Δεινή πλέκτρια πλέον, όσο και μεταφράστρια τα κατοπινά χρόνια, και με οξυμμένη παρατηρητικότητα για ό,τι συνέβαινε γύρω της και θα μπορούσε να συνδυαστεί με τις βελόνες, τις κλωστές, τα νήματα, τα σχέδια και τα χρώματα, η Σχινά κρατούσε σημειώσεις και έγραφε κομμάτι κομμάτι, μέσα στα χρόνια, το εν λόγω βιβλίο. Αυτό που προέκυψε είναι ένα απολαυστικό ανάγνωσμα. Το απόσταγμα μελέτης χρόνων και συλλογής στοιχείων από πολλές και ετερόκλητες πηγές. Τα αυτοβιογραφικά δοκίμια θέτουν ένα λεπτό και δυσδιάκριτο όριο ανάμεσα στην αφήγηση της βιωμένης πληροφορίας και την εξ ορισμού αυστηρή δομή του δοκιμίου. Η Σχινά ξεπερνάει οριακά αυτόν τον σκόπελο παραδίδοντας μια πληρέστατη μελέτη, με εντυπωσιακές πληροφορίες, διακριτικά σχολιασμένες. Ανάμεσα στο καθένα από τα επτά κεφάλαια του βιβλίου, υπάρχει ένα πιο προσωπικό αφήγημα, όπου συνδέει, με μυθιστορηματικό τρόπο, τη θεωρία με την πράξη.

Η «καλή» (τα δοκίμια)

Η φωτογράφος Άννα Βιχ αφοσιωμένη στο πλεκτό της, Αθήνα, 1976    (Από την έκδοση)

Το βιβλίο, όπως είπαμε, συναρθρώνεται από επτά θεωρητικά κεφάλαια. Επτά τομείς, των οποίων η συγγραφέας εντόπισε και κατέδειξε τη σχέση τους με το πλέξιμο. Από τα έργα πλεκτικής τέχνης, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν για να δηλώσουν κάποιο μήνυμα (αντιπολεμικό, ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ελευθερίας) έως τα πολύπλοκα μαθηματικά μοντέλα (υπερβολοειδών επιφανειών), τα οποία βρήκαν έκφραση και υλική υπόσταση σε πλεκτά με βελονάκι. Και από τη μουσική του Ιάννη Ξενάκη και τα ποιήματα του Dylan Thomas και του W.B. Yeats στην ενασχόληση των ανδρών με το πλέξιμο κατ’ επάγγελμα και κατ’ άποψη. Οι συνδέσεις του πλέκειν με τους παραπάνω τομείς είναι εντυπωσιακές κάθε φορά. Η κουλτούρα του πλεξίματος ρευστή, συνεχώς διαμορφούμενη, ανοιχτή σε ερμηνείες και συνάμα σε ρόλο καταλύτη για το κάθε αντικείμενο με το οποίο σχετίζεται.

Το πλέξιμο άλλοτε ως πολιτική πράξη και άλλοτε ως ένα βήμα προς την προσέγγιση του εαυτού (σύμφωνα με το «υπερβατικό-διαλογιστικό» ρεύμα), αποτελεί μια ρηξικέλευτη μέθοδο ανάγνωσης του κόσμου

«Η πλεκτική κίνηση δεν ανήκει στο πεδίο της μονοτονίας αλλά της επαναληπτικότητας», γράφει η Σχινά και έτσι συνδέει τα μαθηματικά, την ποίηση και τη μουσική με το μήνυμα, τη μαχητικότητα και το αίσθημα ελευθερίας. Το πλέξιμο άλλοτε ως πολιτική πράξη και άλλοτε ως ένα βήμα προς την προσέγγιση του εαυτού (σύμφωνα με το «υπερβατικό-διαλογιστικό» ρεύμα), αποτελεί μια ρηξικέλευτη μέθοδο ανάγνωσης του κόσμου.

Η μύηση της Σχινά στο πλέξιμο έγινε τη δεκαετία του ’70 από μια Ιταλίδα. Έκτοτε δεν σταμάτησε να πλέκει, ακόμη και στα τυφλά, την ώρα που διάβαζε. Το πλέξιμο έγινε οργανικό μέρος της ζωής της. «Είχα ήδη αρχίσει να αισθάνομαι τη χειροτεχνία σαν μια στιγμή ελευθερίας, που ξεγλιστράει από την εξορία των μηχανισμών της εργασίας για να καταλάβει το χώρο όπου οι επιθυμίες είναι ταυτόσημες με τη ζωή· σαν μια οριακή στιγμή έκφρασης, μια ευφάνταστη στιγμή προσωπικής πραγμάτωσης, και –γιατί όχι;- σαν ενσάρκωση της δυνατότητας για μια εναλλακτική θεώρηση των πραγμάτων. Φοράω αυτό που θέλω, φτιαγμένο όπως το θέλω, ένα και μοναδικό. Το πουλόβερ μου είμαι εγώ». Αναπόφευκτα κάποια πλεκτά αποτέλεσαν δώρο προς αγαπημένα πρόσωπα, με ιδιαίτερη συναισθηματική φόρτιση, κάποιες άλλες πλεκτικές εργασίες έμειναν στη μέση, νήματα και κουβάρια ξεχάστηκαν σε ντουλάπες και μπαούλα. Οι κλωστές αντικαταστάθηκαν μέσα στα χρόνια με λέξεις και τα πλεκτά με ιστορίες.

Η «ανάποδη» (τα αφηγήματα)

Lisa Anne Auerbach, To say "I love you"    means let the Revolution begin, 2005.    Πανό πλεγμένο στη μηχανή με μαλλί μερινό   μπορεί να φορεθεί και σαν σάλι   (Από την έκδοση)

Οι άνθρωποι που διαβάζουν πολύ, και δη επαγγελματικά, είναι αναπόφευκτο κάποια στιγμή να περάσουν στην απέναντι όχθη. Να επιχειρήσουν να βάλουν σε ένα βιβλίο ό,τι έχουν διαβάσει και μάθει. Και αν τα δοκίμια χρειάζονται μόχθο και μελέτη για να εξαγάγουν πρωτότυπη σκέψη και στέρεα συμπεράσματα, η πεζογραφία έχει ένα ζητούμενο: Το τραύμα. Σε αυτά τα αφηγήματα, τα οποία παρεμβάλλονται στα δοκιμιακά κεφάλαια, η Σχινά καταθέτει με σπάνια συμπύκνωση αισθήματα έωλα, συναντήσεις ημιτελείς, ιστορίες ανθρώπων που ήρθαν σε συνάφεια με τα πλεκτικά της δημιουργήματα.

Σε αυτά τα αφηγήματα η Σχινά καταθέτει με σπάνια συμπύκνωση αισθήματα έωλα, συναντήσεις ημιτελείς, ιστορίες ανθρώπων που ήρθαν σε συνάφεια με τα πλεκτικά της δημιουργήματα

Τα αφηγήματα αυτά, μπορεί σε ένα πρώτο επίπεδο να λειτουργούν αντιστικτικά προς τα δοκιμιακά μέρη, γρήγορα όμως αντιλαμβανεται κανείς ότι δεν είναι μόνο αυτό. Εδώ υπάρχει ατόφια πεζογραφική φλέβα. Οι έξι αυτές ιστορίες αποτελούν μια άτυπη θεματική συλλογή διηγημάτων μέσα στο κυρίως σώμα του δοκιμίου. Η αφήγηση στα διηγήματα έχει τους δικούς της ρυθμούς και ανάσες. Οι πραγματολογικές πληροφορίες περιορίζονται και η ατμόσφαιρα που δημιουργείται φέρνει στο προσκήνιο χαρακτήρες δοσμένους με γλώσσα λιτή και αισθήματα που ακροβατούν ανάμεσα στην πληρότητα και τη ματαίωση.

«Η έμφαση στη διαδικασία και στην αλλαγή, στην προοδευτική ανάπτυξη, στη μετάπλαση της πρώτης ύλης σε κάτι που την έχει υπερβεί, κάνει το πλέξιμο ένα ταξίδι που δεν σφραγίζεται μόνον από τη μετατροπή ενός αντικειμένου (του νήματος) σ’ ένα άλλο (το πλεκτό) αλλά αποτυπώνει και τη διαρκώς μεταβαλλόμενη σχέση ανάμεσα στον χειροτέχνη, τη χειροτεχνία και το χειροτέχνημα».

Η Κατερίνα Σχινά σκοπεύει έκκεντρα και καταφέρνει να πετύχει όλους τους στόχους, που από τη φύση του θέτει το εν λόγω βιβλίο. Εμπεριστατωμένη μελέτη, απολαυστικές αναλύσεις, υψηλού επιπέδου αφηγήματα. Μια αναγνωρισμένη μεταφράστρια και δημοσιογράφος, όπως είναι η Σχινά, τώρα πολιτογραφείται και «συγγραφέας». Μένει να δούμε αν θα συνεχίσει στα θεματικά δοκίμια ή θα περάσει και στα χωράφια της αμιγούς πεζογραφίας.

ΚΩΣΤΑΣ ΑΓΟΡΑΣΤΟΣ

Καλή και ανάποδη
Ο πολιτισμός του πλεκτού
Κατερίνα Σχινά
Κίχλη 2014
Σελ. 176, τιμή € 15,50