Άψινθος

Της Άλκηστης Σουλογιάννη

Ιδιαίτερη εμπειρία αποτελεί η επίσκεψη στα σημασιολογικά και αισθητικά τοπία του Μιχάλη Γκανά με οδηγό τον διάλογο που αναπτύσσεται ανάμεσα στον συγγραφέα και σε στοιχεία που αφορούν αφενός έναν πολυδιάστατο ατομικό χωρόχρονο και αφετέρου την πολιτισμική κληρονομιά, της οποίας ιδιαίτερη περιοχή αντιπροσωπεύει η φύση.

Αυτό ισχύει και στην περίπτωση της ποιητικής συλλογής με τον τίτλο Άψινθος. Εδώ προβάλλεται ως νοηματική σταθερά ο χώρος φορτισμένος με βιωματικό υλικό, όπως αυτό έχει αναπτυχθεί κατά τη ροή του φυσικού και κυρίως του προσωπικού χρόνου, με δείκτες τα διφυή σχήματα: αγάπη και έρως, ζωή και θάνατος, αντικειμενικός κόσμος και υποκειμενική πραγματικότητα. Στο πλαίσιο αυτό η φύση λειτουργεί ως ισότιμος όσο και διαχρονικός συνομιλητής του εσωτερικού ανθρώπου.

Παράλληλα η πολιτισμική, απώτερη και νεώτερη, κληρονομιά στη μυθολογική, δημώδη και λόγια μορφή της, προσφέρει συνδηλωτικές παραμέτρους για την ανάπτυξη του κειμενικού κόσμου.

Αυτό το υλικό προσδιορίζει τον χαρακτήρα της γλωσσικής μορφής που διεκπεραιώνει τα σημαινόμενα του βιβλίου. Πρόκειται για λόγο πρωτίστως βιωματικό, πλήρη συναισθήματος, παραστατικό, απροσδόκητο που ανατρέπει το κοινό ή αναμενόμενο, συνδηλωτικό, ενισχυμένο αφενός με τον συνδυασμό ρυθμού και αφηγηματικότητας, και αφετέρου με τη διαστρωμάτωση εννοουμένων και συναγομένων από τα συμφραζόμενα.

«...προσεχώς κά-τά-κλύ-σμός»

Ο Μ. Γκανάς υποστηρίζει την οργάνωση των κειμένων αξιοποιώντας πυρήνες ήχων και νοημάτων, όπως παραστατικά αποδίδει με την ενισχυμένη αποτύπωση της εκφοράς του λόγου (π.χ.: «Τα πουλιά τρυπώνουν στα κλαργιά»), ή με την ανάλυση λέξεων στις συλλαβές τους ως κύτταρα νοημάτων (π. χ.: «Προσφάτως τεχνητή βροχή/ εσχάτως όξινη βροχή/ προσεχώς κά-τά-κλύ-σμός»), ενώ στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται η χρήση συνώνυμων και ομόηχων που τεκμηριώνουν πλούτο γλώσσας.

Κυρίως, τον χαρακτήρα του κειμενικού κόσμου προσδιορίζουν οι γραμματικές εικόνες και τα διακείμενα. Η οργάνωση των γραμματικών εικόνων σε μια εκτενή τοιχογραφία βασίζεται στην αξιοποίηση λεπτομερειών από το φυσικό περιβάλλον, όπου παρεμβαίνει και η προσωποποίηση φαινομένων της φύσης ως ειδική περίπτωση της γενικευμένης χρήσης της μεταφοράς (π. χ.: «φέγγει δωδεκαετής ημέρα/ μέσα στα γηρατειά της νύχτας»).

Εξάλλου, ο χαρακτήρας του κειμενικού κόσμου, πράγμα που σημαίνει: ο χαρακτήρας του προσωπικού λόγου του συγγραφέα, φαίνεται να κατάγεται από διακείμενα ως δήλωση εκλεκτικών συγγενειών, ως παραθέματα και ως ονομαστική αναφορά, ως δάνεια και ως δημιουργική «οικειοποίηση» πεδίου για την πρωτότυπη ανάπτυξη σημαινομένων, ως πληροφορίες στις παρακειμενικές σημειώσεις.

Στο πλαίσιο αυτό, κατά την εξέλιξη του πρωτότυπου κειμενικού κόσμου του Μ. Γκανά, η Αποκάλυψις Ιωάννου προσφέρει οδοδείκτες (μεταξύ των οποίων και ο αστέρας Άψινθος ως πηγή περιεχομένου για τον τίτλο του βιβλίου) και ο Γιώργης Παυλόπουλος ή ο T. S. Eliot λειτουργούν ως σηματωροί, ενώ ο Νίκος Καρούζος ή η Κική Δημουλά κατέχουν θέση προβεβλημένη ή διακριτική (αντίστοιχα) στον σημασιολογικόν ορίζοντα, τον οποίον διασχίζει με συνδηλωτικό φορτίο και η νηρηίδα Κυμοθόη.

Με τον τρόπο αυτόν, ο Μ. Γκανάς οδηγεί σε μια σύνθετη διαδικασία δημιουργικής ανάγνωσης που αποτελεί επίκληση εικόνων και συναισθημάτων, ανάλογα με το βιωματικό και το γνωστικό φορτίο του αποδέκτη.