milon tis eridas kentriki

Για το βιβλίο του Christopher M. Woodhouse «Το μήλον της έριδος – Ελλάδα: Η ταραγμένη δεκαετία [1940-1949]» (μτφρ. Σταυρούλα Αργυροπούλου, εκδ. Μίνωας). Κεντρική εικόνα: Βρετανός στρατιώτης σε δρόμο της Αθήνας, σε επιχείρηση κατά μελών του ΕΛΑΣ, 18/12/1944.

Της Λεύκης Σαραντινού

Η ματιά ενός αυτόπτη μάρτυρα σε ιστορικά γεγονότα είναι πάντοτε ευπρόσδεκτη, πόσο μάλλον όταν προέρχεται από ένα πρόσωπο κοινής αποδοχής και αφορά γεγονότα πραγματικά καθοριστικά για την εποχή τους. Αυτό ακριβώς συνέβη και στην περίπτωση του συνταγματάρχη Κρίστοφερ Μ. Γουντχάουζ, Βρετανού στρατιωτικού και φιλέλληνα που έζησε από πρώτο χέρι μια από τις πιο ταραγμένες δεκαετίες στην ελληνική ιστορία: τη δεκαετία του 1940 με τον Ελληνοϊαταλικό πόλεμο, τη Γερμανική Κατοχή και τον Εμφύλιο.

Η ματιά του Γουνταχάουζ στην Ελλάδα σ' ένα «θεατρικό» δράμα

Ο Γουντχάουζ είχε συνεχή στρατιωτική παρουσία στη χώρα μας από το 1941 ως το 1945 και, κατόπιν, από το 1946 ως το 1951. Βρέθηκε αρχικά στην Κρήτη για να οργανώσει την αντίσταση κατά των Γερμανών, στη συνέχεια συμμετείχε στην ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου τον Νοέμβρη του 1942 υπό τις διαταγές του επικεφαλής των βρετανικών δυνάμεων στην Ελλάδα Έντι Μάγερς, ενώ γνώρισε προσωπικά πολλές σημαντικές μορφές της ελληνικής αντίστασης, μεταξύ των οποίων τον Ναπολέοντα Ζέρβα και τον Άρη Βελουχιώτη. Επιπλέον, μιλούσε άψογα την ελληνική γλώσσα και έτρεφε βαθιά αγάπη για τον ελληνικό λαό. Ήταν εμβριθής γνώστης της ελληνικής πολιτικής πραγματικότητας κατά τη διάρκεια της ταραγμένης αυτής δεκαετίας, χωρίς να μεροληπτεί. Επομένως, παρά το γεγονός πως στο έργο του γίνονται φανεροί σε αρκετά σημεία ο αντικομμουνισμός και ο –αναπόφευκτος– φιλοβρετανισμός του, ο ίδιος αποτελεί έναν κατά βάση αντικειμενικό εξωτερικό παρατηρητή του Εμφυλίου Πολέμου στην Ελλάδα, αποστασιοποιημένο από τα ελληνικά πάθη.

Βρέθηκε αρχικά στην Κρήτη για να οργανώσει την αντίσταση κατά των Γερμανών, στη συνέχεια συμμετείχε στην ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου τον Νοέμβρη 1942 υπό τις διαταγές του επικεφαλής των βρετανικών δυνάμεων στην Ελλάδα Έντι Μάγερς, ενώ γνώρισε προσωπικά πολλές σημαντικές μορφές της ελληνικής αντίστασης, μεταξύ των οποίων τον Ναπολέοντα Ζέρβα και τον Άρη Βελουχιώτη.

Το έργο του, λοιπόν, αποτελεί μια από τις καλύτερες πρωτογενείς μαρτυρίες που διαθέτουμε για τη δεκαετία του ’40, προκειμένου να καταλάβουμε γιατί η Ελλάδα αποτέλεσε το «μήλον της έριδος» μεταξύ του Τσώρτσιλ και του Στάλιν, με τον δεύτερο να αποφασίζει να υποχωρήσει τελικά, επιλέγοντας να διατηρήσει την κυριαρχία της ΕΣΣΔ στα υπόλοιπα Βαλκάνια. Ο Γουντχάουζ δεν κρύβει τη χαρά του για το γεγονός αυτό, θεωρώντας ότι η Ελλάδα υπήρξε τυχερή που γλίτωσε τελικά από την «κόκκινη λάβα του ερυθρού κρατήρα της Ανατολής». Ο ίδιος δεν αποφεύγει να παραδεχτεί επίσης, στην εισαγωγή του βιβλίου του, ότι προσπάθησε να δικαιολογήσει τη βρετανική πολιτική στην Ελλάδα – πώς θα μπορούσε άλλωστε να κάνει το αντίθετο, όντας Βρετανός; Καταλήγει, όμως, ότι καμία άλλη πολιτική δεν θα είχε επιτυχία υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες στην Ελλάδα εκείνη την εποχή. Ιδού πώς περιγράφει ο ίδιος την περίπλοκη πολιτική κατάσταση, όπως είχε διαμορφωθεί κατά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου στη χώρα μας:

«Η Ελλάδα έγινε θέμα διαφωνίας, από την οποία, όποτε αυτή προέκυπτε, μπορούσε να εξαρτηθεί η απομάκρυνση της Μεγάλης Βρετανίας από τις ΗΠΑ και αμφοτέρων από την ΕΣΣΔ. Μήλον της έριδος ήταν η Ελλάδα. Η αντιζηλία μεταξύ πολιτικών έγινε ξαφνικά μια άμιλλα για τον ρόλο του Παρισιού. Η εσωτερική πολιτική κατάσταση της Ελλάδας αναπαρήγαγε σε μικρογραφία τον διεθνή ανταγωνισμό της ΕΣΣΔ, των ΗΠΑ και της Μεγάλης Βρετανίας. Η αντίθεση αυτή με την ευδαιμονία του 1941 είναι το δεύτερο περίπλοκο γεγονός».

Η δομή του βιβλίου έχει τη μορφή θεατρικού δράματος. Έτσι, μετά τον Πρόλογο και την Εισαγωγή, ο Γουντχάουζ εξετάζει διεξοδικά το υπόβαθρο της σύγκρουσης, κάνοντας μια σύντομη αναδρομή στην προπολεμική Ελλάδα, δηλαδή στην περίοδο της δικτατορίας του Μεταξά, και κατόπιν παρουσιάζει το σκηνικό και τους χαρακτήρες του έργου. Το σκηνικό αποτελούν η Αθήνα, το Κάιρο και τα ελληνικά βουνά, τα τρία μέρη που φιλοξένησαν αντίστοιχα τις τρεις μορφές της ελληνικής διακυβέρνησης κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής στη χώρα, δηλαδή την κατοχική, του βασιλιά και όσων είχαν διαφύγει από τη χώρα, και των Ελλήνων ανταρτών. Έπειτα εξετάζει διεξοδικά όλες τις ελληνικές αντιστασιακές οργανώσεις, το ΕΑΜ, τον ΕΔΕΣ, την ΕΚΚΑ, αλλά και πολλές άλλες, μικρότερης εμβέλειας, όπως την ΕΟΚ (Εθνική Οργάνωση Κρητών) για παράδειγμα, καθώς και τα Τάγματα Ασφαλείας και τους Έλληνες πολιτικούς. Γίνεται φανερό επομένως ότι η ιστορία του Γουντχάουζ είναι κατά βάση πολιτική και διπλωματική. Οπωσδήποτε, ελάχιστοι μόνο, Έλληνες και ξένοι, θα γνώριζαν τόσο επισταμένα τα πολύπλοκα τερτίπια της ελληνικής και της διεθνούς πολιτικής σκηνής κατά τη διάρκεια της ταραγμένης εκείνης εποχής.

Ένα «δράμα» σε τρεις πράξεις

woodhouse exΣτη συνέχεια χωρίζει την αφήγηση του βιβλίου του σε τρεις μεγάλες πράξεις: την πρώτη, από τον Απρίλη του 1941 ως τον Γενάρη του 1942· τη δεύτερη, από τον Φλεβάρη του 1944 ως τον Γενάρη του 1945· και την Τρίτη, από τον Απρίλη του 1945 ως το τέλος του Εμφυλίου. Παρεμβάλλει, όμως, στο ενδιάμεσο και τρία μικρότερα υποκεφάλαια, για τις καίριες καταστάσεις στις ενδιάμεσες περιόδους. Στην αυλαία, στο τέλος του βιβλίου, προβαίνει σε κρίσεις για όσα προείπε.

Το τελευταίο μέρος του συγγράμματος περιλαμβάνει, επίσης, ορισμένα πολύ χρήσιμα παραρτήματα για τον μελετητή της Ιστορίας. Εκεί παρατίθενται αυτούσια τα κείμενα των σημαντικότερων συνθηκών που υπογράφτηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου από την ελληνική κυβέρνηση, τους Βρετανούς και τους αντάρτες, όπως το Σύμφωνο των Εθνικών Ομάδων το 1943, η Σύσκεψη της Πλάκας το 1944, ο Χάρτης του Λιβάνου και η Συμφωνία της Καζέρτας την ίδια χρονιά, καθώς και η περίφημη Συμφωνία της Βάρκιζας στις αρχές του 1945, η οποία έγινε το έτερο «μήλον της έριδος» μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων στην Ελλάδα. Ο συγγραφέας εξηγεί τους λόγους για τους οποίους η Ελλάδα ήταν ελάσσονος σημασίας για τις Δυνάμεις του Άξονα σε σχέση με τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, αλλά και για την ΕΣΣΔ. Καταλήγει, επίσης, στο συμπέρασμα ότι αν οι Βρετανοί είχαν στηρίξει περισσότερο τον ΕΛΑΣ, η Ελλάδα θα είχε γίνει, το δίχως άλλο, κομμουνιστική χώρα. Γι’ αυτό, θεωρεί ο Γουντχάουζ, όσο διαιρετική κι αν ήταν αυτή τους η πολιτική, οι Βρετανοί ήταν υποχρεωμένοι να στηρίζουν, ως έναν βαθμό, και τις άλλες αντιστασιακές ομάδες της Ελλάδας. Διερευνά επομένως σε βάθος τις βρετανικές προθέσεις, και δεν διστάζει να επιρρίψει και ευθύνες στην πολιτική της χώρας του εκεί όπου κρίνει απαραίτητο.

Συμπερασματικά, το έργο αυτό του Άγγλου φιλέλληνα πρέπει να διαβαστεί απ’ όλους όσοι ενδιαφέρονται να γνωρίσουν και μία διαφορετική προσέγγιση των πολιτικών γεγονότων του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και του Εμφυλίου στη χώρα μας. Ένα βιβλίο εξίσου χρήσιμο στους λάτρεις της Ιστορίας όσο και στους μελετητές της.

* Η ΛΕΥΚΗ ΣΑΡΑΝΤΙΝΟΥ είναι συγγραφέας, ιστορικός και καθηγήτρια μουσικής. Τελευταίο της βιβλίο, η μελέτη «Μύθοι που έγιναν ιστορία» (εκδ. Ενάλιος).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Σεφαραδίτες 1492-1932» (κριτική): Πέντε αιώνες διωγμών και δημιουργίας

«Σεφαραδίτες 1492-1932» (κριτική): Πέντε αιώνες διωγμών και δημιουργίας

Για το βιβλίο «Σεφαραδίτες 1492-1932 – Από την Ισπανία στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και την ελληνική Θεσσαλονίκη» των Ιακώβ Σιμπή και Καρίνας Λάμψα (εκδ. Καπόν). Κεντρική εικόνα: Οι περίφημοι Εβραίοι πυροσβέστες αποτελούσαν επιβλητικό θέαμα με τις πελώριες περικεφαλαίες, το χιτώνιο με τα αστραφτερά κουμπιά και την τα...

«Εφιαλτικές νύχτες» του Πέτερ Ένγκλουντ (κριτική) – Πανόραμα μικροϊστοριών του Β' Παγκοσμίου Πολέμου

«Εφιαλτικές νύχτες» του Πέτερ Ένγκλουντ (κριτική) – Πανόραμα μικροϊστοριών του Β' Παγκοσμίου Πολέμου

Για το βιβλίο του Πέτερ Ένγκλουντ [Peter Englund] «Εφιαλτικές νύχτες» (μτφρ. Γρηγόρης Κονδύλης, εκδ. Μεταίχμιο), μια ιστορία με 39 πρωταγωνίστριες και πρωταγωνιστές. Στην κεντρική εικόνα: Ο Αλμπέρ Καμύ. 

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Οι ...

«24 Ιουλίου 1923, Η μέρα που τελείωσε ο Μεγάλος Πόλεμος» (κριτική) – Τα σκοτεινά σημεία της Συνθήκης της Λωζάνης

«24 Ιουλίου 1923, Η μέρα που τελείωσε ο Μεγάλος Πόλεμος» (κριτική) – Τα σκοτεινά σημεία της Συνθήκης της Λωζάνης

Για το βιβλίο του Τζέι Γουίντερ [Jay Winter] «24 Ιουλίου 1923. Η μέρα που τελείωσε ο Μεγάλος Πόλεμος» (μτφρ. Ανδρέας Κίκηρας, εκδ. Πεδίο). Κεντρική εικόνα: Η στιγμή που οι αντιπροσωπείες των κρατών υπογράφουν τη Συνθήκη της Λωζάνης.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

Στην Αίθουσα Τελετών του Δημαρχιακού Μεγάρου στην Πλατεία Εθνικής Αντιστάσεως (πρώην Πλατεία Κοτζιά), θα απονεμηθούν εφέτος, για δέκατη έβδομη χρονιά, τα βραβεία μυθιστορήματος «The Athens Prize for Literature» του περιοδικού (δε)κατα για το 2022. Η ανακοίνωση των νικητών και ταυτόχρονα η απονομή θα γίνουν την Πέμπτ...

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης διοργανώνουν χριστουγεννιάτικη γιορτή βιβλίου το Σάββατο 9 & την Κυριακή 10 Δεκεμβρίου από τις 11:00 μέχρι και τις 19:00 στην οδό Θουκυδίδου 4, στην Πλάκα και υπόσχονται δύο μέρες γεμάτες με μουσική, κεράσματα, προτάσεις για δώρα και μεγάλες προσφορές.

Επιμέλεια: ...

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Από σήμερα (7/12) έως και την Κυριακή (10/12) οι εκδόσεις Ψυχογιός ετοιμάζουν μια χριστουγεννιάτικη γιορτή για μικρούς και μεγάλους στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης με bazaar βιβλίων, εκδηλώσεις και δράσεις για τα παιδιά. «Τίτλοι λογοτεχνίας για μικρούς και μεγάλους, bazaar βιβλίων, συναντήσεις με συγγραφείς & συναρπα...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορα...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Βιβλία για το σύγχρονο επιχειρείν: 5 επιλογές από πρόσφατες εκδόσεις

Βιβλία για το σύγχρονο επιχειρείν: 5 επιλογές από πρόσφατες εκδόσεις

Οι πρωτοπόροι των σημαντικών επιχειρήσεων του κόσμου, οι τρόποι να διαπραγματευόμαστε με αποτέλεσμα και πώς θα βρούμε αυτό που ψάχνουμε στον εργασιακό τομέα. Πέντε βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και μπορούν να μας κινητοποιήσουν. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ