social democracy390

Με αφορμή το βιβλίο της Σέρι Μπέρμαν Το πρωτείο της πολιτικής (εκδ. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης)    

Του Γιώργου Σιακαντάρη

Η Σέρι Μπέρμαν αποτελεί μια από τις πλέον γνωστές φιγούρες της επιστημονικής κοινότητας στο χώρο της ιστορίας των ιδεών. Είναι βαθύτατα επηρεασμένη από το συνολικό έργο του Καρλ Πολάνυι και ιδιαίτερα από το έργο του Ο μεγάλος μετασχηματισμός. Αντικείμενο των εργασιών και των μελετών της είναι κυρίως η εμφάνιση, η εξέλιξη, η ανάπτυξη και η κρίση των ιδεών της Σοσιαλδημοκρατίας. Σπούδασε στα πανεπιστήμια του Yale και του Harvard, ενώ δίδαξε πολιτική στα πανεπιστήμια του Princeton και του Columbia. Σήμερα είναι καθηγήτρια πολιτικής επιστήμης στο Barnard College του Columbia University. Ένα επίσης σημαντικό έργο της, το οποίο γράφηκε το 1998, οκτώ χρόνια πριν τη συγγραφή αυτού εδώ του παρουσιαζόμενου έργου Το Πρωτείο της Πολιτικής είναι το The Social Democratic Moment: Ideas and Politics in the Making of Interwar Europe. 

Ο Έλληνας αναγνώστης, ζώντας σε μια χώρα που ακόμη και σήμερα ο διάλογος για τη Σοσιαλδημοκρατία κρύβεται πίσω από ψευδώνυμους όρους, όπως είναι η έννοια της Κεντροαριστεράς, ή όπου η Σοσιαλδημοκρατία παρουσιάζεται ως ο μεγάλος προδότης του «λαϊκού κινήματος», έχει πολλαπλά οφέλη από την ανάγνωση αυτού του βιβλίου.

Στον κόσμο της κίνησης των ιδεών

Η Μπέρμαν παρουσιάζει την ιστορία συγκεκριμένων ιδεών οι οποίες συγκρούστηκαν με τον οικονομισμό τόσο του Μαρξισμού όσο και του Φιλελευθερισμού. Μια σύγκρουση που οδήγησε στη γέννηση της Σοσιαλδημοκρατίας ως μια εντελώς διακριτής ιδεολογίας και ως ένα ολότελα αυτόνομο πολιτικό κίνημα. Η Σοσιαλδημοκρατία, υποστηρίζει, δεν αποτελεί κάποιου είδους συμβιβασμό μεταξύ μαρξισμού και φιλελευθερισμού, αλλά υπέρβαση και των δυο.

Σύμφωνα με τη συγγραφέα η Σοσιαλδημοκρατία είναι αυτή η πολιτική τάξη πραγμάτων και διακυβέρνησης που στηρίζεται στην πεποίθηση ότι η πολιτική, σ' όλες τις περιπτώσεις, οφείλει να έχει τα πρωτεία έναντι των οικονομικών διαδικασιών. Στόχος αυτού του κινήματος από την αρχή ήταν να ανασυστήσει, με πολιτικά μέσα, όλα όσα ανατρέπουν οι λειτουργίες της οικονομίας των ανεξέλεγκτων ελεύθερων αγορών. 

330px-bernstein eduard 1895
O Eduard Bernstein 

 Ο Γερμανός πολιτικός και διανοούμενος Έντουαρντ Μπέρνσταϊν (1850 - 1932) έθεσε τα ιδεολογικά και πολιτικά θεμέλια της. Αυτός αμφισβήτησε τους δυο κύριους πυλώνες του ορθόδοξου μαρξισμού –τον ιστορικό υλισμό και την ταξική πάλη– και κατέθεσε μια εναλλακτική πρόταση για την πρωτοκαθεδρία της πολιτικής σε συνθήκες ενός ιστορικά καθοριζόμενου διαταξικού συμβιβασμού. Επίσης τόνισε τη δυναμική της ανθρώπινης θέλησης και της πολιτικής δράσης. Μα, θα αντιτείνει κάποιος, και ο Λένιν το ίδιο δεν έκανε; Δεν ήταν ο Λένιν αυτός ο ηγέτης που αμφισβήτησε έμπρακτα τον μαρξιστικό οικονομισμό; Δεν ήταν ο Λένιν που ανάγκασε τον Γκράμσι να χαρακτηρίσει τη Ρωσική Επανάσταση ως ένα φαινόμενο που διέψευσε το Κεφάλαιο του Μαρξ; Δεν ήταν ο Λένιν αυτός που κατεξοχήν μετέτρεψε την πολιτική πράξη σε εξάρτημα της βούλησης;

Η Σέρι Μπέρμαν απαντά έμμεσα σ' αυτές τις απορίες, αλλά πηγαίνει μερικά βήματα πέρα απ' αυτές. Όσο και να φαίνεται παράδοξο ή και πολιτικώς μη ορθό η συγγραφέας υποστηρίζει ότι η ρήξη της Σοσιαλδημοκρατίας με τους φιλελεύθερους και τους ορθόδοξους μαρξιστές είχε δυο κοινά σημεία με το φασισμό και τον εθνικοσοσιαλισμό. Αυτά αφορούσαν την κοινή πεποίθηση αυτών των τόσο διαφορετικών ιδεολογικών και πολιτικών ρευμάτων ότι η πολιτική και ο κοινοτισμός είχαν το πρωτείο έναντι της οικονομίας και του ατομισμού.

Για τους σοσιαλδημοκράτες το πρωτείο της πολιτικής σήμαινε κυρίως πρωτείο της δημοκρατίας

Τα ιδεολογικά ρεύματα του φασισμού και του εθνικοσοσιαλισμού, όπως υποστηρίζει η συγγραφέας, αρχικά αποτελούσαν αποσκιρτήσεις από εκείνον τον σοσιαλισμό ο οποίος υποτιμούσε το ρόλο του έθνους και της φυλετικής ταυτότητας. Δεν είναι αδιάφορο ως προς αυτή την παρατήρησή της ότι τόσο ο Μουσολίνι αλλά και ιδεολογικοί εκφραστές του φασισμού, όπως ήταν κατά κάποιο τρόπο ο Σορέλ, αλλά κυρίως ο Βέλγος πρώην σοσιαλιστής Χέντρικ ντε Μαν και ο Γάλλος Μαρσέλ Ντεά, μετεξελίχτηκαν σε μεγάλους θεωρητικούς του φασισμού. Αυτοί, όπως και γενικότερα ο φασισμός και ο εθνικοσοσιαλισμός, συνέδεσαν το πρωτείο της πολιτικής και του κοινοτισμού με τον εθνικισμό και τη βαθύτατη περιφρόνηση προς τη δημοκρατία και τον φιλελευθερισμό. Ο κοινοτισμός για τους φασίστες ήταν έκφραση του πρωτείου της εθνικιστικής αντίληψης για τα έθνη και η πολιτική ήταν έκφραση του μίσους για τη δημοκρατία.

Αντιθέτως, για τους σοσιαλδημοκράτες το πρωτείο της πολιτικής σήμαινε κυρίως πρωτείο της δημοκρατίας, ενώ το πρωτείο του κοινοτισμού ήταν η στροφή σε μεγαλύτερη κοινωνική αλληλεγγύη και σε πολιτικά μέτρα που είχαν στόχο την ενίσχυση της κοινωνικής ενότητας και αλληλοβοήθειας. Προσωπικά θα διαφωνήσω με τον τρόπο που η Μπέρμαν ερμηνεύει το πρωτείο του κοινοτισμού για τους σοσιαλδημοκράτες. Ο Ιταλός φιλελεύθερος σοσιαλιστής Κάρλο Ροσέλι είναι πιο κοντά στη σωστή ερμηνεία σύμφωνα με την οποία ο κοινοτισμός για τη Σοσιαλδημοκρατία ήταν έκφραση του πρωτείου της αλληλεγγύης μεταξύ των αυτοτελών και ανεξάρτητων ατόμων.

Ο δημοκρατικός αναθεωρητισμός

Αμφισβήτησε όλες σχεδόν τις προβλέψεις του μαρξισμού για το μέλλον του καπιταλισμού 

Η Μπέρμαν εστιάζει τη μελέτη της στην παρουσίαση πέντε ιστορικών παραδειγμάτων συγκρότησης της Σοσιαλδημοκρατίας σε Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Αυστρία και Σουηδία. Το υπόβαθρο και τα θεμέλιά της τα εντοπίζει στην αρχική αμφισβήτηση του ορθόδοξου μαρξισμού. Εδώ καταλυτική ήταν η σύγκρουση του Μπερνστάιν με τους Κάουτσκι και Λένιν. Η πιο χαρακτηριστική πλευρά της σκέψης του Μαρξ την οποία υπέβαλε σε κριτική ο Μπερνστάιν ήταν ο ιστορικός υλισμός, μια θεωρία που μετέτρεπε την πολιτική κίνηση σε αναμονή του αναπόφευκτου. Μια αντίληψη σύμφωνα με την οποία οι οικονομικές δυνάμεις καθορίζουν τη λογική και την κατεύθυνση της ιστορικής εξέλιξης. Ο Μπερνστάιν υποστήριξε ότι ο ορθόδοξος μαρξισμός δεν μπορούσε να λειτουργεί ως πιλότος για θετική πολιτική δράση. Αμφισβήτησε όλες σχεδόν τις προβλέψεις του μαρξισμού για το μέλλον του καπιταλισμού και την οικονομική ανάπτυξη. Αμφισβήτησε επίσης την άποψη που υποστήριζε ότι ο καπιταλισμός θα ζήσει τέτοιες κρίσεις που από μόνες τους θα τον οδηγήσουν στην κατάρρευση. Ο σοσιαλισμός για τον Μπερνστάιν ήταν κίνηση προς κάτι που πρέπει να πραγματοποιηθεί. Κίνηση αλλά και δημοκρατία. Σκοπός αλλά και μέσο. Ο Μπερνστάιν όχι μόνο δεν αρνούνταν τη «μομφή» του ρεφορμιστή, όπως έκανε ο Κάουτσκι, αλλά και υπερθεμάτιζε στο ό,τι ο αναθεωρητισμός σε πολιτικό επίπεδο σημαίνει συνεπή μεταρρυθμισμό.

jean-jaurs
Ο Jean Jaurès

Ένας άλλος μεγάλος πρόδρομος της Σοσιαλδημοκρατίας, στη φάση ενηλικίωσης πλέον του δημοκρατικού αναθεωρητισμού, ήταν ο Γάλλος Ζαν Ζωρές. Αυτός όχι μόνο αναθεώρησε τις θέσεις του μαρξισμού για το κράτος αλλά, με αφορμή και την υπόθεση Ντρέιφους, υποστήριξε ότι ένας από τους κεντρικούς στόχους της Αριστεράς πρέπει να είναι η υπεράσπιση της αστικής δημοκρατίας. Η δημοκρατία για τον Ζωρές αποτελεί το καλύτερο μέσο που επινοήθηκε ποτέ για την ειρηνική κοινωνική αλλαγή. Αυτός, όπως και ο Μπερνστάιν, θεωρούσε ότι η δημοκρατία είναι ταυτόχρονα μέσον και σκοπός της Αριστεράς. Στις αρχές του 20ου αιώνα και ιδιαίτερα στη Γαλλία τέθηκε το ζήτημα της συμμετοχής της Αριστεράς στις αστικές κυβερνήσεις. Ο Ζωρές υποστήριξε με πάθος αυτή τη θέση. Η συμμετοχή ή όχι στις αστικές κυβερνήσεις απασχόλησε και τους Ιταλούς διανοητές και πολιτικούς. Την ίδια περίοδο οι αυστριακοί σοσιαλιστές (Ότο Μπάουερ και Καρλ Ρένερ) αμφισβητούσαν την μαρξιστική υποτίμηση του ρόλου του έθνους.

Η αντίδραση στον δημοκρατικό αναθεωρητισμό ήρθε τόσο από τα αριστερά όσο και από τα δεξιά. Πέρα από τον δημοκρατικό αναθεωρητισμό των Μπερνστάιν και Ζωρές η αντίδραση στον μαρξισμό ήρθε από την πλευρά της κομμουνιστικής πρότασης του Λένιν και από την πλευρά της υπεραντιδραστικής εθνικιστικής αμφισβήτησης. Εδώ η Μπέρμαν συνοψίζει τις κύριες ιδέες του Ζώρζ Σορέλ. Ιδέες που αποτελούν το υλικό πάνω στον οποίο αναπτύχθηκε η σκέψη του ιταλικού φασισμού. Ο Σορέλ έψαχνε ένα μύθο για να αναζωογονήσει τις επαναστατικές ιδέες κατά του καπιταλισμού, της αστικής κοινωνίας και της δημοκρατίας. Αυτός ο μύθος ήταν η ανάπτυξη των εθνικισμών. Μουσολίνι, Μωρίς Μπαρές, Σαρλ Μωράς, Ζώρζ Βαλουά, Γιόζεφ Μπλόχ είναι μερικοί από τους εκπροσώπους της δεξιάς αντιδραστικής αμφισβήτησης τόσο του ορθόδοξου μαρξισμού, όσο και του δημοκρατικού αναθεωρητισμού. Η άνοδος του αντισημιτισμού στέκονταν δίπλα σ' αυτόν τον δεξιό επαναστατικό αναθεωρητισμό.

Η ιστορική διαμόρφωση της Σοσιαλδημοκρατίας

Ήταν όμως ο καιρός να μετασχηματιστεί και ο δημοκρατικός αναθεωρητισμός σε Σοσιαλδημοκρατία. Μια μεγάλη συζήτηση που προκάλεσε ιδεολογικές και πολιτικές συγκρούσεις άνοιξε στο Γερμανικό Σοσιαλδημοκρατικό και στο Γαλλικό τμήμα της Εργατικής Διεθνούς. Το ζήτημα της συμμετοχής σε κυβερνήσεις συνεργασίας προκάλεσε μια σειρά διασπάσεων, μέχρι να φθάσουν το 1936 οι Γάλλοι σοσιαλιστές στην κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου. Η σύγκρουση των μπολσεβίκων (Αμαντέο Μπορντίγκα) των δημοκρατών σοσιαλιστών (Φίλιπο Τουράτι) και των μαξιμαλιστών (Τζιαντσίντο Σεράτι) ταλαιπώρησε και το Ιταλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα.

Και ενώ η Αριστερά αναζητούσε λύσεις μεταξύ μπολσεβικισμού και δημοκρατικού αναθεωρητισμού, ο δεξιός αντιδραστικός αναθεωρητισμός λάμβανε θέσεις που σε λίγα χρόνια θα οδηγούσαν στην εξουσία τον φασισμό και λίγο αργότερα και τον εθνικοσοσιαλισμό. Ο Χέντρικ ντε Μαν αποτελεί το κλασικό υπόδειγμα της μετακίνησης από τις θέσεις αμφισβήτησης του ορθόδοξου μαρξισμού στις θέσεις του εθνικοσοσιαλισμού. Σήμα κατατεθέν της άποψης του ντε Μαν ήταν η διαταξική συνεργασία σε εθνικιστικό φόντο.

Η μεταπολεμική Σοσιαλδημοκρατία συγκροτήθηκε με γνώμονα την αντίληψη ότι χωρίς κράτος πρόνοιας, χωρίς κεϊνσιανισμό σε εποχές ύφεσης και χωρίς έλεγχο των αγορών οι κοινωνίες οδηγούνται στην αμφισβήτηση της δημοκρατίας

Την ίδια στιγμή στη Γερμανία της Βαϊμάρης το SPD φοβήθηκε να υποστηρίξει το σχέδιο Βοϋτίνσκι, σύμφωνα με το οποίο η υπέρβαση της κρίσης μπορούσε να γίνει μόνο με πολιτικές ενεργούς παρέμβασης του κράτους στην οικονομία. Ένας φόβος συνέπεια του οποίου ήταν ο θρίαμβος της φασιστικής θέλησης. Ο φασισμός στο φόντο της απόλυτης κατάργησης της δημοκρατίας έθεσε μερικά από τα ζητήματα που είχε θέσει ο δημοκρατικός αναθεωρητισμός. Ο φασισμός αναμόρφωσε θεμελιωδώς και σε μακροχρόνια βάση τις σχέσεις ανάμεσα στο κράτος, την κοινωνία και την οικονομία, καταργώντας όμως τη δημοκρατία και στηριζόμενος στον εθνικισμό. Ο μόνος άλλος παράγοντας που έκανε και αυτός την αναμόρφωση των σχέσεων οικονομίας και κοινωνίας, αλλά αναπτύσσοντας ακόμη περαιτέρω τη δημοκρατία, αντιστεκόμενος και στον εθνικισμό, ήταν το Σουηδικό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα. Το κόμμα που προπολεμικά έθεσε τις βάσεις της μεταπολεμικής ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας. Μια μεταπολεμική Σοσιαλδημοκρατία που συγκροτήθηκε με γνώμονα την αντίληψη ότι χωρίς κράτος πρόνοιας, χωρίς κεϊνσιανισμό σε εποχές ύφεσης και χωρίς έλεγχο των αγορών οι κοινωνίες οδηγούνται στην αμφισβήτηση της δημοκρατίας. Ο καπιταλισμός δεν καταργήθηκε, αλλά έγινε ένας καπιταλισμός τον οποίο περιόριζε και χαλιναγωγούσε η πολιτική. Μια πολιτική που είχε ως κύριο στόχο της την αναδιανομή του πλούτου και την ανάπτυξη της δημοκρατίας.

Η συγγραφέας αναφέρεται και στις διαφορές μεταξύ του σουηδικού και του γερμανικού μοντέλου σοσιαλδημοκρατίας, αλλά αυτό που κυρίως αναδεικνύει είναι η σύγκλισή τους όσον αφορά τον έλεγχο των αγορών, την αναδιανομή και σε τελική ανάλυση τη σύγκρουση με τον φιλελευθερισμό. Νομίζω όμως ότι εδώ κάπου συγχέοντας τον φιλελευθερισμό με τον νεοφιλελευθερισμό αδικεί τον πρώτο, αλλά πρωτίστως αδικεί και τις φιλελεύθερες επιρροές στο σοσιαλδημοκρατικό πρόταγμα.

Έχει μέλλον η Σοσιαλδημοκρατία;

Στα συμπεράσματα της Μπέρμαν συμπεριλαμβάνεται η κριτική στον Τρίτο Δρόμο, αλλά και η κριτική στην άλλη Αριστερά η οποία στο όνομα της πολυπολιτισμικότητας έχασε τον καθολικό της προσανατολισμό. Αυτό το βιβλίο χαρακτηρίζεται από την αγωνία για την επιστροφή στο οραματικό στοιχείο της σημερινής αποιδεολογικοποιημένης και χωρίς οράματα Σοσιαλδημοκρατίας. Η συγγραφέας μας καλεί να προβληματιστούμε για τους τρόπους μέσα από τους οποίους η Σοσιαλδημοκρατία θα κατορθώσει, στο πλαίσιο της Παγκοσμιοποίησης, να επικαιροποιήσει εκ νέου το αίτημα του ελέγχου των παγκόσμιων αγορών και της αναδιανομής με στόχο τη μείωση των ανισοτήτων. Υποστηρίζει ότι τις τελευταίες δεκαετίες η Σοσιαλδημοκρατία έγινε σκιά του εαυτού της. Αλλά στη διελκυστίνδα ανάμεσα στον καπιταλισμό, τη δημοκρατία και την κοινωνική σταθερότητα η Σοσιαλδημοκρατία ήταν και παραμένει η μόνη αξιόπιστη λύση. Είναι αυτή ακριβώς η επιτυχία της, που μας έκανε να ξεχάσουμε πόσο σημαντικό ήταν το σοσιαλδημοκρατικό εγχείρημα.

berman
Η Sheri Berman

Μια από τις θέσεις της Μπέρμαν που προκαλεί απορίες είναι η άποψή της ότι φασίστες, εθνικοσοσιαλιστές και σοσιαλδημοκράτες είχαν σημαντικές ομοιότητες όσον αφορά την κοινή τους άποψη για το πρωτείο της πολιτικής, αλλά και την αμφισβήτηση του φιλελευθερισμού. Βεβαίως η μεγάλη τους διαφορά αφορά την άρνηση της δημοκρατίας εκ μέρους των φασιστών και των εθνικοσοσιαλιστών. Νομίζω όμως ότι εδώ η ίδια αντιφάσκει με τον εαυτό της. Γιατί η ίδια η ανάλυσή της δείχνει ότι ο εθνικισμός και όχι το πρωτείο της πολιτικής αποτελεί το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του φασισμού. Το πρωτείο της πολιτικής και της δημοκρατίας είναι εκείνο το χαρακτηριστικό που αρμόζει μόνο στη Σοσιαλδημοκρατία. Αλλά επίσης θεωρώ ότι κάνει λάθος όσον αφορά τη σχέση της Σοσιαλδημοκρατίας με τον φιλελευθερισμό. Πιστεύω ότι οι Μπερνστάιν και Ροσέλι είχαν δίκιο όταν υποστήριζαν πως η Σοσιαλδημοκρατία αποτελεί τη «νόμιμο κληρονόμο» του κλασικού φιλελευθερισμού. Βεβαίως, από τη μεριά της η Μπέρμαν έχει όλα τα δίκια όταν περιγελά όσους ταυτίζουν τη Σοσιαλδημοκρατία με τον οικονομικό φιλελευθερισμό. Στην Ελλάδα θα είχε να προσθέσει και όσους την ταυτίζουν με ενδιάμεσους πόλους και άλλα παρεμφερή απολίτικα πράγματα.

Το πρωτείο της πολιτικής είναι ένας πολύτιμος οδηγός στο διάλογο που έχει ανοίξει και στη χώρα μας για τη συγκρότηση του ελληνικού σοσιαλδημοκρατικού πόλου. Η Ελένη Αστερίου, έμπειρη μεταφράστρια, αλλά και κοινωνός των προβληματισμών για την ευρωπαϊκή και παγκόσμια Αριστερά, μεταφράζει με τόση γνώση των δεδομένων ώστε να φαίνεται σαν αυτό το βιβλίο να γράφτηκε απευθείας στα ελληνικά.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΙΑΚΑΝΤΑΡΗΣ 

 

proteia politikisΤο πρωτείο της πολιτικής
Η σοσιαλδημοκρατία και η Ευρώπη του 20ου αιώνα
Σέρι Μπέρμαν
Μτφρ: Ελένη Αστερίου
Επιμέλεια: Παναγιώτης Σουλτάνος, Νίκος Κουμπιάς
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης 2014
Σελ. 542, τιμή € 15,00
 
politeia-link
 
 
 
 
 
 
 
 
   

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τρελοί, τσαρλατάνοι, ταραχοποιοί» του Ρότζερ Σκράτον – «Διανοούμενοι της Νέας Αριστεράς»

«Τρελοί, τσαρλατάνοι, ταραχοποιοί» του Ρότζερ Σκράτον – «Διανοούμενοι της Νέας Αριστεράς»

Για το δοκίμιο του Ρότζερ Σκράτον (Roger Scruton) «Τρελοί, τσαρλατάνοι, ταραχοποιοί - Διανοούμενοι της Νέας Αριστεράς» (μτφρ. Άννα Δαμιανίδη, εκδ. Επίκεντρο, 2018). Στην κεντρική εικόνα, ο Μισέλ Φουκώ και ο Ζαν-Πολ Σαρτρ.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης  ...

«Λογοτεχνία και επανάσταση» των Ζοζέφ Αντράς και Καουτάρ Αρσί (κριτική) – Η «στρατευμένη» λογοτεχνία, οι θιασώτες της, τα όριά της

«Λογοτεχνία και επανάσταση» των Ζοζέφ Αντράς και Καουτάρ Αρσί (κριτική) – Η «στρατευμένη» λογοτεχνία, οι θιασώτες της, τα όριά της

Για το δοκίμιο των Ζοζέφ Αντράς (Joseph Andras) και Καουτάρ Αρσί (Kaoutar Harchi) «Λογοτεχνία και επανάσταση» (μτφρ. Γιώργος Θ. Καράμπελας, Εκδόσεις του εικοστού πρώτου). Στην κεντρική εικόνα, ο Τζορτζ Όργουελ, έργα του οποίου εξετάζονται στη συγκεκριμένη μελέτη. 

...

«Το τέλος των ψευδαισθήσεων» του Αντρέας Ρέκβιτς (κριτική) – Η κρίση του φιλελεύθερου καπιταλισμού και πιθανές εναλλακτικές

«Το τέλος των ψευδαισθήσεων» του Αντρέας Ρέκβιτς (κριτική) – Η κρίση του φιλελεύθερου καπιταλισμού και πιθανές εναλλακτικές

Για το δοκίμιο του Αντρέας Ρέκβιτς (Andreas Reckwitz) «Το τέλος των ψευδαισθήσεων - Πολιτική, οικονομία και κουλτούρα στην ύστερη νεωτερικότητα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια, σε μετάφραση της Ευαγγελίας Τόμπορη. 

Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Οι ξαδέλφες» της Αουρόρα Βεντουρίνι (κριτική) – Ιστορία μιας μοναδικής κι αλλόκοτης οικογένειας

«Οι ξαδέλφες» της Αουρόρα Βεντουρίνι (κριτική) – Ιστορία μιας μοναδικής κι αλλόκοτης οικογένειας

Για το βιβλίο της Αουρόρα Βεντουρίνι (Aurora Ventoyrini) «Οι ξαδέλφες» (μτφρ. Μαρία Αθανασιάδου, Θεώνη Κάμπρα, Αλίκη Μανωλά, Ιφιγένεια Ντούμη, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, εκδ. Carnivora). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία του Αλεχάντρο Γιοντορόφσκι «Santa Sangre» (1989).

...
Φραγκίσκος: Ο Πάπας της «Εκκλησίας του λαού του Θεού»

Φραγκίσκος: Ο Πάπας της «Εκκλησίας του λαού του Θεού»

Για την αυτοβιογραφία του Πάπα Φραγκίσκου με τίτλο «Ελπίδα, η αυτοβιογραφία» που κυκλοφορεί σε μετάφραση Άννας Παπασταύρου από τις εκδόσεις Gutenberg. 

Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης

Είμαι πάντοτε επιφυλακτικός απέναντι στις αυτοβιογραφίες, αν και έ...

«Δεν έχω ανάσα» του Λουίζ Σβαρτς (κριτική) – Αντιμέτωπος με το θεριό της κατάθλιψης

«Δεν έχω ανάσα» του Λουίζ Σβαρτς (κριτική) – Αντιμέτωπος με το θεριό της κατάθλιψης

Για το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Λουίζ Σβαρτς (Luiz Schwarcz) «Δεν έχω ανάσα» (μτφρ. Μαρία Παπαδήμα, εκδ. Ίκαρος).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο Λουίζ Σβαρτζ είναι ένας από τους σημαντικότερους εκδότες της Βρ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λένας Κορομηλά «Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ιωλκός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στο τρένο; είπες.

...
«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Μεχμέτ Ατές «Η σιωπή του κελιού», το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίμετρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πάντα έλεγαν: «Συνήθως έρχονται γύρω στις έξι, έξι κα...

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα των Νίκι Φρεντς [Nicci French] «Δεν θα τελειώσει έτσι» (μτφρ. Κίκα Κραμβουσάνου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Κίρα άκουγε αν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η δίκη του Γαλιλαίου, η αποδοχή του θανάτου, αλλά και οι προκαταλήψεις μας για τους τσιγγάνους. Δέκα βιβλία που θα μας γεννήσουν πολλά ερωτήματα και θα μας δώσουν απαντήσεις.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ