alt

Για την ποιητική συλλογή του Nouri el Jarrah «Μια βάρκα για τη Λέσβο και άλλα ποιήματα» (μτφρ. Πέρσα Κουμούτση, εκδ. ΑΩ).

Της Διώνης Δημητριάδου

Ένα χαρακτηριστικό δείγμα της σύγχρονης αραβικής ποίησης προσφέρει στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό η έμπειρη μεταφράστρια Πέρσα Κουμούτση (κατευθείαν από τα αραβικά) αποδίδοντας στην ελληνική γλώσσα το έργο του σπουδαίου Σύριου ποιητή Nouri el Jarrah.

Η ίδια στο προλογικό της σημείωμα χαρακτηρίζει «τραγική» την ποίησή του έχοντας σαφή γνώση της γειτνίασης του ποιητικού του λόγου με τα όρια του τραγικού, όπως έχουν δοθεί από τους αρχαίους τραγικούς ποιητές. Ο ποιητής, πρόσφυγας ο ίδιος σε παλαιότερα χρόνια (έφυγε από την πατρίδα του το 1981), καταγράφει το σημερινό δράμα των Σύριων προσφύγων που οδηγημένοι από τη μοίρα τους καταφεύγουν μετά από μακρύ και εφιαλτικό ταξίδι (όσοι διασωθούν) στην πλησιέστερη ελληνική, σωτήρια ακτή της Λέσβου, για να συναντήσουν εκεί έναν νέο εφιάλτη μπροστά σε ένα αβέβαιο μέλλον. Πολύ δύσκολα μπορεί να αποδοθεί το δράμα τους μέσα από τη λογοτεχνική γραφή· σκηνές ανείπωτου πόνου δεν χρειάζονται τον φροντισμένο και ίσως λυρικά ωραιοποιημένο λόγο – τον έχουν ήδη υπερβεί με τη σκληρότητα της αλήθειας τους. Η ποίηση, όμως, απογυμνωμένη από κάθε εξωραϊσμό και αρκούμενη στο ελάχιστο των λέξεων, ίσως είναι ικανή να δείξει ένα κομμάτι της απελπισίας των ανθρώπων – και αυτό να θεωρηθεί αρκετό.

Ο Nouri el Jarrah γράφει ενσωματώνοντας στην ποίησή του μύθους, θρύλους και παραδόσεις, αντιστοιχίζει τα δικά του λόγια με τις παλαιές γραφές, παραπέμπει σε άλλα μακρινά ταξίδια φυγής αλλά και (μάταιης ίσως αλλά ποθητής) επιστροφής στην πατρίδα.

Ο Nouri el Jarrah γράφει ενσωματώνοντας στην ποίησή του μύθους, θρύλους και παραδόσεις, αντιστοιχίζει τα δικά του λόγια με τις παλαιές γραφές, παραπέμπει σε άλλα μακρινά ταξίδια φυγής αλλά και (μάταιης ίσως αλλά ποθητής) επιστροφής στην πατρίδα. Τα πρόσωπα για τα οποία μιλά είναι σύγχρονες μορφές ενός μεταποιημένου Οδυσσέα, που δεν γνωρίζει πια παρά μόνο τις ταλαιπωρίες του ταξιδιού χωρίς την ελπίδα να δει ξανά καπνό αναθρώσκοντα από τα σπίτια της πατρίδας του. Την ενδιαφέρουσα αναλογία επισημαίνει και ο ποιητής Παύλος Πέζαρος στον Πρόλογό του στο βιβλίο γράφοντας για τον ιδιότυπο «διάλογο» – αντίστιξη μεταξύ αραβικής και ελληνικής κουλτούρας με την επίκληση στη Σαπφώ και στη θάλασσα του Αιγαίου αλλά κυρίως με τα επτά συν ένα αριθμητικά μέλη (πλάκες), στα οποία ο Σύριος ποιητής χωρίζει την ποιητική του σύνθεση σαν να χαράσσει τους στίχους του σε αρχαίες μαρμάρινες πλάκες ενσωματώνοντας μέσα τους τις Φωνές σαν τα λειτουργικά εμβόλιμα χορικά Στάσιμα στην αρχαία τραγωδία.

«[…]
Σύριοι, εξαντλημένοι, δυστυχείς, εσείς που παλεύετε με τα
κύματα, εσείς που ξεβράζεστε στις ακτές νεκροί, εμπύρετοι
κι εσείς που με λαχτάρα ανείπωτη και πρόσωπα φωτεινά,
και αναγεννημένη ελπίδα, φτάνετε στις θλιμμένες όχθες
αυτής της γης της Λέσβου, που δεν σταμάτησε ποτέ να
θρηνεί την καταστροφή της Τροίας.
[…]
Επιβιβάζεστε σε βάρκες και σας καταπίνει η θάλασσα, εκτός
από εκείνη της Λέσβου, ενώ εγώ, πεθαίνω στη Σικελία, στην
εξορία όπου βρίσκομαι, μακριά από το σπίτι μου. Μην εμπιστεύεστε
τον Ποσειδώνα, ούτε το καράβι του Οδυσσέα, μην πιστέψετε
τις επιστολές, ούτε τις λέξεις. Δεν απέμεινε από το καράβι του Κάδμου
που δραπέτευσε μαζί με την αδελφή του από την καμένη Σουρ,
παρά μόνο τα συντρίμμια του».
(I. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΛΑΚΑ, ΣΑΝ ΕΚΕΙΝΗ ΤΟΥ ΜΩΥΣΗ)

Η μεταφράστρια, με την άριστη γνώση της αραβικής γλώσσας και των ιδιαιτεροτήτων της, αποδίδει στην ελληνική γλώσσα (που έχει «“δομικές” γλωσσολογικές και νοηματικές αντιστοιχίες με την αραβική που δεν υπάρχουν σε άλλες γλώσσες», όπως μας πληροφορεί) όχι μόνο το νόημα των λέξεων και τη δομή του αρχικού κειμένου αλλά το ύφος καθώς και το πνεύμα της ποίησης του Nouri el Jarrah. Αυτό άλλωστε είναι και το στοίχημα που δίνει ο κάθε μεταφραστής καθώς αναμετράται με το ξενόγλωσσο κείμενο στο δύσκολο εγχείρημα της πιστής αλλά και ποιητικής απόδοσης. Η αξία μιας ποιητικής μετάφρασης καταδεικνύεται από την αίσθηση που σου δημιουργεί, καθώς διαβάζεις, πως πρόκειται για ποίηση που γράφτηκε εξ αρχής στην ελληνική γλώσσα. Κάτι πολύ σημαντικό.

alt
Ο Σύριος ποιητής Nouri al-Jarrah (γενν. 1956 στη Δαμασκό),
μετακόμισε στη Βηρυττό το 1981, έπειτα στην Κύπρο και
τελικά στο Λονδίνο, όπου δουλεύει ως δημοσιογράφος
σε πολλές αραβόφωνες εφημερίδες. Ίδρυσε και
εξέδωσε το λογοτεχνικό περιοδικό Al-Katiba,
από το οποίο κυκλοφόρησαν 15 τεύχη.




«[…]
Θρηνώ τη Συρία που χάθηκε,
σαν λάβαρο που το κομμάτιασε ο άνεμος.
Θρηνώ τα παιδιά της και το νυχτερινό παιχνίδι τους,
τη δίψα των κοριτσιών και τον πόνο στις φωνές τους.
Θρηνώ το τραγούδι μου
που
δεν
έχει
επίλογο…»
 
Φωνή
«Κατέβηκα από ένα βουνό της Δαμασκού,
στον ήλιο του Δία…
Είδα το γέλιο
στη χαρά των παιδιών που έπαιζαν,
τις κορδέλες που έσταζαν αίμα».
(VII. ΕΒΔΟΜΗ ΠΛΑΚΑ)

Ο Nouri el Jarrah, ένας από τους σημαντικότερους Άραβες ποιητές του 20ού και 21ου αιώνα, καταφέρνει να δώσει μια ποιητική σύνθεση που έχει μεν ως αφορμή το δράμα των Σύριων προσφύγων, ωστόσο αφορά κάθε κατατρεγμένο όπου γης, κάθε άνθρωπο που αναγκάζεται να στερηθεί τα απαραίτητα καταφεύγοντας (αν επιζήσει) σε ανοίκειο (αν όχι εχθρικό εντελώς) περιβάλλον αναζητώντας το πέρασμα σε μια καινούργια, πιο τυχερή ζωή. Αφορά όμως και όλους εμάς που, μέσα στη θεωρούμενη ασφάλεια μιας προστατευμένης προσώρας ζωής, δεν εννοούμε το δράμα του άλλου αλλά και την πιθανή ανατροπή των δεδομένων μας σε ένα γύρισμα της τύχης ή πιο ρεαλιστικά σε μια παράμετρο των πολιτικών συμφερόντων. Ως ποιητής νιώθει πως πρέπει να δώσει με τη φωνή του βήμα ελάχιστο σε όποιον έχει στερηθεί το δικαίωμα να μιλάει. Γράφει ολοκληρώνοντας το συνθετικό του ποίημα:

«Σύριοι, εξαντλημένοι, εσείς που τρέμετε από το κρύο στις ακτές. […] Μετά την καταιγίδα και τη συντριβή, σηκωθείτε πάνω. Εγερθείτε, σε κάθε γλώσσα, σε κάθε βιβλίο, σε κάθε εποχή, και σε κάθε φαντασία. Εξυψωθείτε παντού και λάμψετε, όπως η αστραπή ανάμεσα στα δέντρα».

Στο εξώφυλλο και στο οπισθόφυλλο δύο έργα του ζωγράφου Βαγγέλη Τζερμιά αποτυπώνουν με έξοχα μινιμαλιστικό εικαστικό τρόπο όσα αφηγείται ποιητικά ο Nouri el Jarrah.

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. 
Τελευταίο της βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Ο ευτυχισμένος Σίσυφος» (εκδ. ΑΩ).


altΜια βάρκα για τη Λέσβο και άλλα ποιήματα
Mια ελεγεία για τις κόρες της (Μεγάλης) Άρκτου
Nouri el Jarrah
Μτφρ. (από τα αραβικά) Πέρσα Κουμούτση
ΑΩ 2019
Σελ. 72, τιμή εκδότη €12,72

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αγαπημένε μου πατέρα» της Μάνιας Μεζίτη (κριτική) – Καλοσμιλεμένη ελεγεία για την οριστική απώλεια του πατέρα

«Αγαπημένε μου πατέρα» της Μάνιας Μεζίτη (κριτική) – Καλοσμιλεμένη ελεγεία για την οριστική απώλεια του πατέρα

Για την ποιητική συλλογή της Μάνιας Μεζίτη «Αγαπημένε μου πατέρα» (εκδ. Κουκκίδα). Στην κεντρική εικόνα, η ηθοποιός Robin Wright Penn με τον πατέρα της.

Γράφει ο Γιώργος Βέης

«Μια αυλαία πέφτει μπροστά στα μάτια μο...

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Ποίηση εξαιρετικά λαμπρή

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Ποίηση εξαιρετικά λαμπρή

Για την ποιητική συλλογή «Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (εκδ. Περισπωμένη) – «τρέφεται από [...] από θυσίες, αίματα, μαύρα αισθήματα, θανάτους που όλα αυτά καταφέρνει να τα κάνει λαμπρή ποίηση».

Γράφει ο Σωτήρης Γουνελάς

Ο τίτλος ...

«Βελονιές σκιάς» της Μαρίας Πυρουνάκη Λιωνή (κριτική) – Μια ερμηνευτική προσέγγιση

«Βελονιές σκιάς» της Μαρίας Πυρουνάκη Λιωνή (κριτική) – Μια ερμηνευτική προσέγγιση

Για την ποιητική συλλογή της Μαρίας Πυρουνάκη Λιωνή «Βελονιές σκιάς» (εκδ. Ιωλκός).

Γράφει ο Κωνσταντίνος Γεωργίου

Νηπτικά παραγγέλματα

Τι συμβαίνει άραγε, όταν μια τεχνική κεντήματος, χρησιμοποιεί, αντί για μια συνηθισμέν...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Λεωφορείο ο Πόθος» του Τενεσί Ουίλιαμς, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά

«Λεωφορείο ο Πόθος» του Τενεσί Ουίλιαμς, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά

Για την παράσταση «Λεωφορείο ο Πόθος» (μτφρ. Αντώνης Γαλέος) του Τενεσί Ούλιαμς, σε σκηνοθεσία του Δημήτρη Καραντζά, η οποία παρουσιάζεται μέχρι και τις 22 Δεκεμβρίου στο Θέατρο Προσκήνιο. 

Γράφει ο ...

Εκδήλωση στη Θεσσαλονίκη για το βιβλίο «ρησπέκτ» του Άρι Γεωργίου

Εκδήλωση στη Θεσσαλονίκη για το βιβλίο «ρησπέκτ» του Άρι Γεωργίου

Εκδήλωση παρουσίασης του βιβλίου ΡΗΣΠΕΚΤ [λέξεις για τρίτους] του Άρι Γεωργίου διοργανώνει στη Θεσσαλονίκη ο εκδοτικός οίκος University Studio Press, την Τετάρτη 20 Νοεμβρίου 2024 ώρα 19:00, στον χώρο ΥΨΙΛΟΝ.

Επιμέλεια Book Press

Η ...

Εκδήλωση για το λεύκωμα «200 χρόνια Ελλάδα - 200 χρόνια Εθνικές Υποδομές»

Εκδήλωση για το λεύκωμα «200 χρόνια Ελλάδα - 200 χρόνια Εθνικές Υποδομές»

Η Πανελλήνια Ένωση Συνδέσμων Εργοληπτών Δημοσίων Έργων (ΠΕΣΕΔΕ) και οι εκδόσεις Καπόν, διοργανώνουν εκδήλωση για την παρουσίαση του λευκώματος «200 χρόνια Ελλάδα - 200 χρόνια Εθνικές Υποδομές». Στην κεντρική εικόνα, Εγνατία οδός, Γέφυρα της Κρυσταλλοπηγής. 

Επιμέλεια Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο εραστής του Ντεβ Μάρτιν» του Δημήτρη Τσεκούρα (προδημοσίευση)

«Ο εραστής του Ντεβ Μάρτιν» του Δημήτρη Τσεκούρα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Δημήτρη Τσεκούρα «Ο εραστής του Ντεβ Μάρτιν – Ένα queer αστυνομικό ψυχόδραμα» που θα κυκλοφορήσει στις 14 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Η ανάκριση»

...
«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το θεατρικό έργο του Βασίλη Κατσικονούρη «Γκουντ λακ», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

(Στο μπαρ του Μότζο. Ο ΜΗΤΣ με τον ΑΛΚΗ σ’ ένα τραπέζι. Ο ΜΗΤΣ έχ...

«Το παιδί και το κρι κρι» της Βάννας Κατσαρού (προδημοσίευση)

«Το παιδί και το κρι κρι» της Βάννας Κατσαρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Βάννας Κατσαρού «Το παιδί και το κρι κρι», σε εικονογράφηση της Μαίης Σταθοπούλου, το οποίο κυκλοφορεί στις 6 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίγα λόγια για...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

  «Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες και Ελληνίδες συγγραφείς και μεταφραστές μας αποκαλύπτουν το μυθιστόρημα που τους μύησε στην αχανή χώρα. Οι επιλογές τους κυμαίνονται από εφηβικά αναγνώσματα μέχρι ένα πολύ επίκαιρο (και μη λογοτεχνικό) βιβλί...

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Επιλογή από τα καλύτερα κατασκοπευτικά μυθιστορήματα που έχουν κυκλοφορήσει τελευταία, συν λίγα παλαιότερα, από τα κορυφαία του είδους. Ταυτόχρονα, μια ευσύνοπτη μα πλήρης παρουσίαση της ιστορίας του είδους, μαζί με έναν αναστοχασμό πάνω στα όρια και τις συντεταγμένες του.

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρί...

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Ο Οκτώβριος οδεύει προς το τέλος του, οι εκδότες έχουν ήδη βγάλει, ή βγάζουν αυτές τις μέρες, σημαντικά βιβλία που θα διαβαστούν και θα συζητηθούν τους μήνες που έρχονται. Επιλέξαμε ορισμένα από αυτά, ελληνικής και ξένης πεζογραφίας, κυρίως. Θα ακολουθήσουν, το επόμενο διάστημα, πολλά περισσότερα. 

Γράφ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

15 Δεκεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2023

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, ποιήματα: Επιλογή 100 βιβλίων, ελληνικών και μεταφρασμένων, από τη βιβλιοπαραγωγή του 2023. Επιλογή: Συντακτική ομάδα της Book

ΦΑΚΕΛΟΙ