antaios2

Ταξιδεύοντας με 33 διάσημους συγγραφείς σ’ ένα δωμάτιο.

Του Γιάννη Φαρσάρη*

Το βιβλίο του Ανταίου Χρυσοστομίδη «Οι κεραίες της εποχής μου» βασίστηκε στις συνεντεύξεις που ο συγγραφέας, σε συνεργασία με τη Μικέλα Χαρτουλάρη, πήρε από επιφανείς εκπροσώπους της παγκόσμιας λογοτεχνίας για τις ανάγκες της ομώνυμης τηλεοπτικής εκπομπής.

Η ανάγκη του Ανταίου Χρυσοστομίδη να καταγράψει σε βιβλίο όσα διεμοίφθησαν μεταξύ του ιδίου και των λογοτεχνών που συνάντησε δια ζώσης, προέκυψε από την επιθυμία του να περιλάβει σ’ ένα βιβλίο πτυχές της προσωπικότητας των δημιουργών, όπως ο ίδιος τις αντιλήφθηκε μέσα από το προσωπικό του βίωμα, και οι οποίες είναι δύσκολο να αποτυπωθούν στις τηλεοπτικές συνεντεύξεις. Εξάλλου, η ιστορία έχει αποδείξει ότι τα γραπτά μένουν, σε αντιδιαστολή προς τα τηλεοπτικά έπεα πτερόεντα.

Οι συνεντεύξεις, ως είδος γραπτού λόγου, προσελκύουν το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης, ωστόσο τις πιο πολλές φορές έχουν ένα περιεχόμενο απελπιστικά επίκαιρο, με αποτέλεσμα να μειώνεται η αξία των λεγομένων των ομιλητών με το πέρασμα του χρόνου. Τι συμβαίνει όμως με τις συνεντεύξεις που παραχωρούν διακεκριμένοι συγγραφείς που έχουν να επιδείξουν υψηλής λογοτεχνικής αξίας έργο; Αναντίρρητα, οι συνεντεύξεις αυτού του τύπου διατηρούν τη διαχρονικότητά τους, αν λάβουμε υπόψη μας ότι οι συγγραφείς έχουν ως πρωταρχικό τους μέλημα να καταπολεμήσουν τον χρόνο, αφήνοντας ανεξίτηλο το στίγμα τους στις συνειδήσεις των αναγνωστών. Οι σκέψεις που διαποτίζουν τα λεγόμενά των συγγραφέων αυτού του διαμετρήματος, δεν υφίστανται τις συνέπειες του χρόνου, απεναντίας, τα λόγια τους παραμένουν ζωντανά, μεταφέροντας το λαμπρό πνεύμα των ομιλητών τους στον αναγνώστη κάθε εποχής.

Το βιβλίο όμως του Χρυσοστομίδη δεν αποτελεί μια απλή μεταγραφή των τηλεοπτικών συνεντεύξεων στο χαρτί, ούτε καν ένα σώμα συνεντεύξεων με την τυπική μορφή των ερωταποκρίσεων που έχουμε όλοι στο μυαλό μας. Ο συγγραφέας ενσωματώνει τα λεγόμενα των λογοτεχνών μέσα σε μια μαγική ατμόσφαιρα που ο ίδιος έχει συνθέσει. Στα κείμενά του συναντάμε ενδιαφέρουσες περιγραφές του χώρου και αφηγήσεις, που μας παρέχουν τη δυνατότητα να αντιληφθούμε τους λογοτέχνες ως ήρωες αυτοτελών διηγημάτων, οι οποίοι κινούνται άνετα στον προσωπικό τους χώρο, ζουν και αντιδρούν στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος και καταθέτουν αβίαστα τις σκέψεις τους γύρω από ζητήματα που τους αφορούν.  Εξάλλου, ο ίδιος ο Χρυσοστομίδης αποκαλύπτει στα προλεγόμενα του βιβλίου, ότι κατά τη διάρκεια της συγγραφής, είχε την αίσθηση ότι έγραφε και ο ίδιος ένα μυθιστόρημα, με κεντρικούς ήρωες τους 33 συγγραφείς και με κεντρική ιδέα την αισιοδοξία τους για το αύριο.  Γιατί, αν θέλουμε να εντοπίσουμε την ιδέα εκείνη που διαποτίζει τα διανοήματα των λογοτεχνών, θα καταλήγαμε στη μοναδική ικανότητα των συγγραφέων να ανακαλύπτουν –παρατηρώντας διερευνητικά την πραγματικότητα–  μια αχτίδα φωτός μέσα στην όποια δυσάρεστη, ίσως και ζοφερή κατάσταση, που βιώνει ο άνθρωπος σήμερα.

Αυτό όμως που έχει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τον αναγνώστη είναι πώς οι συγγραφείς που παραχωρούν τις συνεντεύξεις, συνθέτουν αυτό που ονομάζουμε «λογοτεχνικό τοπίο». Ο καθένας, με τη δική του προσωπική ματιά, προσεγγίζει το ζήτημα της έμπνευσης, του ταλέντου και της δημιουργίας, παρέχοντας στον αναγνώστη ένα πολύτιμο πνευματικό ταξίδι «γεμάτο περιπέτειες, γεμάτο γνώσεις». Εξάλλου, η λογοτεχνία αντικατοπτρίζει όψεις της πραγματικότητας, αναπλάθοντάς την, έτσι ώστε οι αναγνώστες να έχουν την ευκαιρία να αντικρίσουν την καθημερινότητα μέσα από μια εναλλακτική, λυτρωτική πολλές φορές οπτική.

Οι συγγραφείς μιλούν για την τέχνη και τα μέσα που εκείνη μεταχειρίζεται, εκφράζουν απόψεις και παρατηρήσεις, εκθέτουν προβληματισμούς, διατυπώνουν λύσεις ή ελπίδες με ευαισθησία, χιούμορ και κατανόηση. Καταθέτουν τις απόψεις τους και συζητούν θέματα, τα οποία συνθέτουν ένα διαχρονικό πεδίο λογοτεχνικού προβληματισμού.

Ποια είναι η σχέση της τέχνης με την ίδια τη ζωή, αν μάλιστα λάβουμε υπόψη μας ότι και οι δύο, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Μπάνβιλ, συνιστούν δύο αιματηρές υποθέσεις για τον άνθρωπο; Ποια είναι η αποστολή της μυθοπλασίας; Μήπως, όπως παραδέχεται ο Μάγκρις «να κατέβει στην άβυσσο της ψυχής ενός ανθρώπου, για να κατανοήσει μέσα από αυτήν το σύμπαν»;

Ποια είναι η σχέση της τέχνης με την ίδια τη ζωή, αν μάλιστα λάβουμε υπόψη μας ότι και οι δύο, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Μπάνβιλ, συνιστούν δύο αιματηρές υποθέσεις για τον άνθρωπο; Ποια είναι η αποστολή της μυθοπλασίας; Μήπως, όπως παραδέχεται ο Μάγκρις «να κατέβει στην άβυσσο της ψυχής ενός ανθρώπου, για να κατανοήσει μέσα από αυτήν το σύμπαν»; Τι έχει μεγαλύτερη σημασία, το περιεχόμενο ενός έργου ή το ύφος, η φόρμα του, που σύμφωνα με τον Λιόσα, «αν είναι επιτυχημένη, δίνει περισσότερο ρεαλισμό, περισσότερη αυθεντικότητα, περισσότερη συγκίνηση και δραματικότητα»; Ποιος γίνεται τελικά συγγραφέας, εκείνος που διαθέτει το ταλέντο, εφόδιο που τον καθιστά αυτομάτως καλό συγγραφέα ή αυτός που, όπως μαρτυρά ο Κέλμαν, διαθέτει απλώς την επιμονή του γράφειν; Ποια είναι η αποστολή της λογοτεχνίας; να σωφρονίσει, απευθυνόμενη σε λίγους μυημένους αναγνώστες ή απλώς να ψυχαγωγήσει, όπως υποστηρίζει ο Καμιλέρι, που χαρακτηρίζει τον εαυτό του ως ένα είδος τροβαδούρου; Πρέπει η λογοτεχνία να έχει έναν κοινωνικό και -γιατί όχι- πολιτικό χαρακτήρα; Ο Λιόσα ομολογεί πως η καλή λογοτεχνία μάς βοηθάει να αναπτύσσουμε μια περισσότερο κριτική στάση απέναντι στον κόσμο, τον οποίο θέλουμε να αλλάξουμε, «γι’ αυτό και οι δικτάτορες», -όπως λέει- «αριστεροί και δεξιοί, προσπαθούν πάντα να ελέγχουν τη λογοτεχνία». Πώς γεννιέται ένα μυθιστόρημα; Μήπως, όπως περιγράφει παραστατικά ο Ταμπούκι, από ένα κομμάτι που κλέβει ο συγγραφέας από την πραγματικότητα, το βάζει στην τσέπη του και περιμένει -σαν να επρόκειτο για φυτό- να βλαστήσει;

Πολλοί βεβαίως από τους συγγραφείς που φιλοξενούνται στο βιβλίο, σχολιάζουν με θαυμαστή οξυδέρκεια και ευαισθησία την επικαιρότητα της εποχής τους, με τα λεγόμενά τους να λειτουργούν ως τεκμήρια που μαρτυρούν την ιστορία και την ιδιαιτερότητα ενός τόπου και τις ανησυχίες ενός λαού ή μιας εποχής. Θέματα που άπτονται των προβλημάτων της τρομοκρατίας, του εθνικισμού και του μεταναστευτικού ρεύματος συζητώνται με τον Μακ Γιούαν, ζητήματα ρατσιστικών προκαταλήψεων θίγονται στη συζήτηση με την Γκόρντιμερ, ιστορικά γεγονότα, όπως είναι το κίνημα του ναζισμού ή η κρίση της διεθνούς Αριστεράς, που άφησαν ανεξίτηλο το στίγμα τους, αναπτύσσονται στη συζήτηση με τον Μούλις και τον Σαραμάγκου αντίστοιχα. Ο Μακάνιν μιλάει για την ουσία της μετασοβιετικής εποχής, ο Σούλτσε για την κληρονομιά του Τείχους του Βερολίνου. Ζητήματα θρησκευτικών προκαταλήψεων ξεδιπλώνονται στη συζήτηση με τον Χάντρα, προβλήματα τοπικού ενδιαφέροντος, όπως είναι το παλαιστινιακό, θίγονται από τον Άμος Οζ, ενώ ο εκσυγχρονισμός της σύγχρονης Τουρκίας τεκμηριώνεται από τον Ορχάν Παμούκ.

Σε αυτό το συγγραφικό εγχείρημα που γεννήθηκε από την αγάπη για τη λογοτεχνία ενός φανατικού βιβλιόφιλου, όπως είναι ο Ανταίος Χρυσοστομίδης, στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τίθεται ο κόσμος του συγγραφέα: όχι μόνο η λογοτεχνική του δημιουργία, αλλά και το πολιτικό, κοινωνικό και πολιτισμικό περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσε, διαμορφώθηκε και έγραψε. Στο σημείο αυτό αναδεικνύεται και η μαεστρία της συγγραφής αυτού του βιβλίου: Ο Χρυσοστομίδης ενδιαφέρεται για τον εκάστοτε συγγραφέα, όχι μόνο ως καλλιτεχνική φυσιογνωμία, αλλά και ως πολίτη του κόσμου που λιγότερο ή περισσότερο καλείται να αναφερθεί σε ό,τι ορίζει ή καταπιέζει την κοινωνία του. Αφορμώμενος λοιπόν από τα παραπάνω και διακατεχόμενος από τον σεβασμό έναντι των δημιουργών, ο Χρυσοστομίδης καταφέρνει να εκμαιεύει τις πληροφορίες που του είναι απαραίτητες για να συνθέσει τη φυσιογνωμία του γράφοντος, τοποθετώντας την στο χωροχρόνο. Έτσι καταφέρνει να παράσχει στον αναγνώστη, μέσα από τα δικά του μάτια, μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα των διανοούμενων της εποχής μας, αναδεικνύοντάς τους ως ανθρώπους που έχουν τις κεραίες της ευαισθησίας τους τεντωμένες, προκειμένου να εισπράττουν τα μηνύματα των καιρών και να ανταποκρίνονται άμεσα στις ανάγκες ή τις επιταγές  της εποχής τους.

Αναμένουμε με ανυπομονησία και τον δεύτερο τόμο, που θα περιέχει συζητήσεις με υψηλής λογοτεχνικής αξίας δημιουργούς, μεταξύ των οποίων είναι η Χέρτα Μίλερ, ο Ουμπέρτο Έκο, και ο Ίρβιν Γιάλομ.

Αντί επιλόγου, επέλεξα ένα απόσπασμα από τα λεγόμενα του Αντόνιο Ταμπούκι, που συμπυκνώνει τον ίδιο τον χαρακτήρα και την προσφορά της λογοτεχνίας στη ζωή μας:

«Η λογοτεχνία προσφέρει αυτό το κάτι περισσότερο, σε σχέση με αυτά που η ζωή μας παραχωρεί. Και σε αυτό το “κάτι περισσότερο” συμπεριλαμβάνεται η ετερότητα, το μικρό θαύμα που μας επιτρέπει να βγούμε από τον εαυτό μας και να γίνουμε “άλλοι”. Μας βάζει να ταξιδεύουμε στον κόσμο, να ταξιδεύουμε στις ζωές των άλλων, να ταξιδεύουμε στον ίδιο μας τον εαυτό. Και σταματάει εκεί όπου αρχίζει το μυστήριο της ζωής. Κι εκεί που τελειώνουν τα μυστήρια της ζωής αρχίζει, πάλι από την αρχή, τη δουλειά της η λογοτεχνία».

(Το κείμενο αναγνώστηκε στην παρουσίαση του βιβλίου στο Ηράκλειο Κρήτης στις 2/10/2012)

* Ο Γιάννης Φαρσάρης (www.open-sesame.me) είναι δημιουργός της ανοικτής βιβλιοθήκης OPENBOOK


keraies xrysostomidis

Οι κεραίες της εποχής μου
Ανταίος Χρυσοστομίδης
Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2012
Τιμή € 18,11, σελ. 589

politeia link more

 

 

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ορθόδοξη θεολογία, ψυχοθεραπεία και βιοηθική – Δύο βιβλία, δύο χριστιανικές θεωρήσεις

Ορθόδοξη θεολογία, ψυχοθεραπεία και βιοηθική – Δύο βιβλία, δύο χριστιανικές θεωρήσεις

Για τα βιβλία «Η θεραπεία της ψυχής – Πατέρες και ψυχολόγοι σε διάλογο», του Αλέξιου Ιερομόναχου Καρακαλλινού, και «Τα θεμέλια της βιοηθικής – Μια χριστιανική θεώρηση» (μτφρ. Πολυξένη Τσαλίκη-Κιοσόγλου), του Τρίσταμ Χ. Ένγκελχαρτ (Tristam H. Engelhardt Jr), που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Αρμός.

Γ...

«Η ιστορία της αθεΐας» του Ζορζ Μινουά (κριτική) – Μια περιδιάβαση στις περιπέτειες του αθεϊσμού στον Δυτικό κόσμο

«Η ιστορία της αθεΐας» του Ζορζ Μινουά (κριτική) – Μια περιδιάβαση στις περιπέτειες του αθεϊσμού στον Δυτικό κόσμο

Για το βιβλίο του Ζορζ Μινουά [Georges Minois] «Η ιστορία της αθεΐας – η αθεΐα στον Δυτικό κόσμο» (μτφρ. Βάλια Σερέτη, εκδ. Νάρκισσος).

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Ο αθεϊσμός είναι ένα ίσως από τα επιδραστικά πνευματικά κινήματα του σύγχρονου κό...

«Ο δρόμος της ομορφιάς» του Βίτο Μανκούζο – Αναζητώντας έναν τρόπο να βλέπουμε

«Ο δρόμος της ομορφιάς» του Βίτο Μανκούζο – Αναζητώντας έναν τρόπο να βλέπουμε

Για το βιβλίο του Βίτο Μανκούζο [Vito Mancuso] «Ο δρόμος της ομορφιάς» (μτφρ. Παναγιώτης Αρ. Υφαντής, εκδ. Αρμός). Κεντρική εικόνα: ο πίνακας του William Turner “Dutch Boats in a Gale” [«Ολλανδικές βάρκες σε θύελλα»], 1801 © The Capricorn Foundation.

Γράφει ο Διονύση...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

Λάβαμε από τον Διονύση Χαριτόπουλο την παρακάτω επιστολή, σχετικά με την επιλογή κριτικών κειμένων του Κωστή Παπαγιώργη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη με τον τίτλο «Κωστής Παπαγιώργης: Τα βιβλία των άλλων 1, Έλληνες συγγραφείς», το 2020. 

Επιμέλεια: Book Press

...
Φεστιβάλ «WOW – Women of the World» στο ΚΠΙΣΝ: Μια σημαντική  διοργάνωση αφιερωμένη σε γυναίκες, θηλυκότητες και non-binary άτομα

Φεστιβάλ «WOW – Women of the World» στο ΚΠΙΣΝ: Μια σημαντική διοργάνωση αφιερωμένη σε γυναίκες, θηλυκότητες και non-binary άτομα

Το δεύτερο φεστιβάλ «WOW - Women of the World Αthens» (6-8 Απριλίου) στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) αποπειράται να θίξει τα πλέον επίκαιρα ζητήματα στον αγώνα της έμφυλης ισότητας, σε τοπικό αλλά και διεθνές επίπεδο. Στην κεντρική εικόνα, η Έλλη Ανδριοπούλου, διευθύνουσα δύμβουλος του ΚΠΙΣΝ και...

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Επιλέξαμε 21 βιβλία ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Οι πρώτοι μήνες του 2024 έχουν φέρει πολλά και καλά βιβλία πεζογραφίας. Κι αν ο μέσος αναγνώστης βρίσκεται στην καλύτερη περίπτωση σε σύγχυση, στη χειρότερη σε άγχ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ