγματα ολότελα δικά μας
αφήνοντας πάντοτε τα ίχνη
μιας προγενέστερης προέλευσης.
Συνεχίζουμε βάζοντας τ' όνομά μας
δίπλα σ' άλλα ονόματα
ακόμα και σ' εκείνα
που θα θέλαμε να σβήσουμε.

Ο Γ. Δούκας καταφέρνει να σταθεί σκεφτικός αλλά και ομιλητικός απέναντι σε κάθε άγαλμα και να ξεκλειδώσει όχι τόσο το νόημα που έκλεισε στη μορφή του όταν κατασκευάστηκε, όσο στην πρόσληψή του σε μια κοινωνία που έχει αλλάξει κατά πολύ. Αυτή η διάσταση δημιουργεί μια σχέση αμφισβήτησης, μια αναθεωρητική διάθεση, αφού τα ποιήματα της συλλογής βρίσκουν συχνά το άγαλμα ξένο προς τον περιβάλλοντα χώρο και την ψυχολογία των περαστικών που το συναντούν.

ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ

altΤο σύνδρομο Σταντάλ
Γιάννης Δούκας
Πόλις 2013
Σελ. 73, τιμή € 10,00

alt

 

 ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΔΟΥΚΑ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Στη γλώσσα της υφαντικής

Στη γλώσσα της υφαντικής

Της Άντας Κατσίκη-Γκίβαλου*

Η ποιητική συλλογή του Κυριάκου Χαραλαμπίδη ήδη από τον τίτλο της προαναγγέλλει την έννοια της ποιητικής τέχνης. Η υφαντική, πανάρχαια τέχνη δημιουργεί ποικίλα "έργα", καθώς ο υφαντής ή η υφάντρα χρ...

Έμιλι Ντίκινσον, Επειδή δεν άντεχα να ζήσω φωναχτά

Έμιλι Ντίκινσον, Επειδή δεν άντεχα να ζήσω φωναχτά

Για τη συλλογή με ποιήματα και επιστολές της Emily Dickinson «Επειδή δεν άντεχα να ζήσω φωναχτά» (ανθολόγηση: Λιάνα Σακελλίου, μτφρ. Λιάνα Σακελλίου, Άρτεμις Γρίβα, Φρόσω Μαντά) που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg. 

Του Νίκου Ξένιου  ...

Μιχάλης Γκανάς, Ποιήματα 1978-2012

Μιχάλης Γκανάς, Ποιήματα 1978-2012

Τους σημερινούς ποιητές, και δικαίως, το ευρύ κοινό τους έχει πάρει από στραβό μάτι. Τους θεωρεί στριφνούς, δύσκολους, ακατάδεκτους. Δύσκολα τους πιάνει στο χέρι του. Αλλά και οι ποιητές από τη μεριά τους, δεν σκοτίζονται και πολύ για αναγνώστες κι απήχηση, μόνη ευγενική φιλοδοξί...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«ζ, η, θ, Ο Ξένος» του Μιχαήλ Μαρμαρινού, στην Επίδαυρο – τρεις ραψωδίες της «Οδύσσειας» μας φέρνουν κοντά στο «ανοίκειον»

«ζ, η, θ, Ο Ξένος» του Μιχαήλ Μαρμαρινού, στην Επίδαυρο – τρεις ραψωδίες της «Οδύσσειας» μας φέρνουν κοντά στο «ανοίκειον»

Για την παράσταση «ζ, η, θ, Ο Ξένος», που βασίζεται σε τρεις ραψωδίες της «Οδύσσειας», σε σκηνοθεσία του Μιχαήλ Μαρμαρινού, στην Επίδαυρο.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Μετά τη «Νέκυια» με το ιαπωνικό θέατρο ΝΟ το 2015, ο Μιχαήλ Μαρμαρινός επανέρχεται φέτ...

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

Βιβλία για ένα καλοκαίρι με μυστήριο και ανατριχίλες: 21 αστυνομικά που ξεχωρίζουν

Βιβλία για ένα καλοκαίρι με μυστήριο και ανατριχίλες: 21 αστυνομικά που ξεχωρίζουν

20 αστυνομικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, ελληνικά και μεταφρασμένα, συν το γνωστό μας Κάσκο του Σέργιου Γκάκα, που είναι επανέκδοση. Για ένα καλοκαίρι γεμάτο μυστήριο και ανατριχίλες, αλλά και με κοινωνικό προβληματισμό. 

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρίου

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Βιβλία για ένα καλοκαίρι με μυστήριο και ανατριχίλες: 21 αστυνομικά που ξεχωρίζουν

Βιβλία για ένα καλοκαίρι με μυστήριο και ανατριχίλες: 21 αστυνομικά που ξεχωρίζουν

20 αστυνομικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, ελληνικά και μεταφρασμένα, συν το γνωστό μας Κάσκο του Σέργιου Γκάκα, που είναι επανέκδοση. Για ένα καλοκαίρι γεμάτο μυστήριο και ανατριχίλες, αλλά και με κοινωνικό προβληματισμό. 

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρίου

...
Έξι βιβλία κουίρ πεζογραφίας και ποίησης από τις εκδόσεις Βακχικόν

Έξι βιβλία κουίρ πεζογραφίας και ποίησης από τις εκδόσεις Βακχικόν

Τρεις συν τρεις προτάσεις κουίρ πεζογραφίας και ποίησης από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

...

Καλοκαίρι 2025: «Διαβάζοντας σε ανοιχτούς ορίζοντες» – 50 λογοτεχνικά βιβλία για όλες τις διαθέσεις και για κάθε στιγμή

Καλοκαίρι 2025: «Διαβάζοντας σε ανοιχτούς ορίζοντες» – 50 λογοτεχνικά βιβλία για όλες τις διαθέσεις και για κάθε στιγμή

Διηγήματα, νουβέλες και μυθιστορήματα, σύγχρονα και κλασικά, όλα μαζί ανοίγουν μια αναγνωστική βεντάλια για όλες τις διαθέσεις και προτιμήσεις και για κάθε στιγμή. 

Επιλογή-κείμενα: Κώστας Αγοραστός, Διονύσης Μαρίνος

Π...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ