Για το βιβλίο του Έβαν Όσνος «Η εποχή της φιλοδοξίας – Τα παιχνίδια της τύχης, της αλήθειας και της πίστης σε μια Κίνα που μεταμορφώνεται» (μτφρ. Νικηφόρος Σταματάκης, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).
Του Θόδωρου Σούμα
Η εποχή της φιλοδοξίας είναι η γραπτή μαρτυρία, πεντακοσίων περίπου σελίδων, του έμπειρου κι αμερόληπτου Αμερικανού δημοσιογράφου Έβαν Όσνος, για τη σύγχρονη Κίνα, στην οποία έζησε οκτώ χρόνια κάνοντας έρευνες ή ρεπορτάζ, συνεντεύξεις και συναντήσεις με απλούς ή διάσημους ανθρώπους. Ο Όσνος επιδίωξε και κατόρθωσε με μεγάλη επιτυχία και έμπνευση να ψηλαφίσει και να διερευνήσει την κοινωνική, οικονομική, πολιτιστική-πολιτισμική και πολιτική διάσταση της πορείας της σύγχρονης Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας.
Το μεγάλο επίτευγμα του Όσνος συνίσταται στη φρεσκάδα, τη γλαφυρότητα, στη ζωντάνια και ειλικρίνεια, χωρίς προκατασκευασμένες ιδέες και προκαταλήψεις, με τις οποίες πλησίασε πολλούς Κινέζους, συνομίλησε άμεσα και με εμπιστοσύνη μαζί τους, έγινε φίλος τους και εκμαίευσε, χάρη στην ανθρωπιά και την κοινωνικότητά του, τις απόψεις τους, τις φιλοδοξίες τους, τα όνειρά τους, τις προσπάθειές τους για μια πιο άνετη και αξιοπρεπή ζωή... Άνοιξε διάλογο, με αμοιβαία εμπιστοσύνη, με απλούς αλλά και διακεκριμένους ανθρώπους, με Κινέζους που αγωνίζονται να ζήσουν μια εύπορη ζωή μακριά από τη μεγάλη φτώχεια της σκληρής μαοϊκής περιόδου ή που επιδιώκουν να κριτικάρουν, να διορθώσουν και να βελτιώσουν, να μεταρρυθμίσουν το άτεγκτο, ανελεύθερο μονοκομματικό καθεστώς της Λ.Δ. Κίνας, που μοιάζει με ολοκληρωτικό καθεστώς με αδυσώπητα καλπάζουσα καπιταλιστική οικονομία, διοικούμενο αυταρχικά από μια αριστοκρατία, από ένα Κόμμα προνομιούχων και πλουσίων, το οποίο επικαλείται τον μαρξισμό για να εμπεδώσει τη μονοκρατορία του.
Δύσκολες πολιτικές ισορροπίες
Το Κ.Κ. Κίνας επιδιώκει και καταφέρνει να κρατήσει τη δύσκολη ισορροπία ανάμεσα στον στόχο να ανεβάσει ακόμη περισσότερο το οικονομικό επίπεδο ζωής των Κινέζων, να διασφαλίσει την περαιτέρω μεγέθυνση της ανάπτυξης, αλλά και, ικανοποιώντας τους οικονομικά και βιοτικά, να αμβλύνει τις απαιτήσεις τους για πολιτικές μεταρρυθμίσεις και φιλελευθεροποίηση, ώστε να συνεχίσουν να αποδέχονται το καθεστώς της κομμουνιστικής, καταδυναστευτικής μονοκρατορίας. Η ριζική πολιτική και οικονομική στροφή, ο ριζικός επαναπροσανατολισμός της Λ.Δ. της Κίνας έναντι της αυστηρής, κεντρικά σχεδιασμένης και καθοδηγούμενης, μαοϊκής σοσιαλιστικής οικονομίας, ξεκίνησε από έναν άλλο σημαντικό, ανοιχτόμυαλο και νεωτεριστή ηγέτη, τον Ντενγκ Σιαοπίνγκ, στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Ο Ντενγκ Σιαοπίνγκ, αν και ιστορικός ηγέτης του ΚΚΚ, είχε κι αυτός πέσει σε δυσμένεια κατά τη διάρκεια της εξτρεμιστικής κι αιματηρής, άκραία καταπιεστικής και καταστροφικής για τον πολιτισμό, την οικονομία και τις επιστήμες, πολιτιστικής επανάστασης του Μάο, της γυναίκας του και του στρατηγού Λιν Πιάο. Ο Ντενγκ κατόρθωσε να μείνει στην αφάνεια και να επιβιώσει και μάλιστα, μετά τον θάνατο του Μάο το 1976, να ξανανέβει στην ιεραρχία του ΚΚΚ και να το καθοδηγήσει στον δρόμο της ελεύθερης οικονομίας και της καπιταλιστικής αγοράς, ώστε να μπορέσει να βγάλει τους Κινέζους, ιδιαίτερα τους φτωχούς, από την ανέχεια, τη δυσκινησία και την κοινωνικοοικονομική αδράνεια της άτεγκτης και σκληροπυρηνικής μαοϊκής εποχής.
Ο Ντενγκ μεταρρύθμισε αποφασιστικά την οικονομία, δίνοντας κίνητρα και ευκαιρίες πλουτισμού στον μέσο Κινέζο, ακόμη και τον απομονωμένο, πάμπτωχο και «καθυστερημένο» αγρότη, στο πλαίσιο της ελεύθερης αγοράς, ήταν όμως και αυτός που έδωσε τη διαταγή για τη βίαιη, ανελέητη καταστολή της διαμαρτυρίας και εξέγερσης των φοιτητών στην πλατεία Τιενανμέν, υπέρ της δημοκρατίας και των ελευθεριών.
Ο Ντενγκ μεταρρύθμισε αποφασιστικά την οικονομία, δίνοντας κίνητρα και ευκαιρίες πλουτισμού στον μέσο Κινέζο, ακόμη και τον απομονωμένο, πάμπτωχο και «καθυστερημένο» αγρότη, στο πλαίσιο της ελεύθερης αγοράς, ήταν όμως και αυτός που έδωσε τη διαταγή για τη βίαιη, ανελέητη καταστολή της διαμαρτυρίας και εξέγερσης των φοιτητών στην πλατεία Τιενανμέν. Ο Ντενγκ και οι συνεργάτες του μεταρρυθμιστές επέλεξαν να βοηθήσουν τους Κινέζους να μπουν στον δρόμο της καπιταλιστικής ανάπτυξης, αποδεχόμενοι όμως το status quo του μονοκρατορικού / δικτατορικού καθεστώτος που θα συνέχιζε να καθοδηγείται απαρέγκλιτα από το ιστορικό ΚΚΚ του Μάο Τσε-Τουνγκ.
Από τις συζητήσεις και συνεντεύξεις του Όσνος αντιλαμβανόμαστε πως η πλειονότητα των σημερινών Κινέζων, αν και επιθυμούν τη διεύρυνση της δημοκρατίας και την πολιτική μεταρρύθμισή της, αποδέχονται ως ένα –λειτουργικό– βαθμό, τη συμβιβαστική και βολική ανταλλαγή της ελευθερίας με τον πλούτο. Η στόχευση του ΚΚΚ είναι πρωτίστως η ανταλλαγή της ευημερίας με τη δημοκρατία, την οποία κρατά φυλακισμένη...
 |
|
Ο Evan Osnos είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Από το 2008 είναι μόνιμος συνεργάτης του New Yorker, έχει ζήσει
|
Ο Όσνος συνάντησε κάθε είδους Κινέζο πολίτη και κουβέντιασε με πολλούς: Με επιχειρηματίες που αποσκοπούν στον πλουτισμό, με μεταρρυθμιστές δημοσιογράφους, με επαγγελματίες και εργαζόμενους με όνειρα για άνοδο του βιοτικού κι οικονομικού επιπέδου τους, με ακτιβιστές, δημοκρατικούς αντιφρονούντες, με πιστούς στο καθεστώς επιστήμονες ή άλλους, με Κινέζους που επιθυμούν να βελτιώσουν και να αναπτύξουν τη χώρα προς την κατεύθυνση που οι ίδιοι κρίνουν σωστότερη, όποια κι αν είναι αυτή, αναπτυξιακή, αντικαθεστωτική, μεταρρυθμιστική-ρεφορμιστική, κομμουνιστική ή άλλη. Ο Όσνος πετυχαίνει με εντιμότητα, πολυφωνία και αλήθεια, να κάνει να μιλήσουν και να ακουστούν όλοι οι λόγοι, όλες οι φιλοδοξίες και οι πόθοι, οι επιθυμίες των κοινών θνητών για πίστη στις κινέζικες, πατριωτικές αξίες και τα πανανθρώπινα ιδεώδη, για μια άνετη ζωή, για αξιοπρέπεια ή για ελευθερία έκφρασης· τα τελευταία έλειπαν στα δύσκολα, σκληρά και φτωχικά χρόνια του μαοϊσμού και της αυστηρά σχεδιασμένης και προγραμματισμένης οικονομίας, που δεν προσέφερε κίνητρα και δυνατότητες, και άφηνε τους Κινέζους να βαλτώσουν στο τέλμα της καθυστέρησης, του αναχρονισμού, της ακραίας λιτότητας και της άγριας, αδυσώπητης καταπίεσης...
Ο Όσνος περιγράφει τη διαδρομή των φτωχών επαρχιωτών ή και αγροτών, που πηγαίνουν μαζικά στις μεγαλουπόλεις κουβαλώντας την επαρχιώτικη νοοτροπία τους, για να δουλέψουν σε καλά πληρωμένες δουλειές, με τη φιλοδοξία και το όνειρο να κάνουν περιουσία... Περιγράφει και τις μεγάλες αντιξοότητες που συναντούν, σκληρότατες συνθήκες εργασίας, άθλιες συνθήκες κατοικίας, ρύπανση της ατμόσφαιρας κ.ά.
Αυτό είναι το ολοκληρωτικό καθεστώς της κομμουνιστικής Κίνας, σχετικά πετυχημένη κι ευέλικτη, κινέζικη πατέντα καλπάζοντος, ανεξέλεγκτου καπιταλισμού στην οικονομία, υπό αυταρχική, πολιτική καθοδήγηση από την αριστοκρατία του ΚΚΚ.
Ο Όσνος μας καθιστά κοινωνούς πολλών αξιοσημείωτων, ξεχωριστών συναντήσεων και συζητήσεών του. Διηγείται τη ζωή πολλών, τυπικών Κινέζων που γνώρισε και έγιναν φίλοι. Μερικοί είναι υπέρ του κομμουνιστικού καθεστώτος, όπως ο πρώην στρατιωτικός Λιν Γιφού, που αυτομόλησε από την Ταϊβάν και έγινε πολύ αναγνωρισμένος και πετυχημένος οικονομολόγος του καθεστώτος.
Ο συγγραφέας μας μιλά για αυτούς που παίζουν τεράστια ποσά στα καζίνο του Μακάο, τους αξιωματούχους του κόμματος, τους εκατομμυριούχους και τους γκάνγκστερ που ελέγχουν τον τζόγο... Επίσης, εξιστορεί τις μάχες που δίνουν οι διαφωνούντες και οι φιλελεύθεροι ακτιβιστές για να μεταρρυθμίσουν και να αλλάξουν την κοινωνία, το κράτος και την άσκηση της πολιτικής, όπως η δημοσιογράφος, κόρη μεγαλοστελέχους του ΚΚΚ, μεταρρυθμίστρια Χου Σουλί, που πιστεύει στο κομμουνιστικό καθεστώς. Μας μιλά για τη ζωή και δραστηριότητα του ευπώλητου συγγραφέα, influencer των social media, επιχειρηματία και «ραλιτζή» Χαν Χαν. Για τον μαχητικότατο, τυφλό ακτιβιστή και επαρχιακό, αυτοδίδακτο δικηγόρο Τσεν. Για τον διάσημο αντιφρονούντα, διεθνή εικαστικό και οπτικό πολυκαλλιτέχνη Άι Γουέι Γουέι, περήφανο αγωνιστή και άνθρωπο των τεχνών και του διαδικτύου, που αφού τον συνέλαβαν, του έσπασαν το κεφάλι, ώστε χρειάστηκε να χειρουργηθεί για να σωθεί... Αυτό είναι το ολοκληρωτικό καθεστώς της κομμουνιστικής Κίνας, σχετικά πετυχημένη κι ευέλικτη, κινέζικη πατέντα καλπάζοντος, ανεξέλεγκτου καπιταλισμού στην οικονομία, υπό αυταρχική, πολιτική καθοδήγηση από την αριστοκρατία του ΚΚΚ.
* Ο ΘΟΔΩΡΟΣ ΣΟΥΜΑΣ είναι συγγραφέας και κριτικός κινηματογράφου. Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Το ημερολόγιο ενός αδέξιου εραστή» (εκδ. Βακχικόν).
Η εποχή της φιλοδοξίας
Τα παιχνίδια της τύχης, της αλήθειας και της πίστης σε μια Κίνα που μεταμορφώνεται
Έβαν Όσνος
Μτφρ. Νικηφόρος Σταματάκης
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης 2018
Σελ. 496, τιμή εκδότη €18,00
