Richard sennet elastikopoiimenos anthropos

Για το βιβλίο του Richard Sennet «Ο ελαστικοποιημένος άνθρωπος - Οι συνέπειες του μετασχηματισμού της εργασίας στον νέο καπιταλισμό» (μτφρ. Ελένη Αστερίου, εκδ. Πεδίο). 

Του Μύρωνα Ζαχαράκη

Είναι δυνατόν η πραγματοποίηση των επιθυμιών μας, να καταστεί τελικά πηγή τυραννίας για μας τους ίδιους; Ποιες συνέπειες έχει για τον χαρακτήρα μας το γεγονός ότι ζούμε σε έναν «μεταφορντικό» κόσμο; Είναι το ευέλικτο σύστημα του «νέου καπιταλισμού» πια απελευθερωτικό για τους ανθρώπους ή απλώς μια νέα μορφή καταπίεσης; Αυτά είναι τα βασικά ερωτήματα με τα οποία καταπιάνεται o Richard Sennett, στο σχετικά πρόσφατο βιβλίο του Ο ελαστικοποιημένος άνθρωπος (Thecorrosionofthecharacter, 1998), το οποίο συνδυάζει την αφήγηση με την κοινωνιολογική και ψυχολογική ανάλυση, εγείροντας φιλοσοφικούς προβληματισμούς για τη ζωή στις σύγχρονες κοινωνίες.

Σε διάλογο με το παλιότερο έργο του Thehiddeninjuriesofclass (1988), στο οποίο είχε παρουσιάσει την ιστορία του Ενρίκο, ενός καθαριστή σε εταιρείες, ο Sennett αφηγείται την προσωπική ιστορία του Ρίκο, γιο του Ενρίκο και πλούσιου επιχειρηματία με τυπικές ιδιότητες του νέου καπιταλισμού.

Eνώ η εργασία στον πρώιμο καπιταλισμό χαρακτηριζόταν από σχετική σταθερότητα και μηχανική επανάληψη (φορντισμός), ο νέος καπιταλισμός προσφέρει στους εργαζόμενους περισσότερες ευκαιρίες για κοινωνική και οικονομική άνοδο, χαρακτηριζόμενος από μια ευελιξία και αστάθεια, η οποία όμως δεν ευνοεί τις υγιείς προσωπικές σχέσεις (μεταφορντισμός).

Η βασική θέση που θέλει να υποστηρίξει ο Sennett με το παρόν βιβλίο είναι η ακόλουθη: ενώ η εργασία στον πρώιμο καπιταλισμό χαρακτηριζόταν από σχετική σταθερότητα και μηχανική επανάληψη (φορντισμός), ο νέος καπιταλισμός προσφέρει στους εργαζόμενους περισσότερες ευκαιρίες για κοινωνική και οικονομική άνοδο, χαρακτηριζόμενος από μια ευελιξία και αστάθεια, η οποία όμως δεν ευνοεί τις υγιείς προσωπικές σχέσεις (μεταφορντισμός).

Με λίγα λόγια, ο μετασχηματισμός της εργασίας κατευθύνει τους ανθρώπους στην αποστασιοποίηση καθώς και στην αναζήτηση μη μακροπρόθεσμων σχέσεων. Ενώ ο Ενρίκο αποτελεί παράδειγμα του ανθρώπου ο οποίος, υποταγμένος σε μια σταθερή και μηχανική εργασία, διαμόρφωσε το χαρακτήρα και τη ζωή του σε μια συνεπή και συνεχή αφήγηση, ο Ρίκο, που αποτελεί τυπική περίπτωση εργαζόμενου στις συνθήκες του νέου καπιταλισμού, βιώνει τον χρόνο του ως κάτι ασταθές και κατακερματισμένο, με αποτέλεσμα να δυσχεραίνονται οι ανθρώπινες σχέσεις του.

Εκτός από τον Ρίκο, τις σελίδες του βιβλίου παρουσιάζονται οι περιπτώσεις μιας bar-tender που εργαζόταν σε διαφημιστική εταιρεία, ενός υψηλής τεχνολογίας αρτοποιείου με ευέλικτα ωράρια, μιας ομάδα προγραμματιστών που απολύθηκαν από την IBM λόγω περικοπών και αναφέρεται η περίφημη χειμερινή συνάντηση πολιτικών και μεγαλοεπιχειρηματιών στο Νταβός της Ελβετίας.

Σύμφωνα με τον Sennett, ο χαρακτηρισμός του καπιταλισμού ως «σιδερένιου κλουβιού» από τον Max Weber διατηρεί την εγκυρότητά του και στις μέρες μας: αυτό το νέο, ευέλικτο και ασταθές σχήμα που έχει λάβει στις μέρες μας, δεν είναι παρά ένας άλλος τρόπος να υποτάσσει τα άτομα στους μηχανισμούς του. Το σύστημα εξουσίας του νέου καπιταλισμού, σύμφωνα με τον συγγραφέα, διακρίνεται από τρεις ιδιότητες: ασυνεχή επανεπινόηση θεσμών, ευέλικτη εξειδίκευση και συγκέντρωση εξουσίας χωρίς συγκεντροποίηση.

Συγκεκριμένα, στο όνομα της παραγωγικότητας, ο νέος καπιταλισμός στοχεύει ενάντια στις αρνητικές όψεις της εργασιακής ρουτίνας, ελέγχοντας όλο και αποτελεσματικότερα τα στελέχη των επιχειρήσεων, υποβοηθούμενος σε μεγάλο βαθμό από τη ραγδαία άνοδο της τεχνολογίας.

Oι προνομιούχοι επιχειρηματίες, σαν και αυτούς στο Νταβός, είναι οι βασικοί επωφελούμενη από το σύστημα του νέου καπιταλισμού.

Αντίθετα με όσα λένε οι ειδικοί του marketing, το «ευέλικτο ωράριο», που αρχικά επήλθε για τη διευκόλυνση της εισροής των γυναικών στην αγορά εργασίας, είναι μια πολυτέλεια που απολαμβάνουν τα ανώτερα διευθυντικά στελέχη και οι περισσότερο προνομιούχοι εργαζόμενοι, οι οποίοι όμως δεν αποκτούν έτσι περισσότερο έλεγχο επί της ίδιας της εργασιακής διαδικασίας.

Σύμφωνα με τον Αμερικανό κοινωνιολόγο, οι προνομιούχοι επιχειρηματίες, σαν και αυτούς στο Νταβός, είναι οι βασικοί επωφελούμενη από το σύστημα του νέου καπιταλισμού.

Η αστάθεια, το συνεχές ρίσκο και ο αυθορμητισμός είναι οι ιδιότητες των επιτυχημένων ανθρώπων όπως ο Bill Gates, οι οποίοι, πρόθυμοι να αναλάβουν όλα τα ρίσκα, αισθάνονται σαν στο σπίτι τους στις συνθήκες του νέου καπιταλισμού. Τι συμβαίνει όμως στη μεγάλη μάζα των εργαζομένων; Αυτοί, σύμφωνα με τον Sennett, στο νέο σύστημα είναι καταδικασμένοι να βιώσουν την αποτυχία.

Ζώντας σε μια «κοινωνία του ρίσκου», όπως τη χαρακτηρίζει ο κοινωνιολόγος Ulrich Beck, οι περισσότεροι εργαζόμενοι είναι αναγκασμένοι να υιοθετούν μια εργασιακή ηθική, η οποία, δίνοντας έμφαση στις ομάδες εργασίας και την αμοιβαία ανταπόκριση, οδηγεί τους εργαζόμενους στο πεδίο του επιφανειακού που υποβαθμίζει τους εργαζομένους, μετατρέποντας τις σχέσεις τους σε μια φάρσα.

Ενώ οι κομφορμιστές στην παλιά κουλτούρα της εργασίας ήταν άτομα φερέγγυα και προβλέψιμα, οι κομφορμιστές στον σημερινό καπιταλισμό της εικόνας και της πληροφορίας χαρακτηρίζονται από μη προβλεψιμότητα και αναξιοπιστία.

* Ο ΜΥΡΩΝ ΖΑΧΑΡΑΚΗΣ είναι μεταπτυχιακός φοιτητής Φιλοσοφίας. 

sennet exofΟ ελαστικοποιημένος άνθρωπος
Οι συνέπειες του μετασχηματισμού της εργασίας στον νέο καπιταλισμό
Richard Sennett
Mτφρ. Ελένη Αστερίου
Eκδ. Πεδίο
Σελ. 248, τιμή εκδότη: € 19,90
 
politeia link more
 
 
 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ταξίδι στο κράτος: Κυριαρχία, δίκαιο, δικαιώματα» του Δημήτρη Χριστόπουλου (κριτική)

«Ταξίδι στο κράτος: Κυριαρχία, δίκαιο, δικαιώματα» του Δημήτρη Χριστόπουλου (κριτική)

Για το βιβλίο του Δημήτρη Χριστόπουλου «Ταξίδι στο κράτος: Κυριαρχία, δίκαιο, δικαιώματα» (εκδ. Πόλις). Κεντρική εικόνα: © Πάρις Ταβιτιάν

Γράφει η Μαρία Πουρνάρη

Το νέο βιβλίο του ...

«Keynes: Κεϊνσιανισμός και Σοσιαλδημοκρατία» του Γιώργου Αργείτη (κριτική)

«Keynes: Κεϊνσιανισμός και Σοσιαλδημοκρατία» του Γιώργου Αργείτη (κριτική)

Για το βιβλίο του Γιώργου Αργείτη «Keynes: Κεϊνσιανισμός και Σοσιαλδημοκρατία» (εκδ. Παπαζήση). Στην κεντρική εικόνα, ο Τζων Μέυναρντ Κέυνς.

Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης

Το βιβλίο του Γιώργου Αργείτη, «Keynes: Κεϊ...

«Το χρονικό μιας εκούσιας απαγωγής» της Μαρίας Πλαστήρα-Βαλκάνου (κριτική) – Μια ιστορία αγάπης που έγραψε ιστορία

«Το χρονικό μιας εκούσιας απαγωγής» της Μαρίας Πλαστήρα-Βαλκάνου (κριτική) – Μια ιστορία αγάπης που έγραψε ιστορία

Για το βιβλίο της Μαρίας Πλαστήρα-Βαλκάνου [επιμέλεια - εισαγωγή - σχόλια] «Το χρονικό μιας εκούσιας απαγωγής» (εκδ. University Studio Press). Μια ιστορία αγάπης «γνωστή, κι από πολλές πλευρές, μοναδική». 

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Το πρώτο επεισόδιο της εκπομπής «Βίος και Πολιτεία» μεταδόθηκε ζωντανά την Παρασκευή και βρίσκεται ήδη στον «αέρα» του διαδικτύου. Μια πρωτοβουλία του μεγαλύτερου και πιο εν...

Λάνα Μπάστασιτς: «Στο βιβλίο μου, η Βοσνία θυμίζει τη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ»

Λάνα Μπάστασιτς: «Στο βιβλίο μου, η Βοσνία θυμίζει τη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ»

Σε συνέντευξή της στο American Booksellers Association, η Βόσνια συγγραφέας Lana Bastašić μίλησε για το βιβλίο της «Πιάσε το λαγό», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση Ισμήνης Ραντούλοβιτς.

Επιμέλεια: Book Press

...
Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Δημοσιοποιήθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ.

Επιμέλεια: Book Press

Δημοσιοποιείται η λίστα των φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ, υπό την Αιγίδα της Α.Ε. ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ