Όσκαρ Ουάιλντ, φωταψίες ενός ρηξικέλευθου πνεύματος

Πρόκειται για μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συλλογή σπινθηροβόλων γνωμικών, κατεδαφιστικών αφορισμών και αξιωματικών απόψεων περί αισθητικής ενός ρηξικέλευθου συγγραφέως, ο οποίος ανήκει, ως γνωστόν, στους τολμηρότερους δημιουργούς της εποχής του. Τόσο στο βρετανικό, όσο και στον ευρύτερο  ευρωπαϊκό χώρο εν γένει, το όνομά του είναι συνώνυμο της ανταρσίας ενάντια της ψευδο-ηθικής, αλλά και της αποκατάστασης του ιδεώδους για το Ωραίο, το οποίο ασφαλώς απηχεί γνωστές πλατωνικές θέσεις. Το σύντομο αλλά περιεκτικό εισαγωγικό σημείωμα και η εμπεριστατωμένη χρονολογική καταγραφή, που συνοδεύουν το κυρίως κείμενο, βοηθούν ασφαλώς τους δέκτες να εντοπίσουν ή να ξαναθυμηθούν, αν είναι παλαιότεροι στην αναγνωστική πράξη, το ειδικότερο θεματικό και υφολογικό στίγμα του Όσκαρ Ουάιλντ (1854-1900). Με διαχρονική εμβέλεια το έργο του, είναι ιδιαίτερα δημοφιλές και στον τόπο μας, όπως μαρτυρούν οι επί δεκαετίες αλλεπάλληλες επανεκδόσεις του. Έχει μάλιστα κατά καιρούς επηρεάσει εμμέσως ή ευθέως και ημεδαπούς λογοτέχνες. Η σημερινή έκδοση αποτελεί εν ολίγοις έναν ακόμη φόρο τιμής στη σχέση με την οποία συνδεόμαστε μαζί του.

Η ιδιότυπη στάση του σε ό,τι αφορούσε τα ζέοντα θέματα των ημερών του, οι ευφυέστατες αποδομήσεις του στο χώρο της καλλιτεχνικής παραγωγής, η αδιαπραγμάτευτη σεξουαλική του απόκλιση, η άρνησή του να συνθηκολογήσει με την υποκρισία της συχνά τυραννικής περιρρέουσας ατμόσφαιρας, η ανελέητη κριτική του σχεδόν επί παντός αισθητού ή και υπεραισθητού, κυρίως η όλη αντισυμβατική συμπεριφορά του στους κόλπους της πεισματικά ανελαστικής βικτωριανής κοινωνίας, όπου ήταν εκών άκων εγκλωβισμένος, αναφαίνονται ενδεικτικά από τη μια σελίδα στην άλλη του παρόντος. 

Η ισόρροπη παράθεση των σκέψεων από το σύνολο της παρακαταθήκης, η αποτελεσματική μετάφραση και βεβαίως η ανάδειξη επίμαχων θεμάτων, τα οποία είθισται να απασχολούν τους μελετητές των φαινομένων της ζωής της τέχνης και της τέχνης της ζωής, καθιστούν το ανθολόγιο αυτό ένα αξιόλογο εγχειρίδιο μύησης στο ουαλδικό σύμπαν. Η αρχαιογνωσία του συγγραφέα, ο οποίος δεν έσφαλε ποτέ, όπως ισχυριζόταν συχνά ένας από τους πλέον διάσημους θαυμαστές του, ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες, η ιδιότυπη στάση του σε ό,τι αφορούσε τα ζέοντα θέματα των ημερών του, οι ευφυέστατες αποδομήσεις του στο χώρο της καλλιτεχνικής παραγωγής, η αδιαπραγμάτευτη σεξουαλική του απόκλιση, η άρνησή του να συνθηκολογήσει με την υποκρισία της συχνά τυραννικής περιρρέουσας ατμόσφαιρας, η ανελέητη κριτική του σχεδόν επί παντός αισθητού ή και υπεραισθητού, κυρίως η όλη αντισυμβατική συμπεριφορά του στους κόλπους της πεισματικά ανελαστικής βικτωριανής κοινωνίας, όπου ήταν εκών άκων εγκλωβισμένος, αναφαίνονται ενδεικτικά από τη μια σελίδα στην άλλη του παρόντος. Από την άποψη αυτή η εν λόγω έκδοση συνιστά μιαν υποδειγματικά εύληπτη, κομψά συμπυκνωμένη αυτοβιογραφία του σπινθηροβόλου εκείνου πνεύματος, το οποίο παρεπιδημούσε στο ογκώδες, φιλάσθενο, άτυχο εν τέλει σώμα του Όσκαρ Ουάιλντ.

Το φαινομενικά εφήμερο και φευγαλέο συνιστά σταθερή αφετηρία οξυδερκών διερμηνειών. Το διεισδυτικό βλέμμα του συγγραφέα βλέπει κι ακτινογραφεί ολόκληρα σύνολα παθών, όταν οι άλλοι δεν αντιλαμβάνονται ή δείχνουν ότι δεν αντιλαμβάνονται σε βάθος το παραμικρό από αυτά. Ως εκ τούτου τίποτα δεν θεωρείται εξ ορισμού αδιάφορο ή από ηθικής απόψεως αμελητέο. Οι λεπτομέρειες της μόδας, οι συναφείς ενδυματολογικές στρεβλώσεις, αλλά και οι αβελτηρίες της αγγλικής κουζίνας, οι τότε «νεοθετικιστικές» ιδεοληψίες και οι υπερφίαλες δομές της κοινωνικής κυψέλης συναποτελούν χαρακτηριστικά σημεία των διαδοχικών αναφορών. Οι προεκτάσεις των επί μέρους συλλογισμών ανάγονται σ΄ένα πλήρες σύστημα θεωρίας του επιστητού. Συγκρατώ ότι η επικαιρότητα του τελευταίου τεκμαίρεται καθημερινά. Μέσα από τις αποτιμήσεις μιας ευρύτερης συνειδητής ρήξης με το κατεστημένο, όπως καταγράφονται εδώ, διερμηνεύονται σε ικανό βαθμό φέρ' ειπείν οι ιδιάζουσες εγωτικές συνθήκες πολλών Βρετανών του μέσου όρου, οι οποίοι εξακολουθούν να νοιώθουν νησιώτες και μάλιστα σταθερά αποστασιοποιημένοι, έως σήμερα, από τα δρώμενα στην Ευρώπη, ή στην «Ήπειρο», όπως ενίοτε επιμένουν να την αποκαλούν. Μάλιστα η πρόσφατη έξοδος της Μεγάλης Βρετανίας από την Ενωμένη Ευρώπη, κατά τρόπο τόσο βασανιστικό και πανηγυρικό ταυτοχρόνως, συνιστά μιαν ακόμη απόδειξη της ενδιάθετης ύπαρξης των ποικίλων αντιφατικών, διφορούμενων και φίλαυτων στοιχείων, τα οποία ρυθμίζουν μέγα μέρος της αρχετυπικής βρετανικής, φλεγματικής καλουμένης, προαίρεσης. Εκείνα δηλαδή τα χαρακτηριστικά των προς τα έξω αντιδράσεων των συγχρόνων του, τα οποία χωρίς κανέναν απολύτως ενδοιασμό είχε δυναμικά καταδικάσει ο Όσκαρ Ουάιλντ σε πάμπολλα έργα του θεατρικά και μη. Ό,τι εν ολίγοις τόσο εύκολα οι αναγνώστες ανιχνεύουν στην προκείμενη εκλογή συνιστά το άπαν του αισθητικού, αγωνιστικού πιστεύω του.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ είναι πρέσβης επί τιμή και ποιητής.
Τελευταίο του βιβλίο, η συλλογή πεζών κειμένων «Ινδικοπλεύστης» (εκδ. Κέδρος).

Δεν έχω τίποτα να δηλώσω, παρά μόνο την ιδιοφυΐα μου
Oscar Wilde
Μτφρ. Τιτίνα Σπερελάκη
Εκδ. Πατάκη 2015
Σελ. 136, τιμή εκδότη €5,80

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ OSCAR WILDE