alt

Για την ποιητική σύνθεση της Σοφίας Διονυσοπούλου «Σε ονομάζω Χιουρρέμ» (εκδ. Το Ροδακιό).

Της Χρύσας Φάντη

Η Σοφία Διονυσοπούλου με την ποιητική σύνθεση Σε ονομάζω Χιουρρέμ παίζει με το στοιχείο της ανατροπής σε όλες τις εκφάνσεις της (θεματική, γλωσσική, αισθητική). Η συναισθηματική έξαρση υπερτερεί και η μουσικότητα των φωνών προ­ε­ξάρ­χει. Το κείμενο αρχίζει με μια ρητή προσταγή:

Σκασμός!
Σκασμός στα σουρσίματα
Σκασμός στα τσιρίγματα
Γλωσσοκοπάνες Όλες μιλάν κι άλλη λαλιά
Λικνίζονται Βουρλίζονται
Σκασμός! ΕΙΠΑΣΚΑΣΜΟΣ!

Η εμπύρετη αυτή φωνή διακόπτεται στη συνέχεια από μια δεύτερη:

Ποια είσαι συ και φωνάζεις ΣΚΑΣΜΟΣ;
Κοκκινομάλλα μάγισσα Τα μούτρα σου τα είδες;

Η Χιουρρέμ συστήνεται:

Μια κατολίσθηση από γέλια με πλακώνει
Είμαι η Ρόζα η Κόκκινη Είμαι η Ροξελάνη
Και κάποια μέρα θα υποκλίνεστε μπροστά μου

Ακολουθεί η άγρια επίθεση της Χιουρρέμ προς την άγνωστη φωνή που συνεχίζει να παρεμβάλλεται, και δεν είναι άλλη από την ίδια τη φωνή της ποιήτριας∙ φωνή που η Χιουρρέμ χαρακτηρίζει χλιαρή και εντέλει φτηνή: «Δεν σταματάς τις περιγραφές; Άσε τους ήρωες να μιλήσουν».

Στη συνέχεια, ο έρωτας του Σουλτάνου για την ξένη, τη γυναίκα που ο λαός του μισεί και φοβάται, την κοκκινομάλλα μάγισσα με μάτια στην πλάτη, θα δώσει τη σκυτάλη στην πάλη για την εξουσία που αναγκαστικά γίνεται πάλη για την επιβίωση (και το αντίθετο), «Ή αυτοί ή εμείς, όποιος ανεβαίνει στον θρόνο σκοτώνει τους άλλους», τη μοιραία πορεία όλων από την ακραία έπαρση στην άκρα ταπείνωση, τη δύναμη και τις μηχανορραφίες των Γενίτσαρων, τις δολοπλοκίες του χαρεμιού και το αμοιβαίο μίσος των δύο γυναικών, της Χιουρρέμ και της Μαχιντεβράν, με την πλάστιγγα να γέρνει τελικά υπέρ της Χιουρρέμ, καθώς: «Μια σουλτάνα έχει ψυχή», ενώ η άλλη: «θρονιάζεται στου γιου της τα καφτάνια». Ακολουθεί η άγρια επίθεση της Χιουρρέμ προς την άγνωστη φωνή που συνεχίζει να παρεμβάλλεται, και δεν είναι άλλη από την ίδια τη φωνή της ποιήτριας∙ φωνή που η Χιουρρέμ χαρακτηρίζει χλιαρή και εντέλει φτηνή: «Δεν σταματάς τις περιγραφές; Άσε τους ήρωες να μιλήσουν».

Μετά και τις απέλπιδες κραυγές της Μαχιντεβράν, η ποιήτρια συναισθάνεται ότι οι χαρακτήρες την ξεπερνούν σε πάθος και ένταση. Σε σημείο που η Χιουρρέμ να καταλαμβάνει το ίδιο της το σπίτι, παίρνοντας σάρκα και οστά από τη θάλασσα: «Οι ρυτίδες της γίνονται πτυχώσεις, γίνονται φόρεμα που μπαίνει αργά, επιβλητικά στο σαλόνι, προχωράει στο διάδρομο, στρίβει στην κρεβατοκάμαρα, βγαίνει στο μπαλκόνι και πέφτει […] μαραζώνει κάνει έρωτα σκοτώνει».Βρισκόμαστε στο σήμερα, σε κάποιο διαμέρισμα της Αθήνας με θέα τη θάλασσα που γκριζάρει και τον Υμηττό που ροδίζει. Άλλος χωροχρόνος, με την ατμόσφαιρα όμως να παραμένει συγκεχυμένη και ονειρική. Η δημιουργός ομολογεί την αδυναμία της: «Δεν έχω ακόμη κατοικηθεί από τους χαρακτήρες μου».

Στο μεταξύ, πίσω στον χρόνο, η αφήγηση έχει ήδη διεξέλθει τη δολοφονία του διαδόχου Μεχμέτ, την εκτέλεση του μεγάλου βεζίρη Ιμπραήμ και την ανίερη συμμαχία της βασιλομήτορος (Βαλιντέ) με την Μαχιντεβράν. Η ποιήτρια έχει δώσει τον λόγο στον Ιμπραήμ, τον άλλο διάδοχο Μουσταφά και τον Τζιχανγκίρ, ηγεμόνα ευφυή αλλά άρρωστο και άτυχο, πριν επανέλθει στη Χιουρρέμ για να δανειστεί τη φωνή της και να απευθύνει μέσα από το πρόσωπό της έναν λόγο τραχιά επιτιμητικό και ειρωνικό τόσο προς τη σύγχρονη γυναίκα της Ανατολής: «Τι θέλεις πάλι κορίτσι με την μπούρκα […]»όσοκαι προς τη σύγχρονη γυναίκα του τόπου καταγωγής της, της Ρουθηνίας:

Και σε ρωτώ Πολωνεζούλα εκεί που πας
το σελφοκόνταρο είν’ το δικό σου μάτι;
όταν στη χώρα εκτρώσεις γιοκ;
το όπλο σου ─ πού;
οι σπίθες σου ─ πού;
οι μνήμες σου ─ πού;
το Άουσβιτς ─ πού;

«Αν εξαιρέσει κανείς το πρώτο ποίημα και το τελευταίο, ο αναγνώστης μπορεί να διαβάσει το βιβλίο μια φορά κανονικά και μετά να φτιάξει τη δικιά του σειρά, σαν να πετούν τα γεγονότα μες στους αιώνες». 
Σοφία Διονυσοπούλου

Στην ερώτηση που θέσαμε στη Σοφία Διονυσοπούλου: «Γιατί τώρα η Χιουρρέμ;», η δημιουργός μάς απάντησε: «Και γιατί η Μήδεια τώρα και γιατί ο Εμφύλιος τώρα και γιατί η Μικρασιατική Καταστροφή τώρα και γιατί τα παιδιά της Φρειδερίκης τώρα; Κατά τη γνώμη μου, σημασία έχει το πώς παίρνεις κάτι και το κάνεις διαχρονικό. Δεν μας ενδιαφέρει να γνωρίσουμε επακριβώς τη Χιουρρέμ αλλά το θέμα της σκλαβιάς, την ψυχική αντοχή του ανθρώπου, το ζήτημα της εξουσίας και τις ακραίες εκφράσεις του, τον πόνο, την αυτοθυσία, τον έρωτα και όλα εκείνα που συνθέτουν με τρόπο τραγικό την περιπέτεια του ανθρώπου. Αδιάφορο αν η ηρωίδα λέγεται Χιουρρέμ ή αν είναι άντρας ή γυναίκα. Η Χιουρρέμ τυχαίνει απλώς να είναι ιστορικό πρόσωπο και να συγκεντρώνει πάρα πολλά απ’ αυτά τα χαρακτηριστικά». Επιπρόσθετα, σε ό,τι αφορά την επιλογή της φόρμας, μας είπε: «Πρόκειται για ένα δίπολο Χιουρρέμ-αφηγήτρια, όπου γύρω του συναρμόζονται και λειτουργούν ακτινωτά οι άλλοι χαρακτήρες. Η εναλλαγή κεφαλαίων-πεζών, άλλοτε λειτουργεί εμφατικά, άλλοτε παγωμένα, σαν επιγραφή, άλλοτε, αν ένα κεφαλαίο βρίσκεται στη μέση ενός στίχου, σαν σημείο στίξης (ενός είδους παύση), και άλλοτε με μια διάθεση να δραπετεύσουν, να πετάξουν, να βγουν από το κείμενο. Να γίνουν οι σελίδες φτερά, όπως λέει κάποια στιγμή η ποιήτρια και όπως γίνεται στο τέλος με το κοτσύφι και το σημείωμα. Επιπλέον, αν εξαιρέσει κανείς το πρώτο ποίημα και το τελευταίο, ο αναγνώστης μπορεί να διαβάσει το βιβλίο μια φορά κανονικά και μετά να φτιάξει τη δικιά του σειρά, σαν να πετούν τα γεγονότα μες στους αιώνες, όπως και γίνεται άλλωστε με το κορίτσι με την μπούρκα, τη σύγχρονη Πολωνέζα με τις εκτρώσεις, τη βόλτα της Χιουρρέμ με τον Σουλεϊμάν στη σύγχρονη Πόλη με τα τραμ ή το φόρεμα που μπαίνει στο σπίτι της αφηγήτριας και γκρεμίζεται απ’ το μπαλκόνι».

Συνοψίζοντας, θα λέγαμε ότι το Σε ονομάζω Χιουρρέμ, χάρη στη ρηξικέλευθη και στιβαρή δομή αλλά και τις συντακτικές ανατροπές, τις ενοποιήσεις των λέξεων και την ενδελεχή επεξεργασία του σε σημείο που το υφάδι να χωνεύεται και να εξαφανίζεται μέσα σε όλη αυτή την εξαιρετικά λεπτομερή και συγχρόνως ελλειπτική σύνθεση, συγκροτεί ένα δραματικό σύμπλεγμα από μονωδίες και χωρικά που άλλοτε προσεγγίζει την ελαστικότηταενός τόξουκαι άλλοτετοκελάηδισμα ενός πουλιού.

* Η ΧΡΥΣΑ ΦΑΝΤΗ είναι συγγραφέας.
Τελευταίο της βιβλίο, το μυθιστόρημα «Η ιστορία της Σ.» (εκδ. Γαβριηλίδης).

 Στην κεντρική εικόνα, © κολάζ της Deborah Stevenson.


altΣε ονομάζω Χιουρρέμ
Σοφία Διονυσοπούλου
Το Ροδακιό 2019
Σελ. 72, τιμή εκδότη €10,60

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΟΠΟΥΛΟΥ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Παπαρούνες του Γενάρη» του Δημήτριου Ρογγίτη (κριτική)

«Παπαρούνες του Γενάρη» του Δημήτριου Ρογγίτη (κριτική)

Δημήτριος Ρογγίτης, «Παπαρούνες του Γενάρη», Ενύπνιο, 2024. «Ποιήματα που αγγίζουν τις πιο λεπτές χορδές της συναισθηματικής εμπειρίας».

Γράφει ο Γιώργος Χαριτάτος

Η ποίηση είναι, ίσως, η πιο δύσκολη τέχνη. Κι αυτό, διότι εκτός από τα αρχετυπικά χ...

Τρεις ελληνικές ποιητικές επιλογές στο κλείσιμο του χρόνου

Τρεις ελληνικές ποιητικές επιλογές στο κλείσιμο του χρόνου

Τρεις ποιητικές επιλογές καθώς το 2024 εκπνέει. «Ετερόλεκτον», του Παναγιώτη Ι. Ηλιόπουλου (εκδ. Ιωλκός, 2023), «Οι ψυχές των ψαριών», της Σάντις Βασιλείου (εκδ. Θράκα, 2024), «Η μικροϊστορία μιας αναλαμπής», της Ιωάννας Παππά (εκδ. Μάγμα, 2024).

 Γράφει ο Γιώργος Δρίτσας

...
«Ίκαροι – Ο φτερωτός ήρωας και τα πρόσωπά του μέσα στον χρόνο» - Ανθολογία, προλεγόμενα-μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης (κριτική)

«Ίκαροι – Ο φτερωτός ήρωας και τα πρόσωπά του μέσα στον χρόνο» - Ανθολογία, προλεγόμενα-μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης (κριτική)

Για την ανθολογία ποιημάτων «Ίκαροι – Ο φτερωτός ήρωας και τα πρόσωπά του μέσα στον χρόνο», με ανθολόγηση – προλεγόμενα & μετάφραση του Κώστα Κουτσουρέλη, για τις εκδόσεις Σμίλη. Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας «Τοπίο με την πτώση του Ίκαρου» 1558, του Πίτερ Μπρέχελ.

Γράφει η Λίλα Τρουλινού ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Εκδήλωση για το βιβλίο του Βασίλη Κολώνα «Η Πόλις: Ο αστικός χώρος στον Κ.Π. Καβάφη»

Εκδήλωση για το βιβλίο του Βασίλη Κολώνα «Η Πόλις: Ο αστικός χώρος στον Κ.Π. Καβάφη»

Η εκδήλωση για το βιβλίο «Η Πόλις: Ο αστικός χώρος στον Κ.Π. Καβάφη», του Βασίλη Κολώνα (εκδ. University Studio Press) θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 19 Φεβρουαρίου 2025, στις 19:00, στο βιβλιοπωλείο Επί Λέξει.

Επιμέλεια: Book Press

...
«Βάσος Καπάνταης, Σχέδια και Γλυπτά»: Έκθεση στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος

«Βάσος Καπάνταης, Σχέδια και Γλυπτά»: Έκθεση στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος

Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος παρουσιάζει την έκθεση «Βάσος Καπάνταης. Σχέδια και Γλυπτά» από τις 12 Φεβρουαρίου έως τις 31 Μαΐου 2025. Τα εγκαίνια θα πραγματοποιηθούν στις 12 Φεβρουαρίου. 

Επιμέλεια: Book Press

...
Μαρία Ζάχου: «Ψάχνω μέσα στο πλήθος να συναντήσω «Αυτόν» που χρειάζεται όσα γράφω»

Μαρία Ζάχου: «Ψάχνω μέσα στο πλήθος να συναντήσω «Αυτόν» που χρειάζεται όσα γράφω»

Η Μαρία Ζάχου μας συστήθηκε πρόσφατα με την ποιητική της συλλογή «Woman in a box» (εκδ. Βακχικόν).

Επιμέλεια: Book Press

Τι απαντάτε σε όσους θα πουν: ακόμη ένας ποιητής; Τι το καινούργιο φέρνει;

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Βραζιλιάνας Μοργκάνα Κρέτζμαν [Morgana Kretzmann] «Στη σκόνη» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κωστας Αγοραστός

Ρόδια και Τσιγάρα

...
«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπασμάτων από το μυθιστόρημα του Άρη Μαραγκόπουλου «Απάρνηση», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιφάνεια Ι
(Ο Νικόλας δεν είναι πια εδώ)

...
«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ