eggonopoulos thiseas kai minotauros kentriki

Για τη μελέτη του Κώστα Βούλγαρη «Ο Κολοκοτρώνης ωραίος σαν Μπολιβάρ – Ο Νίκος Εγγονόπουλος απέναντι στον μακρυγιαννισμό» (εκδ. Βιβλιόραμα).

Του Δημήτρη Φύσσα

Ξεκίνησα να μελετάω το βιβλίο αυτό έχοντας στο μυαλό μου ορισμένες προκαταρκτικές σκέψεις: Πρώτον, ότι ο Μακρυγιάννης και ο μακρυγιαννισμός αποτελούν οιονεί καρκίνωμα της ελληνικής «πνευματικής ζωής», εγκαθιδρυμένο από τη γενιά του ’30 και καλλιεργημένο από «αριστερούς, δεξιούς και κεντρώους πατριώτες». Δεύτερον, ότι το «Μπολιβάρ» είναι ένα περίεργο ποίημα, με απρόσμενα ενδιαφέροντα στοιχεία, και ταυτόχρονα με κατά τόπους απωθητική (για μένα) μεγαλοστομία, τύπου, ας πούμε, Σικελιανού. Τρίτον, εντάξει, ο Εγγονόπουλος να είναι αντιμακρυγιαννικός, να είναι όμως και κομμουνιστής; Τέταρτον, ο Κώστας Βούλγαρης είναι φίλος μου, είναι σοβαρός άνθρωπος και, επομένως, η «υπόθεση εργασίας» του μοιάζει εκ προοιμίου πολύ ενδιαφέρουσα. Τελειώνοντας το βιβλίο, έχω επιβεβαιώσει την αρχική γνώμη μου για την κριτική σοβαρότητά του Βούλγαρη, από τη σκοπιά του φυσικά, δεν έχω όμως αγαπήσει το ποίημα περισσότερο.

Κεντρική θέση του Βούλγαρη είναι η εξής: το «Μπολιβάρ» είναι όχι απλώς εθνικοαπελευθερωτικό, μα ταξικό εμφυλιοπολεμικό έργο, πολύ μακριά από το «όλοι ενωμένοι». Προσεγγίζοντάς το ως ένα «ιστορικό-πραγματολογικό ποίημα», φαίνεται ότι ο Εγγονόπουλος κοντράρει ταυτόχρονα το μακρυγιαννισμό της «γενιάς του ’30», και ειδικά τον Σεφέρη, καθώς και τον διάχυτο λαϊκισμό, ενώ ταυτόχρονα αποθεώνει ταυτιστικά Μπολιβάρ – Κολοκοτρώνη – Αντρούτσο (και αλλού: Μπολιβάρ – Κολοκοτρώνη – Εγγονόπουλο), πάντα κατά Βούλγαρη, και προωθεί τις ιδέες της Αριστεράς, ειδικά ότι «ο λαός είναι λαός όταν λειτουργεί ως υποκείμενο της ιστορίας… αυτό “κρύβει” το ποίημα, αυτό “έχει να μας πει”». Μάλιστα αυτή η προσπάθεια παρατηρείται και συνεχίζεται σ’ όλη τη ζωή του Εγγονόπουλου, πριν και μετά το «Μπολιβάρ», σε άλλα γραπτά του καθώς και στη ζωγραφική του. Ο Βούλγαρης είναι πειστικός, καθώς, με τη χρήση «εργαλείων» από την Ιστορία μάς παρουσιάζει έναν κομμουνιστή Εγγονόπουλο, αυτό όμως δεν καθιστά το «Μπολιβάρ», ας το ξαναπώ, καλύτερο ποίημα. Με απλά λόγια, το να είναι το «Μπολιβάρ» αντιμακρυγιαννικό, αντιλαϊκιστικό, επαναστατικό, αριστερό, «ιστορικοϋλιστικό», δεν σημαίνει πως είναι και καλό ποίημα.

Τελειώνοντας το βιβλίο, έχω επιβεβαιώσει την αρχική γνώμη μου για την κριτική σοβαρότητά του Βούλγαρη, από τη σκοπιά του φυσικά, δεν έχω όμως αγαπήσει το ποίημα περισσότερο.

Τούτο όμως δεν είναι το ζητούμενο του βιβλίου, η αισθητική δηλαδή αποτίμηση –το δηλώνει εξαρχής ρητά αυτό–, το ζητούμενο είναι άλλο, και σ’ αυτό το άλλο ο Βούλγαρης προσκομίζει πλήθος στοιχείων, πηγών, πιθανολογήσεων (που σταδιακά μετατρέπονται σε βεβαιότητες) και ερμηνειών, για να στηρίξει την άποψή του.

Κλακέτα, πάμε συγκεκριμένα:

Στο πρώτο μέρος, το «ψαχνό» του βιβλίου, ο συγγραφέας ξεκινάει αναθεωρώντας τον εαυτό του. Λέει πως είχε γράψει κείμενα για τον «Μπολιβάρ» που «κάτι προσθέτουν […] αλλά ταυτόχρονα αστοχούν», γιατί προσπερνούν το ότι «το έργο του Εγγονόπουλου συμπλέκεται με την Ιστορία και τις πραγματικότητές της». Συνεχίζει αποκαλύπτοντας τα καινούργια του ευρήματα: πλήθος αναλογίες, αντιστίξεις, σύμβολα και υπαινιγμούς που μοιάζει να είχε στο μυαλό του ο ποιητής, αλλά δεν μπορούσε (το ποίημα γράφτηκε στην Κατοχή) ή δεν ήθελε, λόγω της τεχνικής του, να αναφέρει ρητά. Ενδεικτικά: ο φόνος του Θησέα από τον φίλο του Λυκομήδη, ανάλογος με του Αντρούτσου από τον Γκούρα (συσχετισμός με το μότο του ποιήματος)· το μοναστήρι της Ύδρας όπου φυλακίστηκε ο Κολοκοτρώνης στον Εμφύλιο, το 1825· τα ελασίτικα τραγούδια που απηχούνται στο ποίημα· η (επιβοηθητική) ερμηνεία πινάκων του Εγγονόπουλου· η σύγκριση ύφους Μακρυγιάννη – Κολοκοτρώνη· η «ανάλυση» του θυρεού της Λιβερίας, που στο κάτω κάτω την υποδείχνει κι ο ίδιος ο ποιητής στις σημειώσεις του), για να ερμηνεύσει τους κατά τη γνώμη μου καλύτερους στίχους του ποιήματος («τ’ άροτρα στων φοινικιών τις ρίζες… L i b e r t a d»).

Στο δεύτερο μέρος, το «Ο Εγγονόπουλος συνεχίζει τον Μπολιβάρ», το κάδρο «ανοίγει» γιατί ο Βούλγαρης δεν αναφέρεται πια στο ποίημα, παρά προσκομίζει πλήθος στοιχεία για να θεμελιώσει την αριστερή και αντιλαϊκιστική τοποθέτηση του Εγγονόπουλου, σε ποικίλα πεδία (αντιστασιακά κατοχικά ποιήματα που τα έδωσε μεν στο λογοτεχνικό ΕΑΜ για δημοσίευση μα του τα κάνανε γαργάρα, ταυρομαχίες, Δεκεμβριανά, ρεμπέτικα, Εμφύλιος, αφίσες που φιλοτέχνησε για τον ΕΟΤ, ένα κείμενο του –φίλου μου– Αντώνη Φωστιέρη και πολλά άλλα), ενίοτε σε αντιπαράθεση με τον Σεφέρη.

Στο δεύτερο μέρος, το «Ο Εγγονόπουλος συνεχίζει τον Μπολιβάρ», «το κάδρο ανοίγει» γιατί ο Βούλγαρης δεν αναφέρεται πια στο ποίημα, παρά προσκομίζει πλήθος στοιχεία για να θεμελιώσει την αριστερή και αντιλαϊκιστική τοποθέτηση του Εγγονόπουλου, σε ποικίλα πεδία, ενίοτε σε αντιπαράθεση με τον Σεφέρη.

Το τρίτο μέρος, σχεδόν σαν παρέκβαση, επιχειρεί μια σύγκριση του Μακρυγιάννη με τον Χατζή Σεκρέτη, Αλβανό ελληνομαθή λόγιο, που έγραψε σε 10.000 λαϊκούς, ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους την ιστορία του Αλή Πασά Τεπελενλή, τη γνωστή «Αληπασσ(αλι)άδα», ποίημα-επιρροή του Εγγονόπουλου, κατά δήλωση του ίδιου του ποιητή. Πολύ ενδιαφέρον μέρος, που κλείνει με αποσπάσματα από παλιά συνέντευξη του Εγγονόπουλου και μια ωραία, αντι-ΜαρωΣεφερική εξιστόρηση του Γιάννη Δάλλα.

Το τέταρτο μέρος έχει τον χαρακτηριστικό τίτλο «Η εμπέδωση του μακρυγιαννισμού» και θα μπορούσε να καταλήξει μόνο του, κάποτε, να γίνει ένα νέο βιβλίο. Εδώ βλέπουμε τον διαχρονικό μακρυγιαννισμό σε ποικίλα πεδία: Φωτιάδης, Τσίρκας, Ελύτης, Θεοδωράκης, Ρίτσος, γήπεδα και συναυλίες, «Γράμματα στο Μακρυγιάννη», Σβορώνος (σε κείμενο του Αντώνη Λιάκου ο τελευταίος) κ.λπ – έτσι που τον αρχικό μακρυγιαννισμό του Σεφέρη, του Δημαρά, του Θεοτοκά κλπ., τον συμπληρώνει ο μακρυγιαννισμός της Αριστεράς. Ο Βούλγαρης επισημαίνει ότι ο Εγγονόπουλος αντιδρά, για παράδειγμα, με τον πίνακα «Ο Βελισάριος», το οποίο ο συγγραφέας ερμηνεύει δεόντως.

To πέμπτο μέρος αφορά την προσωπική σχέση του συγγραφέα με τον αντιλαϊκισμό, με συγκινητική αναφορά στον «Πολίτη» και τον Άγγελο Ελεφάντη και με τα προσωπικά πορίσματα του Βούλγαρη ότι το «λαϊκό έργο “Μπολιβάρ”» είναι «το σημαντικότερο συνθετικό ποίημα του ελληνικού 20ού αιώνα» και «ο Εγγονόπουλος ο μεγαλύτερος ποιητής μεταξύ των συνομηλίκων του». (Εγώ πάλι, ως απλός αναγνώστης και θαυμαστής της ποίησής του –από εικαστικά είμαι «πάτος»– έχω τη γνώμη ότι ο καλύτερος Εγγονόπουλος βρίσκεται στα συντομότερα ποιήματά του κι όχι στον οργισμένο, «μανιφεστιώδη», κατοχικό ποταμό «Μπολιβάρ». Αλλά δεν είναι αυτό το θέμα μας).

Συνολικά μιλώντας, θα είχα να εκφράσω μερικές αντιρρήσεις ή απορίες.

eggonopoulos emfylios polemos

Ο πίνακας του Νίκου Εγγονόπουλου «Εμφύλιος πόλεμος» (1949).

 

 

Πρώτη, ο συγγραφέας δεν παραθέτει το ποίημα του Εγγονόπουλου «ποίηση 1948», όπου ο ποιητής τηρεί καθαρά ίσες αποστάσεις κι από τις δυο παρατάξεις. Το ότι αυτό και ο πίνακας «Εμφύλιος πόλεμος» (που δεν τον ξέρω) «έχουν συζητηθεί επαρκώς από άλλους», όπως γράφεται στον Πρόλογο, δεν είναι ισχυρό επιχείρημα· το ότι δεν «κολλάει» όμως στο ερμηνευτικό σχήμα του συγγραφέα ενδεχομένως είναι.

Δεύτερη, το ότι όλοι οι προαναφερόμενοι «μακρυγιαννιστές» λαΐκισαν με τον τρόπο τους είναι αναμφίβολο, ωστόσο εγώ νομίζω πως και το «Μπολιβάρ» ενίοτε λαϊκίζει –λιγότερο βέβαια, δεν λέω ότι ο Εγγονόπουλος καταντάει Ελύτης ή Ρίτσος– ιδίως σ’ επίπεδο μεγαλοστομίας. Παράδειγμα: ο γνωστός στίχος «Μπολιβάρ, είσαι ωραίος σαν Έλληνας» (πάνω στον οποίο βασίζεται και ο «πειραγμένος» μέχρις υπερβολής τίτλος του βιβλίου – γενικά κάμποσοι τίτλοι του Βούλγαρη λαϊκίζουν οι ίδιοι: «Ο Μπολιβάρ αντάρτης του ΕΛΑΣ» κλπ.), όσα αντισταθμιστικά κι αν του προσθέτει ο συγγραφέας. Θέλω να πω, μήπως έστω και η αυτολογοκριμένη, η ελάχιστα εκφραζόμενη στράτευση, αποτελεί λαϊκισμό που ρίχνει επίσης την ποιότητα; Αλλά και η αναγωγή του Κολοκοτρώνη σε πρότυπο μη λαϊκισμού, επειδή ήταν λαϊκιστής ο Μακρυγιάννης, δεν στέκεται με τίποτα.

Τρίτη, και πιθανώς αντιφατική ως προς την προηγούμενη: αν ερμηνεύω σωστά όσα διάβασα, ο Εγγονόπουλος ήταν ένας κομμουνιστής που έκρυβε σε μεγάλο βαθμό τις συμπάθειές του ή τις καταχώνιαζε με ποικίλους υπαινικτικούς τρόπους στα ποιήματα και στους πίνακές του, σίγουρα λόγω στιλ και τεχνικής, γιατί δεν γούσταρε ευκολίες και επιζητούσε τη συμμετοχή του αναγνώστη. Σύμφωνοι. Μήπως όμως αυτό το έκανε και για να μην υποστεί ό,τι υπέστησαν άλλοι αριστεροί, καλλιτέχνες και μη, ώστε να μπορέσει να λάβει και να κρατήσει δημόσιες θέσεις (ΕΜΠ) και αναθέσεις (αφίσες ΕΟΤ); Μήπως η προσπάθειά του για μια τέτοιου είδους έκφραση –ταυτόχρονα, προφανώς, με τις υπερρεαλιστικές του καταβολές και την εγγενή αριστοκρατικότητά του– συνέβαλε κι αυτή στην ελαχιστοποίηση του λαϊκισμού του (ή και στον πλήρη μηδενισμό του, αν κάνω λάθος εγώ και δεν υπάρχει διόλου);

H εργασία του Βούλγαρη είναι δίχως αμφιβολία πρωτότυπη και ενδιαφέρουσα: αποδομώντας περαιτέρω τον ενοχλητικότατο μακρυγιαννισμό προσθέτει μία ακόμα ψηφίδα στην πολλές φορές και με πολλούς τρόπους διακηρυγμένη «προγραμματική» θέση του Βούλγαρη: Τέχνη αριστερή μεν, όχι όμως και λαϊκιστική.

Κλείνοντας, τονίζω ότι η εργασία του Βούλγαρη είναι δίχως αμφιβολία πρωτότυπη και ενδιαφέρουσα: αποδομώντας περαιτέρω τον ενοχλητικότατο μακρυγιαννισμό προσθέτει μία ακόμα ψηφίδα στην πολλές φορές και με πολλούς τρόπους διακηρυγμένη «προγραμματική» θέση του Βούλγαρη: Τέχνη αριστερή μεν, όχι όμως και λαϊκιστική. Απόλαυσα το βιβλίο για την πρωτοτυπία των συσχετισμών του, τα εν πολλοίς απρόσμενα συμπεράσματά του και τη συνέπεια απέναντι στον εαυτό του. Με δυο λόγια, έχει καινούργια πράγματα να πει και τα λέει σταράτα, δεν αναμασά τα παλιά. Για πόσες εργασίες κριτικής ισχύει άραγε αυτό;

Τέλος, το βιβλίο αποτελεί και μια εξιστόρηση του εαυτού του, γιατί ο συγγραφέας σε πολλά σημεία μάς εκφράζει τους ενδοιασμούς και τ’ αδιέξοδά του, κατά τη δύσκολη εποπτική του προσπάθεια. Αυτός ο καημός, αυτή η εξομολογητική απεύθυνση στον αναγνώστη, είναι ένα από τα γνωρίσματα του γνήσιου ποιοτικού δοκιμίου.

* Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΦΥΣΣΑΣ είναι συγγραφέας και δημοσιογράφος. Τελευταίο του βιβλίο, ο τόμος «Αυτά και οι μετακομίσεις» (εκδ. Εστία).


Ο Κολοκοτρώνης ωραίος σαν Μπολιβάρ
Ο Νίκος Εγγονόπουλος απέναντι στον μακρυγιαννισμό
Κώστας Βούλγαρης
Βιβλιόραμα 2020
Σελ. 192, τιμή εκδότη €10,60 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΒΟΥΛΓΑΡΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τι δημοκρατίες θα υπάρχουν το 2050; Μεταδημοκρατία, μεταπολιτική, μετακόμματα» του Γιώργου Σιακαντάρη (κριτική) – Αναγνωρίζοντας τις μεταλλάξεις κόντρα στον κυνισμό

«Τι δημοκρατίες θα υπάρχουν το 2050; Μεταδημοκρατία, μεταπολιτική, μετακόμματα» του Γιώργου Σιακαντάρη (κριτική) – Αναγνωρίζοντας τις μεταλλάξεις κόντρα στον κυνισμό

Για το δοκίμιο του Γιώργου Σιακαντάρη «Τι δημοκρατίες θα υπάρχουν το 2050; – Μεταδημοκρατία, μεταπολιτική, μετακόμματα» (εκδ. Αλεξάνδρεια). 

Γράφει ο Λάμπρος Α. Φλιτούρης

Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης μάς βομβαρδίζου...

«Νέκυια» του Άλμπρεχτ Ντίτεριχ (κριτική) – Συνομιλία με τους νεκρούς μέσα στους αιώνες

«Νέκυια» του Άλμπρεχτ Ντίτεριχ (κριτική) – Συνομιλία με τους νεκρούς μέσα στους αιώνες

Για τη μελέτη του Άλμπρεχτ Ντίτεριχ (Albrecht Dieterich) «Νέκυια» (μτφρ. Μαρία Ευσταθίου, εκδ. Gutenberg). Στην κεντρική εικόνα, ο Τειρεσίας καθώς εμφανίζεται μπροστά στον Οδυσσέα - λεπτομέρεια του πίνακα του Henry Fuseli.

Γράφει ο Γιώργος Βέης  ...

Τζόζεφ Νάι και Τζέφρι Χέινς: H «ήπια ισχύς» της θρησκείας στην εποχή των μέσων μαζικής επικοινωνίας

Τζόζεφ Νάι και Τζέφρι Χέινς: H «ήπια ισχύς» της θρησκείας στην εποχή των μέσων μαζικής επικοινωνίας

Για τα δοκίμια του Τζόζεφ Σ. Νάι Τζ. (Joseph S. Nye, Jr.) «Ήπια ισχύς – Το μέσο επιτυχίας στην παγκόσμια πολιτική» (μτφρ. Ερρίκος Μπαρτζινόπουλος, εκδ. Παπαζήση) και «Θρησκεία και πολιτική – Μια σύγχρονη επιτομή» (συλλογικό έργο, μτφρ. Λουκρητία Μακροπούλου, εκδ. Πεδίο). Κεντρική εικόνα: Τζό...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Η Ακαδημία Αθηνών εξέλεξε τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο ως επίτιμο μέλος της

Η Ακαδημία Αθηνών εξέλεξε τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο ως επίτιμο μέλος της

Η Ολομέλεια της Ακαδημίας Αθηνών εξέλεξε τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο (γενν. 1928) επίτιμο μέλος της. 

Επιμέλεια: Book Press

Η Ακαδημία Αθην...

Πάουλο Σκοτ: «Το μυθιστόρημά μου βοήθησε κάποιους ανθρώπους να συνειδητοποιήσουν πως δεν είναι “λευκοί”»

Πάουλο Σκοτ: «Το μυθιστόρημά μου βοήθησε κάποιους ανθρώπους να συνειδητοποιήσουν πως δεν είναι “λευκοί”»

«Νομίζω πως οι Φαινότυποι έτυχαν θερμής υποδοχής επειδή δείχνουν το πόσο δύσκολο είναι να χτίσεις γέφυρες μεταξύ ανθρώπων που ζουν στην ίδια χώρα και μιλούν την ίδια γλώσσα, επηρεασμένοι από την αδράνεια που υπάρχει ακόμα εξαιτίας του αποικιοκρατικού παρελθόντος» μας είπε ο Βραζιλιάνος Πάουλο Σκοτ (Paulo Scott), που...

Φεστιβάλ ΛΕΑ 2025 – Τι θα δούμε σήμερα, Παρασκευή 20 Ιουνίου

Φεστιβάλ ΛΕΑ 2025 – Τι θα δούμε σήμερα, Παρασκευή 20 Ιουνίου

Ποικιλία εκδηλώσεων συναντάμε στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ ΛΕΑ (Λογοτεχνία εν Αθήναις) 2025 για την Παρασκευή 20 Ιουνίου : εργαστήρια μετάφρασης, αφιερώματα σε νομπελίστες συγγραφείς, συναντήσεις και συζητήσεις με αγαπημένους πεζογράφους της ισπανόφωνης λογοτεχνίας και προβολές ταινιών. Κεντρική εικόνα: Φερνάντο Αραμπ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Ανί Ερνό [Annie Ernaux], «Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Ιουνίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τα σουπερμάρκετ και ο...

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργο της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Πέντε μελέτες που κυκλοφόρησαν προσφάτα πραγματεύονται τη σχέση του νου με το σώμα, την έννοια του «τραύματος», αλλά και τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...
Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Ποιος είναι ο ακριβής ρόλος της καρδιάς και ποιος του εγκεφάλου; Ποιοι μύθοι σχετικά με αυτά τα δύο όργανα καλλιεργούνται από τη σύγχρονη κουλτούρα; Τι αποτελεί «τραυματική εμπειρία» και πώς μπορούμε να αλληλεπιδράσουμε αποτελεσματικά με τα νεαρά αυτιστικά άτομα; Τέσσερα νέα βιβλία από τις εκδόσεις Gutenberg καταπιά...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ