persepolis

Περιδιάβαση σε πρόσφατους τίτλους από ένα είδος που έχει ανατιμηθεί στη συνείδηση του αναγνωστικού κοινού. Του Θάνου Σιόντορου

Δεν ήταν και πολύ εύκολο, φαντάζομαι, για τους αναγνώστες κόμικς –φανατικούς ή μη– παλαιότερων δεκαετιών να προβλέψουν τη θέση που θα έπαιρναν κάποτε οι αγαπημένες τους χάρτινες ιστορίες στο ευρύτερο λογοτεχνικό σύμπαν. Ακόμη ηχούν οι απαξιωτικές τσιρίδες των αγανακτισμένων μανάδων στ’ αυτιά τους: «Κωστάκη, κλείσε τον Μίκυ Μάου κι έλα για φαγητό τώωωωρα!»

ή «Κανένα σοβαρό βιβλίο δεν θα αξιωθείς να διαβάσεις; Όλο Βαβούρα και Σεραφίνο μού είσαι!». Πού να περνούσε από το μυαλό τους ότι κάποια μέρα θα υπάρχουν ενδελεχείς αναλύσεις γύρω από αυτά, ένα συνεχώς επεκτεινόμενο αγοραστικό κοινό και αρκετοί δημιουργοί, οι οποίοι θα χαίρουν ιδιαίτερης αναγνώρισης και σεβασμού!

Στην εξέλιξη αυτή της αντιμετώπισης της ένατης τέχνης σημαντικό ρόλο έπαιξε η εμφάνιση των graphic novels, τα οποία, λόγω μεγέθους, συνοχής και ευρύτερης αισθητικής, έδωσαν άλλη βαρύτητα και υπόληψη στις σκιτσαρισμένες ιστορίες. Η αίσθηση μιας «δεμένης» και προσεγμένης έκδοσης βοήθησε τον μέσο αναγνώστη να αποβάλει την επικρατούσα αντίληψη: κόμικ = περιοδικό, περιοδικό = πρόχειρο ανάγνωσμα.

seira1Και μπορεί τα graphic novels να έκαναν την εμφάνισή τους στη δεκαετία του ’70 στο εξωτερικό (και δη στην Αμερική), στη χώρα μας όμως –ως είθισται– υπήρξε αρκετή καθυστέρηση στη γνωριμία του κοινού με αυτά. Χρήσιμο επίσης είναι να σημειωθεί ότι ο όρος graphic novel, ενώ αρχικά δήλωνε μια αυτοτελή ιστορία με αρχή, μέση και τέλος, αργότερα περιελάμβανε και το «δέσιμο» αποσπασματικά δημοσιευμένων ιστοριών σε τόμο, για μια πιο αυτούσια και στιβαρή παρουσίαση του εκάστοτε πονήματος.

Τα graphic novels που θα συναντήσουμε παρακάτω επιλέχθηκαν κατά κύριο λόγο με κριτήριο την έκδοσή τους στα ελληνικά. Είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικό και αισιόδοξο το γεγονός ότι όλο και περισσότεροι εκδοτικοί οίκοι δεν διστάζουν να τολμήσουν τη μετάφραση και την κυκλοφορία αξιολογότατων προσπαθειών. Αποτέλεσμα αυτού είναι ένα ευρύτερο σύνολο αναγνωστών να βάζει στη ζωή του τα κόμικς, να συζητά γι’ αυτά και να μη θεωρεί τελικά ότι αποτελούν αντικείμενο ενασχόλησης ενός ειδικού (και ενίοτε… περίεργου) κοινού.

Όργιο εικόνων και σκέψεων σε προκλητικά καρέ

Αρχίζουμε λοιπόν την περιήγησή μας με τις εκδόσεις Zoobus, οι οποίες φρόντισαν να εκδοθούν οι δύο τόμοι του συγκλονιστικού «Maus». O σεναριογράφος και σκιτσογράφος Art Spiegelman μεταφέρει (όσο κάτι τέτοιο είναι εφικτό) την ατμόσφαιρα των στρατοπέδων συγκέντρωσης με έναν βαθιά ανθρώπινο και ψύχραιμο τρόπο, χωρίς να προτάσσει το δάχτυλο, κατηγορώντας ή χρησιμοποιώντας μελοδραματικές αγιοποιήσεις. Στο ευρύτερα γνωστό και από τη μεταφορά του στον κινηματογράφο «Περσέπολις» (εκδόσεις Ηλίβατον, δύο τόμοι), μέσα από τη βιογραφική αφήγηση της συγγραφέως Marjane Satrapi, ο αναγνώστης έρχεται σε επαφή με τις κοινωνικοπολιτικές ανακατατάξεις του Ιράν της Ισλαμικής Επανάστασης, τον πόλεμο με το Ιράκ και, φυσικά, με την ενηλικίωση της ηρωίδας. Η άτυπη κατηγορία των ιστορικο-κοινωνικο-πολιτικών graphic novels συμπληρώνεται από το «Wobblies(εκδόσεις ΚΨΜ), σε επιμέλεια Paul Buhle και Nicole Schulman. Περισσότερο λεύκωμα παρά graphic novel –η αλήθεια να λέγεται–, αξίζει τον κόπο όμως να αναζητηθεί, καθώς μέσα από τις σελίδες του σχεδόν 40 δημιουργοί ζωντανεύουν τις ιστορίες των βιομηχανικών εργατών και των αγώνων τους, που οδήγησαν σε πολλά από αυτά τα οποία σήμερα θεωρούμε δεδομένα.

Περνώντας σε μια πιο «διαπροσωπική καθημερινότητα», που εστιάζει στους μικρόκοσμους των ηρώων της, αφήνοντας στο φόντο τις ευρύτερες παρατηρήσεις, συναντούμε αρκετούς προορισμούς. Το αρκετά πρόσφατο «Μαύρη Τρύπα» του Charles Burns (εκδόσεις Zοοbus) σε ρουφάει κατευθείαν στο ζοφερό και αλληγορικό του σύμπαν, κάνοντας πράξη το όνομά του και αντιμετωπίζοντας –αν μη τι άλλο– με μια πολύ ιδιαίτερη ματιά την εφηβεία. Στο «Θανατάδικο» της Allison Bechdel (εκδόσεις Γράμματα), κέντρο της αφήγησης αποτελεί η οικογενειακή επιχείρηση, ένα γραφείο τελετών. Γύρω από αυτό ξεδιπλώνεται η τόσο τρυφερά ειλικρινής απεικόνιση της ζωής της δημιουργού μέσα από δύσβατα μονοπάτια, οικογενειακά μυστικά και, φυσικά, ανθρώπινες αδυναμίες. Κι επειδή υπάρχει πάντα χώρος για μια ιστορία αγάπης, το πραγματικά σπουδαίο «Blankets» του Craig Thompson (εκδόσεις ΚΨΜ) χρησιμοποιεί αυτή την αφορμή, ισορροπώντας επιδέξια ανάμεσα στην ονειροπόληση και στον ρεαλισμό, για να ζεστάνει τις καρδιές όλων όσοι αποφασίσουν να χαθούν στις σελίδες του. Αφοπλιστικά όμορφο, παρά τον όγκο του, δεν ξεκολλάει από τα χέρια, προσφέροντας ώρες κατάδυσης στο αλαφροΐσκιωτο και ρομαντικό σύμπαν του.

seira2Το «Schizo» του Ivan Brunetti (εκδόσεις Κορμοράνος) είναι μια κατηγορία από μόνο του, καθώς ο μισάνθρωπος, μίζερος στα όρια της κατάθλιψης, αιρετικός, βλάσφημος και πάνω απ’ όλα αγανακτισμένος κεντρικός χαρακτήρας, ο οποίος δεν είναι άλλος από τον ίδιο τον δημιουργό, ξεστομίζει φράσεις που δύσκολα λέγονται και περιφέρεται σε καρέ απολαυστικά προκλητικά. Όργιο εικόνων και σκέψεων, ο τόμος που συγκεντρώνει τα τρία πρώτα τεύχη του Schizo (ακολούθησε και 4ο) σίγουρα θα κάνει τον αναγνώστη να στριφογυρίσει στη θέση του κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης. Από οργή θα είναι; Από απόγνωση; Από ταύτιση; Από τα γέλια; Δεν μπορούμε να το προβλέψουμε.

Οι ίδιοι εκδότες επιμελήθηκαν και την έκδοση του «Σαν σιδερένιο ομοίωμα γαντιού από βελούδο» του Daniel Clowes. Δύσκολο να Logicomixκατηγοριοποιηθεί, εφόσον η ένταξη της ιστορίας σε μια ομάδα υπό τον απλοϊκό τίτλο «μυστηρίου» ή «περιπέτεια» μάλλον το αδικεί κατάφωρα. Όλη η παράνοια που θα μπορούσε να κλείνει μέσα του ένα ιντριγκαδόρικο δελτίο ειδήσεων (φόνοι, πορνογραφία, γενετική, και όχι μόνο…), δοσμένες με ιδιοσυγκρασιακό χιούμορ. Εξάλλου, ο Daniel Clowes, τον οποίο πιθανότατα να γνωρίζετε από την κινηματογραφικές μεταφορές των «Ghost World» και «Art School Confidential», φημίζεται για τους κόσμους που περίτεχνα πλάθει. Περιττό να προσθέσω ότι με χαρά θα υποδεχόμασταν τη μετάφραση στα ελληνικά του εξίσου μοναδικού «David Boring».

Φυσικά, δεν μπορούμε να μη σταθούμε στην παγκόσμια επιτυχία του «Logicomix» (εκδόσεις Ίκαρος) των Απόστολου Δοξιάδη και Χρίστου Παπαδημητρίου, σε σχέδιο του Αλέκου Παπαδάτου. Οι γεμάτες χρώμα (υπεύθυνη γι’ αυτό, η Annie Di Donna) και ζωντάνια εικόνες, σε κοινή πορεία με ένα ευφάνταστο σενάριο, κάνουν τον αναγνώστη να ενδιαφερθεί για θέματα που πιθανόν έως εκείνη τη στιγμή να του ξυπνούσαν μόνο σχολικούς ή πανεπιστημιακούς εφιάλτες. Η επιστήμη της λογικής, τα μαθηματικά, η φιλοσοφική εξέλιξη αυτών μέσα στον χρόνο, αλλά και η πρακτική τους εφαρμογή. Ανεξαρτήτως, πάντως, του πόσο αξιόλογη μπορεί να θεωρηθεί η συγκεκριμένη προσπάθεια, το σίγουρο είναι ότι δεν στερείται πρωτοτυπίας και ενδιαφέροντος.

Κλείνοντας, θα αναφερθούμε σε μια δουλειά που είναι πιθανόν εύκολα να προσπεραστεί, αλλά τελικά αξίζει και με το παραπάνω την προσοχή όλων. Το «Χαμένο Φάσμα», που γεννήθηκε στο μυαλό του Τάσου Αποστολίδη και το οποίο μεταφέρθηκε στο χαρτί από την πρόωρα και άδικα χαμένη Μαρία-Ηλέκτρα Ζαγλοπίτου, επανεκδόθηκε πρόσφατα από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Το τόσο κλισέ θέμα του (μεσήλικας καθηγητής ερωτεύεται φοιτήτρια) καταφέρνει να κρατήσει τον αναγνώστη σε εγρήγορση και να μεταφερθεί με ουσιαστική και αφτιασίδωτη απλότητα.

Αρκετές λοιπόν οι προτάσεις, μεγάλος και ανοιχτός ο δρόμος. Οι επιλογές πολλές και για διαφορετικά γούστα. Αν γίνει η αρχή βέβαια, δεν υπάρχει επιστροφή! Ίσως θα έπρεπε να υπάρχει σχετική προειδοποίηση τοποθετημένη σε κάθε graphic novel προς αποφυγή παρεξηγήσεων… Σίγουρα, πάντως, είμαστε στον σωστό δρόμο!

Θάνος Σιόντορος

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«1922: Το τέλος ενός ονείρου» & «1923: Εχθρική πατρίδα» του Θανάση Πέτρου (κριτική) – Το μεγάλο επίτευγμα ενός κομίστα

«1922: Το τέλος ενός ονείρου» & «1923: Εχθρική πατρίδα» του Θανάση Πέτρου (κριτική) – Το μεγάλο επίτευγμα ενός κομίστα

Κείμενο με αφορμή την ανάγνωση των δύο graphic novel του Θανάση Πέτρου «1922: Το τέλος ενός ονείρου» & «1923: Εχθρική πατρίδα» (εκδ. Ίκαρος).

Του Ηλία Καφάογλου

Το πενάκι του Θανάση Πέτρου, στο 1922, εξεικονίζει την καθημερινή επίπονη...

«Ξημέρωσε ο θεός τη μέρα» των Τάσου Ζαφειριάδη και Θανάση Πέτρου

«Ξημέρωσε ο θεός τη μέρα» των Τάσου Ζαφειριάδη και Θανάση Πέτρου

Για το γκράφικ νόβελ «Ξημέρωσε ο θεός τη μέρα», των Τάσου Ζαφειριάδη και Θανάση Πέτρου, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.

Του Κώστα Δρουγαλά

Το graphic novel Ξημέρωσε ο θεός τη μέρα είναι βασισμένο στην ηχογραφημένη αφήγηση του παππού το...

Πάλι ο πατέρας, ο κακός ο λύκος

Πάλι ο πατέρας, ο κακός ο λύκος

Για τα γραφιστικά διηγήματα του Soloúp «Ο συλλέκτης – Έξι διηγήματα για έναν κακό λύκο» (εκδ. Ίκαρος).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ήλια Μπούρα: «Ό,τι ειπώνεται έχει ήδη ειπωθεί και θα ξαναειπωθεί με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις»

Ήλια Μπούρα: «Ό,τι ειπώνεται έχει ήδη ειπωθεί και θα ξαναειπωθεί με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις»

Η Ήλια Μπούρα μας συστήθηκε πρόσφατα με την ποιητική της συλλογή «Εύκρατη ζώνη», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. «Ένας νέος ποιητής δεν φέρνει τίποτα καινούργιο εκτός από τη βιωματική χρήση των λέξεων που υπάρχουν στη γλώσσα μας τόσες χιλιάδες χρόνια», σημειώνει, μεταξύ άλλων.

...
«Mαρία Skłodowska Κιουρί» του Θέμη Μουμουλίδη, στο Σύγχρονο Θέατρο (κριτική)

«Mαρία Skłodowska Κιουρί» του Θέμη Μουμουλίδη, στο Σύγχρονο Θέατρο (κριτική)

Η παράσταση «Mαρία Skłodowska Κιουρί» παρουσιάζεται στο Σύγχρονο Θέατρο σε σκηνοθεσία Θέμη Μουμουλίδη. Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

H παράσταση «Mαρία Skłodowska Κιουρί» που ανεβάζει στο Σύγχρονο Θέατ...

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ξεπέρασε τον Θερβάντες

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ξεπέρασε τον Θερβάντες

Σύμφωνα με έρευνα, ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες [Gabriel García Márquez} είναι ο πιο μεταφρασμένος συγγραφέας ισπανόφωνης λογοτεχνίας των τελευταίων είκοσι ετών, εκθρονίζοντας από την πρώτη θέση τον Θερβάντες [Miguel de Cervantes], δημιουργό του «Δον Κιχώτη».

Επιμέλεια: Boo...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ