xyrafi tou Okam credit stefanos aliprantis

Για την ποιητική συλλογή του Αλέξιου Μάινα «Το ξυράφι του Όκαμ» (εκδ. Μικρή Άρκτος). Φωτογραφία: Στέφανος Αλιπράντης

Της Άννας Γρίβα

Η δεύτερη ποιητική συλλογή του Αλέξιου Μάινα θέτει στο επίκεντρό της την ποιητική συνείδηση και τον τρόπο που αυτή προσλαμβάνει τον άνθρωπο και τον κόσμο. Στη διάρκεια μίας περίπου ημέρας, οι στίχοι παρακολουθούν τις διαρκείς μεταβάσεις του ποιητικού υποκειμένου από τον εξωτερικό κόσμο στον εσωτερικό και αντιστρόφως. Κάθε ερέθισμα γίνεται αφορμή ενδοσκόπησης και κάθε σκέψη τροφοδοτεί τη θέαση του κόσμου με έναν νέο τρόπο.

Τίθεται έτσι στο προσκήνιο μια στάση που έρχεται σε αντιπαράθεση με τον σύγχρονο τρέχοντα τρόπο αντίληψης των πραγμάτων...

Εντός της συλλογής οριοθετούνται, κατά τη γνώμη μου, δύο διακριτά μέρη. Το πρώτο μέρος ορίζεται από τους στίχους: Αν μόνο το ψέμα/ είναι ευτυχία/ τότε ας είναι αλήθεια/ μόνο ό,τι μας κάνει ελεύθερους. Κατανοεί ο αναγνώστης εξαρχής ότι το ζητούμενο είναι η αναζήτηση της αλήθειας, που ίσως δεν οδηγεί στην ευτυχία, αλλά τελικά κατορθώνει την ελευθερία. Τίθεται έτσι στο προσκήνιο μια στάση που έρχεται σε αντιπαράθεση με τον σύγχρονο τρέχοντα τρόπο αντίληψης των πραγμάτων, κατά τον οποίο στόχος του ανθρώπου είναι η όσο το δυνατόν «αναίμακτη», χωρίς προσωπικούς, εσωτερικούς κινδύνους ευτυχία, η οποία συχνά βασίζεται σε μια πλαστή εικόνα του εαυτού. Το βιβλίο, λοιπόν, ορίζεται από μια επιστροφή σε έναν κόσμο, όπου πυρήνας κάθε προσπάθειας είναι η εύρεση του αληθούς.

Ο δύσκολος δρόμος της γνώσης

Αυτή η θέαση διαγράφεται και στη συνέχεια του βιβλίου: Γράφω δεν θα πει δημιουργώ/ θα πει διαχειρίζομαι, επισημαίνω. Με αυτούς τους στίχους δηλώνεται ότι η γραφή, η δημιουργία, η ποίηση είναι μια ανακάλυψη της μυστικής φύσης του υπάρχοντος. Σε εκείνο ακριβώς το σημείο λαμβάνει τη σημαντική του θέση και το άλογο της έμπνευσης: λόγος και υποσυνείδητο συλλειτουργούν και συμπληρώνουν το ένα το άλλο. Μέσα από αμέτρητους καθρέπτες, ο άνθρωπος παλεύει να διακρίνει το είδωλο από το πραγματικό ον. Ο κόσμος ερμηνεύεται πλατωνικά και ο άνθρωπος επιστρέφει στα πανάρχαια ερωτήματα. Το κάθε κάτοπτρο γίνεται αφορμή στοχασμού για τη φύση και τις δυνατότητες αυτής: Η φύση μπορεί να με δημιουργήσει και να με μιμηθεί. Ομοίως, σε άλλο ποίημα: Ο νους καταδύεται/ σε δυο διπλούς καθρέφτες/ της μνήμης/ και της ζωής – είναι, δηλαδή, ο χρόνος και η πολλαπλότητα των βιωμάτων που κάποτε δημιουργούν τα κάτοπτρα του εαυτού μας, που μας τραβούν μακριά από τον αληθινό μας πυρήνα. Κι όμως ο πυρήνας αυτός υπάρχει πάντοτε και γίνεται μια αυτόφωτη ανάγκη. Στο παρόν του ποιητικού υποκειμένου συνυπάρχουν η αίσθηση, η σκέψη, η γραφή, ενώ ο χώρος και ο χρόνος απορροφώνται σε μία και μόνη κατάσταση: Ο χώρος είναι εξίσου γριφώδης με το χρόνο/ αλλά πιο επίπεδος ή λιγότερο ελαστικός./ Επίσης: στο σκοτάδι μοιάζει να καμπυλώνεται λίγο/ προς τις άκρες και να στενεύει. Τότε είναι που συντελείται μια μετάβαση, η οποία συνίσταται στην καταβύθιση στον εαυτό με στόχο την άνοδό του στο φως: Ήρθε η ώρα να μπούμε στο θέμα. Να ανακαλύψουμε τους/ βυθισμένους εαυτούς μας, το ασήμι.

Mainas To xyrafi tou Okam EXOFΈτσι περνάμε στο δεύτερο μέρος, στο οποίο υπάρχει μια μετατόπιση, ως αποτέλεσμα της κατάδυσης στον εαυτό: Κι αν μόνο το ψέμα/ είναι ελευθερία/ τότε ας είναι αλήθεια/ αυτό που θα μας δίνει νόημα. Η αλήθεια δεν συνδέεται με την ευτυχία αλλά ούτε με την ελευθερία πια. Η αλήθεια είναι ένα νόημα που υπερβαίνει και τα δύο, ένα νόημα άρρητο και σε βάθος βιωμένο. Η πορεία της συνείδησης στο εξής γίνεται ακόμη πιο δύσβατη, αφού πάντοτε συντελείται μια ματαίωση, η αίσθηση του ερειπίου. Σε εκείνο ακριβώς το σημείο αναφαίνεται ο Θεός, ο οποίος ορίζεται ως ο δημιουργός της τύχης στον κόσμο των πιθανοτήτων και χαρακτηρίζεται από την απόσταση που τον χωρίζει από τα ανθρώπινα πάθη: Ξέρω πως κάπου, στο βασίλειό του/ ο δημιουργός του κόσμου των συμπτώσεων/ (κάτοχος της αναισθησίας θαυμάσιος)/ αναπαύεται ικανοποιημένος απ’ την τέχνη του. Ο καθένας μας είναι ο πρώτος άνθρωπος, εκείνος που προσπαθεί να αποφύγει όχι την πρώτη αμαρτία, αλλά την πρώτη πληγή: Τα πλευρά σου, Αδάμ – / φύλαγε τα πλευρά σου. Έτσι, φτάνει ο άνθρωπος στο οριακό εκείνο σημείο, όπου πρέπει να κατανοήσει το σώμα στη σχέση του με τη συνείδηση και τον κόσμο. Έλα σώμα/ δώσε χέρι: βοήθα, δηλαδή, σώμα, τον εαυτό, που είναι κάτι δικό σου αλλά και κάτι έξω από εσένα.

Όταν θα έχουμε ορίσει τη σχέση του εαυτού με το σώμα και το πνεύμα, με τον κόσμο, τη φύση και τον θεό, με την τύχη και το νόημα, με την ομορφιά, την ευδαιμονία και την ελευθερία, τότε βρίσκουν όλα την αληθινή τους διάσταση, τότε λάμπει η αλήθεια, γιατί μονάχα ο φόβος μεγαλώνει τη σημασία της ύλης. Όταν έχει φτάσει κανείς στην ουσία του στοχασμού και έχει ορίσει την θέση του στο σύμπαν εμείς ως άλλοι πια/ ξεπερνάμε τους εαυτούς μας.

Ο Όκαμ μάς προέτρεπε να αναζητούμε τις ελάχιστες προκείμενες, την απλούστερη μέθοδο, ως την ασφαλέστερη οδό της αλήθειας.

Ο Όκαμ μάς προέτρεπε να αναζητούμε τις ελάχιστες προκείμενες, την απλούστερη μέθοδο, ως την ασφαλέστερη οδό της αλήθειας. Την ίδια προτροπή κάνει και αυτό το βιβλίο: έχουμε έναν εαυτό πάντοτε ακέραιο στο βάθος του και αυτό το ελάχιστο δώρο της φύσης μάς είναι αρκετό, για να πορευτούμε προς την αλήθεια του κόσμου. Ας διαβάσουμε τα ποιήματα ως ένα εύστοχα δομημένο σύνολο, ως μια διάφανη και λιτή μικρογραφία πάνω στο αιώνιο ζήτημα του ανθρώπου, που είναι η πορεία από την άγνοια στη γνώση, μέσα από τον μόχθο, τη συντριβή και την έκσταση της ανακάλυψης.

* Η ΑΝΝΑ ΓΡΙΒΑ είναι συγγραφέας. Τελευταίο της βιβλίο, το μυθιστόρημα Εξόριστες βασίλισσες (εκδ. Μελάνι).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Και με την ελάχιστη υγρασία θ’ ανθίζουμε» του Πέτρου Πολυμένη (κριτική) – Μια πινακοθήκη γραμματικών εικόνων

«Και με την ελάχιστη υγρασία θ’ ανθίζουμε» του Πέτρου Πολυμένη (κριτική) – Μια πινακοθήκη γραμματικών εικόνων

Για την ποιητική συλλογή του Πέτρου Πολυμένη «Και με την ελάχιστη υγρασία θ’ ανθίζουμε» (εκδ. Περισπωμένη). Στην κεντρική εικόνα, έργο του Sage Barnes. 

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Η λογοτεχνική παραγωγή του Πέτρου Π...

«Εγκέφαλος ψάρι» της Λίλιας Τσούβα – Ποίηση για κάθε είδους διάλυση

«Εγκέφαλος ψάρι» της Λίλιας Τσούβα – Ποίηση για κάθε είδους διάλυση

Για την ποιητική συλλογή της Λίλιας Τσούβα «Εγκέφαλος ψάρι» (εκδ. Βακχικόν). Στην κεντρική εικόνα, το έργο του Ανρί Ματίς «Γυναίκα μπροστά από το ενυδρείο» (1921-1923).

Γράφει η Δέσποινα Καϊτατζή-Χουλιούμη

...

«Πιστή και ενάρετη νύχτα» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

«Πιστή και ενάρετη νύχτα» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

Για το ποιητικό έργο της Λουίζ Γκλικ [Louise Glück] «Πιστή και ενάρετη νύχτα» (μτφρ. Χάρης Βλαβιανός, Δήμητρα Κωτούλα, εκδ. Στερέωμα).

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Δημιουργός του έργου Πιστή και ενάρετη νύχτα είναι η ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ήλια Μπούρα: «Ό,τι ειπώνεται έχει ήδη ειπωθεί και θα ξαναειπωθεί με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις»

Ήλια Μπούρα: «Ό,τι ειπώνεται έχει ήδη ειπωθεί και θα ξαναειπωθεί με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις»

Η Ήλια Μπούρα μας συστήθηκε πρόσφατα με την ποιητική της συλλογή «Εύκρατη ζώνη», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. «Ένας νέος ποιητής δεν φέρνει τίποτα καινούργιο εκτός από τη βιωματική χρήση των λέξεων που υπάρχουν στη γλώσσα μας τόσες χιλιάδες χρόνια», σημειώνει, μεταξύ άλλων.

...
«Mαρία Skłodowska Κιουρί» του Θέμη Μουμουλίδη, στο Σύγχρονο Θέατρο (κριτική)

«Mαρία Skłodowska Κιουρί» του Θέμη Μουμουλίδη, στο Σύγχρονο Θέατρο (κριτική)

Η παράσταση «Mαρία Skłodowska Κιουρί» παρουσιάζεται στο Σύγχρονο Θέατρο σε σκηνοθεσία Θέμη Μουμουλίδη. Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

H παράσταση «Mαρία Skłodowska Κιουρί» που ανεβάζει στο Σύγχρονο Θέατ...

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ξεπέρασε τον Θερβάντες

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ξεπέρασε τον Θερβάντες

Σύμφωνα με έρευνα, ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες [Gabriel García Márquez} είναι ο πιο μεταφρασμένος συγγραφέας ισπανόφωνης λογοτεχνίας των τελευταίων είκοσι ετών, εκθρονίζοντας από την πρώτη θέση τον Θερβάντες [Miguel de Cervantes], δημιουργό του «Δον Κιχώτη».

Επιμέλεια: Boo...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ