alt

Για την ποιητική σύνθεση της Σοφίας Διονυσοπούλου «Σε ονομάζω Χιουρρέμ» (εκδ. Το Ροδακιό).

Της Χρύσας Φάντη

Η Σοφία Διονυσοπούλου με την ποιητική σύνθεση Σε ονομάζω Χιουρρέμ παίζει με το στοιχείο της ανατροπής σε όλες τις εκφάνσεις της (θεματική, γλωσσική, αισθητική). Η συναισθηματική έξαρση υπερτερεί και η μουσικότητα των φωνών προ­ε­ξάρ­χει. Το κείμενο αρχίζει με μια ρητή προσταγή:

Σκασμός!
Σκασμός στα σουρσίματα
Σκασμός στα τσιρίγματα
Γλωσσοκοπάνες Όλες μιλάν κι άλλη λαλιά
Λικνίζονται Βουρλίζονται
Σκασμός! ΕΙΠΑΣΚΑΣΜΟΣ!

Η εμπύρετη αυτή φωνή διακόπτεται στη συνέχεια από μια δεύτερη:

Ποια είσαι συ και φωνάζεις ΣΚΑΣΜΟΣ;
Κοκκινομάλλα μάγισσα Τα μούτρα σου τα είδες;

Η Χιουρρέμ συστήνεται:

Μια κατολίσθηση από γέλια με πλακώνει
Είμαι η Ρόζα η Κόκκινη Είμαι η Ροξελάνη
Και κάποια μέρα θα υποκλίνεστε μπροστά μου

Ακολουθεί η άγρια επίθεση της Χιουρρέμ προς την άγνωστη φωνή που συνεχίζει να παρεμβάλλεται, και δεν είναι άλλη από την ίδια τη φωνή της ποιήτριας∙ φωνή που η Χιουρρέμ χαρακτηρίζει χλιαρή και εντέλει φτηνή: «Δεν σταματάς τις περιγραφές; Άσε τους ήρωες να μιλήσουν».

Στη συνέχεια, ο έρωτας του Σουλτάνου για την ξένη, τη γυναίκα που ο λαός του μισεί και φοβάται, την κοκκινομάλλα μάγισσα με μάτια στην πλάτη, θα δώσει τη σκυτάλη στην πάλη για την εξουσία που αναγκαστικά γίνεται πάλη για την επιβίωση (και το αντίθετο), «Ή αυτοί ή εμείς, όποιος ανεβαίνει στον θρόνο σκοτώνει τους άλλους», τη μοιραία πορεία όλων από την ακραία έπαρση στην άκρα ταπείνωση, τη δύναμη και τις μηχανορραφίες των Γενίτσαρων, τις δολοπλοκίες του χαρεμιού και το αμοιβαίο μίσος των δύο γυναικών, της Χιουρρέμ και της Μαχιντεβράν, με την πλάστιγγα να γέρνει τελικά υπέρ της Χιουρρέμ, καθώς: «Μια σουλτάνα έχει ψυχή», ενώ η άλλη: «θρονιάζεται στου γιου της τα καφτάνια». Ακολουθεί η άγρια επίθεση της Χιουρρέμ προς την άγνωστη φωνή που συνεχίζει να παρεμβάλλεται, και δεν είναι άλλη από την ίδια τη φωνή της ποιήτριας∙ φωνή που η Χιουρρέμ χαρακτηρίζει χλιαρή και εντέλει φτηνή: «Δεν σταματάς τις περιγραφές; Άσε τους ήρωες να μιλήσουν».

Μετά και τις απέλπιδες κραυγές της Μαχιντεβράν, η ποιήτρια συναισθάνεται ότι οι χαρακτήρες την ξεπερνούν σε πάθος και ένταση. Σε σημείο που η Χιουρρέμ να καταλαμβάνει το ίδιο της το σπίτι, παίρνοντας σάρκα και οστά από τη θάλασσα: «Οι ρυτίδες της γίνονται πτυχώσεις, γίνονται φόρεμα που μπαίνει αργά, επιβλητικά στο σαλόνι, προχωράει στο διάδρομο, στρίβει στην κρεβατοκάμαρα, βγαίνει στο μπαλκόνι και πέφτει […] μαραζώνει κάνει έρωτα σκοτώνει».Βρισκόμαστε στο σήμερα, σε κάποιο διαμέρισμα της Αθήνας με θέα τη θάλασσα που γκριζάρει και τον Υμηττό που ροδίζει. Άλλος χωροχρόνος, με την ατμόσφαιρα όμως να παραμένει συγκεχυμένη και ονειρική. Η δημιουργός ομολογεί την αδυναμία της: «Δεν έχω ακόμη κατοικηθεί από τους χαρακτήρες μου».

Στο μεταξύ, πίσω στον χρόνο, η αφήγηση έχει ήδη διεξέλθει τη δολοφονία του διαδόχου Μεχμέτ, την εκτέλεση του μεγάλου βεζίρη Ιμπραήμ και την ανίερη συμμαχία της βασιλομήτορος (Βαλιντέ) με την Μαχιντεβράν. Η ποιήτρια έχει δώσει τον λόγο στον Ιμπραήμ, τον άλλο διάδοχο Μουσταφά και τον Τζιχανγκίρ, ηγεμόνα ευφυή αλλά άρρωστο και άτυχο, πριν επανέλθει στη Χιουρρέμ για να δανειστεί τη φωνή της και να απευθύνει μέσα από το πρόσωπό της έναν λόγο τραχιά επιτιμητικό και ειρωνικό τόσο προς τη σύγχρονη γυναίκα της Ανατολής: «Τι θέλεις πάλι κορίτσι με την μπούρκα […]»όσοκαι προς τη σύγχρονη γυναίκα του τόπου καταγωγής της, της Ρουθηνίας:

Και σε ρωτώ Πολωνεζούλα εκεί που πας
το σελφοκόνταρο είν’ το δικό σου μάτι;
όταν στη χώρα εκτρώσεις γιοκ;
το όπλο σου ─ πού;
οι σπίθες σου ─ πού;
οι μνήμες σου ─ πού;
το Άουσβιτς ─ πού;

«Αν εξαιρέσει κανείς το πρώτο ποίημα και το τελευταίο, ο αναγνώστης μπορεί να διαβάσει το βιβλίο μια φορά κανονικά και μετά να φτιάξει τη δικιά του σειρά, σαν να πετούν τα γεγονότα μες στους αιώνες». 
Σοφία Διονυσοπούλου

Στην ερώτηση που θέσαμε στη Σοφία Διονυσοπούλου: «Γιατί τώρα η Χιουρρέμ;», η δημιουργός μάς απάντησε: «Και γιατί η Μήδεια τώρα και γιατί ο Εμφύλιος τώρα και γιατί η Μικρασιατική Καταστροφή τώρα και γιατί τα παιδιά της Φρειδερίκης τώρα; Κατά τη γνώμη μου, σημασία έχει το πώς παίρνεις κάτι και το κάνεις διαχρονικό. Δεν μας ενδιαφέρει να γνωρίσουμε επακριβώς τη Χιουρρέμ αλλά το θέμα της σκλαβιάς, την ψυχική αντοχή του ανθρώπου, το ζήτημα της εξουσίας και τις ακραίες εκφράσεις του, τον πόνο, την αυτοθυσία, τον έρωτα και όλα εκείνα που συνθέτουν με τρόπο τραγικό την περιπέτεια του ανθρώπου. Αδιάφορο αν η ηρωίδα λέγεται Χιουρρέμ ή αν είναι άντρας ή γυναίκα. Η Χιουρρέμ τυχαίνει απλώς να είναι ιστορικό πρόσωπο και να συγκεντρώνει πάρα πολλά απ’ αυτά τα χαρακτηριστικά». Επιπρόσθετα, σε ό,τι αφορά την επιλογή της φόρμας, μας είπε: «Πρόκειται για ένα δίπολο Χιουρρέμ-αφηγήτρια, όπου γύρω του συναρμόζονται και λειτουργούν ακτινωτά οι άλλοι χαρακτήρες. Η εναλλαγή κεφαλαίων-πεζών, άλλοτε λειτουργεί εμφατικά, άλλοτε παγωμένα, σαν επιγραφή, άλλοτε, αν ένα κεφαλαίο βρίσκεται στη μέση ενός στίχου, σαν σημείο στίξης (ενός είδους παύση), και άλλοτε με μια διάθεση να δραπετεύσουν, να πετάξουν, να βγουν από το κείμενο. Να γίνουν οι σελίδες φτερά, όπως λέει κάποια στιγμή η ποιήτρια και όπως γίνεται στο τέλος με το κοτσύφι και το σημείωμα. Επιπλέον, αν εξαιρέσει κανείς το πρώτο ποίημα και το τελευταίο, ο αναγνώστης μπορεί να διαβάσει το βιβλίο μια φορά κανονικά και μετά να φτιάξει τη δικιά του σειρά, σαν να πετούν τα γεγονότα μες στους αιώνες, όπως και γίνεται άλλωστε με το κορίτσι με την μπούρκα, τη σύγχρονη Πολωνέζα με τις εκτρώσεις, τη βόλτα της Χιουρρέμ με τον Σουλεϊμάν στη σύγχρονη Πόλη με τα τραμ ή το φόρεμα που μπαίνει στο σπίτι της αφηγήτριας και γκρεμίζεται απ’ το μπαλκόνι».

Συνοψίζοντας, θα λέγαμε ότι το Σε ονομάζω Χιουρρέμ, χάρη στη ρηξικέλευθη και στιβαρή δομή αλλά και τις συντακτικές ανατροπές, τις ενοποιήσεις των λέξεων και την ενδελεχή επεξεργασία του σε σημείο που το υφάδι να χωνεύεται και να εξαφανίζεται μέσα σε όλη αυτή την εξαιρετικά λεπτομερή και συγχρόνως ελλειπτική σύνθεση, συγκροτεί ένα δραματικό σύμπλεγμα από μονωδίες και χωρικά που άλλοτε προσεγγίζει την ελαστικότηταενός τόξουκαι άλλοτετοκελάηδισμα ενός πουλιού.

* Η ΧΡΥΣΑ ΦΑΝΤΗ είναι συγγραφέας.
Τελευταίο της βιβλίο, το μυθιστόρημα «Η ιστορία της Σ.» (εκδ. Γαβριηλίδης).

 Στην κεντρική εικόνα, © κολάζ της Deborah Stevenson.


altΣε ονομάζω Χιουρρέμ
Σοφία Διονυσοπούλου
Το Ροδακιό 2019
Σελ. 72, τιμή εκδότη €10,60

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΟΠΟΥΛΟΥ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αποδείξεις και Θεωρίες: Δοκίμια για την ποίηση» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

«Αποδείξεις και Θεωρίες: Δοκίμια για την ποίηση» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

Για τη συλλογή δοκιμίων της Λουίζ Γκλικ [Louise Glück] «Αποδείξεις και Θεωρίες: Δοκίμια για την ποίηση» (μτφρ. Γιώργος Λαμπράκος, εκδ. Στερέωμα). Στην κεντρική εικόνα, η Λουίζ Γκλικ.

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Τη Λουίζ Γ...

«Τα συντρίμμια και η αναστήλωσή τους – Η αλληλέγγυα ποιητική της Λύντιας Στεφάνου» του Αλέξη Ζήρα (κριτική)

«Τα συντρίμμια και η αναστήλωσή τους – Η αλληλέγγυα ποιητική της Λύντιας Στεφάνου» του Αλέξη Ζήρα (κριτική)

Για το δοκίμιο του Αλέξη Ζήρα «Τα συντρίμμια και η αναστήλωσή τους – Η αλληλέγγυα ποιητική της Λύντιας Στεφάνου» (εκδ. Θράκα). Στην κεντρική εικόνα, η ποιήτρια Λύντια Στεφάνου στο σπίτι της ζωγράφου Νέλλης Ανδρικοπούλου (1948).

Γράφει η Χλόη Κουτσουμπέλη ...

«Βροχές Βερμίου» του Θανάση Μαρκόπουλου (κριτική) – Ένα ανθολόγιο τοπογραφικών δεδομένων

«Βροχές Βερμίου» του Θανάση Μαρκόπουλου (κριτική) – Ένα ανθολόγιο τοπογραφικών δεδομένων

Για την ποιητική συλλογή «Βροχές Βερμίου» του Θανάση Μαρκόπουλου (εκδ. Μελάνι). 

Γράφει ο Ιγνάτης Χουβαρδάς

Στην πρόσφατη ποιητική συλλογή ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

Στην κεντρική σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση είδαμε τη μεγαλειώδη παράσταση «ROHTKO» του Πολωνού σκηνοθέτη Λούκα Τβαρκόφσκι [Lukasz Twarkowski], αποτέλεσμα συνεργασίας του με τον Κρίστιαν Λούπα.

Γράφει ο Νϊκος Ξένιος

Ο Λούκας Τβαρκόφσκι σκηνοθέτησε τ...

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Απονεμήθηκε στην Katja Oskamp και τη μεταφράστριά της στα αγγλικά Jo Heinrich, το «Dublin Literary Award 2023» για το μυθιστόρημά της Katja Oskam «Marzahn, Mon Amour». Σύντομα θα κυκλοφορήσει και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

...
Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Ο Haruki Murakami [Χαρούκι Μουρακάμι] είναι ο πρώτος Ιάπωνας συγγραφέας που έλαβε το Βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών». Η συλλογή διηγημάτων του «Σε πρώτο ενικό» κυκλοφόρησε προσφάτως από τις εκδόσεις Ψυχογιός, σε μετάφραση Βασίλη Κιμούλη.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τον πρόλογο του συγγραφέα Παναγιώτη Γούτα της ανθολογίας κειμένων του «Κήπος βιβλίων – Διαβάζοντας Θεσσαλονικείς και Αμερικανούς πεζογράφους», που θα κυκλοφορήσει στις 17 Μαΐου από τις εκδόσεις Νησίδες.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Κανείς δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημά σου, αν δεν κάνεις ο ίδιος την αρχή για να βοηθήσεις τον εαυτό σου. Είκοσι επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις βιβλίων αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης από τους επαγγελματίες του είδους.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ