milon tis eridas kentriki

Για το βιβλίο του Christopher M. Woodhouse «Το μήλον της έριδος – Ελλάδα: Η ταραγμένη δεκαετία [1940-1949]» (μτφρ. Σταυρούλα Αργυροπούλου, εκδ. Μίνωας). Κεντρική εικόνα: Βρετανός στρατιώτης σε δρόμο της Αθήνας, σε επιχείρηση κατά μελών του ΕΛΑΣ, 18/12/1944.

Της Λεύκης Σαραντινού

Η ματιά ενός αυτόπτη μάρτυρα σε ιστορικά γεγονότα είναι πάντοτε ευπρόσδεκτη, πόσο μάλλον όταν προέρχεται από ένα πρόσωπο κοινής αποδοχής και αφορά γεγονότα πραγματικά καθοριστικά για την εποχή τους. Αυτό ακριβώς συνέβη και στην περίπτωση του συνταγματάρχη Κρίστοφερ Μ. Γουντχάουζ, Βρετανού στρατιωτικού και φιλέλληνα που έζησε από πρώτο χέρι μια από τις πιο ταραγμένες δεκαετίες στην ελληνική ιστορία: τη δεκαετία του 1940 με τον Ελληνοϊαταλικό πόλεμο, τη Γερμανική Κατοχή και τον Εμφύλιο.

Η ματιά του Γουνταχάουζ στην Ελλάδα σ' ένα «θεατρικό» δράμα

Ο Γουντχάουζ είχε συνεχή στρατιωτική παρουσία στη χώρα μας από το 1941 ως το 1945 και, κατόπιν, από το 1946 ως το 1951. Βρέθηκε αρχικά στην Κρήτη για να οργανώσει την αντίσταση κατά των Γερμανών, στη συνέχεια συμμετείχε στην ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου τον Νοέμβρη του 1942 υπό τις διαταγές του επικεφαλής των βρετανικών δυνάμεων στην Ελλάδα Έντι Μάγερς, ενώ γνώρισε προσωπικά πολλές σημαντικές μορφές της ελληνικής αντίστασης, μεταξύ των οποίων τον Ναπολέοντα Ζέρβα και τον Άρη Βελουχιώτη. Επιπλέον, μιλούσε άψογα την ελληνική γλώσσα και έτρεφε βαθιά αγάπη για τον ελληνικό λαό. Ήταν εμβριθής γνώστης της ελληνικής πολιτικής πραγματικότητας κατά τη διάρκεια της ταραγμένης αυτής δεκαετίας, χωρίς να μεροληπτεί. Επομένως, παρά το γεγονός πως στο έργο του γίνονται φανεροί σε αρκετά σημεία ο αντικομμουνισμός και ο –αναπόφευκτος– φιλοβρετανισμός του, ο ίδιος αποτελεί έναν κατά βάση αντικειμενικό εξωτερικό παρατηρητή του Εμφυλίου Πολέμου στην Ελλάδα, αποστασιοποιημένο από τα ελληνικά πάθη.

Βρέθηκε αρχικά στην Κρήτη για να οργανώσει την αντίσταση κατά των Γερμανών, στη συνέχεια συμμετείχε στην ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου τον Νοέμβρη 1942 υπό τις διαταγές του επικεφαλής των βρετανικών δυνάμεων στην Ελλάδα Έντι Μάγερς, ενώ γνώρισε προσωπικά πολλές σημαντικές μορφές της ελληνικής αντίστασης, μεταξύ των οποίων τον Ναπολέοντα Ζέρβα και τον Άρη Βελουχιώτη.

Το έργο του, λοιπόν, αποτελεί μια από τις καλύτερες πρωτογενείς μαρτυρίες που διαθέτουμε για τη δεκαετία του ’40, προκειμένου να καταλάβουμε γιατί η Ελλάδα αποτέλεσε το «μήλον της έριδος» μεταξύ του Τσώρτσιλ και του Στάλιν, με τον δεύτερο να αποφασίζει να υποχωρήσει τελικά, επιλέγοντας να διατηρήσει την κυριαρχία της ΕΣΣΔ στα υπόλοιπα Βαλκάνια. Ο Γουντχάουζ δεν κρύβει τη χαρά του για το γεγονός αυτό, θεωρώντας ότι η Ελλάδα υπήρξε τυχερή που γλίτωσε τελικά από την «κόκκινη λάβα του ερυθρού κρατήρα της Ανατολής». Ο ίδιος δεν αποφεύγει να παραδεχτεί επίσης, στην εισαγωγή του βιβλίου του, ότι προσπάθησε να δικαιολογήσει τη βρετανική πολιτική στην Ελλάδα – πώς θα μπορούσε άλλωστε να κάνει το αντίθετο, όντας Βρετανός; Καταλήγει, όμως, ότι καμία άλλη πολιτική δεν θα είχε επιτυχία υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες στην Ελλάδα εκείνη την εποχή. Ιδού πώς περιγράφει ο ίδιος την περίπλοκη πολιτική κατάσταση, όπως είχε διαμορφωθεί κατά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου στη χώρα μας:

«Η Ελλάδα έγινε θέμα διαφωνίας, από την οποία, όποτε αυτή προέκυπτε, μπορούσε να εξαρτηθεί η απομάκρυνση της Μεγάλης Βρετανίας από τις ΗΠΑ και αμφοτέρων από την ΕΣΣΔ. Μήλον της έριδος ήταν η Ελλάδα. Η αντιζηλία μεταξύ πολιτικών έγινε ξαφνικά μια άμιλλα για τον ρόλο του Παρισιού. Η εσωτερική πολιτική κατάσταση της Ελλάδας αναπαρήγαγε σε μικρογραφία τον διεθνή ανταγωνισμό της ΕΣΣΔ, των ΗΠΑ και της Μεγάλης Βρετανίας. Η αντίθεση αυτή με την ευδαιμονία του 1941 είναι το δεύτερο περίπλοκο γεγονός».

Η δομή του βιβλίου έχει τη μορφή θεατρικού δράματος. Έτσι, μετά τον Πρόλογο και την Εισαγωγή, ο Γουντχάουζ εξετάζει διεξοδικά το υπόβαθρο της σύγκρουσης, κάνοντας μια σύντομη αναδρομή στην προπολεμική Ελλάδα, δηλαδή στην περίοδο της δικτατορίας του Μεταξά, και κατόπιν παρουσιάζει το σκηνικό και τους χαρακτήρες του έργου. Το σκηνικό αποτελούν η Αθήνα, το Κάιρο και τα ελληνικά βουνά, τα τρία μέρη που φιλοξένησαν αντίστοιχα τις τρεις μορφές της ελληνικής διακυβέρνησης κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής στη χώρα, δηλαδή την κατοχική, του βασιλιά και όσων είχαν διαφύγει από τη χώρα, και των Ελλήνων ανταρτών. Έπειτα εξετάζει διεξοδικά όλες τις ελληνικές αντιστασιακές οργανώσεις, το ΕΑΜ, τον ΕΔΕΣ, την ΕΚΚΑ, αλλά και πολλές άλλες, μικρότερης εμβέλειας, όπως την ΕΟΚ (Εθνική Οργάνωση Κρητών) για παράδειγμα, καθώς και τα Τάγματα Ασφαλείας και τους Έλληνες πολιτικούς. Γίνεται φανερό επομένως ότι η ιστορία του Γουντχάουζ είναι κατά βάση πολιτική και διπλωματική. Οπωσδήποτε, ελάχιστοι μόνο, Έλληνες και ξένοι, θα γνώριζαν τόσο επισταμένα τα πολύπλοκα τερτίπια της ελληνικής και της διεθνούς πολιτικής σκηνής κατά τη διάρκεια της ταραγμένης εκείνης εποχής.

Ένα «δράμα» σε τρεις πράξεις

woodhouse exΣτη συνέχεια χωρίζει την αφήγηση του βιβλίου του σε τρεις μεγάλες πράξεις: την πρώτη, από τον Απρίλη του 1941 ως τον Γενάρη του 1942· τη δεύτερη, από τον Φλεβάρη του 1944 ως τον Γενάρη του 1945· και την Τρίτη, από τον Απρίλη του 1945 ως το τέλος του Εμφυλίου. Παρεμβάλλει, όμως, στο ενδιάμεσο και τρία μικρότερα υποκεφάλαια, για τις καίριες καταστάσεις στις ενδιάμεσες περιόδους. Στην αυλαία, στο τέλος του βιβλίου, προβαίνει σε κρίσεις για όσα προείπε.

Το τελευταίο μέρος του συγγράμματος περιλαμβάνει, επίσης, ορισμένα πολύ χρήσιμα παραρτήματα για τον μελετητή της Ιστορίας. Εκεί παρατίθενται αυτούσια τα κείμενα των σημαντικότερων συνθηκών που υπογράφτηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου από την ελληνική κυβέρνηση, τους Βρετανούς και τους αντάρτες, όπως το Σύμφωνο των Εθνικών Ομάδων το 1943, η Σύσκεψη της Πλάκας το 1944, ο Χάρτης του Λιβάνου και η Συμφωνία της Καζέρτας την ίδια χρονιά, καθώς και η περίφημη Συμφωνία της Βάρκιζας στις αρχές του 1945, η οποία έγινε το έτερο «μήλον της έριδος» μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων στην Ελλάδα. Ο συγγραφέας εξηγεί τους λόγους για τους οποίους η Ελλάδα ήταν ελάσσονος σημασίας για τις Δυνάμεις του Άξονα σε σχέση με τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, αλλά και για την ΕΣΣΔ. Καταλήγει, επίσης, στο συμπέρασμα ότι αν οι Βρετανοί είχαν στηρίξει περισσότερο τον ΕΛΑΣ, η Ελλάδα θα είχε γίνει, το δίχως άλλο, κομμουνιστική χώρα. Γι’ αυτό, θεωρεί ο Γουντχάουζ, όσο διαιρετική κι αν ήταν αυτή τους η πολιτική, οι Βρετανοί ήταν υποχρεωμένοι να στηρίζουν, ως έναν βαθμό, και τις άλλες αντιστασιακές ομάδες της Ελλάδας. Διερευνά επομένως σε βάθος τις βρετανικές προθέσεις, και δεν διστάζει να επιρρίψει και ευθύνες στην πολιτική της χώρας του εκεί όπου κρίνει απαραίτητο.

Συμπερασματικά, το έργο αυτό του Άγγλου φιλέλληνα πρέπει να διαβαστεί απ’ όλους όσοι ενδιαφέρονται να γνωρίσουν και μία διαφορετική προσέγγιση των πολιτικών γεγονότων του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και του Εμφυλίου στη χώρα μας. Ένα βιβλίο εξίσου χρήσιμο στους λάτρεις της Ιστορίας όσο και στους μελετητές της.

* Η ΛΕΥΚΗ ΣΑΡΑΝΤΙΝΟΥ είναι συγγραφέας, ιστορικός και καθηγήτρια μουσικής. Τελευταίο της βιβλίο, η μελέτη «Μύθοι που έγιναν ιστορία» (εκδ. Ενάλιος).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η αυγή των πάντων – Μια καινούργια ιστορία της ανθρωπότητας» των Ντέιβιντ Γκρέμπερ και Ντέιβιντ Γουένγκροου (κριτική)

«Η αυγή των πάντων – Μια καινούργια ιστορία της ανθρωπότητας» των Ντέιβιντ Γκρέμπερ και Ντέιβιντ Γουένγκροου (κριτική)

Για το βιβλίο των Ντέιβιντ Γκρέμπερ και Ντέιβιντ Γουένγκροου «Η αυγή των πάντων – Μια καινούργια ιστορία της ανθρωπότητας» (μτφρ. Χριστόδουλος Λιθαρής, εκδ. Διόπτρα). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από τη σειρά ντοκιμαντέρ «Mankind: The Story of All of Us» (2012).

Γράφει ...

«Το βιβλίο της κόλασης» του Μπρους Σκοτ (κριτική)

«Το βιβλίο της κόλασης» του Μπρους Σκοτ (κριτική)

Για το συλλογικό έργο σε επιμέλεια του Scott G. Bruce «Το βιβλίο της Κόλασης» (μτφρ. Γιάννης Πεδιώτης, εκδ. Αλεξάνδρεια).

Γράφει ο Γιώργος Βέης

Οι επισημάνσεις και οι επί μέρους εστίες αναφορών της συλλογικής, καλώς συ...

«Διλήμματα στο τρίγωνο» του Σπύρου Κατσούλα (κριτική) – Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις»

«Διλήμματα στο τρίγωνο» του Σπύρου Κατσούλα (κριτική) – Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις»

Για το βιβλίο «Διλήμματα στο τρίγωνο – Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις» του διεθνολόγου Σπύρου Κατσούλα (εκδ. Διόπτρα), μια ιστορική μελέτη που υπερβαίνει τις στερεότυπες και μονομερείς αφηγήσεις. Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από τη σύγκρουση μεταξύ δυνάμεων της Εθνικής Φρουράς και Του...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Η μπαλάντα των ανίδεων και καλών» του Γιάννη Ν. Μπασκόζου (προδημοσίευση)

«Η μπαλάντα των ανίδεων και καλών» του Γιάννη Ν. Μπασκόζου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιάννη Ν. Μπασκόζου «Η μπαλάντα των ανίδεων και καλών», το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι νεραντζιές τρελαίνονται την άνοιξη στο Παγκράτι. Οι μυρωδιές τους α...

Κρατικά Λογοτεχνικά Βραβεία 2022: Στη Μαρία Λαϊνά το Μεγάλο Βραβείο

Κρατικά Λογοτεχνικά Βραβεία 2022: Στη Μαρία Λαϊνά το Μεγάλο Βραβείο

Ανακοινώθηκαν τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας, Λογοτεχνικής Μετάφρασης και Παιδικού Βιβλίου καθώς και το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων, το οποίο απονέμεται στη Μαρία Λαϊνά για τη συνολική προσφορά της στα Γράμματα. Τα βραβεία αφορούν βιβλία που κυκλοφόρησαν μέσα στο 2021. Φωτογραφία © Αργυρώ Μπο...

Οι εκδότες χαιρετίζουν την εισαγωγή του «πολλαπλού σχολικού βιβλίου» μα ετοιμάζουν προσφυγή στο ΣΤΕ «για την άκρως προβληματική διαδικασία»

Οι εκδότες χαιρετίζουν την εισαγωγή του «πολλαπλού σχολικού βιβλίου» μα ετοιμάζουν προσφυγή στο ΣΤΕ «για την άκρως προβληματική διαδικασία»

H Σύμπραξη Εκδοτών προσφεύγει στο ΣτΕ με στόχο την επανεξέταση των όρων της Πρόσκλησης του υπουργείου Παιδείας σχετικά με το πολλαπλό σχολικό εγχειρίδιο ενώ ταυτόχρονα καταθέτουν τις δικές τους προτάσεις. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η μπαλάντα των ανίδεων και καλών» του Γιάννη Ν. Μπασκόζου (προδημοσίευση)

«Η μπαλάντα των ανίδεων και καλών» του Γιάννη Ν. Μπασκόζου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιάννη Ν. Μπασκόζου «Η μπαλάντα των ανίδεων και καλών», το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι νεραντζιές τρελαίνονται την άνοιξη στο Παγκράτι. Οι μυρωδιές τους α...

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Έρωτες, έρωτες, έρωτες» του Βαγγέλη Ραπτόπουλου (προδημοσίευση)

«Έρωτες, έρωτες, έρωτες» του Βαγγέλη Ραπτόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βαγγέλη Ραπτόπουλου «Έρωτες, έρωτες, έρωτες» – δώδεκα ιστορίες με πρωταγωνιστές που επιμένουν να παλεύουν για την ικανοποίηση της ερωτικής τους επιθυμίας. Δώδεκα παραλλαγές πάνω στο ίδιο θέμα, με την τελευταία και μεγαλύτερη να αγκαλιάζει όλες τις προηγούμενες. Κυκλο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Δύο αξιοπρόσεκτα ελληνικά αστυνομικά

Δύο αξιοπρόσεκτα ελληνικά αστυνομικά

Δύο ελληνικά αστυνομικά μυθιστορήματα που ξεχωρίζουν: «Το τελευταίο κορίτσι» (εκδ. Τόπος), του Γιάννη Ξανθόπουλου και «Το σπάσιμο» (εκδ. Μεταίχμιο), του Τάσου Παπαναστασίου.

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρίου

...

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ