persepolis

Περιδιάβαση σε πρόσφατους τίτλους από ένα είδος που έχει ανατιμηθεί στη συνείδηση του αναγνωστικού κοινού. Του Θάνου Σιόντορου

Δεν ήταν και πολύ εύκολο, φαντάζομαι, για τους αναγνώστες κόμικς –φανατικούς ή μη– παλαιότερων δεκαετιών να προβλέψουν τη θέση που θα έπαιρναν κάποτε οι αγαπημένες τους χάρτινες ιστορίες στο ευρύτερο λογοτεχνικό σύμπαν. Ακόμη ηχούν οι απαξιωτικές τσιρίδες των αγανακτισμένων μανάδων στ’ αυτιά τους: «Κωστάκη, κλείσε τον Μίκυ Μάου κι έλα για φαγητό τώωωωρα!»

ή «Κανένα σοβαρό βιβλίο δεν θα αξιωθείς να διαβάσεις; Όλο Βαβούρα και Σεραφίνο μού είσαι!». Πού να περνούσε από το μυαλό τους ότι κάποια μέρα θα υπάρχουν ενδελεχείς αναλύσεις γύρω από αυτά, ένα συνεχώς επεκτεινόμενο αγοραστικό κοινό και αρκετοί δημιουργοί, οι οποίοι θα χαίρουν ιδιαίτερης αναγνώρισης και σεβασμού!

Στην εξέλιξη αυτή της αντιμετώπισης της ένατης τέχνης σημαντικό ρόλο έπαιξε η εμφάνιση των graphic novels, τα οποία, λόγω μεγέθους, συνοχής και ευρύτερης αισθητικής, έδωσαν άλλη βαρύτητα και υπόληψη στις σκιτσαρισμένες ιστορίες. Η αίσθηση μιας «δεμένης» και προσεγμένης έκδοσης βοήθησε τον μέσο αναγνώστη να αποβάλει την επικρατούσα αντίληψη: κόμικ = περιοδικό, περιοδικό = πρόχειρο ανάγνωσμα.

seira1Και μπορεί τα graphic novels να έκαναν την εμφάνισή τους στη δεκαετία του ’70 στο εξωτερικό (και δη στην Αμερική), στη χώρα μας όμως –ως είθισται– υπήρξε αρκετή καθυστέρηση στη γνωριμία του κοινού με αυτά. Χρήσιμο επίσης είναι να σημειωθεί ότι ο όρος graphic novel, ενώ αρχικά δήλωνε μια αυτοτελή ιστορία με αρχή, μέση και τέλος, αργότερα περιελάμβανε και το «δέσιμο» αποσπασματικά δημοσιευμένων ιστοριών σε τόμο, για μια πιο αυτούσια και στιβαρή παρουσίαση του εκάστοτε πονήματος.

Τα graphic novels που θα συναντήσουμε παρακάτω επιλέχθηκαν κατά κύριο λόγο με κριτήριο την έκδοσή τους στα ελληνικά. Είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικό και αισιόδοξο το γεγονός ότι όλο και περισσότεροι εκδοτικοί οίκοι δεν διστάζουν να τολμήσουν τη μετάφραση και την κυκλοφορία αξιολογότατων προσπαθειών. Αποτέλεσμα αυτού είναι ένα ευρύτερο σύνολο αναγνωστών να βάζει στη ζωή του τα κόμικς, να συζητά γι’ αυτά και να μη θεωρεί τελικά ότι αποτελούν αντικείμενο ενασχόλησης ενός ειδικού (και ενίοτε… περίεργου) κοινού.

Όργιο εικόνων και σκέψεων σε προκλητικά καρέ

Αρχίζουμε λοιπόν την περιήγησή μας με τις εκδόσεις Zoobus, οι οποίες φρόντισαν να εκδοθούν οι δύο τόμοι του συγκλονιστικού «Maus». O σεναριογράφος και σκιτσογράφος Art Spiegelman μεταφέρει (όσο κάτι τέτοιο είναι εφικτό) την ατμόσφαιρα των στρατοπέδων συγκέντρωσης με έναν βαθιά ανθρώπινο και ψύχραιμο τρόπο, χωρίς να προτάσσει το δάχτυλο, κατηγορώντας ή χρησιμοποιώντας μελοδραματικές αγιοποιήσεις. Στο ευρύτερα γνωστό και από τη μεταφορά του στον κινηματογράφο «Περσέπολις» (εκδόσεις Ηλίβατον, δύο τόμοι), μέσα από τη βιογραφική αφήγηση της συγγραφέως Marjane Satrapi, ο αναγνώστης έρχεται σε επαφή με τις κοινωνικοπολιτικές ανακατατάξεις του Ιράν της Ισλαμικής Επανάστασης, τον πόλεμο με το Ιράκ και, φυσικά, με την ενηλικίωση της ηρωίδας. Η άτυπη κατηγορία των ιστορικο-κοινωνικο-πολιτικών graphic novels συμπληρώνεται από το «Wobblies(εκδόσεις ΚΨΜ), σε επιμέλεια Paul Buhle και Nicole Schulman. Περισσότερο λεύκωμα παρά graphic novel –η αλήθεια να λέγεται–, αξίζει τον κόπο όμως να αναζητηθεί, καθώς μέσα από τις σελίδες του σχεδόν 40 δημιουργοί ζωντανεύουν τις ιστορίες των βιομηχανικών εργατών και των αγώνων τους, που οδήγησαν σε πολλά από αυτά τα οποία σήμερα θεωρούμε δεδομένα.

Περνώντας σε μια πιο «διαπροσωπική καθημερινότητα», που εστιάζει στους μικρόκοσμους των ηρώων της, αφήνοντας στο φόντο τις ευρύτερες παρατηρήσεις, συναντούμε αρκετούς προορισμούς. Το αρκετά πρόσφατο «Μαύρη Τρύπα» του Charles Burns (εκδόσεις Zοοbus) σε ρουφάει κατευθείαν στο ζοφερό και αλληγορικό του σύμπαν, κάνοντας πράξη το όνομά του και αντιμετωπίζοντας –αν μη τι άλλο– με μια πολύ ιδιαίτερη ματιά την εφηβεία. Στο «Θανατάδικο» της Allison Bechdel (εκδόσεις Γράμματα), κέντρο της αφήγησης αποτελεί η οικογενειακή επιχείρηση, ένα γραφείο τελετών. Γύρω από αυτό ξεδιπλώνεται η τόσο τρυφερά ειλικρινής απεικόνιση της ζωής της δημιουργού μέσα από δύσβατα μονοπάτια, οικογενειακά μυστικά και, φυσικά, ανθρώπινες αδυναμίες. Κι επειδή υπάρχει πάντα χώρος για μια ιστορία αγάπης, το πραγματικά σπουδαίο «Blankets» του Craig Thompson (εκδόσεις ΚΨΜ) χρησιμοποιεί αυτή την αφορμή, ισορροπώντας επιδέξια ανάμεσα στην ονειροπόληση και στον ρεαλισμό, για να ζεστάνει τις καρδιές όλων όσοι αποφασίσουν να χαθούν στις σελίδες του. Αφοπλιστικά όμορφο, παρά τον όγκο του, δεν ξεκολλάει από τα χέρια, προσφέροντας ώρες κατάδυσης στο αλαφροΐσκιωτο και ρομαντικό σύμπαν του.

seira2Το «Schizo» του Ivan Brunetti (εκδόσεις Κορμοράνος) είναι μια κατηγορία από μόνο του, καθώς ο μισάνθρωπος, μίζερος στα όρια της κατάθλιψης, αιρετικός, βλάσφημος και πάνω απ’ όλα αγανακτισμένος κεντρικός χαρακτήρας, ο οποίος δεν είναι άλλος από τον ίδιο τον δημιουργό, ξεστομίζει φράσεις που δύσκολα λέγονται και περιφέρεται σε καρέ απολαυστικά προκλητικά. Όργιο εικόνων και σκέψεων, ο τόμος που συγκεντρώνει τα τρία πρώτα τεύχη του Schizo (ακολούθησε και 4ο) σίγουρα θα κάνει τον αναγνώστη να στριφογυρίσει στη θέση του κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης. Από οργή θα είναι; Από απόγνωση; Από ταύτιση; Από τα γέλια; Δεν μπορούμε να το προβλέψουμε.

Οι ίδιοι εκδότες επιμελήθηκαν και την έκδοση του «Σαν σιδερένιο ομοίωμα γαντιού από βελούδο» του Daniel Clowes. Δύσκολο να Logicomixκατηγοριοποιηθεί, εφόσον η ένταξη της ιστορίας σε μια ομάδα υπό τον απλοϊκό τίτλο «μυστηρίου» ή «περιπέτεια» μάλλον το αδικεί κατάφωρα. Όλη η παράνοια που θα μπορούσε να κλείνει μέσα του ένα ιντριγκαδόρικο δελτίο ειδήσεων (φόνοι, πορνογραφία, γενετική, και όχι μόνο…), δοσμένες με ιδιοσυγκρασιακό χιούμορ. Εξάλλου, ο Daniel Clowes, τον οποίο πιθανότατα να γνωρίζετε από την κινηματογραφικές μεταφορές των «Ghost World» και «Art School Confidential», φημίζεται για τους κόσμους που περίτεχνα πλάθει. Περιττό να προσθέσω ότι με χαρά θα υποδεχόμασταν τη μετάφραση στα ελληνικά του εξίσου μοναδικού «David Boring».

Φυσικά, δεν μπορούμε να μη σταθούμε στην παγκόσμια επιτυχία του «Logicomix» (εκδόσεις Ίκαρος) των Απόστολου Δοξιάδη και Χρίστου Παπαδημητρίου, σε σχέδιο του Αλέκου Παπαδάτου. Οι γεμάτες χρώμα (υπεύθυνη γι’ αυτό, η Annie Di Donna) και ζωντάνια εικόνες, σε κοινή πορεία με ένα ευφάνταστο σενάριο, κάνουν τον αναγνώστη να ενδιαφερθεί για θέματα που πιθανόν έως εκείνη τη στιγμή να του ξυπνούσαν μόνο σχολικούς ή πανεπιστημιακούς εφιάλτες. Η επιστήμη της λογικής, τα μαθηματικά, η φιλοσοφική εξέλιξη αυτών μέσα στον χρόνο, αλλά και η πρακτική τους εφαρμογή. Ανεξαρτήτως, πάντως, του πόσο αξιόλογη μπορεί να θεωρηθεί η συγκεκριμένη προσπάθεια, το σίγουρο είναι ότι δεν στερείται πρωτοτυπίας και ενδιαφέροντος.

Κλείνοντας, θα αναφερθούμε σε μια δουλειά που είναι πιθανόν εύκολα να προσπεραστεί, αλλά τελικά αξίζει και με το παραπάνω την προσοχή όλων. Το «Χαμένο Φάσμα», που γεννήθηκε στο μυαλό του Τάσου Αποστολίδη και το οποίο μεταφέρθηκε στο χαρτί από την πρόωρα και άδικα χαμένη Μαρία-Ηλέκτρα Ζαγλοπίτου, επανεκδόθηκε πρόσφατα από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Το τόσο κλισέ θέμα του (μεσήλικας καθηγητής ερωτεύεται φοιτήτρια) καταφέρνει να κρατήσει τον αναγνώστη σε εγρήγορση και να μεταφερθεί με ουσιαστική και αφτιασίδωτη απλότητα.

Αρκετές λοιπόν οι προτάσεις, μεγάλος και ανοιχτός ο δρόμος. Οι επιλογές πολλές και για διαφορετικά γούστα. Αν γίνει η αρχή βέβαια, δεν υπάρχει επιστροφή! Ίσως θα έπρεπε να υπάρχει σχετική προειδοποίηση τοποθετημένη σε κάθε graphic novel προς αποφυγή παρεξηγήσεων… Σίγουρα, πάντως, είμαστε στον σωστό δρόμο!

Θάνος Σιόντορος

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«1941» του Θανάση Πέτρου (κριτική) – Γκράφικ νόβελ για τα άγρια χρόνια της Κατοχής στη Θεσσαλονίκη

«1941» του Θανάση Πέτρου (κριτική) – Γκράφικ νόβελ για τα άγρια χρόνια της Κατοχής στη Θεσσαλονίκη

Για το graphic novel του Θανάση Πέτρου «1941» (εκδ. Ίκαρος). Στην κεντρική εικόνα, καρέ από το έργο. «Τα βιβλία του Πέτρου εισφέρουν στη διάσωση των ιστορικών μνημών, αλλά και μέσω της διείσδυσής τους σε νεαρότερους αναγνώστες, της εμβάπτισης των νέων σε δραματικά γεγονότα που στο σχολείο θα τα προσπεράσουν με αδιαφ...

Soloúp: «ΖΟRΜΠΑΣ, πράσινη πέτρα ωραιοτάτη» – graphic novel βασισμένο στο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη

Soloúp: «ΖΟRΜΠΑΣ, πράσινη πέτρα ωραιοτάτη» – graphic novel βασισμένο στο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη

Για το graphic novel του Soloúp «Ζοrμπάς - Πράσινη πέτρα ωραιοτάτη» (εκδ. Διόπτρα), «ένα πληρέστατο έργο αφηγηματικής και εικαστικής τέχνης».

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Όπως και να ορίσει κανείς τα Γκράφικ Νόβελ, είτε ω...

«Sex Story» των Φιλίπ Μπρενό και Λετισιά Κορίν (κριτική) – Όλα όσα θα θέλαμε να ξέρουμε για το σεξ και την ιστορία του (σε κόμικ)

«Sex Story» των Φιλίπ Μπρενό και Λετισιά Κορίν (κριτική) – Όλα όσα θα θέλαμε να ξέρουμε για το σεξ και την ιστορία του (σε κόμικ)

Για το βιβλίο κόμικ των Φιλίπ Μπρενό [Philippe Brenot] και Λετισιά Κορίν [Leaticia Coryn] «Sex Story» (μτφρ. Σταύρος Παπασταύρου, εκδ. Παπαζήση), μια πλούσια και καυστική ιστορία της σεξουαλικότητας, από τους προγόνους μας τους πιθήκους μέχρι τις μέρες μας. 

Γράφει ο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Δεν έχω ανάσα» του Λουίζ Σβαρτς (κριτική) – Αντιμέτωπος με το θεριό της κατάθλιψης

«Δεν έχω ανάσα» του Λουίζ Σβαρτς (κριτική) – Αντιμέτωπος με το θεριό της κατάθλιψης

Για το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Λουίζ Σβαρτς (Luiz Schwarcz) «Δεν έχω ανάσα» (μτφρ. Μαρία Παπαδήμα, εκδ. Ίκαρος).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο Λουίζ Σβαρτζ είναι ένας από τους σημαντικότερους εκδότες της Βρ...

Παρουσίαση του μυθιστορήματος «Όνομα πατρός: Δούναβης» του Κώστα Ακρίβου

Παρουσίαση του μυθιστορήματος «Όνομα πατρός: Δούναβης» του Κώστα Ακρίβου

Παρουσίαση του μυθιστορήματος του Κώστα Ακρίβου «Όνομα πατρός: Δούναβης» την Τρίτη 20 Μαΐου, στις 19:30, στον ΙΑΝΟ της Αθήνας.

Επιμέλεια: Book Press

Την Τρίτη 20 Μαΐου, στις 19:30, η Αλυσίδα Πολιτισμού IANOS και ο...

Φώτης Τερζάκης: «Ως συμπεριληπτικό όνομα, η

Φώτης Τερζάκης: «Ως συμπεριληπτικό όνομα, η "Ανατολή" είναι ήδη μια ρατσιστική και αποικιοκρατική κατηγορία, ένας τόπος της φαντασίας μας»

Μιλήσαμε με τον Φώτη Τερζάκη με αφορμή την πρόσφατη επανακυκλοφορία της μετάφρασής του της περίφημης μελέτης του Έντουαρντ Σαΐντ (Edward Said) «Οριενταλισμός», από τις εκδόσεις Σάλτο.

Στον Κ.Β. Κατσουλάρη 

Λίγα εί...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Μεχμέτ Ατές «Η σιωπή του κελιού», το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίμετρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πάντα έλεγαν: «Συνήθως έρχονται γύρω στις έξι, έξι κα...

«Ο σπορέας» του Ζαν Νταρό (προδημοσίευση)

«Ο σπορέας» του Ζαν Νταρό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Ζαν Νταρό [Jean Darot] «Ο σπορέας» (μτφρ. Ελένη Γ. Γύζη), το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Στίξις.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Δεν γνωρίζαμε τίποτα. Δεν γνωρίζαμε αν οι εξόριστοι...

«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα (προδημοσίευση)

«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα της Λίλας Κονομάρα «Μια τρίχα που γίνεται άλογο», η οποία κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Κι όμως κάποτε ήμασταν εμείς, ψιθυρίζει κι αμέσως σκέψεις κα...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η δίκη του Γαλιλαίου, η αποδοχή του θανάτου, αλλά και οι προκαταλήψεις μας για τους τσιγγάνους. Δέκα βιβλία που θα μας γεννήσουν πολλά ερωτήματα και θα μας δώσουν απαντήσεις.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ