Τα αστυνομικά εν Ελλάδι: Από τον Μαρή στον Αποστολίδη

Οι επιρροές του Μαρή από τον Σιμενόν, η αγάπη του για τον κινηματογράφο, η πολιτική και δημοσιογραφική του καριέρα, το πάθος του για τη γραφή και η σεμνότητα με την οποία αντιμετώπιζε το έργο του, ο πρόωρος θάνατός του, όλα αυτά συνιστούν μια συναρπαστική περιπέτεια.

Κατ' αρχάς, το βιβλίο δεν είναι μόνο η ιστορία ενός έως πρόσφατα υποτιμημένου λογοτεχνικού είδους. Είναι μια πανοραμική ματιά σε όλη τη μεταπολεμική ιστορία της ελληνικής κοινωνίας, με διαρκείς αναφορές στα διεθνή γεγονότα· μια καταγραφή της πολιτιστικής εξέλιξης της χώρας, στην οποία εντάσσεται το θέατρο και ο κινηματογράφος, οι εφημερίδες και τα φτηνά περιοδικά, το βιβλίο και η τηλεόραση· μια αιτιολόγηση της πορείας του αστυνομικού αφηγήματος από την άνθισή του την εποχή του Γιάννη Μαρή, στη σχεδόν πλήρη εξαφάνισή του κατά την πρώτη μεταπολιτευτική περίοδο, ως την αναβίωσή του στα τέλη του 20ου αιώνα.

Εγκιβωτισμένη στο βιβλίο βρίσκεται η λεπτομερής εξιστόρηση της ζωής και του έργου του Γιάννη Μαρή, ο οποίος υπήρξε αναμφισβήτητα ο δημιουργός του αστυνομικού μυθιστορήματος στην Ελλάδα. Οι επιρροές του Μαρή από τον Σιμενόν, η αγάπη του για τον κινηματογράφο, η πολιτική και δημοσιογραφική του καριέρα, το πάθος του για τη γραφή και η σεμνότητα με την οποία αντιμετώπιζε το έργο του, ο πρόωρος θάνατός του, όλα αυτά συνιστούν μια συναρπαστική περιπέτεια που ο Φιλίππου διανθίζει με στοιχεία για το περιβάλλον του Μαρή, τους συνεργάτες του, το εύρος του έργου του, και πολλές άλλες πληροφορίες.

Η πορεία του είδους πλέκεται με την μεταπολεμική εξέλιξη μιας φτωχής, σχεδόν τριτοκοσμικής χώρας που προσπάθησε να ξεκολλήσει από τα ξένα πρότυπα και να δημιουργήσει και να επιβάλλει τις δικές της πολιτιστικές προτάσεις και στο αστυνομικό genre.

Κλείνοντας το βιβλίο, γνωρίζουμε πια την ιστορία των περιοδικών τσέπης (Μάσκα, Μυστήριο, Γκαούρ-Ταρζάν, Μικρός Ήρωας, Μικρός Σερίφης κ.λπ), την πολιτική τοποθέτηση των δημιουργών τους και την παράλογη αμφισβήτηση της δουλειάς τους από τη σκληροπυρηνική αριστερά, την επιρροή τους στην πιο ριζοσπαστική μεταπολιτευτική γενιά. Λεπτομέρειες για την τριανδρία των Μ, Μαρής-Μαράκης-Μαρκάκης, που ήταν οι πρωτοπόροι του αστυνομικού είδους στον ελληνικό τύπο. Τη σημασία της προσφοράς της Αθηνάς Κακούρη, της Τιτίνας Δανέλλη, της Νένης Ευθυμιάδη και της Μαρλένας Πολιτοπούλου. Πληροφορίες για το είδος της εγκληματικότητας και τα ποσοστά της από δεκαετία σε δεκαετία. Την ιστορία των εκδοτικών οίκων που βασίστηκαν στο αστυνομικό μυθιστόρημα. Το αστυνομικό στο ραδιόφωνο, κι αργότερα στην τηλεόραση. Αμέτρητα μικρά και μεγάλα στοιχεία που σαν ψηφίδες σχηματίζουν την πλήρη εικόνα της επιρροής του είδους στην Ελλάδα.

Το βιβλίο σταματά στα μέσα της πρώτης δεκαετίας του 21ού αιώνα, μια εποχή που το αστυνομικό μυθιστόρημα, χάρη στα βιβλία του Μάρκαρη και του Αποστολίδη, ξεφεύγει από το εκδοτικό περιθώριο και γίνεται ευπώλητο και καθ' όλα αξιοσέβαστο. Από τους θρυλικούς Ανεμοδουρά, Μαγγανάρη, Κακούρη, Χανό, Κορρίνη ως τους σημερινούς συγγραφείς, κι από την παραλογοτεχνία στο τιμημένο πια με βραβεία αστυνομικό της σύγχρονης εποχής, η πορεία του είδους πλέκεται με την μεταπολεμική εξέλιξη μιας φτωχής, σχεδόν τριτοκοσμικής χώρας που προσπάθησε να ξεκολλήσει από τα ξένα πρότυπα και να δημιουργήσει και να επιβάλλει τις δικές της πολιτιστικές προτάσεις και στο αστυνομικό genre.

© Στην κεντρική εικόνα φωτογραφία από την ταινία «Έγκλημα στα παρασκήνια» (1960), σε σκηνοθεσία του Ντίνου Κατσουρίδη.

* Η ΧΙΛΝΤΑ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ είναι μεταφράστρια και συγγραφέας.

Ιστορία της ελληνικής αστυνομικής λογοτεχνίας
Ο Γιάννης Μαρής και οι άλλοι
Φίλιππος Φιλίππου
Πατάκης 2018
Σελ. 440, τιμή εκδότη €17,70

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΦΙΛΙΠΠΟΥ ΦΙΛΙΠΠΟΥ