alt

Για το βιβλίο του Νίκου Μπακουνάκη Δημοσιογράφος ή ρεπόρτερ (εκδ. Πόλις).

Της Τόνιας Μάκρα

To βιβλίο του Νίκου Μπακουνάκη αποτελεί αναμφισβήτητα σταθμό στην στοιχειώδη έως ανύπαρκτη μέχρι στιγμής έρευνα σχετικά με την ιστορία του ελληνικού Τύπου. Στο μέλλον θα αναχθεί φυσικά σε σταθερή βιβλιογραφία για κάθε μελετητή των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Αφού ουσιαστικά πρόκειται για την πρώτη έρευνα των εφημερίδων της Αθήνας η οποία, με πρωτοφανή πληρότητα, εστιάζει στην γέννηση του ημερήσιου ανεξάρτητου Τύπου προς το τέλος του 19ου αιώνα, στο περιεχόμενό του, την έλευση της καθημερινής ειδησεογραφίας, το ρόλο και το επάγγελμα του δημοσιογράφου, τα πρακτορεία διανομής. Χωρίς να ξεχνά να συνδέσει αυτή την συναρπαστική ιστορία με τις τεχνολογικές εξελίξεις από τον τηλέγραφο έως την λινοτυπική μηχανή στοιχειοθεσίας που επιτρέψανε στον Τύπο να αναπτυχθεί ραγδαία αλλά και στους δημοσιογράφους να ανταποκριθούν ακόμα και στις ανάγκες κάλυψης των πολεμικών συρράξεων. 

Η σχέση λογοτεχνίας – δημοσιογραφίας αποτελεί ένα ακόμα (από τα πολλά), πεδίο έρευνας και μελέτης του Νίκου Μπακουνάκη, ο οποίος, χάρη στην άνεση που διαθέτει στην γραφή, μας παραδίδει ένα εγχειρίδιο πλούσιο σε πληροφορία και γνώση.

Ενα ακόμα σημαντικό πλεονέκτημα αυτής της, μοναδικής για τα ελληνικά δεδομένα, έρευνας είναι η εξωστρέφεια που την χαρακτηρίζει. Η ανάλυση του ελληνικού Τύπου παρουσιάζεται παράλληλα με την ιστορία της Ημερήσιας, ανεξάρτητης εφημερίδας στην Βόρεια Αμερική, την Αγγλία, την Γαλλία κ.ά. Σε τόπους όπου γεννήθηκε επίσης σε παρόμοιες εποχές η ανάγκη να εγκαταλείψει η εφημερίδα τον προσωποπαγή χαρακτήρα συγχρόνως με το ρόλο του "εργαλείου" έκφρασης των πολιτικών απόψεων του εκδότη της που έπαιζε μέχρι τότε. Οι ανεξάρτητες εφημερίδες ήταν εμπορικές επιχειρήσεις που κυκλοφορούσαν σε χαμηλή τιμή, ώστε να μπορούν να φτάσουν σε όσο το δυνατόν περισσότερα χέρια και των οποίων η ύλη ήταν ποικίλη (ειδήσεις, αγγελίες, διηγήματα σε συνέχειες, νέα της πόλης, αστυνομικές ειδήσεις κ.ά). Μάλιστα, στην Ελλάδα για πολλά χρόνια, στη θέση του δημοσιογράφου υπήρξαν γνωστοί λογοτέχνες, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη. Αυτή η σχέση λογοτεχνίας – δημοσιογραφίας αποτελεί ένα ακόμα (από τα πολλά) πεδίο έρευνας και μελέτης του Νίκου Μπακουνάκη, ο οποίος, χάρη στην άνεση που διαθέτει στην γραφή, μας παραδίδει ένα εγχειρίδιο πλούσιο σε πληροφορία και γνώση, απολαυστικό για τον μυημένο αναγνώστη στη μελέτη βιβλίων κοινωνικής ιστορίας, στον δημοσιογράφο επαγγελματία και τέλος τον φοιτητή.

Ιστορία με ανθρώπινο πρόσωπο

Εξειδικεύοντας πρέπει να αναφέρουμε ότι το βιβλίο είναι «η πρώτη έρευνα στην οποία ο ελληνικός Τύπος δεν αντιμετωπίζεται ως κεφάλαιο της πολιτικής ιστορίας αλλά ως αυτόνομο αφηγηματικό πεδίο, με τους δικούς του κανόνες σε σχέση με την λειτουργία του βλέματος του ρεπόρτερ, της μαρτυρίας, του πρώτου προσώπου, της τεκμηρίωσης του γεγονότος, της υπογραφής», όπως αναφέρεται στο οπισθόφυλλο της έκδοσης. Πρωτογενές υλικό της έρευνας αποτέλεσαν οι εφημερίδες του τέλους 19ου αιώνα και του πρώτου μισού του 20ου σε ψηφιοποιημένη μορφή.

Το ευρύτατο ερευνητικό πεδίο προσεγγίζεται μέσω μιας κοινής συνισταμένης που είναι η δημοσιογραφική αφήγηση, ή αλλιώς «η ιστορία με ανθρώπινο πρόσωπο (human interest story), όπως την ονομάζουν οι αμερικανοί, fait divers όπως την ονομάζουν οι γάλλοι, ένα είδος με το οποίο ο Τύπος στρέφεται προς το πραγματικό και αναπαριστά ή εξιστορεί την πραγματικότητα». Οι κατηγορίες που προσφέρουν αφειδώς ειδήσεις παρόμοιου χαρακτήρα και ενδιαφέροντος είναι «το αστυνομικό δελτίο, τα δικαστικά πρακτικά, το κοινωνικό περιθώριο και η εργατική τάξη, οι πόλεμοι είναι οι προνομιακοί χώροι απ' όπου η δημοσιογραφική αφήγηση αντλεί τα θέματά της».

Ρεπορτάζ που κόβουν την ανάσα

Με "εργαλείο" λοιπόν τα ρεπορτάζ που αφορούν ανθρώπινες ιστορίες –ρεπορτάζ συγκλονιστικά που παρατίθενται στο Παράρτημα και ομολογουμένως  διαβάζονται με πάθος– ο Νίκος Μπακουνάκης πιάνει το μίτο από την αρχή. Από την έκδοση της πρώτης ημερήσιας (Εφημερίς), που κυκλοφορεί στην Αθήνα ως ανεξάρτητη εφημερίδα διευρυμένου κοινού περνά στην Ακρόπολις του Βλάση Γαβριηλίδη (1883). Τομή για τον ελληνικό Τύπο η Ακρόπολις θα συνδέσει την εμφάνισή της  “με τη δημοσιογραφική αστυνομική αφήγηση”, πολιτική που θα διατηρήσει και στη διάρκεια του 20ου αιώνα.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα το μακροσκελές ρεπορτάζ (16/1/197), σχετικά με τα επεισόδεια που είχαν ξεσπάσει στο Πανεπιστήμιο μεταξύ φοιτητών και αστυνομικών δυνάμεων. Με εντυπωσιακά ζωντανό τρόπο ο ρεπόρτερ εξιστορεί τα συμβάντα με λεπτομέρεια προκαλώντας σασπένς καθώς χειρίζεται με τρόπο εξαιρετικό την γλώσσα. Ομολογώ ότι αυτό το διήγημα, όπως ουσιαστικά αξίζει να χαρακτηριστεί, όπως και τα υπόλοιπα ρεπορτάζ που καταγράφονται στις σελίδες του βιβλίου, είναι από τα καλύτερα κείμενα που έχω διαβάσει ως αναγνώστης αλλά και ως δημοσιογράφος.

Η δημοσιογράφος μπαίνει σε αυτό το άβατο των γυναικών, μιλάει μαζί τους, περνά μια ολόκληρη μέρα στα σπίτια τους, τρώει στην μοναδική ταβέρνα, όπου το βράδυ συχνάζουν οι άνδρες της γειτονιάς, πίνουν, τραγουδάνε, χορεύουν και γλεντάνε, για να επιλέξουν στο τέλος τη γυναίκα που θα τους κρατήσει συντροφιά γι' εκείνο το βράδυ.

Εξίσου συγκλονιστικό, τόσο σαν θέμα αλλά και σαν –υπέροχη– γραφή είναι η σειρά ρεπορτάζ που υπογράφει η συγγραφέας-δημοσιογράφος Λιλίκα Νάκου (1904-1989), σχετικά με το γκέτο πορνείας του Πειραιά, στα Βούρλα. Η δημοσιογράφος μπαίνει σε αυτό το άβατο των γυναικών, μιλάει μαζί τους, περνά μια ολόκληρη μέρα στα σπίτια τους, τρώει στην μοναδική ταβέρνα, όπου το βράδυ συχνάζουν οι άνδρες της γειτονιάς, πίνουν, τραγουδάνε, χορεύουν και γλεντάνε, για να επιλέξουν στο τέλος τη γυναίκα που θα τους κρατήσει συντροφιά γι' εκείνο το βράδυ. Η Νάκου σκιαγραφεί χαρακτήρες, αποτυπώνει χώρους, μιλάει για αβυσαλλέους πόνους και στιγμιαίες χαρές. Σπουδαίο κείμενο που ο κάθε δημοσιογράφος θα ήθελε να ήταν αυτός που θα είχε βάλει στο τέλος την υπογραφή του!

Αυτά τα ρεπορτάζ είναι δύο μόνον δείγματα όσων χρησιμοποιηθήκανε ως "εργαλεία" έρευνας και τα οποία είναι αρκετά. Ολα μάλιστα διαθέτουν παρόμοια αξία ως προς το ευφάνταστο του θέματος και την εξαιρετική γραφή. Η γλώσσα τους αποκαλύπτει το υψηλό μορφωτικό επίπεδο των δημοσιογράφων της εποχής. Διαθέτουν αφηγηματική πλοκή, κάτι που φανερώνει την αναπόσπαστη σχέση που συνδέει το ρεπορτάζ με ανθρώπινο πρόσωπο με την αστυνομική λογοτεχνία, που γεννάτε παρόμοια εποχή. 

Το Ελεύθερο Βήμα, ο δεύτερος σταθμός στην εξέλιξη του γραπτου Τύπου

Από την Ακρόπολις, την πρωτοπόρα εφημερίδα σε όλους τους τομείς, σημειώνεται μια ποσοτική αύξηση των εφημερίδων στις δύο πρώτες δεκαετιες του 20ου αιώνα, η οποία μελετάτε από τον Μπακουνάκη εξονυχιστικά. Εστιάζουμε μόνο στην έκδοση τριών τίτλων, που δίνουν ακόμα το παρόν στα περίπτερα: του Εθνους (1913), και της Καθημερινής (1919), του Άγγελου Βλάχου. Αλλά και στο Ελεύθερο Βήμα (6/2/1922), του Δημήτρη Λαμπράκη, την εφημερίδα που θα αποτελέσει τη δεύτερη μεγάλη τομή στην εξέλιξη της σύγχρονης δημοσιογραφίας.

Οι Αφηγητές

Στο βιβλίο του Νίκου Μπακουνάκη όλες οι πλευρές και οι κλάδοι του Τύπου αναλύονται εμπεριστατωμένα: η  οργάνωση των εφημερίδων, η διανομή τους και η ίδρυση των πρακτορείων διανομής Τύπου, το τιράζ, η ανταπόκρισή τους στις νέες τεχολογίες, το άνοιγμα τους στο νέο κόσμο.

Στο βιβλίο του Νίκου Μπακουνάκη όλες οι πλευρές και οι κλάδοι του Τύπου αναλύονται εμπεριστατωμένα: η  οργάνωση των εφημερίδων, η διανομή τους και η ίδρυση των πρακτορείων διανομής Τύπου, το τιράζ, η ανταπόκρισή τους στις νέες τεχολογίες, το άνοιγμα τους στο νέο κόσμο.

Πρωταγωνιστές του βιβλίου είναι οι Αφηγητές, οι δημοσιογράφοι με τους όρους και τις ιδιότητές τους, ρεπόρτερ, συντάκτες κ.λ.π., η επαγγελματοποίησή τους, η ίδρυση των σωματείων και η ιστορία των ενώσεών τους. Αλλά και η απίστευτη καθυστέρηση στην ίδρυση δημοσιογραφικής σχολής πανεπιστημιακού επιπέδου, που στα υπόλοιπα κράτη, με πρώτες τις Ηνωμένες Πολιτείες, είχε θεσμοθετηθεί από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα.

Το βασικό συμπέρασμα της μελέτης του βιβλίου του Νίκου Μπακουνάκη υποστηρίζει ότι η σύγχρονη δημοσιογραφία αναπτύσσεται στην Ελλάδα σε παράλληλους ρυθμούς με το διεθνή Τύπο και φυσικά σε αρμονική σχέση με την ανάπτυξη της τεχνολογίας (τηλέγραφος, τηλέφωνο, λινοτυπία κ.ά). Η  πολύ επιτυχημένη παράλληλη παρουσίαση της  δημοσιογραφίας σε όλα σχεδόν τα κράτη της Ευρώπης, της Βόρειας Αμερικής και την Ελλάδα, με τη μοναδικότητα της έρευνας, είναι ένα ακόμα προνόμιο του βιβλίου, το οποίο έρχεται να συμπληρώσει βιβλιογραφικά την Ιστορία του Ελληνικού Τύπου του Κωνσταντίνου Μάγερ. Μια τρίτομη έρευνα η οποία εκδόθηκε στη διάρκεια της δεκαετίας του '50 και η οποία μετά από εξήντα ολόκληρα χρόνια βρίσκει επιτέλους το πρέπον σύγγραμμα για να παραδώσει την βιβλιογραφική σκυτάλη.

* Η ΤΟΝΙΑ ΜΑΚΡΑ είναι δημοσιογράφος.

altΔημοσιογράφος ή ρεπόρτερ;
Η αφήγηση στις ελληνικές εφημερίδες, 19ος-20ος αιώνας
Νίκος Μπακουνάκης
Πόλις 2014
Σελ. 378, τιμή εκδότη € 18,00

alt

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Διασκέδαση μέχρι θανάτου» του Νιλ Πόστμαν (κριτική) – Το «λάθος» του Όργουελ και η δικαίωση του Χάξλεϋ: από την τηλεόραση στον πολιτισμό της εικόνας

«Διασκέδαση μέχρι θανάτου» του Νιλ Πόστμαν (κριτική) – Το «λάθος» του Όργουελ και η δικαίωση του Χάξλεϋ: από την τηλεόραση στον πολιτισμό της εικόνας

Για το βιβλίο του Νιλ Πόστμαν [Neil Postman] «Διασκέδαση μέχρι θανάτου: ο δημόσιος λόγος στην εποχή του θεάματος» (μτφρ. Φωτεινή Ρουγκούνη, Αφροδίτη Τζαμουράνη, εκδ. Παπαζήση).

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Το περίφημο βιβλίο ...

«Η δύναμη της τελετουργίας» του Δημήτρη Ξυγαλατά (κριτική) – Homo ritualis: η σημασία των τελετουργιών στη ζωή μας

«Η δύναμη της τελετουργίας» του Δημήτρη Ξυγαλατά (κριτική) – Homo ritualis: η σημασία των τελετουργιών στη ζωή μας

Για το βιβλίο του Δημήτρη Ξυγαλατά «Η δύναμη της τελετουργίας: Συμβολικές πράξεις που μας ενώνουν, μας χωρίζουν και μας εμπνέουν» (μτφρ. Μυρτώ Καλοφωλιά, εκδ. Διόπτρα). 

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Τι κοινό έχουν οι ...

«Ταξίδι στο κράτος: Κυριαρχία, δίκαιο, δικαιώματα» του Δημήτρη Χριστόπουλου (κριτική)

«Ταξίδι στο κράτος: Κυριαρχία, δίκαιο, δικαιώματα» του Δημήτρη Χριστόπουλου (κριτική)

Για το βιβλίο του Δημήτρη Χριστόπουλου «Ταξίδι στο κράτος: Κυριαρχία, δίκαιο, δικαιώματα» (εκδ. Πόλις). Κεντρική εικόνα: © Πάρις Ταβιτιάν

Γράφει η Μαρία Πουρνάρη

Το νέο βιβλίο του ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βίος και Πολιτεία #10: Ο Παναγής Παναγιωτόπουλος ζωντανά από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Βίος και Πολιτεία #10: Ο Παναγής Παναγιωτόπουλος ζωντανά από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Στο 10ο επεισόδιο της σειράς συζητήσεων με ανθρώπους από το χώρο του βιβλίου, με τον Κώστα Κατσουλάρη θα συνομιλήσει ο συγγραφέας και πανεπιστημιακός Παναγής Παναγιωτόπουλος. Η συζήτηση θα μεταδοθεί ζωντανά, την Πέμπτη, 28 Σεπτεμβρίου, στις 7μμ.

Επιμέλεια: Book Press

Βίος ...

«Κάποιοι μήνες της ζωής μου» του Μισέλ Ουελμπέκ – ή πώς να μην αποφεύγεις τις παγίδες της δημοσιότητας (κριτική)

«Κάποιοι μήνες της ζωής μου» του Μισέλ Ουελμπέκ – ή πώς να μην αποφεύγεις τις παγίδες της δημοσιότητας (κριτική)

Για το βιβλίο του Μισέλ Ουελμπέκ [Michel Houellebecq] «Κάποιοι μήνες της ζωής μου» (μτφρ. Γιώργος Καράμπελας, εκδ. Εστία). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Προβοκάτορας, φίλεχθρος, άνθρωπος που ζει από τις αντιπαραθέσεις και...

«Ψυχολογία Συριανού συζύγου: Χριστίνα» του Εμμανουήλ Ροΐδη, σε σκηνοθεσία Γιάννη Λεοντάρη, στο Θέατρο Σταθμός

«Ψυχολογία Συριανού συζύγου: Χριστίνα» του Εμμανουήλ Ροΐδη, σε σκηνοθεσία Γιάννη Λεοντάρη, στο Θέατρο Σταθμός

Το έργο «Ψυχολογία Συριανού συζύγου: Χριστίνα», βασισμένο στη νουβέλα του Εμμανουήλ Ροΐδη, ανεβαίνει στο Θέατρο Σταθμός σε σκηνοθεσία Γιάννη Λεοντάρη, από 4 Οκτωβρίου έως 29 Νοεμβρίου.

Επιμέλεια: Book Press

Μετά από δύο επι...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ