dali birth of new human

Για τα βιβλία Η τέχνη του να είσαι ευτυχισμένος και Για τη δυστυχία του κόσμου, με κείμενα του Άρθουρ Σοπενχάουερ (μτφρ. Μυρτώ Καλοφωλιά, εκδ. Πατάκη).

Του Γιώργου Βέη

“Από μία οπτική, η παρουσία του ανθρώπου είναι πρόσκαιρη, ο άνθρωπος έχει επωμιστεί τα λάθη και τη δυστυχία και έχει αρχή και τέλος μέσα στον χρόνο∙ από την άλλη, αποτελεί το άφθαρτο πρωταρχικό ον που παίρνει μορφή σε ό, τι υπάρχει’’: ο λόγος ενώ φαίνεται να αυθαιρετεί, εισάγει εδώ τους κανόνες μιας εξαιρετικά αυτόνομης, προσωποπαγούς διαλεύκανσης των μυστηρίων του κόσμου, όπως νομίζουμε ότι τον γνωρίζουμε. “Ουσιαστικά μόνο οι δικές μας πρωτογενείς σκέψεις ενέχουν αλήθεια και ζωή, μόνο αυτές μπορούμε να κατανοήσουμε πραγματικά και εξολοκλήρου. Οι σκέψεις κάποιου άλλου που διαβάσαμε δεν είναι παρά τα αποφάγια από ένα ξένο τραπέζι, τα αποφάγια ενός αγνώστου”:ηεξέτασητουυποκειμένου είναι εξονυχιστική, ασίγαστη, θεμελιωμένη στη βάση ενός ιδιότυπου ορθολογισμού. Τίποτα δεν μένει απαρατήρητο ή ανεξιχνίαστο. Οι υπερβολές μπορεί να ξενίζουν σήμερα, αλλά παραμένουν δείκτες της οξύτητας ενός αδιαπραγμάτευτου τιμητή, που είδε στις γυναίκες τις αντιφατικές Άλλες: ‘’δεν χρειάζεται να υποστηρίξει κανείς την πολυγαμία με επιχειρήματα∙ η πολυγαμία είναι ένα γεγονός που το συναντάμε παντού, και το μόνο ερώτημα είναι πώς μπορεί κανείς να τη διαχειριστεί. Άλλωστε, υπάρχει κανείς που να είναι πραγματικά μονογαμικός; Όλοι έχουμε περάσει μια περίοδο πολυγαμίας που συχνά κρατά και όλη μας τη ζωή. Εφόσον κάθε άντρας χρειάζεται πολλές γυναίκες, τι πιο δίκαιο από το να μπορεί, πόσω μάλλον να υποχρεούται, να φροντίζει περισσότερες από μία’’.(Βλ. Για τη δυστυχία του κόσμου, σελ. 92, 139 και 132, αντιστοίχως).

Τα παρόντα δύο έργα συνιστούν εν γένει ένα είδος εισαγωγής στο κυρίως έργο του, δηλαδή τον Κόσμο ως βούληση και ως παράσταση, που δημοσιεύτηκε το 1818 από τις εκδόσεις Μπρόκχαους της Λειψίας. 

Ο πείσμων, πολύγλωσσος αρχαιογνώστης, φανατικός δια βίου φιλέλληνας, αντισυμβατικός γερμανός φιλόσοφος, ενίοτε οξύθυμος κι εκρηκτικός Άρτουρ Σοπενχάουερ (1788- 1860 ), ο οποίος, κατά τον Χόρχε Λουί Μπόρχες, επέτυχε, μεταξύ άλλων, κατά την πολυετή του έρευνα στο χώρο της σκέψης, να προσεγγίσει την πλήρη κωδικοποίηση όλων των νόμων οι οποίοι διέπουν τη λειτουργία του σύμπαντος, επιστρέφει άλλη μια φορά δυναμικά στην αναγνωστική μας σκηνή. Τα παρόντα δύο έργα συνιστούν εν γένει ένα είδος εισαγωγής στο κυρίως έργο του, δηλαδή τον Κόσμο ως βούληση και ως παράσταση, που δημοσιεύτηκε το 1818 από τις εκδόσεις Μπρόκχαους της Λειψίας. Προηγήθηκε Η τέχνη του να έχεις δίκιο επίσης από τον οίκο του Πατάκη. Αρκετοί προσπάθησαν κατά καιρούς, όπως γνωρίζουμε, να αποδομήσουν πλήρως τον πότε ελαφρώς, πότε ειδεχθώς παρεξηγημένον αυτό φιλόσοφο, ενταφιάζοντάς τον κάτω από τον μονόπλευρο ισχυρισμό τους, ότι δήθεν προπαγάνδισε μιαν αντι-ιστορική, μονόπλευρη, στείρα και αδιέξοδη, από ανθρωπιστική πλευρά, απαισιοδοξία. Ό,τι δηλαδή διδάσκουν στην εποχή μας, στη συντριπτική τους μάλιστα πλειοψηφία, οι συναφείς ανά την υφήλιο πανεπιστημιακές έδρες.

Βεβαίως, ο Άρτουρ Σοπενχάουερ δεν παύει να αντιστέκεται σθεναρά ως εννοιολογικό ορόσημο. Αφήνοντας να φανούν στους πλέον ακριβοδίκαιους μελετητές του, στους οποίους συγκαταλέγεται τόσο ο Irvin D. Yalom, όσο και ο ως άνω Franco Volpi, όλες οι πτυχές της πολύσημης παρακαταθήκης του, παραμένει, ως πανδέκτης διεξοδικών, ευθύβολων προτάσεων και οξυδερκών κρίσεων για όσα ανθρωπολογικά και άλλα ζητήματα μας απασχολούν, σε καθημερινή βάση, ένας σταθερός άξονας αναφορών. Έχουμε πάντα κατά νου, συν τοις άλλοις, την ειδικότερη αποτίμηση του συμπατριώτη του, του νομπελίστα και πασίγνωστου συγγραφέα, Τόμας Μαν, ο οποίος τόνιζε συχνά ότι ο κόσμος πάντα αισθανόταν κατά βάθος και πέρα από τις μεροληψίες των επιθετικών κριτικών του την πνευματική προσφορά του Άρτουρ Σοπενχάουερ ως “εξεχόντως καλλιτεχνική και μάλιστα ως καλλιτεχνική φιλοσοφία κατ΄ εξοχήν”. Αναγορεύοντας τη Μουσική σε ύψιστη Τέχνη, θέλησε ο τελευταίος να την επαναπροσδιορίσει κυρίως από πλευράς αμιγώς ιαματικής. Η θέση αυτή ακριβώς λογίζεται όχι μόνον απολύτως ρηξικέλευθη στον τομέα των τολμηρών αναζητήσεων, αλλά και ιδιαίτερα παρήγορη για τον όντως από παντού πλευροκοπημένο άνθρωπο. Σε διαχρονική μάλιστα βάση.

O άνθρωπος, αυτό το καλάμι στην απεραντοσύνη του κόσμου, όπως υπογράμμισε εμφανώς ο Πασκάλ, οφείλει δηλαδή να ζήσει κατά συνείδηση, να διευρύνει εκ παραλλήλου όσο γίνεται περισσότερο το ζωτικό πεδίο της ενόρασής του, να δοκιμάσει ενίοτε μιαν ασκητική διαβίωση, να καλλιεργήσει ένα αυτόφωτο εγώ, λαμβάνοντας πάντα σοβαρά υπόψιν τις εξ αντικειμένου χαοτικές, συγκρουσιακές συνθήκες, οι οποίες δεσμεύουν και προκαθορίζουν την ίδια του τη ζωή.

Υπό το πρίσμα ακριβώς των ανωτέρω εισπράττουμε το ακριβές νόημα των αναλύσεων και των αποδελτιώσεων στη Δυστυχία του κόσμου και στην Τέχνη του να είσαι ευτυχισμένος: ο άνθρωπος, αυτό το καλάμι στην απεραντοσύνη του κόσμου, όπως υπογράμμισε εμφανώς ο Πασκάλ, οφείλει δηλαδή να ζήσει κατά συνείδηση, να διευρύνει εκ παραλλήλου όσο γίνεται περισσότερο το ζωτικό πεδίο της ενόρασής του, να δοκιμάσει ενίοτε μιαν ασκητική διαβίωση, να καλλιεργήσει ένα αυτόφωτο εγώ, λαμβάνοντας πάντα σοβαρά υπόψιν τις εξ αντικειμένου χαοτικές, συγκρουσιακές συνθήκες, οι οποίες δεσμεύουν και προκαθορίζουν την ίδια του τη ζωή. Θέτοντας πρώτος στην ιστορία της δυτικοευρωπαϊκής φιλοσοφίας το ανθρώπινο σώμα ως την πρώτιστη εστία των στοχαστικών αναφορών, ο Άρτουρ Σοπενχάουερ δεν παρέλειψε ν΄ αναζητήσει τρόπους υπεράσπισης και ψυχολογικής ενδυνάμωσης της ανθρώπινης μονάδας. Διορθώνοντας τον Ιμμάνουελ Καντ, κατά τρόπο ομολογουμένως ευφυή, βάφτισε “βούληση” το Das Ding as sich, δηλαδή το πράγμα καθεαυτό. Κατεδάφισε τον Έγελο πλήρως, αποκαλώντας τον ανενδοίαστα “ανόητο και αδέξιο τσαρλατάνο”. Δεν δίστασε, επίσης, να λοιδορήσει τους συναδέλφους του Σέλινγκ και Φίχτε για τις εσφαλμένες, κατ΄ αυτόν, απόψεις τους για τη διάκριση ιδεατού – πραγματικού.

Αντλώντας τα ανάλογα από τις σχετικές αριστοτελικές διδαχές περί Eυδαιμονίας, ο κατά τα φαινόμενα περίεργος, κατ΄ εξακολούθηση μονήρης της Δρέσδης και της Φρανκφούρτης, προώθησε στην Τέχνη του να είσαι ευτυχισμένος πενήντα (50) ιδέες, οι οποίες κρίνονται, ως εκ των πραγμάτων, ικανές και αναγκαίες για τη βελτίωση των όρων του καθόλου βίου μας. Συγκρατώντας την προοπτική του Γκαίτε, όπως παράγεται μέσα από το δόγμα του “η μεγαλύτερη ευτυχία είναι η προσωπικότητα” (βλ. Η Τέχνη του να είσαι ευτυχισμένος, σελ. 118), ο Άρτουρ Σοπενχάουερ προβάλλει κανόνες συμπεριφοράς απέναντι στον Εαυτό και κανόνες συμπεριφοράς απέναντι στους συνανθρώπους μας. Αναμφίβολα ο διαχωρισμός του φιλοσοφικού του συστήματος από τη σοφία της ζωής είναι ιδιαίτερα εμφανής. Ο ίδιος άλλωστε δεν δίσταζε να υποστηρίζει αναφανδόν το ιδεώδες του ασκητισμού, σε συνδυασμό μάλιστα με το αναφαίρετο, πάντα κατ’ αυτόν, δικαίωμα της αυτοκτονίας, την ώρα που δειπνούσε δημοσίως, καταναλώνοντας άφθονη τροφή. (Βλ. ειδικότερα Για τη δυστυχία του κόσμου, επί μέρους κεφάλαιο:’’Περί αυτοκτονίας,” σελ 101, επ. ). Κατά τα άλλα, η διεισδυτική, σαφώς εικονοκλαστική σκέψη του, τεκμηριώνει τα επιχειρήματά του κι εδώ, με υποδειγματική, το υπογραμμίζω αυτό, διαύγεια ύφους. Πρόκειται για το ανοικτό σχολείο μιας σαφώς προκλητικής, αλλά και εποικοδομητικής ταυτοχρόνως σκέψης, στο οποίο φοίτησε συστηματικά, μεταξύ άλλων, ο Φρίντριχ Νίτσε και ο Βιτγκενστάιν, ο οποίος είχε, ως γνωστόν, κάτω από το μαξιλάρι του ένα πολυδιαβασμένο αντίτυπο του προαναφερομένου, θεμελιώδους έργου Ο κόσμος ως βούληση και ως παράσταση.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ είναι ποιητής.

gia ti dystyxia tou kosmouΓια τη δυστυχία του κόσμου
Άρτουρ Σοπενχάουερ
Μετάφραση: Μυρτώ Καλοφωλιά
Εκδόσεις Πατάκη
Σελ. 192, τιμή εκδότη €8,86 
politeia link
 
 
 
 
 
 
 
 
 
patakis sopenhΗ τέχνη του να είσαι ευτυχισμένος
Άρτουρ Σοπενχάουερ
Εισαγωγ-επιμέλεια: Franco Volpi
Μετάφραση: Μυρτώ Καλοφωλιά
Εκδόσεις Πατάκη
Σελ. 144, τιμή εκδότη €7,70 
politeia link
 
 
 
 
 
 
 
 
ΤΑ ΒΙΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ARTHUR SCHOPENHAUER  

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το τάνγκο» του Χόρχε Λουίς Μπόρχες (κριτική) – Ένα δοκίμιο για την «αργεντίνικη ψυχή»

«Το τάνγκο» του Χόρχε Λουίς Μπόρχες (κριτική) – Ένα δοκίμιο για την «αργεντίνικη ψυχή»

Για το λογοτεχνικό δοκίμιο του Χόρχε Λουίς Μπόρχες [Jorge-Luis Borges] «Το τάνγκο» (μτφρ. Μαρία Παλαιολόγου, εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Χόρχε Λουίς Μπόρχες. 

Γράφει η Λεύκη Σαραντινού

Λίγοι είναι ...

«Επιτάχυνση και αλλοτρίωση» του Χάρτμουτ Ρόζα (κριτική)

«Επιτάχυνση και αλλοτρίωση» του Χάρτμουτ Ρόζα (κριτική)

Για το βιβλίο του Χάρτμουτ Ρόζα «Επιτάχυνση και αλλοτρίωση» [μτφρ. Μιχάλης Κούλουθρος], που κυκλοφορεί από τις εκδ. Πλήθος. Κεντρική εικόνα: «Η εμμονή της μνήμης», Σαλβαντόρ Νταλί, 1931

Γράφει ο Γιώργος Δρίτσας

Είναι γεγονό...

Για την ποίηση του Αντώνη Φωστιέρη

Για την ποίηση του Αντώνη Φωστιέρη

Για την ποίηση του Αντώνη Φωστιέρη, με αφορμή τόσο την έκδοση «Αντώνης Φωστιέρης, Άπαντα τα Ποιήματα 1970-2020» (εκδ. Καστανιώτης) όσο και την έκδοση της εκτενέστατης μελέτης του Θεοδόση Πυλαρινού «Ο ποιητής Αντώνης Φωστιέρης – Θεματικές και μορφολογικές προσεγγίσεις στο έργο του».

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ο Πανελλήνιος Όμιλος Φίλων του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη διοργανώνει στις 27 Μαρτίου 2023 στο θέατρο ΚΥΔΩΝΙΑ στα Χανιά, ημερίδα με θέμα: Νοούμενα και υπονοούμενα στο θεατρικό έργο «Η Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Λούλας Αναγνωστάκη από τον Σπύρο Στάβερη.

...
«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Οι εκδόσεις Ψυχογιός διοργανώνουν συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία, με αφορμή το βιβλίο του Rodric Braithwaite «Μια Σύντομη Ιστορία της Ρωσίας», απόψε, Πέμπτη 23 Μαρτίου, στο βιβλιοπωλείο LIBER.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ