alt

Του Γιώργου Βέη

«Ο κόσμος είναι “άπειρος” καθότι “μπορεί να περικλείει άπειρες ερμηνείες”».

Νίτσε, Χαρούμενη επιστήμη

Πρόκειται για μια επαρκή καταγραφή της σειράς των διαλέξεων «Charles Eliot Norton», τις οποίες έδωσε ο Τζορτζ Στάινερ στο διάστημα 2001-2002 στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ.

Αποχαιρετώντας την πολύχρονη επιτυχή ακαδημαϊκή του σταδιοδρομία, ο πολύτροπος και ακαταπόνητος αυτός κριτικός επιθεωρεί σε διαχρονική βάση τα ποικίλα φαινόμενα της απαιτητικής διδασκαλίας. Προβάλλοντας κατά τρόπο άμεσο και συνοπτικό τα αίτια και τα αιτιατά της επιτυχίας ή της αποτυχίας την οποία σημείωσαν κατά καιρούς στον κλάδο τους επιφανείς μέντορες και καθηγητές-γκουρού, μισθωτοί τροφοί κρίσιμων μαθησιακών υλικών σε διάφορες μάλιστα χώρες, αφηγείται με ιδιαίτερη άνεση και επαγωγική χάρη ένα αντιπροσωπευτικό μέρος του μείζονος έπους της Παιδείας. Με εξειδικευμένη μεθοδολογία προσεγγίζει τόσο το θέμα της ακέραιης μετάδοσης μιας εξ αποκαλύψεως ομοταξίας σημαινουσών πληροφοριών σε ένα φωτισμένο μαθητή, όσο και το ειδικότερο ζήτημα της διδασκαλίας εκείνης, η οποία αυτοβιογραφείται συνειδητά κι άλλο τόσο λεπτομερώς, προκειμένου να καταδειχθεί πλήρως ο ουμανιστικός, υπαρκτικός της χαρακτήρας. Το σωκρατικό παράδειγμα, το διακύβευμα του Εμπεδοκλή και η μοναδική πρόκληση της πρωταγορικής πρότασης ανήκουν, ως εκ των πραγμάτων, στις εισαγωγικές τομές του έργου. Δεν αποσιωπάται όμως η περίπτωση της μη-διδασκαλίας, της αρνητικής εκπόρευσης γνώσεων, εκείνης δηλαδή η οποία δεν μπορεί εκ προοιμίου ή δεν θέλει εκ πεποιθήσεως, σεβόμενη την υψηλή αποστολή της καθηγεσίας, να έχει ενώπιον της ένα συγκεκριμένο, συμβατικό ή μη, ακροατήριο.

Συνιστώντας κατ’ ουσίαν πορίσματα πολυετών ερευνών του διακεκριμένου στοχαστή, κατατάσσονται ασφαλώς στους γνωσιολογικούς άθλους της εποχής μας. 

Οι αποτιμήσεις διακρίνονται εδώ για την τεκμηρίωση των επιμέρους θέσεών τους. Έστω παράδειγμα το εξής: «Κανένα ανθρώπινο εγχείρημα δεν είναι εξολοκλήρου απαλλαγμένο από αξίες. Ακόμα και στην καθαρότερη αφαίρεση μπορεί να φωλιάζει ένας κόκκος ιδεολογίας, κοινωνικοϊστορικής οριοθέτησης. Μόνο ο παρανοϊκός δεσποτισμός, όμως, μπορεί να αποδώσει τη θεωρία της σχετικότητας στην «εβραϊκή διαφθορά ή να προσπαθήσει να ξεριζώσει τη γενετική του Μέντελ στο όνομα του σταλινισμού. Όσο είναι ανθρωπίνως δυνατόν, το μαθηματικό θεώρημα, η διαδικασία εικασίας και διάψευσης στην επιστήμη, αναζητούν «αλήθειες»  –έννοια, λέξη εξαιρετικά ευάλωτη και εύθραυστη– αδέσμευτες από εθνικές, θρησκευτικές και πολιτικές ανησυχίες. Δεν υπάρχουν ούτε καπιταλιστικές ούτε σοσιαλιστικές λύσεις στις μη γραμμικές εξισώσεις. Η υποταγή των βιογενετικών ανακαλύψεων στο οικονομικό κέρδος είναι αισχρότητα, όπως η λογοκρισία της μαθηματικής και φυσικοχημικής έρευνας για την εξυπηρέτηση στρατιωτικών σκοπών. Η επιστημονική ανακάλυψη, όταν πλησιάζει ένα ιδεώδες ανυστερόβουλης, κοινής προόδου, είναι το πιο ώριμο δημιούργημα της ανθρώπινης ελευθερίας» (πβλ. σελ. 191).

Βεβαίως οι παραπομπές αφορούν κατά 95 % περίπου το Δυτικό Κανόνα. Τα ολίγα, τα οποία εστιάζονται κατ’ ανάγκην στους περιώνυμους μύστες του είδους, οι οποίοι άκμασαν στην ευρύτερη Άπω Ανατολή, αρκούν όμως για να καταδείξουν στη διδακτική πράξη την πολυσημία της περιώνυμης αγωγής ζεν, αλλά και την αυτοτέλεια της εξαιρετικά απροσδόκητης, ημιδιαισθητικής πολιτικής, την οποία ανέκαθεν τήρησε και τηρεί επί του θέματος ο βουδισμός και οι χαρακτηριστικότερες από τις παραφυάδες του. Πάντως στο βαθμό που ο ιουδαϊσμός θα ήταν κάτι τι το αδιανόητο, χωρίς την αδιάπτωτη ανά τους αιώνες διδασκαλία για τα αποκλειστικώς περί εαυτόν, όπως διατείνεται ο νομπελίστας, εβραϊκής καταγωγής, Σολ Μπέλοου (πβλ. σελ. 177), αντιλαμβάνεται κανείς τη σημασία την οποία οφείλει να αποδώσει και μάλιστα δια βίου ένας άλλος διακεκριμένος συγγραφέας εβραϊκής καταγωγής, ήτοι ο ίδιος ο Τζορτζ Στάινερ. Εξ ου και ο ζήλος, η ομολογούμενη θέρμη, με την οποία έγιναν οι διαλέξεις αυτές. Συνιστώντας κατ’ ουσίαν πορίσματα πολυετών ερευνών του διακεκριμένου στοχαστή, κατατάσσονται ασφαλώς στους γνωσιολογικούς άθλους της εποχής μας. Για αυτό και πρέπουν πολλές ευχαριστίες στις εκδόσεις Scripta, οι οποίες μας μεταφέρουν αλώβητο το πνεύμα και το γράμμα τους.

altΤα μαθήματα των δασκάλων
Διαλέξεις Charles Eliot Norton 2001-2002
George Steiner
μετάφραση: Σεραφείμ Βελέντζας
Scripta, 2011
225 σελ.

 

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ορθόδοξη θεολογία, ψυχοθεραπεία και βιοηθική – Δύο βιβλία, δύο χριστιανικές θεωρήσεις

Ορθόδοξη θεολογία, ψυχοθεραπεία και βιοηθική – Δύο βιβλία, δύο χριστιανικές θεωρήσεις

Για τα βιβλία «Η θεραπεία της ψυχής – Πατέρες και ψυχολόγοι σε διάλογο», του Αλέξιου Ιερομόναχου Καρακαλλινού, και «Τα θεμέλια της βιοηθικής – Μια χριστιανική θεώρηση» (μτφρ. Πολυξένη Τσαλίκη-Κιοσόγλου), του Τρίσταμ Χ. Ένγκελχαρτ (Tristam H. Engelhardt Jr), που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Αρμός.

Γ...

«Η ιστορία της αθεΐας» του Ζορζ Μινουά (κριτική) – Μια περιδιάβαση στις περιπέτειες του αθεϊσμού στον Δυτικό κόσμο

«Η ιστορία της αθεΐας» του Ζορζ Μινουά (κριτική) – Μια περιδιάβαση στις περιπέτειες του αθεϊσμού στον Δυτικό κόσμο

Για το βιβλίο του Ζορζ Μινουά [Georges Minois] «Η ιστορία της αθεΐας – η αθεΐα στον Δυτικό κόσμο» (μτφρ. Βάλια Σερέτη, εκδ. Νάρκισσος).

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Ο αθεϊσμός είναι ένα ίσως από τα επιδραστικά πνευματικά κινήματα του σύγχρονου κό...

«Ο δρόμος της ομορφιάς» του Βίτο Μανκούζο – Αναζητώντας έναν τρόπο να βλέπουμε

«Ο δρόμος της ομορφιάς» του Βίτο Μανκούζο – Αναζητώντας έναν τρόπο να βλέπουμε

Για το βιβλίο του Βίτο Μανκούζο [Vito Mancuso] «Ο δρόμος της ομορφιάς» (μτφρ. Παναγιώτης Αρ. Υφαντής, εκδ. Αρμός). Κεντρική εικόνα: ο πίνακας του William Turner “Dutch Boats in a Gale” [«Ολλανδικές βάρκες σε θύελλα»], 1801 © The Capricorn Foundation.

Γράφει ο Διονύση...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ