Richard sennet elastikopoiimenos anthropos

Για το βιβλίο του Richard Sennet «Ο ελαστικοποιημένος άνθρωπος - Οι συνέπειες του μετασχηματισμού της εργασίας στον νέο καπιταλισμό» (μτφρ. Ελένη Αστερίου, εκδ. Πεδίο). 

Του Μύρωνα Ζαχαράκη

Είναι δυνατόν η πραγματοποίηση των επιθυμιών μας, να καταστεί τελικά πηγή τυραννίας για μας τους ίδιους; Ποιες συνέπειες έχει για τον χαρακτήρα μας το γεγονός ότι ζούμε σε έναν «μεταφορντικό» κόσμο; Είναι το ευέλικτο σύστημα του «νέου καπιταλισμού» πια απελευθερωτικό για τους ανθρώπους ή απλώς μια νέα μορφή καταπίεσης; Αυτά είναι τα βασικά ερωτήματα με τα οποία καταπιάνεται o Richard Sennett, στο σχετικά πρόσφατο βιβλίο του Ο ελαστικοποιημένος άνθρωπος (Thecorrosionofthecharacter, 1998), το οποίο συνδυάζει την αφήγηση με την κοινωνιολογική και ψυχολογική ανάλυση, εγείροντας φιλοσοφικούς προβληματισμούς για τη ζωή στις σύγχρονες κοινωνίες.

Σε διάλογο με το παλιότερο έργο του Thehiddeninjuriesofclass (1988), στο οποίο είχε παρουσιάσει την ιστορία του Ενρίκο, ενός καθαριστή σε εταιρείες, ο Sennett αφηγείται την προσωπική ιστορία του Ρίκο, γιο του Ενρίκο και πλούσιου επιχειρηματία με τυπικές ιδιότητες του νέου καπιταλισμού.

Eνώ η εργασία στον πρώιμο καπιταλισμό χαρακτηριζόταν από σχετική σταθερότητα και μηχανική επανάληψη (φορντισμός), ο νέος καπιταλισμός προσφέρει στους εργαζόμενους περισσότερες ευκαιρίες για κοινωνική και οικονομική άνοδο, χαρακτηριζόμενος από μια ευελιξία και αστάθεια, η οποία όμως δεν ευνοεί τις υγιείς προσωπικές σχέσεις (μεταφορντισμός).

Η βασική θέση που θέλει να υποστηρίξει ο Sennett με το παρόν βιβλίο είναι η ακόλουθη: ενώ η εργασία στον πρώιμο καπιταλισμό χαρακτηριζόταν από σχετική σταθερότητα και μηχανική επανάληψη (φορντισμός), ο νέος καπιταλισμός προσφέρει στους εργαζόμενους περισσότερες ευκαιρίες για κοινωνική και οικονομική άνοδο, χαρακτηριζόμενος από μια ευελιξία και αστάθεια, η οποία όμως δεν ευνοεί τις υγιείς προσωπικές σχέσεις (μεταφορντισμός).

Με λίγα λόγια, ο μετασχηματισμός της εργασίας κατευθύνει τους ανθρώπους στην αποστασιοποίηση καθώς και στην αναζήτηση μη μακροπρόθεσμων σχέσεων. Ενώ ο Ενρίκο αποτελεί παράδειγμα του ανθρώπου ο οποίος, υποταγμένος σε μια σταθερή και μηχανική εργασία, διαμόρφωσε το χαρακτήρα και τη ζωή του σε μια συνεπή και συνεχή αφήγηση, ο Ρίκο, που αποτελεί τυπική περίπτωση εργαζόμενου στις συνθήκες του νέου καπιταλισμού, βιώνει τον χρόνο του ως κάτι ασταθές και κατακερματισμένο, με αποτέλεσμα να δυσχεραίνονται οι ανθρώπινες σχέσεις του.

Εκτός από τον Ρίκο, τις σελίδες του βιβλίου παρουσιάζονται οι περιπτώσεις μιας bar-tender που εργαζόταν σε διαφημιστική εταιρεία, ενός υψηλής τεχνολογίας αρτοποιείου με ευέλικτα ωράρια, μιας ομάδα προγραμματιστών που απολύθηκαν από την IBM λόγω περικοπών και αναφέρεται η περίφημη χειμερινή συνάντηση πολιτικών και μεγαλοεπιχειρηματιών στο Νταβός της Ελβετίας.

Σύμφωνα με τον Sennett, ο χαρακτηρισμός του καπιταλισμού ως «σιδερένιου κλουβιού» από τον Max Weber διατηρεί την εγκυρότητά του και στις μέρες μας: αυτό το νέο, ευέλικτο και ασταθές σχήμα που έχει λάβει στις μέρες μας, δεν είναι παρά ένας άλλος τρόπος να υποτάσσει τα άτομα στους μηχανισμούς του. Το σύστημα εξουσίας του νέου καπιταλισμού, σύμφωνα με τον συγγραφέα, διακρίνεται από τρεις ιδιότητες: ασυνεχή επανεπινόηση θεσμών, ευέλικτη εξειδίκευση και συγκέντρωση εξουσίας χωρίς συγκεντροποίηση.

Συγκεκριμένα, στο όνομα της παραγωγικότητας, ο νέος καπιταλισμός στοχεύει ενάντια στις αρνητικές όψεις της εργασιακής ρουτίνας, ελέγχοντας όλο και αποτελεσματικότερα τα στελέχη των επιχειρήσεων, υποβοηθούμενος σε μεγάλο βαθμό από τη ραγδαία άνοδο της τεχνολογίας.

Oι προνομιούχοι επιχειρηματίες, σαν και αυτούς στο Νταβός, είναι οι βασικοί επωφελούμενη από το σύστημα του νέου καπιταλισμού.

Αντίθετα με όσα λένε οι ειδικοί του marketing, το «ευέλικτο ωράριο», που αρχικά επήλθε για τη διευκόλυνση της εισροής των γυναικών στην αγορά εργασίας, είναι μια πολυτέλεια που απολαμβάνουν τα ανώτερα διευθυντικά στελέχη και οι περισσότερο προνομιούχοι εργαζόμενοι, οι οποίοι όμως δεν αποκτούν έτσι περισσότερο έλεγχο επί της ίδιας της εργασιακής διαδικασίας.

Σύμφωνα με τον Αμερικανό κοινωνιολόγο, οι προνομιούχοι επιχειρηματίες, σαν και αυτούς στο Νταβός, είναι οι βασικοί επωφελούμενη από το σύστημα του νέου καπιταλισμού.

Η αστάθεια, το συνεχές ρίσκο και ο αυθορμητισμός είναι οι ιδιότητες των επιτυχημένων ανθρώπων όπως ο Bill Gates, οι οποίοι, πρόθυμοι να αναλάβουν όλα τα ρίσκα, αισθάνονται σαν στο σπίτι τους στις συνθήκες του νέου καπιταλισμού. Τι συμβαίνει όμως στη μεγάλη μάζα των εργαζομένων; Αυτοί, σύμφωνα με τον Sennett, στο νέο σύστημα είναι καταδικασμένοι να βιώσουν την αποτυχία.

Ζώντας σε μια «κοινωνία του ρίσκου», όπως τη χαρακτηρίζει ο κοινωνιολόγος Ulrich Beck, οι περισσότεροι εργαζόμενοι είναι αναγκασμένοι να υιοθετούν μια εργασιακή ηθική, η οποία, δίνοντας έμφαση στις ομάδες εργασίας και την αμοιβαία ανταπόκριση, οδηγεί τους εργαζόμενους στο πεδίο του επιφανειακού που υποβαθμίζει τους εργαζομένους, μετατρέποντας τις σχέσεις τους σε μια φάρσα.

Ενώ οι κομφορμιστές στην παλιά κουλτούρα της εργασίας ήταν άτομα φερέγγυα και προβλέψιμα, οι κομφορμιστές στον σημερινό καπιταλισμό της εικόνας και της πληροφορίας χαρακτηρίζονται από μη προβλεψιμότητα και αναξιοπιστία.

* Ο ΜΥΡΩΝ ΖΑΧΑΡΑΚΗΣ είναι μεταπτυχιακός φοιτητής Φιλοσοφίας. 

sennet exofΟ ελαστικοποιημένος άνθρωπος
Οι συνέπειες του μετασχηματισμού της εργασίας στον νέο καπιταλισμό
Richard Sennett
Mτφρ. Ελένη Αστερίου
Eκδ. Πεδίο
Σελ. 248, τιμή εκδότη: € 19,90
 
politeia link more
 
 
 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ιστορία των επιχειρήσεων Ωνάση 1924-1975» − Έτσι χτίστηκε ο μύθος του Έλληνα κροίσου

«Ιστορία των επιχειρήσεων Ωνάση 1924-1975» − Έτσι χτίστηκε ο μύθος του Έλληνα κροίσου

Για τον τόμο του Ιδρύματος Ωνάση «Ιστορία των επιχειρήσεων Ωνάση 1924-1975» (εκδ. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης). Κεντρική εικόνα: (από αριστερά) Θεόδωρος Γαροφαλίδης, Σοφοκλής Βενιζέλος, Αριστοτέλης Ωνάσης. Πηγή: Αρχείο Ωνάση, Αρχείο Κλεισθένη Δασκαλάκου.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«Διασκέδαση μέχρι θανάτου» του Νιλ Πόστμαν (κριτική) – Το «λάθος» του Όργουελ και η δικαίωση του Χάξλεϋ: από την τηλεόραση στον πολιτισμό της εικόνας

«Διασκέδαση μέχρι θανάτου» του Νιλ Πόστμαν (κριτική) – Το «λάθος» του Όργουελ και η δικαίωση του Χάξλεϋ: από την τηλεόραση στον πολιτισμό της εικόνας

Για το βιβλίο του Νιλ Πόστμαν [Neil Postman] «Διασκέδαση μέχρι θανάτου: ο δημόσιος λόγος στην εποχή του θεάματος» (μτφρ. Φωτεινή Ρουγκούνη, Αφροδίτη Τζαμουράνη, εκδ. Παπαζήση).

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Το περίφημο βιβλίο ...

«Η δύναμη της τελετουργίας» του Δημήτρη Ξυγαλατά (κριτική) – Homo ritualis: η σημασία των τελετουργιών στη ζωή μας

«Η δύναμη της τελετουργίας» του Δημήτρη Ξυγαλατά (κριτική) – Homo ritualis: η σημασία των τελετουργιών στη ζωή μας

Για το βιβλίο του Δημήτρη Ξυγαλατά «Η δύναμη της τελετουργίας: Συμβολικές πράξεις που μας ενώνουν, μας χωρίζουν και μας εμπνέουν» (μτφρ. Μυρτώ Καλοφωλιά, εκδ. Διόπτρα). 

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Τι κοινό έχουν οι ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης διοργανώνουν χριστουγεννιάτικη γιορτή βιβλίου το Σάββατο 9 & την Κυριακή 10 Δεκεμβρίου από τις 11:00 μέχρι και τις 19:00 στην οδό Θουκυδίδου 4, στην Πλάκα και υπόσχονται δύο μέρες γεμάτες με μουσική, κεράσματα, προτάσεις για δώρα και μεγάλες προσφορές.

Επιμέλεια: ...

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Από σήμερα (7/12) έως και την Κυριακή (10/12) οι εκδόσεις Ψυχογιός ετοιμάζουν μια χριστουγεννιάτικη γιορτή για μικρούς και μεγάλους στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης με bazaar βιβλίων, εκδηλώσεις και δράσεις για τα παιδιά. «Τίτλοι λογοτεχνίας για μικρούς και μεγάλους, bazaar βιβλίων, συναντήσεις με συγγραφείς & συναρπα...

«Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» (κριτική) – Η τελετουργία ενός φόνου σε μια άκρως σύγχρονη παράσταση

«Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» (κριτική) – Η τελετουργία ενός φόνου σε μια άκρως σύγχρονη παράσταση

Για την παράσταση του Πορτογάλου σκηνοθέτη Τιάγκο Ροντρίγκες [Tiago Rodriguez] «Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» που ανέβηκε στην κεντρική σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση. Κεντρική εικόνα: © Joseph Bandere.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος  ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής, το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορασ...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ