pateras gios700

Για το βιβλίο του Massimo Recalcati «Το σύμπλεγμα του Τηλέμαχου - Γονείς και παιδιά μετά τη δύση του πατέρα» (μτφρ. Άννα Πλεύρη & Γιοβάνα Βεσσαλά, εκδ. Κέλευθος).

Του Γιώργου Λαμπράκου

Το βιβλίο του πολυπράγμονα Ιταλού ψυχαναλυτή Μάσσιμο Ρεκαλκάτι Το σύμπλεγμα του Τηλέμαχου: γονείς και παιδιά μετά τη δύση του πατέρα μου το είχε προτείνει εδώ και καιρό ένας φίλος και πατέρας με τα καλύτερα λόγια. Στο μεταξύ, έχοντας γίνει εσχάτως πατέρας κι εγώ, αποφάσισα να το διαβάσω με την επιπρόσθετη περιέργεια που σου γεννιέται όταν προσδοκάς από ένα έργο να σου μιλήσει για κάτι άκρως προσωπικό, εν προκειμένω για το πώς μεγαλώνει κανείς ένα παιδί. Ευτυχώς, το έργο του Ρεκαλκάτι δεν περιορίζεται σε αυτό, αλλά συγκροτεί μια ευρύτερη θεώρηση για τη σύγχρονη εποχή σε ό,τι αφορά, εκτός από τη σχέση γονέων και παιδιών, κρίσιμα διακυβεύματα όπως το νόημα της ζωής μετά τον θάνατο των θεών-πατέρων (επουράνιων και επίγειων), την ηθική της ανάληψης της ατομικής ευθύνης, την ιδεολογική στράτευση στον περασμένο αιώνα και τις ψυχοκοινωνικές διεκδικήσεις των νέων στην ψηφιακή εποχή.

Το “σύμπλεγμα του Τηλέμαχου” είναι ο μεταφορικός τρόπος του Ρεκαλκάτι για να μιλήσει για τη δυσφορία που νιώθουν οι νέοι μετά την “έκλειψη”, την “εξάχνωση”, τη “δύση” του πατέρα. Τα παιδιά αναζητούν τον χαμένο τους πατέρα. Πώς και πού θα τον βρουν;

Στο Σύμπλεγμα του Τηλέμαχου το κυρίαρχο θέμα είναι ο νόστος του. Ναι, ο Τηλέμαχος νοσταλγεί, πράγμα πολύ παράξενο: ξέρουμε καλά πως ο Οδυσσέας είναι αυτός που νοσταλγεί, που θέλει να επιστρέψει σώος και αβλαβής στην πατρίδα του, στην Πηνελόπη και στον Τηλέμαχο, που θέλει να εκκαθαρίσει το βασίλειό του από τους μισητούς μνηστήρες που εποφθαλμιούν τη θέση και την περιουσία του, και φυσικά την κλίνη της συζύγου του, και να ζήσει εκεί ευτυχής και πλήρης μέχρι τον θάνατό του, καθώς έχει απορρίψει συνειδητά την αθανασία με την οποία τον είχε δελεάσει η Καλυψώ. Κι όμως σήμερα ο Τηλέμαχος είναι αυτός που νοσταλγεί, μας λέει ο Ρεκαλκάτι και, πιο συγκεκριμένα, νοσταλγεί τον πατέρα: το «σύμπλεγμα του Τηλέμαχου» είναι ο μεταφορικός τρόπος αυτού του ψυχαναλυτή για να μιλήσει για τη δυσφορία που νιώθουν οι νέοι μετά την «έκλειψη», την «εξάχνωση», τη «δύση» του πατέρα. Τα παιδιά αναζητούν τον χαμένο τους πατέρα. Πώς και πού θα τον βρουν;

Η σχέση πατέρα-παιδιού και ειδικότερα πατέρα-γιου, όπως την ξέρουμε από τη λογοτεχνία, την ψυχανάλυση και τη ζωή, είναι μια σχέση δομικά συγκρουσιακή, οιδιπόδεια: από ένα σημείο και μετά το παιδί βλέπει τον πατέρα ως εμπόδιο στη ζωή και θέλει να τον βγάλει από τη μέση, μεταφορικά μιλώντας, για να βρει και να πάρει τον δικό του δρόμο. Ο Τηλέμαχος, σύμφωνα με τον Ρεκαλκάτι, είναι το αντίστροφο του Οιδίποδα: αναζητά τον πατέρα ως ελπίδα, ως μαρτυρία, ως αυτόν που θα έρθει από τα ξένα και θα ενσαρκώσει επιτέλους τον Νόμο (τον «Νόμο του λόγου», όπως επαναλαμβάνει) προσφέροντας νόημα και κληροδοτώντας επιθυμία στο παιδί. Αυτός ο πατέρας δεν είναι (και δεν πρέπει να είναι) ο παλιός αυταρχικός πατέρας-αφέντης, ο Νόμος ως οπισθοδρομικός καταπιεστής, αλλά ο Νόμος ως προοδευτικός απελευθερωτής, ως αυτός που θα μεταδώσει στο παιδί τόσο την επιθυμία, δηλαδή τη βούληση για ζωή, όσο και το όριο, δηλαδή τη βούληση για ευθύνη. Χωρίς επιθυμία επέρχεται η κατάθλιψη, η έλλειψη νοήματος, το μηδενιστικό σβήσιμο της ζωής, ενώ χωρίς όριο επέρχεται η «θανάσιμη απόλαυση», η εξουσιομανία επί των άλλων και η αδυναμία ανάληψης μιας ηθικής ευθύνης απέναντί τους (και, εννοείται, των άλλων απέναντι σε μας).

Ο άνθρωπος είναι ένα «ομιλ-όν» (Λακάν), γέννημα της βιολογίας αλλά θρέμμα της κοινωνίας και κυρίως της γλώσσας της. Κατά τη χαϊντεγκεριανή ιδιόλεκτο, την οποία αξιοποίησε ο Λακάν στην ψυχανάλυση, ο οίκος του ανθρώπου είναι ο οίκος της γλώσσας. Χωρίς τον Νόμο του λόγου, σημειώνει ο Ρεκαλκάτι, όχι μόνο δεν μπορεί να υπάρχει ισορροπημένο υποκείμενο, αλλά δεν μπορεί να υπάρχει ούτε κοινωνικό συμβόλαιο. «Η ζωή αρχίζει να πεθαίνει όταν αρχίζουμε να μιλάμε» γράφει σε μια μόνο φαινομενικά παράδοξη πρόταση, για να επιμείνει όμως ότι μια νέα ζωή θα γεννηθεί με τον λόγο, με τον Νόμο του λόγου, τον οποίο καλείται να φέρει και να εκφέρει ο πατέρας. Επομένως, πατέρας δεν είναι πια «αυτός που έχει τον τελευταίο λόγο στο νόημα της ζωής και του θανάτου, αλλά μάλλον αυτός που ξέρει να φέρει τον λόγο και, συνεπώς, ξέρει να παραιτείται από την εξουσία τού να έχει τον τελευταίο λόγο».

Ο Ρεκαλκάτι δεν διστάζει να πολιτικοποιήσει τον ψυχαναλυτικό λόγο του, τονίζοντας ότι «ενώ η δεξιά αποτυχία της κληρονομιάς προκύπτει από την υπερβολική πίστη στο παρελθόν, η αριστερή αποτυχία προκύπτει από την επαναστατική απόρριψη του παρελθόντος».

Τι έχει συμβεί στην εποχή μας; Αντί για τη συνέχιση των γενεών και την κληροδότηση της επιθυμίας από τους γονείς στα παιδιά, συχνά διαπιστώνεται η «σύγχυση των γενεών»: οι γονείς παλιμπαιδίζουν, φορούν νεανικά ρούχα, ανοίγουν λογαριασμούς στα κοινωνικά δίκτυα όπου και ναρκισσεύονται, όντας αυτά μάλλον «τα πραγματικά κακομαθημένα παιδιά». Από την άλλη, τα παιδιά νιώθουν απέραντη μοναξιά και υπαρξιακό κενό, νοσταλγούν κανονικούς γονείς που να θέτουν εύλογα όρια και θεμιτές κατευθυντήριες γραμμές, και παράλληλα αιτούνται εργασία με νόημα, αξιοπρέπεια και ικανοποιητικές απολαβές (και όχι εξάλειψη της εργασίας, όπως επιδίωκε ο «αθώος ελευθερισμός» του ’68: εύκολα εξεγείρεσαι κατά της εργασίας όταν δεν υπάρχει δομική ανεργία). Ο Ρεκαλκάτι δεν διστάζει να πολιτικοποιήσει τον ψυχαναλυτικό λόγο του, τονίζοντας ότι «ενώ η δεξιά αποτυχία της κληρονομιάς προκύπτει από την υπερβολική πίστη στο παρελθόν, η αριστερή αποτυχία προκύπτει από την επαναστατική απόρριψη του παρελθόντος». Ο πολιτικά στρατευμένος άνθρωπος του πρώτου μισού του 20ού αιώνα απομαγεύτηκε τόσο απότομα ώστε στο δεύτερο μισό μετατράπηκε σε «λαμόγιο που κλέβει για τον εαυτό του και μόνο», επαναλαμβάνοντας και επιβεβαιώνοντας τον «λόγο του καπιταλιστή».

Ο 20ός αιώνας, ιδίως στο πρώτο μισό του, ήταν ο αιώνας της ιδεολογίας, όπου «ο φασισμός, ο ναζισμός, ο σταλινισμός ζωντάνεψαν την παραληρηματική και σαρωτική φαντασίωση για έναν τρελό και αιμοσταγή πατέρα». Έκτοτε περάσαμε στη μεταπολεμική εποχή και στο άλλο άκρο, καθότι οι αριστερίστικες εξεγέρσεις του ’68 και της δεκαετίας του ’70 (επηρεασμένες κι από τον Αντι-Οιδίποδα των Ντελέζ και Γκουαταρί) αξίωναν την πλήρη εξάλειψη του πατέρα και του νόμου (του) και κατ’ επέκταση την πλήρη ελευθερία, εντέλει την ασυδοσία και τη «θανάσιμη απόλαυση» των πάντων από τους πάντες, «τη διαστροφική λατρεία μιας άμεσης, απεριόριστης, απόλυτης, χωρίς φραγμούς απόλαυσης». Ο Ρεκαλκάτι στέκει ανάμεσα στα δύο άκρα, στηριζόμενος στη μεσότητα των πορισμάτων της ψυχανάλυσης: αφενός δεν θέλουμε πια, και δικαίως, τον καταπιεστικό πατέρα (και νόμο) του παρελθόντος, αφετέρου δεν γίνεται να υπάρχει ατομική και κοινωνική ζωή χωρίς πατέρα (και νόμο). Καθώς ο Ρεκαλκάτι πιστεύει (και ορθά) ότι «το ανεκρίζωτο κακό κατοικεί την ύπαρξή μας» (συνεπώς δεν είναι απλώς αποτέλεσμα των κοινωνικών και οικονομικών δομών και σχέσεων), η ελευθερία μας οφείλει να είναι οριοθετημένη ώστε να δοθεί χώρος για την ευθύνη. Μακριά από τον γιο-Οιδίποδα και τον γιο-Νάρκισσο, προκρίνει την ύπαρξη και τη σημασία ενός γιου-Τηλέμαχου που «αναζητά τον πατέρα ως τόπο ενός εφικτού ορθού Νόμου». Συγχρόνως, πέρα από τον γιο-Νάρκισσο αλλά σε συνύφανση με αυτόν, ο Ρεκαλκάτι επισημαίνει μια άλλη περίπτωση, την πιο ανησυχητική στην εποχή του διαδικτύου: αμέτρητοι νέοι «ζουν στον λεγόμενο πολιτισμένο κόσμο ως αιχμάλωτοι, οικειοθελώς έγκλειστοι στα δωμάτιά τους. Έχουν διακόψει κάθε δεσμό με τον κόσμο, έχουν αποσυρθεί από τη ζωή, έχουν εγκαταλείψει σχολείο και εργασία. Αυτό το ανώνυμο πλήθος προτιμά την αυτιστική απόσυρση, τη ναρκισσιστική αναδίπλωση στον εαυτό του, αντί για τη δυσκολία της μετάφρασης που επιβάλλει ο Νόμος του λόγου. Είναι ένα σημείο των καιρών». 

"Το Σύμπλεγμα του Τηλέμαχου" είναι ένα πολύπλευρο δοκίμιο βασισμένο σε μια καλομελετημένη ψυχαναλυτική θεώρηση, το οποίο υπερβαίνει τα όρια της ψυχολογίας για να φανερώσει τις ευρύτερες πολιτισμικές ανάγκες της εποχής μας.

Ο Ρεκαλκάτι βασίζει τη θεωρία του στον Λακάν, στον επιβλητικότερο «γιο» του «πατέρα» Φρόιντ, αλλά αξιοποιεί και τον Γουίνικοτ, την Ντολτό, ακόμα και τον Φρομ. Παράλληλα διανθίζει το κείμενό του, όπως συνήθιζαν οι παλιοί και συνηθίζουν οι νέοι ψυχαναλυτές (βλ. τον γουινικοτικό Άνταμ Φίλιπς και τις αναφορές του στην ποίηση, ή τον λακανικό Ντάριαν Λίντερ και τις αναφορές του στα εικαστικά), με επιλεκτικές και προσεκτικά ενσωματωμένες αναφορές στην πεζογραφία (Μπέκετ, Πάστερνακ, Ροθ, Καμύ, ΜακΚάρθι) και τη φιλοσοφία (Λουκρήτιος, Σοπενχάουερ, Νίτσε, Κίρκεγκωρ, Άρεντ, Αντόρνο). Συνάμα φαίνεται να τον ενδιαφέρει, τουλάχιστον σε αυτό το βιβλίο, ο κινηματογράφος, όπου διαπιστώνει την καίρια φανέρωση της προβληματικής μεταξύ πατέρων και παιδιών: σε ταινίες του Μορέττι, του Παζολίνι και του Τορνατόρε, στο συγκινητικό Μπίλλυ Έλλιοτ, στον Γιο των Νταρντέν και στις δυνατές τελευταίες ταινίες του Ίστγουντ. Ακόμα, δεν λείπουν αυτοβιογραφικά κομμάτια για τα ανήσυχα εφηβικά και μετεφηβικά χρόνια του, αλλά και καρφιά στον λαϊκισμό της ιταλικής πολιτικής σκηνής. Σημασία προπάντων έχει πως ο Ρεκαλκάτι γράφει με στόχο να γίνει κατανοητός, γεγονός όχι πάντα αυτονόητο στις ψυχαναλυτικές και φιλοσοφικές μελέτες. Το Σύμπλεγμα του Τηλέμαχου είναι ένα πολύπλευρο δοκίμιο βασισμένο σε μια καλομελετημένη ψυχαναλυτική θεώρηση, το οποίο υπερβαίνει τα όρια της ψυχολογίας για να φανερώσει τις ευρύτερες πολιτισμικές ανάγκες της εποχής μας.

* Στην κεντρική εικόνα φωτογραφία από την ταινία του Alexander Sokurov «Πατέρας και γιος» (2003).

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΑΜΠΡΑΚΟΣ είναι μεταφραστής και συγγραφέας.


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Ενώ με τον γιο-Οιδίποδα σε πρώτο επίπεδο υπάρχει η σύγκρουση γενεών, ο αγώνας, η διαμάχη ανάμεσα σε δύο διαφορετικές αντιλήψεις του κόσμου, η άρνηση της κληρονομιάς, της υιικής ιδιότητας, με τον γιο-Νάρκισσο βρίσκεται στο επίκεντρο η αδιάκριτη συγχώνευση γονιών και παιδιών, η σύγχυση μεταξύ των γενεών, η απουσία συγκρούσεων και η λατρεία μιας ατομικής ευτυχίας χωρίς δεσμούς με τον Άλλον. Ο γιος-Τηλέμαχος είναι μια νέα ερμηνεία της σύγχρονης δυσφορίας των νέων. Ο Τηλέμαχος γίνεται σύμβολο του “σωστού κληρονόμου”: ξέρει να είναι γιος και ξέρει να κάνει το πιο επικίνδυνο ταξίδι για να γίνει κληρονόμος. Μας δείχνει πώς μπορείς να είσαι γιος χωρίς να παραιτείσαι από την επιθυμία σου».


 

altΤο σύμπλεγμα του Τηλέμαχου
Γονείς και παιδιά μετά τη δύση του πατέρα
Massimo Recalcati
Μτφρ. Άννα Πλεύρη & Γιοβάνα Βεσσαλά
Κέλευθος 2016
Σελ. 184, τιμή εκδότη €14,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ MASSIMO RECALCATI

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Μίλα, Πηνελόπη!» της Αγγέλας Καστρινάκη (κριτική)

«Μίλα, Πηνελόπη!» της Αγγέλας Καστρινάκη (κριτική)

Για τη μελέτη της Αγγέλας Καστρινάκη «Μίλα, Πηνελόπη! – Λογοτεχνικές μεταμορφώσεις της μυθικής ηρωίδας στην Ελλάδα και τον Δυτικό κόσμο από τον 19ο αιώνα ώς τις μέρες μας» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).

Γράφει ο Θόδωρος Σούμας

Η προβληματική τ...

«Για το νόημα της ζωής» του Βίτο Μανκούζο (κριτική) – Αναζητώντας το νόημα στο υπέρτερο, στην απομόνωση της πανδημίας

«Για το νόημα της ζωής» του Βίτο Μανκούζο (κριτική) – Αναζητώντας το νόημα στο υπέρτερο, στην απομόνωση της πανδημίας

Για το βιβλίο του Βίτο Μανκούζο «Για το νόημα της ζωής» (μτφρ. Παναγιώτης Υφαντής, εκδ. Αρμός). Στην κεντρική εικόνα, ο θεολόγος και καθηγητής Βίτο Μανκούζο.

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Ο αμφιλεγόμενος χώρος που γνωρίζουμε σήμ...

«Είμαι το τέρας που σας μιλά» του Πωλ Μπ. Πρεθιάδο (κριτική) – Ένα μανιφέστο για τις δυσκολίες της φυλομετάβασης

«Είμαι το τέρας που σας μιλά» του Πωλ Μπ. Πρεθιάδο (κριτική) – Ένα μανιφέστο για τις δυσκολίες της φυλομετάβασης

Για το βιβλίο του Πωλ Μπ. Πρεθιάδο «Είμαι το τέρας που σας μιλά: Αναφορά σε μια ακαδημία ψυχαναλυτών» (μτφρ. Αναστασία Μελία Ελευθερίου, εκδ. Αντίποδες). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «Το κορίτσι από τη Δανία» (2015). 

Γράφει η Ελένη Αβδούλου ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

Στην κεντρική σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση είδαμε τη μεγαλειώδη παράσταση «ROHTKO» του Πολωνού σκηνοθέτη Λούκα Τβαρκόφσκι [Lukasz Twarkowski], αποτέλεσμα συνεργασίας του με τον Κρίστιαν Λούπα.

Γράφει ο Νϊκος Ξένιος

Ο Λούκας Τβαρκόφσκι σκηνοθέτησε τ...

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Απονεμήθηκε στην Katja Oskamp και τη μεταφράστριά της στα αγγλικά Jo Heinrich, το «Dublin Literary Award 2023» για το μυθιστόρημά της Katja Oskam «Marzahn, Mon Amour». Σύντομα θα κυκλοφορήσει και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

...
Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Ο Haruki Murakami [Χαρούκι Μουρακάμι] είναι ο πρώτος Ιάπωνας συγγραφέας που έλαβε το Βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών». Η συλλογή διηγημάτων του «Σε πρώτο ενικό» κυκλοφόρησε προσφάτως από τις εκδόσεις Ψυχογιός, σε μετάφραση Βασίλη Κιμούλη.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τον πρόλογο του συγγραφέα Παναγιώτη Γούτα της ανθολογίας κειμένων του «Κήπος βιβλίων – Διαβάζοντας Θεσσαλονικείς και Αμερικανούς πεζογράφους», που θα κυκλοφορήσει στις 17 Μαΐου από τις εκδόσεις Νησίδες.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Κανείς δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημά σου, αν δεν κάνεις ο ίδιος την αρχή για να βοηθήσεις τον εαυτό σου. Είκοσι επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις βιβλίων αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης από τους επαγγελματίες του είδους.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ