alt

Για την ποιητική σύνθεση της Σοφίας Διονυσοπούλου «Σε ονομάζω Χιουρρέμ» (εκδ. Το Ροδακιό).

Της Χρύσας Φάντη

Η Σοφία Διονυσοπούλου με την ποιητική σύνθεση Σε ονομάζω Χιουρρέμ παίζει με το στοιχείο της ανατροπής σε όλες τις εκφάνσεις της (θεματική, γλωσσική, αισθητική). Η συναισθηματική έξαρση υπερτερεί και η μουσικότητα των φωνών προ­ε­ξάρ­χει. Το κείμενο αρχίζει με μια ρητή προσταγή:

Σκασμός!
Σκασμός στα σουρσίματα
Σκασμός στα τσιρίγματα
Γλωσσοκοπάνες Όλες μιλάν κι άλλη λαλιά
Λικνίζονται Βουρλίζονται
Σκασμός! ΕΙΠΑΣΚΑΣΜΟΣ!

Η εμπύρετη αυτή φωνή διακόπτεται στη συνέχεια από μια δεύτερη:

Ποια είσαι συ και φωνάζεις ΣΚΑΣΜΟΣ;
Κοκκινομάλλα μάγισσα Τα μούτρα σου τα είδες;

Η Χιουρρέμ συστήνεται:

Μια κατολίσθηση από γέλια με πλακώνει
Είμαι η Ρόζα η Κόκκινη Είμαι η Ροξελάνη
Και κάποια μέρα θα υποκλίνεστε μπροστά μου

Ακολουθεί η άγρια επίθεση της Χιουρρέμ προς την άγνωστη φωνή που συνεχίζει να παρεμβάλλεται, και δεν είναι άλλη από την ίδια τη φωνή της ποιήτριας∙ φωνή που η Χιουρρέμ χαρακτηρίζει χλιαρή και εντέλει φτηνή: «Δεν σταματάς τις περιγραφές; Άσε τους ήρωες να μιλήσουν».

Στη συνέχεια, ο έρωτας του Σουλτάνου για την ξένη, τη γυναίκα που ο λαός του μισεί και φοβάται, την κοκκινομάλλα μάγισσα με μάτια στην πλάτη, θα δώσει τη σκυτάλη στην πάλη για την εξουσία που αναγκαστικά γίνεται πάλη για την επιβίωση (και το αντίθετο), «Ή αυτοί ή εμείς, όποιος ανεβαίνει στον θρόνο σκοτώνει τους άλλους», τη μοιραία πορεία όλων από την ακραία έπαρση στην άκρα ταπείνωση, τη δύναμη και τις μηχανορραφίες των Γενίτσαρων, τις δολοπλοκίες του χαρεμιού και το αμοιβαίο μίσος των δύο γυναικών, της Χιουρρέμ και της Μαχιντεβράν, με την πλάστιγγα να γέρνει τελικά υπέρ της Χιουρρέμ, καθώς: «Μια σουλτάνα έχει ψυχή», ενώ η άλλη: «θρονιάζεται στου γιου της τα καφτάνια». Ακολουθεί η άγρια επίθεση της Χιουρρέμ προς την άγνωστη φωνή που συνεχίζει να παρεμβάλλεται, και δεν είναι άλλη από την ίδια τη φωνή της ποιήτριας∙ φωνή που η Χιουρρέμ χαρακτηρίζει χλιαρή και εντέλει φτηνή: «Δεν σταματάς τις περιγραφές; Άσε τους ήρωες να μιλήσουν».

Μετά και τις απέλπιδες κραυγές της Μαχιντεβράν, η ποιήτρια συναισθάνεται ότι οι χαρακτήρες την ξεπερνούν σε πάθος και ένταση. Σε σημείο που η Χιουρρέμ να καταλαμβάνει το ίδιο της το σπίτι, παίρνοντας σάρκα και οστά από τη θάλασσα: «Οι ρυτίδες της γίνονται πτυχώσεις, γίνονται φόρεμα που μπαίνει αργά, επιβλητικά στο σαλόνι, προχωράει στο διάδρομο, στρίβει στην κρεβατοκάμαρα, βγαίνει στο μπαλκόνι και πέφτει […] μαραζώνει κάνει έρωτα σκοτώνει».Βρισκόμαστε στο σήμερα, σε κάποιο διαμέρισμα της Αθήνας με θέα τη θάλασσα που γκριζάρει και τον Υμηττό που ροδίζει. Άλλος χωροχρόνος, με την ατμόσφαιρα όμως να παραμένει συγκεχυμένη και ονειρική. Η δημιουργός ομολογεί την αδυναμία της: «Δεν έχω ακόμη κατοικηθεί από τους χαρακτήρες μου».

Στο μεταξύ, πίσω στον χρόνο, η αφήγηση έχει ήδη διεξέλθει τη δολοφονία του διαδόχου Μεχμέτ, την εκτέλεση του μεγάλου βεζίρη Ιμπραήμ και την ανίερη συμμαχία της βασιλομήτορος (Βαλιντέ) με την Μαχιντεβράν. Η ποιήτρια έχει δώσει τον λόγο στον Ιμπραήμ, τον άλλο διάδοχο Μουσταφά και τον Τζιχανγκίρ, ηγεμόνα ευφυή αλλά άρρωστο και άτυχο, πριν επανέλθει στη Χιουρρέμ για να δανειστεί τη φωνή της και να απευθύνει μέσα από το πρόσωπό της έναν λόγο τραχιά επιτιμητικό και ειρωνικό τόσο προς τη σύγχρονη γυναίκα της Ανατολής: «Τι θέλεις πάλι κορίτσι με την μπούρκα […]»όσοκαι προς τη σύγχρονη γυναίκα του τόπου καταγωγής της, της Ρουθηνίας:

Και σε ρωτώ Πολωνεζούλα εκεί που πας
το σελφοκόνταρο είν’ το δικό σου μάτι;
όταν στη χώρα εκτρώσεις γιοκ;
το όπλο σου ─ πού;
οι σπίθες σου ─ πού;
οι μνήμες σου ─ πού;
το Άουσβιτς ─ πού;

«Αν εξαιρέσει κανείς το πρώτο ποίημα και το τελευταίο, ο αναγνώστης μπορεί να διαβάσει το βιβλίο μια φορά κανονικά και μετά να φτιάξει τη δικιά του σειρά, σαν να πετούν τα γεγονότα μες στους αιώνες». 
Σοφία Διονυσοπούλου

Στην ερώτηση που θέσαμε στη Σοφία Διονυσοπούλου: «Γιατί τώρα η Χιουρρέμ;», η δημιουργός μάς απάντησε: «Και γιατί η Μήδεια τώρα και γιατί ο Εμφύλιος τώρα και γιατί η Μικρασιατική Καταστροφή τώρα και γιατί τα παιδιά της Φρειδερίκης τώρα; Κατά τη γνώμη μου, σημασία έχει το πώς παίρνεις κάτι και το κάνεις διαχρονικό. Δεν μας ενδιαφέρει να γνωρίσουμε επακριβώς τη Χιουρρέμ αλλά το θέμα της σκλαβιάς, την ψυχική αντοχή του ανθρώπου, το ζήτημα της εξουσίας και τις ακραίες εκφράσεις του, τον πόνο, την αυτοθυσία, τον έρωτα και όλα εκείνα που συνθέτουν με τρόπο τραγικό την περιπέτεια του ανθρώπου. Αδιάφορο αν η ηρωίδα λέγεται Χιουρρέμ ή αν είναι άντρας ή γυναίκα. Η Χιουρρέμ τυχαίνει απλώς να είναι ιστορικό πρόσωπο και να συγκεντρώνει πάρα πολλά απ’ αυτά τα χαρακτηριστικά». Επιπρόσθετα, σε ό,τι αφορά την επιλογή της φόρμας, μας είπε: «Πρόκειται για ένα δίπολο Χιουρρέμ-αφηγήτρια, όπου γύρω του συναρμόζονται και λειτουργούν ακτινωτά οι άλλοι χαρακτήρες. Η εναλλαγή κεφαλαίων-πεζών, άλλοτε λειτουργεί εμφατικά, άλλοτε παγωμένα, σαν επιγραφή, άλλοτε, αν ένα κεφαλαίο βρίσκεται στη μέση ενός στίχου, σαν σημείο στίξης (ενός είδους παύση), και άλλοτε με μια διάθεση να δραπετεύσουν, να πετάξουν, να βγουν από το κείμενο. Να γίνουν οι σελίδες φτερά, όπως λέει κάποια στιγμή η ποιήτρια και όπως γίνεται στο τέλος με το κοτσύφι και το σημείωμα. Επιπλέον, αν εξαιρέσει κανείς το πρώτο ποίημα και το τελευταίο, ο αναγνώστης μπορεί να διαβάσει το βιβλίο μια φορά κανονικά και μετά να φτιάξει τη δικιά του σειρά, σαν να πετούν τα γεγονότα μες στους αιώνες, όπως και γίνεται άλλωστε με το κορίτσι με την μπούρκα, τη σύγχρονη Πολωνέζα με τις εκτρώσεις, τη βόλτα της Χιουρρέμ με τον Σουλεϊμάν στη σύγχρονη Πόλη με τα τραμ ή το φόρεμα που μπαίνει στο σπίτι της αφηγήτριας και γκρεμίζεται απ’ το μπαλκόνι».

Συνοψίζοντας, θα λέγαμε ότι το Σε ονομάζω Χιουρρέμ, χάρη στη ρηξικέλευθη και στιβαρή δομή αλλά και τις συντακτικές ανατροπές, τις ενοποιήσεις των λέξεων και την ενδελεχή επεξεργασία του σε σημείο που το υφάδι να χωνεύεται και να εξαφανίζεται μέσα σε όλη αυτή την εξαιρετικά λεπτομερή και συγχρόνως ελλειπτική σύνθεση, συγκροτεί ένα δραματικό σύμπλεγμα από μονωδίες και χωρικά που άλλοτε προσεγγίζει την ελαστικότηταενός τόξουκαι άλλοτετοκελάηδισμα ενός πουλιού.

* Η ΧΡΥΣΑ ΦΑΝΤΗ είναι συγγραφέας.
Τελευταίο της βιβλίο, το μυθιστόρημα «Η ιστορία της Σ.» (εκδ. Γαβριηλίδης).

 Στην κεντρική εικόνα, © κολάζ της Deborah Stevenson.


altΣε ονομάζω Χιουρρέμ
Σοφία Διονυσοπούλου
Το Ροδακιό 2019
Σελ. 72, τιμή εκδότη €10,60

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΟΠΟΥΛΟΥ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Emily Dickinson, Ποιήματα» (κριτική) – Το αργυρό χρονικό της μετάφρασης

«Emily Dickinson, Ποιήματα» (κριτική) – Το αργυρό χρονικό της μετάφρασης

Για το βιβλίο «Emily Dickinson, Ποιήματα» (εκλογή, προλεγόμενα, μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης, εκδ. Κίχλη). Κεντρική εικόνα: Η Σίνθια Νίξον υποδύεται την Έμιλυ Ντίκινσον στη βιογραφική ταινία του Τέρενς Ντέιβις «A Quier Passion». 

Γράφει η Γεωργία Τριανταφυλλίδου ...

«Ο θυρωρός των ημερών» της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου (κριτική)

«Ο θυρωρός των ημερών» της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου (κριτική)

Για την ποιητική συλλογή της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου «Ο θυρωρός των ημερών» (εκδ. Κέδρος). Κεντρική εικόνα: He © Positi Negati.

Γράφει η Μαρίτα Παπαρούση

Στην ποιητική συλλογή ...

«Η χαμηλόφωνη τόλμη» (κριτική): Έξι γυναίκες φιλόλογοι ανθολογούν έξι λυρικές ποιήτριες του 20ου αιώνα

«Η χαμηλόφωνη τόλμη» (κριτική): Έξι γυναίκες φιλόλογοι ανθολογούν έξι λυρικές ποιήτριες του 20ου αιώνα

Για την ανθολογία «Η χαμηλόφωνη τόλμη» (εκδ. Νίκας). Κεντρική εικόνα: πίνακας του Τζον Γουίλιαμ Γουότερχαουζ εμπνευσμένος από ποίημα του Άλφρεντ Τέννυσον.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ποιητές που τους σάρωσε η λήθη. Στίχοι που ντύθηκαν την απώλειά τους. Α...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ