VICO CAPTURE

Για το έργο του Giambattista Vico Η νέα επιστημονική γνώση (εισαγωγή-μτφρ-πίνακες: Γιώργος Κεντρωτής, εκδ. Gutenberg).

Του Μιχάλη Μακρόπουλου

Στη Νέα Επιστημονική Σκέψη, έργο θεμελιακό που άρχισε να γράφεται το 1720 και πήρε την οριστική του μορφή το 1744, ο Ναπολιτάνος Τζαμπαττίστα Βίκο, ταπεινός καθηγητής ρητορικής, το ’βαλε σκοπό να θεμελιώσει, ούτε λίγο ούτε πολύ, μια φιλοσοφία της ιστορίας, να ξεφλουδίσει το μύθο και ν’ αναζητήσει το ιστορικό του κουκούτσι στους ποιητικούς αρχέτυπους, επιστρατεύοντας την τεράστια ευρυμάθειά του και χρησιμοποιώντας ό,τι ερευνητικά εργαλεία, ετυμολογικά πρωτίστως, είχε στη διάθεσή του.

Στον καιρό της αγνοήθηκε, τόσο ώστε σ’  ένα γράμμα προς ένα φίλο του να λέει ο Βίκο: «Δημοσιεύοντας το έργο μου σ’ αυτή την πόλη μου φαίνεται σαν να το έριξα στην έρημο. Αποφεύγω κάθε δημόσιο χώρο για να μη συναντήσω τα πρόσωπα στα οποία το έχω στείλει, κι αν τύχει να τα συναντήσω τα χαιρετώ χωρίς να σταματήσω· γιατί όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο οι άνθρωποι αυτοί δεν μου δείχνουν ούτε το πιο αμυδρό σημάδι πως έλαβαν το βιβλίο μου, κι έτσι μου επιβεβαιώνουν την εντύπωση πως το έχω δημοσιεύσει σε μιαν έρημο».

Μα, με την κατοπινή απήχησή της, σαν τους κύκλους που απλώνονται γύρω από μια πέτρα ριγμένη στο νερό, προαναγγέλλει ιδέες και μεθόδους των Χέρντερ, Χέγκελ, Ντίλταϊ, Σπένγκλερ, του Βολφ στη θεωρία του για τον Όμηρο («αυτός ο Όμηρος ήταν μια ιδέα ή ένας ηρωικός αρχετυπικός χαρακτήρας ελλήνων ανδρών που διηγούντο τραγουδιστά τις ιστορίες τους», παρ. 873, σελ. 767), του Μπαχόφεν στην ερμηνεία της μυθολογίας, κ.ά.π., φτάνοντας ως και στον τρόπο που ο Τζαίημς Τζόυς συλλαμβάνει και δομεί την Αγρύπνια των Φίννεγκαν.

Σ’  ένα γράμμα προς ένα φίλο του να λέει ο Βίκο: «Δημοσιεύοντας το έργο μου σ’ αυτή την πόλη μου φαίνεται σαν να το έριξα στην έρημο. Αποφεύγω κάθε δημόσιο χώρο για να μη συναντήσω τα πρόσωπα στα οποία το έχω στείλει, κι αν τύχει να τα συναντήσω τα χαιρετώ χωρίς να σταματήσω· γιατί όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο οι άνθρωποι αυτοί δεν μου δείχνουν ούτε το πιο αμυδρό σημάδι πως έλαβαν το βιβλίο μου, κι έτσι μου επιβεβαιώνουν την εντύπωση πως το έχω δημοσιεύσει σε μιαν έρημο».

Η φιλοσοφία της ιστορίας είναι, κατά τον Βίκο, μια πολιτική θεολογία και μια επιστημονική γνώση, η μόνη τέτοια εφικτή. «Απορεί δε και θαυμάζει όποιος κάτσει να συλλογισθεί, πρώτα», γράφει (παρ. 331, σελ. 242), «για ποιο λόγο όλοι οι φιλόσοφοι καταπιάστηκαν τόσο σοβαρά με το να γνωρίσουν τον φυσικό κόσμο, ζητώντας με άλλα λόγια να κατακτήσουν μια γνώση, που μόνο ο Θεός, που τον δημιούργησε, μπορεί να έχει, και, ακολούθως, για ποιο λόγο αμέλησαν να μελετήσουν τον κόσμο των εθνών ή πολιτικό κόσμο, τον οποίον, αφού τον έφτιαξαν άνθρωποι, μόνο άνθρωποι θα μπορούσαν και να τον γνωρίσουν».

Το βάζει στόχο να περιγράψει «μιαν αιώνια ιδεϊκή ιστορία, σύμφωνα με την οποίαν εγγράφεται εν χρόνω η ιστορία όλων των εθνών και δη κατά τη γέννηση, την ανάπτυξη, την ωριμότητα, την παρακμή και την πτώση τους», (παρ. 349, σελ. 259), διότι «ο κόσμος των εθνών από τους ανθρώπους δημιουργήθηκε» και «δεν είναι δυνατόν να υπάρξει ιστορία ασφαλέστερη εκείνης που την αναδιηγείται ο δημιουργός της», και εξάλλου «οι αποδείξεις είναι εκ Θεού, πέραν του ότι, αγαπητέ αναγνώστη, σου επιδαψιλεύουν κάτι σαν θεϊκή απόλαυση. Και τούτο, διότι για τον Θεό η γνώση και η πράξη είναι ακριβώς ένα και το αυτό».

VICO Capture PLAGIA

Βαθύτατα πιστός, αναγνωρίζει εξίσου στη θρησκεία των εθνικών και στο χριστιανισμό, ως διάδοχα στάδια μιας αρχικά συγκαλυμμένης και κατόπιν αποκεκαλυμμένης εκδήλωσης της Θείας Πρόνοιας, το θεμελιωτικό της έργο στην ιστορία του ανθρώπου, όπως ο Βίκο θεωρεί τούτη την ιστορία, να ξετυλίγεται συνάμα σε μια συνέχεια και σε κύκλους. Διακρίνει τρεις εποχές που, μετά την προϊστορική εποχή των γιγάντων, εγκαινιάζουν την έγχρονη ιστορία χάρη στην ύπαρξη της θρησκείας, του γάμου και της ταφής: την εποχή των θεών, όπου καθετί υπαγορευόταν με οιωνούς και χρησμούς · την εποχή των ηρώων, που διαφέντευαν όλες τις αριστοκρατικές πολιτείες, και τέλος την εποχή των ανθρώπων, όπου οι άνθρωποι αναγνωρίστηκαν ως ίσοι ως προς την ανθρώπινή τους φύση – και τούτη η τριαδικότητα, στη θεώρηση του Βίκο, διακρίνει επίσης τη γλώσσα, το φυσικό δίκαιο, το πολιτικό καθεστώς, το νομοθετικό σύστημα.

Διακρίνει τρεις εποχές που, μετά την προϊστορική εποχή των γιγάντων, εγκαινιάζουν την έγχρονη ιστορία χάρη στην ύπαρξη της θρησκείας, του γάμου και της ταφής: την εποχή των θεών, όπου καθετί υπαγορευόταν με οιωνούς και χρησμούς · την εποχή των ηρώων, που διαφέντευαν όλες τις αριστοκρατικές πολιτείες, και τέλος την εποχή των ανθρώπων, όπου οι άνθρωποι αναγνωρίστηκαν ως ίσοι ως προς την ανθρώπινή τους φύση.

«Η Νέα Επιστημονική Σκέψη», γράφει ο Καρλ Λέβιτ στο Νόημα της Ιστορίας, «είν’ ένα σύστημα αποσπασματικά διατυπωμένο, ένα απέραντο σχέδιο μιας συγκριτικής παγκόσμιας ιστορίας που κάθε της τμήμα ξαναγράφεται εκ νέου μαζί με τις αρχές που διέπουν τη συνολική σύλληψη. Γι’ αυτό συχνά είναι παλίλλογη και σκοτεινή, αλλά έχει τη σκοτεινότητα εκείνη που προέρχεται από την παθιασμένη ζήτηση και αναζήτηση μιας ιδιοφυΐας».

Vico principi discienza nuovaΕντούτοις, όσο κι αν η Νέα Επιστημονική Γνώση αξιώνει αμέριστη την προσοχή του αναγνώστη, επίσης είναι πέρα για πέρα ψυχαγωγική: ένα άπατο σεντούκι γεμάτο αποθησαυρισμένες παλαιικές γνώσεις αναπάντεχα συνταιριαγμένες – και, αν σήμερα κάποιος μειδιά όταν για παράδειγμα διαβάζει: «Επί μακρότατη σειρά ετών οι ασεβείς και άξεστες φυλές των τριών υιών του Νώε είχαν βυθισθεί σε μια κτηνώδη κατάσταση· με την αγελαία τους περιπλάνηση διεσπάρησαν και εξαπλώθηκαν στο μέγα δάσος της γης, όπου λόγω της ζωώδους ανατροφής τους έγιναν γίγαντες και γέννησαν επίσης γίγαντες την εποχή κατά την οποία οι ουρανοί άστραψαν πρώτη φορά μετά τον Γενικό Κατακλυσμό» (και έντρομοι κείνοι οι «γίγαντες» έπλασαν, για τον ουρανό, τη μορφή του Δία· παρ. 193, σελ. 189), πόσο βαθύτατα νιώθει να τον αφορούν παράγραφοι σαν ετούτη:

«Όπως τα κτήνη, έτσι και οι λαοί έχουν συνηθίσει να μη σκέφτονται τίποτε άλλο ειμή μόνον τα ιδιαίτερα οφέλη και τις ιδιαίτερες προνομίες τους, στη δε φάση της ακραίας ιδιοτροπίας τους –ή, μάλλον, υπερηφάνειάς τους– φουσκώνουν από κτηνώδη οργή και μανία, αρκεί να τους πειράξεις και μια τρίχα μονάχα και, μολονότι έχουν μεγαλώσει και τη φήμη τους και ως προς τον πληθυσμό τους, και τα μέλη τους ζουν δίπλα το ένα στο άλλο, κατ’ ουσίαν διαβιούν χωριστά, το κάθε άτομο για τον εαυτό του –μονήρες μέσα στην απόλυτη μοναξιά– με τα γούστα και τις επιθυμίες του σαν να είναι πραγματικά ζώα, και ούτε καν ανά δύο δεν μπορούν να συμφωνήσουν, μιας και το καθένα κοιτάει τη δική του χαρά και ευχαρίστηση» (παρ. 1106, σελ. 953-54). Έτσι, «κυλούν αιώνες βαρβαρότητας και μες στα μοχθηρά μυαλά σκουριάζουνε σιγά-σιγά οι κακότροπες μικρολογίες, και οι άνθρωποι τώρα, με τη βαρβαρότητα του στοχασμού, έχουν μετατραπεί σε θηρία αγριότερα από τα θηρία που ήσαν, όταν υπέκυπταν μόνο στην πρώτη βαρβαρότητα, σε αυτή των αισθήσεων δηλονότι. Διότι οι πρώτοι λαοί κατέχονταν από μια γενναιόδωρη αγριότητα, μπροστά στην οποία όλοι μπορούσαν να αμυνθούν και από την οποία όλοι μπορούσαν να ξεφύγουν, αφού τους ήταν δυνατόν να την προβλέψουν· οι παρηκμασμένοι λαοί, αντιθέτως, ασκούν μια δειλή και αχάριστη αγριότητα γεμάτη κολακείες και εναγκαλισμούς, που είναι παγίδες καλοστημένες, για να αρπάξουν την περιουσία των φίλων και των συγγενών τους και για να τους στερήσουν τη ζωή…»

Η μετάφραση της Νέας Επιστημονικής Γνώσης, ακριβής μέχρι κεραίας και καμωμένη σε μικτή λόγια γλώσσα ιδανική για τον Βίκο, είναι χάρμα οφθαλμών και ώτων, διαβασμένη μεγαλόφωνα. 

Στη Νέα Επιστημονική Γνώση, ο Κος Κεντρωτής κατήγαγε μεταφραστικό άθλο (και  έναν άθλο, επίσης, στη συμπλήρωσή της με υποσημειώσεις και την ευρετηρίασή της). Η μετάφραση της Νέας Επιστημονικής Γνώσης, ακριβής μέχρι κεραίας και καμωμένη σε μικτή λόγια γλώσσα ιδανική για τον Βίκο, είναι χάρμα οφθαλμών και ώτων, διαβασμένη μεγαλόφωνα. 

* Ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής.

altΗ νέα επιστημονική γνώση
Giambattista Vico
Μτφρ. Γιώργος Κεντρωτής
Gutenberg 2015
Σελ. 1048, τιμή εκδότη €50,00

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Διαβάζοντας τον Κλάουζεβιτς σήμερα: Γιατί γίνονται πόλεμοι; Είναι ο συμβατικός πόλεμος σε αποδρομή;

Διαβάζοντας τον Κλάουζεβιτς σήμερα: Γιατί γίνονται πόλεμοι; Είναι ο συμβατικός πόλεμος σε αποδρομή;

Τρία άκρως κατατοπιστικά βιβλία για τη σημερινή έννοια του πολέμου και η σύνδεσή τους με τις βασικές θεωρίες του Καρλ Φίλιππ Γκότλιμπ φον Κλάουζεβιτς [Carl Philipp Gottlieb von Clausewitz] που υπήρξε ο βασικός διαμορφωτής της νεωτερικής επιστήμης του πολέμου. Κεντρική εικόνα: Προσωπογραφία του Κλάουζεβιτς από τ...

«Η ευρωπαϊκή διακυβέρνηση στην εποχή των πολλαπλών κρίσεων: Η πρόκληση της ανθεκτικότητας» του Γιώργου Ανδρέου (κριτική)

«Η ευρωπαϊκή διακυβέρνηση στην εποχή των πολλαπλών κρίσεων: Η πρόκληση της ανθεκτικότητας» του Γιώργου Ανδρέου (κριτική)

Για το βιβλίο του Γιώργου Ανδρέου «Η ευρωπαϊκή διακυβέρνηση στην εποχή των πολλαπλών κρίσεων: Η πρόκληση της ανθεκτικότητας» (εκδόσεις Κριτική), Kεντρική εικόνα: ©Unsplash. 

Γράφει ο Αλέκος Κρητικός 

Στο βιβλίο του ...

«Συγκριτική θρησκειολογία» του Έρικ Τζ. Σαρπ (κριτική) – Αναζητώντας τη ρίζα των θρησκειών

«Συγκριτική θρησκειολογία» του Έρικ Τζ. Σαρπ (κριτική) – Αναζητώντας τη ρίζα των θρησκειών

Για το βιβλίο «Συγκριτική θρησκειολογία» του Έρικ Τζ. Σαρπ (μτφρ. Στέλιος Παπαλεξανδρόπουλος, εκδ. Άρτος Ζωής). Κεντρική εικόνα: Οι «Τέσσερις Ευαγγελιστές», πίνακας του Πέτερ Πάουλ Ρούμπενς. 

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Αν αναλογισθεί κανείς πόσο μεγ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ