statue360

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Ο νεαρός ποιητής Γιάννης Δούκας φτιάχνει το δικό του ύφος και το εγκαθιδρύει με τη δεύτερη ποιητική συλλογή του με τίτλο Το σύνδρομο Σταντάλ. Κι αυτό δείχνει όχι μόνο ότι έχει χωνέψει επαρκώς τις φωνές των ποιητών που έχει διαβάσει, μια παράδοση που συνεχώς ζυμώνεται από κάθε νέα γενιά, αλλά και ότι σκοτώνει τις φωνές αυτές, για να ορθώσει τη δική του, που έχει χροιά, μέταλλο κι ένταση.

Είναι σίγουρο ότι μέσα στα ποιήματά του φαίνονται οι απηχήσεις άλλων ποιητών, αλλά αυτό δεν μένει σε επίπεδο επίδρασης. Σκόπιμα διαπλέκονται στρώματα και χρώματα σε μια διακειμενική ύφανση, η οποία παραπέμπει αλλού, προκειμένου να ξαναβάλει το γόνιμο χώμα της παράδοσης στο σύγχρονο προβληματισμό για την τέχνη και την κοινωνία. Έτσι, υποβάλλει τον αναγνώστη σε ένα πολυποίκιλο κρυφτό, το οποίο στηρίζεται στις εξωτερικές αφηγήσεις, αλλά και στα αινίγματα που εγείρονται από τους υπαινιγμούς, τις ιστορικές απηχήσεις και τις (συνυπο)δηλώσεις των κυρίων ονομάτων.

Αν η τέχνη ακολουθεί τη σπειροειδή τροχιά της ιστορίας, τότε παλιά μοτίβα είναι δυνατόν να επανέλθουν ώστε να ταρακουνήσουν τη φθαρμένη υφή των κατεστημένων μορφών

Ο Γ. Δούκας γράφει σε έμμετρο ομοιοκατάληκτο λόγο, γεγονός που ξενίζει, σε μια εποχή συνηθισμένη –πλην εξαιρέσεων– στον ελεύθερο στίχο και στη χωρίς καλούπια φυγόκεντρη τάση της ποίησης. Αν όμως η ποίηση λειτουργεί κατεξοχήν ανοικειωτικά και αποστρέφεται απόλυτες νόρμες και κανόνες, τότε ο ποιητής μπορεί και πρέπει να δρα αντικομφορμιστικά. Κι αν η τέχνη ακολουθεί τη σπειροειδή τροχιά της ιστορίας, τότε παλιά μοτίβα είναι δυνατόν να επανέλθουν ώστε να ταρακουνήσουν τη φθαρμένη υφή των κατεστημένων μορφών. Ο ποιητής, όπως ο Γ. Δούκας, ακολουθεί την αντίστροφη πορεία από αυτήν στις αρχές του 20ού αιώνα, αφού φθείρει τον ελεύθερο στίχο με φαινομενικά τυποποιημένους στίχους.

Η φαινομενική κανονικότητα σπάει ποικιλοτρόπως και πρώτα απ' όλα με την αναντιστοιχία των παύσεων που τα σημεία στίξης υποβάλλουν και αυτών τις οποίες το τέλος του στίχου ορίζει. Οι απανωτοί διασκελισμοί σταματάνε συχνά πυκνά την ανάγνωση και υπαγορεύουν πολλαπλές στάσεις, ώστε να αντιληφθούμε τις πολυδιάστατες εκφάνσεις του νοήματος. Από την άλλη, η δύσκολη σύνταξη και η απρόσμενη σειρά των λέξεων οδηγούν σε μια υπομονετική αναζήτηση αφενός του υποκειμένου των ρημάτων και αφετέρου του συνολικού νοήματος, που αλλάζει, καθώς οι λέξεις στρώνονται σταδιακά μπροστά μας.

Όλα αυτά κάνουν διάχυτη την αμφιβολία, αφού σε πολλά σημεία άλλο φαίνεται κι άλλο τελικά προκύπτει. Τυπικά κάθε ποίημα συνομιλεί με ένα άγαλμα, που βρίσκεται είτε στην Αθήνα είτε σε άλλες πόλεις. Έτσι, η ποίηση έρχεται να γίνει ο λεκτικός αντίλογος στο σημαινόμενο της γλυπτικής, συνομιλία που έχουν χρησιμοποιήσει πολλοί ποιητές έως τώρα: από τον Κ. Καβάφη (π.χ. "Ενώπιον του αγάλματος του Eνδυμίωνος") μέχρι τον Κ. Καρυωτάκη (π.χ. "Στο Άγαλμα της Ελευθερίας που φωτίζει τον κόσμο") κι από τη Ζ. Καρέλλη ("Ο Έφηβος των Αντικυθήρων") ώς τον Γ. Παυλόπουλο ("Το άγαλμα και ο τεχνίτης") και φυσικά την Κ. Δημουλά (λ.χ. "Σημείο αναγνωρίσεως", "Υπό Φθινόπωρον") κ.ά. Η διαλεκτική σχέση δεν αφορά μόνο τις δύο τέχνες αλλά και τον διάλογο ποίησης με την ιστορία, την εθνική ταυτότητα, την παράδοση, με ό,τι δηλαδή αποτελεί το νόημα που έδωσε ο γλύπτης ή οι αρχές στο άγαλμα. Παράλληλα, είναι και μια διακαλλιτεχνική ανακύκλωση σημαινόντων και σημαινομένων, όπως φαίνεται στο ποίημα του Τ. Πατρίκιου "Σφετερισμός των αγαλμάτων":

Φτιάχνουμε αγάλματα με υλικά
από αγάλματα που τα είχαν φτιάξει
άλλοι παλιότεροι τεχνίτες,
φτιάχνουμε ποιήματα με λέξεις
από ποιήματα γραμμένα
σ' άλλους καιρούς από άλλους ποιητές,
φτιάχνουμε ζωές με αισθήματα με βιώματα
που άλλοι άνθρωποι πριν από μας
τα είχαν ζήσει.
Σφετεριζόμαστε έργα, τροποποιούμε
σχέδια, αλλάζουμε προοπτικές
κάτι καινούργιο επινοούμε
φτιάχνουμε πράγματα ολότελα δικά μας
αφήνοντας πάντοτε τα ίχνη
μιας προγενέστερης προέλευσης.
Συνεχίζουμε βάζοντας τ' όνομά μας
δίπλα σ' άλλα ονόματα
ακόμα και σ' εκείνα
που θα θέλαμε να σβήσουμε.

Ο Γ. Δούκας καταφέρνει να σταθεί σκεφτικός αλλά και ομιλητικός απέναντι σε κάθε άγαλμα και να ξεκλειδώσει όχι τόσο το νόημα που έκλεισε στη μορφή του όταν κατασκευάστηκε, όσο στην πρόσληψή του σε μια κοινωνία που έχει αλλάξει κατά πολύ. Αυτή η διάσταση δημιουργεί μια σχέση αμφισβήτησης, μια αναθεωρητική διάθεση, αφού τα ποιήματα της συλλογής βρίσκουν συχνά το άγαλμα ξένο προς τον περιβάλλοντα χώρο και την ψυχολογία των περαστικών που το συναντούν.

ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ

altΤο σύνδρομο Σταντάλ
Γιάννης Δούκας
Πόλις 2013
Σελ. 73, τιμή € 10,00

alt

 

 ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΔΟΥΚΑ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Στη γλώσσα της υφαντικής

Στη γλώσσα της υφαντικής

Της Άντας Κατσίκη-Γκίβαλου*

Η ποιητική συλλογή του Κυριάκου Χαραλαμπίδη ήδη από τον τίτλο της προαναγγέλλει την έννοια της ποιητικής τέχνης. Η υφαντική, πανάρχαια τέχνη δημιουργεί ποικίλα "έργα", καθώς ο υφαντής ή η υφάντρα χρ...

Έμιλι Ντίκινσον, Επειδή δεν άντεχα να ζήσω φωναχτά

Έμιλι Ντίκινσον, Επειδή δεν άντεχα να ζήσω φωναχτά

Για τη συλλογή με ποιήματα και επιστολές της Emily Dickinson «Επειδή δεν άντεχα να ζήσω φωναχτά» (ανθολόγηση: Λιάνα Σακελλίου, μτφρ. Λιάνα Σακελλίου, Άρτεμις Γρίβα, Φρόσω Μαντά) που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg. 

Του Νίκου Ξένιου  ...

Μιχάλης Γκανάς, Ποιήματα 1978-2012

Μιχάλης Γκανάς, Ποιήματα 1978-2012

Τους σημερινούς ποιητές, και δικαίως, το ευρύ κοινό τους έχει πάρει από στραβό μάτι. Τους θεωρεί στριφνούς, δύσκολους, ακατάδεκτους. Δύσκολα τους πιάνει στο χέρι του. Αλλά και οι ποιητές από τη μεριά τους, δεν σκοτίζονται και πολύ για αναγνώστες κι απήχηση, μόνη ευγενική φιλοδοξί...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

03 Σεπτεμβρίου 2023 ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ

23 σημαντικές εκδηλώσεις στο πλαίσιο του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως

Πρόγραμα σημαντικών εκδηλώσεων στην Κεντρική Σκηνή «Μελίνα Μερκούρη» στη διάρκεια όλων των ημερών του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως. Επιμέλεια: Book Press

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ