Klimt Life and Death

Για το βιβλίο της Ναταλί Ζαλτζμάν «Η αναρχική ενόρμηση» (μτφρ. Γιώργος Καράμπελας, εκδ. Εστία).

Του Χρήστου Τσαμπρούνη

Το βιβλίο Η Αναρχική Ενόρμηση1 της ψυχαναλύτριας Ναταλί Ζαλτζμάν είχε τη δική του περιπλάνηση πριν μεταφραστεί στη γλώσσα μας: αρχικώς δημοσιεύτηκε το 1970 ως άρθρο, στο ψυχαναλυτικό περιοδικό Topique, στη συνέχεια έγινε κεφάλαιο βιβλίου της ιδίας (1998) υπό τον τίτλο «Ψυχαναλυτική Θεραπεία» και, τέλος, περιλήφθηκε σε έναν τόμο αφιερωμένο στη μνήμη της (2011) με κύριο τίτλο Αναρχική Ψυχή [...]. Αποτελείται από τρεις ενότητες, στην έκταση των οποίων αναπτύσσεται το ψυχαναλυτικό της επιχείρημα. Την ελληνική έκδοση συνοδεύει το απαραίτητο προοίμιο του Γεράσιμου Στεφανάτου, διευθυντή της σειράς Ψυχαναλυτικά των εκδόσεων της Εστίας.

Επίσης, το βιβλίο διαθέτει σύντομη βιβλιογραφία με τα έργα αναφοράς και μια εκτενή εργογραφία με βιβλία και δημοσιεύσεις της ίδιας της Ζαλτζμάν. Σε αυτό το σημείο αξίζει να μνημονεύσω ότι στην ίδια σειρά έχουν κυκλοφορήσει κι άλλα ανάλογης τεχνοτροπίας, αισθητικής και οπτικής ψυχαναλυτικά δοκίμια. Λόγου χάριν, τα Παράθυρα και Ο αδερφός του Προηγουμένου του Ζ.-Μ. Πονταλίς, Η βία της Ερμηνείας της Πιέρα Ωλανιέ ή ο συλλογικός τόμος, Ψυχανάλυση και Εφηβεία σε επιμέλεια Γ. Στεφανάτου.

Ένας κάπως πιο υποψιασμένος αναγνώστης θα μπορούσε να απορήσει: τι ακριβώς μπορεί να είναι η αναρχική ενόρμηση, όταν στον Φρόυντ γνωρίζουμε ότι γίνεται λόγος για λιβιδικές ενορμήσεις, ενορμήσεις αυτοσυντήρησης και ενορμήσεις θανάτου; Όταν τόσο η έννοια της λίμπιντο πόσο μάλλον η έννοια της ενόρμησης θανάτου δέχτηκαν σφοδρή κριτική από τους επιγόνους, ενόσω ζούσε ο ίδιος ο Φρόυντ;

Στα «αυτιά» του βιβλίου μαθαίνουμε πως η Ζαλτζμάν υπήρξε αναλυόμενη του Σερζ Λεκλαίρ –του αποκαλούμενου και «πρώτου λακανικού» της ιστορίας–, μέλος και εκπαιδευόμενη μέχρι το 1970 της  σχολής του Λακάν και στη συνέχεια συνοδοιπόρος του Quatrième Groupe, της ψυχαναλυτικής εταιρείας ιδρυτικός μέλος της οποίας ήταν και η σπουδαία Πιέρα Ωλανιέ. Σε περίοπτη θέση, μόλις πριν από τη σελίδα των περιεχομένων διαβάζουμε τη φράση από την Προς Κορινθίους  (Α΄15,55): «Πού είναι θάνατε το κεντρί σου; Πού είναι Άδη η νίκη σου;» Ήδη, ένας κάπως πιο υποψιασμένος αναγνώστης θα μπορούσε να απορήσει: τι ακριβώς μπορεί να είναι η αναρχική ενόρμηση, όταν στον Φρόυντ γνωρίζουμε ότι γίνεται λόγος για λιβιδικές ενορμήσεις, ενορμήσεις αυτοσυντήρησης και ενορμήσεις θανάτου; Όταν τόσο η έννοια της λίμπιντο πόσο μάλλον η έννοια της ενόρμησης θανάτου δέχτηκαν σφοδρή κριτική από τους επιγόνους, ενόσω ζούσε ο ίδιος ο Φρόυντ; Τότε θα απαντούσα, λοιπόν, ότι υπάρχει ένα πραγματολογικό βάθος, που αφορά την ιστορικότητα των προσώπων και ένα επιστημολογικό βάθος που αφορά τις βασικές έννοιες, τα διλήμματα και τον ψυχαναλυτικό προσανατολισμό που ακολουθεί το έργο. Κι ενώ το βάθος αυτό δεν αποκαλύπτεται στον αναγνώστη, καθιστώντας το βιβλίο απολαυστικό ως ανάγνωσμα, η αναψηλάφηση κάποιων νημάτων του αρκεί για να μεταφέρει την κρυμμένη ένταση και να γονιμοποιήσει το σχολιασμό της τρέχουσας είτε ψυχαναλυτικής είτε πολιτικής πραγματικότητας2.

Από κλινική άποψη το δοκίμιο καλύπτει ένα φάσμα που στην ψυχοπαθολογία γνωρίζουμε με τον όρο οριακότητα∙ ενώ από θεωρητική άποψη απαντά σε ένα κομβικό για τον προσανατολισμό της ψυχανάλυσης ερώτημα, ήτοι τι είναι και πώς συντελείται η εργασία για, περί, εντός, αλλά και «τού» πολιτισμού (Kulturarbeit). Η βασική, κλινική, προκείμενη της Ζαλτζμάν είναι πως η βιοτική ανάγκη συνυφαίνεται με την τρυφερότητα, το αντικείμενο που ικανοποιεί την πείνα και τη δίψα συναρθρώνεται με το λιβιδικό αντικείμενο. Υπό ορισμένες προϋποθέσεις οι αλλεπάλληλες αυτές διασταυρώσεις είναι ικανές άλλοτε να παγιδεύσουν το υποκείμενο σε μια οιονεί συνθήκη α-θανασίας, όπου δηλαδή το υποκείμενο δοκιμάζει κυριολεκτικά τα όρια του σώματός του, όπου «[στ]η ψυχική διάσταση της επιβίωσης (…) [έχει την ανάγκη] να καταδείξει ότι ζει εκθέτοντας τον εαυτό του στο θάνατο». Κι άλλοτε, όπως γνωρίζουμε από μαρτυρίες βασανιστηρίων και καταναγκαστικής στέρησης, καθώς ο άνθρωπος απογυμνώνεται από τις ιδιότητές του υπάρχει κάτι που αντιστέκεται και που εν τέλει τον σώζει: είναι η ενορμητική σταθερά, ο ακατάλυτος στόχος, το κίνητρο επιβίωσης και της μη παραίτησης, η επιθυμία για ζωή.

anarxiki1Στο επίκεντρο του βιβλίου βρίσκουμε μια κλινική βινιέτα: η ιστορία της Σοφί και του Νταβίντ. Αυτή διανθίζεται με στιγμιότυπα άλλων περιστατικών στα οποία δεσπόζουν οι σωματικοί άθλοι, οι καταχρήσεις, οι τοξικομανίες, οι κάθε λογής δοκιμές της ψυχικής ανθεκτικότητας, η περιπλάνηση. Ταυτόχρονα γίνονται παρεκβάσεις στην ιστορία του αναρχικού κινήματος και τη ζωή αναγνωρίσιμων προσωπικοτήτων του, όπως είναι ο Μαξ Στίρνερ, ο Ελιζέ Ρεκλύ, ο πρίγκηπας Κροπότκιν, ενώ στις άλλες ενότητες υπάρχει η συνάντηση με την εθνολογία και η ερμηνεία κοινωνιακών τύπων επιβίωσης όπως εκείνης των υπερβόρειων νομάδων. Ο σφυγμός όμως του βιβλίου και εκείνο που το κάνει σπουδαίο προέρχεται από τον αναστοχασμό της πάνω στην ανθρωπογενή τερατωδία των στρατοπέδων συγκέντρωσης/εξόντωσης του 20ου αιώνα, το σημείο μηδέν του ατομικού με το κοινωνικό, του υποκειμένου και του ασυνειδήτου του. Θα ανατρέξω όσο πιο συμπυκνωμένα γίνεται στις δεξαμενές από τις οποίες αρδεύει, κατά τη γνώμη μου, η μελέτη της.   

Ενώ ο Φρόυντ αποδίδει στην Αρχή της Ευχαρίστησης τον ρόλο του κλειδούχου της λιβιδικής ενέργειας και φύλακα της ομοιόστασης (επιμερίζοντας τις ενορμήσεις σε σεξουαλικές και αυτοσυντήρησης), βρίσκει στην ενόρμηση θανάτου τον εκπρόσωπο της αρχής της Νιρβάνα, της τάσης δηλαδή επιστροφής του έμβιου στο ανόργανο.

Η θεωρία των ενορμήσεων αποτελεί κεντρικό άξονα της φροϋδικής θεωρίας, τη ραχοκοκαλιά της libido τρόπον τινά και, μαζί με τον ναρκισσισμό, αποτελούν το τρίπτυχο της φροϋδικής σεξουαλικής επανάστασης. Αποτυπώνεται σε μία πρώτη στιγμή στο «Επιστημολογικό Σχεδίασμα» του 1895, επαναλαμβάνεται στο 7ο Κεφάλαιο της Ερμηνείας των Ονείρων, συνιστά την εωσφορική δύναμη πίσω από τη θεωρία της παιδικής σεξουαλικότητας, προφανώς ελλοχεύει στην κατάτμηση του ανθρώπινου σώματος σε ερωτογενείς ζώνες και αναθεωρείται οδεύοντας προς την περίφημη Δεύτερη Τοπική του Εγώ και το Αυτό (1923) με κορυφαία στιγμή το Πέραν της Αρχής της Ευχαρίστησης (1920), όπου εισάγεται άπαξ, η ενόρμηση θανάτου. Ενώ ο Φρόυντ αποδίδει στην Αρχή της Ευχαρίστησης τον ρόλο του κλειδούχου της λιβιδικής ενέργειας και φύλακα της ομοιόστασης (επιμερίζοντας τις ενορμήσεις σε σεξουαλικές και αυτοσυντήρησης), βρίσκει στην ενόρμηση θανάτου τον εκπρόσωπο της αρχής της Νιρβάνα, της τάσης δηλαδή επιστροφής του έμβιου στο ανόργανο. Σημείωση σημαντική: η σεξουαλικότητα εφάπτεται με την ανάγκη (τις ανάγκες), ενώ το ουσιαστικό ενόρμηση το συναντάμε είτε στον ενικό είτε στον πληθυντικό αριθμό. Πρωτίστως, όμως, ο Θάνατος στη φροϋδική σάγκα των ενορμήσεων διαλέγεται –για να δανειστώ τον όρο του Morin στον οποίο παραπέμπει ο Στεφανάτος– με τη μη-παραστασιμότητα αλλά και με το ακατάλυτο της ζωής. Η Ζαλτζμάν αφιερώνεται στο να μας δείξει πώς, με ποιο τρόπο, οι ενορμήσεις θανάτου κατορθώνουν εντούτοις να αναπαρασταθούν ψυχικά και να πυροδοτήσουν τις δυνάμεις ελευθερίας. Όπως γράφει και η ίδια, το αποφασιστικό από ψυχαναλυτική άποψη δεν είναι το «γιατί της οριακής εμπειρίας… μικρή σημασία έχει αν η μητέρα μιας ανορεκτικής αγαπούσε την κόρη της υπερβολικά, ή όχι αρκετά… [σ]ημασία έχει η ανάλυση να επιτρέψει την εκτύλιξη των ανταγωνιστικών δυνάμεων που συμπυκνώνονται σε μια ακίνητη, οργανωμένη επιβολή, υποστηριζόμενη από την ανορεκτική προκειμένου να αμυνθεί…».

Θα έλειπε όμως μια βασική παράμετρος, ως προς τις προϋποθέσεις της δυνατότητας της ψυχαναλυτικής της σκέψης, αν παραλείπαμε τα ακόλουθα. Όπως γνωρίζουμε από την ιστορική έρευνα, τη φράση «δεν ξέρουν ότι τους φέρνουμε την πανώλη» δεν την είπε ποτέ ο Φρόυντ στον Γιουνγκ κατά το υπερπόντιο ταξίδι τους. Αυτή υπήρξε επινόηση (και κοινωνική διάγνωση θα πρόσθετα) του Ζακ Λακάν3. Στις ΗΠΑ, όπως διαπιστώνουμε κατά την ανάγνωση των ευπώλητων εγχειριδίων, επικράτησε μια Ψυχανάλυση του Εγώ, κυριότερο χαρακτηριστικό της οποίας ήταν η αποσεξουαλικοποίηση, δηλαδή η κατάργηση του προβλήματος των ενορμήσεων, αφού βεβαίως (όπως είχε προβλέψει ο Φρόυντ) πρώτα την είχαν εκχυδαΐσει. Οι ενορμήσεις θανάτου, εξυπακούεται, διαγράφονται ολοσχερώς. Έτσι όμως, ο κλινικός προσανατολισμός, όπως κατά τεκμήριο διαφαίνεται στη σχεσιακή εκδοχή της είτε, πολύ περισσότερο, από την κλινική ψυχολογία των στατιστικών διαγνώσεων, γίνεται επί της ουσίας αντι-ψυχαναλυτικός4. Εδώ να υπογραμμίσουμε ότι ο Φρόυντ υπερασπίστηκε μέχρι τέλους τον άξονα των ενορμήσεων, με τη προσθήκη των ενορμήσεων θανάτου, όχι μόνο θεωρητικά αλλά και, τολμώ να γράψω ξανά, στην πράξη, διά της υποστήριξης της επιλογής της ενεργούς ευθανασίας για τον ίδιο. Απεναντίας, ο Λακάν ως μεγαλοφυής επίγονος, διατήρησε τους σημαντικότερους φροϋδικούς άξονες, εξυπακούεται και τη συμβολή των ενορμήσεων, ανανεώνοντάς τους εντός του επιστημολογικού παραδείγματος της δομής (αναφέρομαι στην μετατροπή της ερωτογενούς τοπογραφίας σε τοπολογία, εν προκειμένω, αν και ο όρος παράδειγμα της δομής, περιλαμβάνει και αναφέρεται σε ολόκληρους επιστημονικούς κλάδους, όπως η λογική, τα μαθηματικά, η κοινωνική ανθρωπολογία, η κοινωνιολογία, η ιστορία κ.ά.), με ακρίβεια ελαχίστου. Όσον αφορά την Kulturarbeit, ξόρκισε δια παντός από την ψυχανάλυση τη βιολογική/οργανική προτεραιότητα – η ζωή της οποίας παρατάθηκε ατυχώς, ενάντια στη φροϋδική επιθυμία, λόγω της επιμονής να μεταφράζεται εσφαλμένα ο όρος Trieb ως Instinct. Βέβαια, παραμένει το ερώτημα ποιος μολύνθηκε κι από ποιον;  

anarxiki2Η τρίτη σημαντικότερη αρτηρία του δοκιμίου είναι η λογοτεχνία, η οποία εκτιμώ ότι παρέχει την ισχυρότερη επιβεβαίωση στην υπόθεση εργασίας της Ζαλτζμάν. Το κείμενο βρίσκεται σε διάλογο με Το Ανθρώπινο Είδος του Αντέλμ. Αυτό το έργο υπήρξε σταθμός της Στρατοπεδικής Λογοτεχνίας, όρο που εφευρίσκει ο Ζωρζ Περέκ. Όπως μας διδάσκει η Οντέτ Βαρών-Βασάρ5, με τον όρο αυτό ο Περέκ προσπάθησε να νομιμοποιήσει κάτι που δεν είχε προηγούμενο, κάτι που ενώ αναφερόταν σε μαρτυρίες έπρεπε να προσφύγει στις δημιουργικές αρχές της λογοτεχνίας, στην αφήγηση, στη φαντασία της ανασυγκρότησης, στην υποχρέωση να μιλήσουν (τα πρόσωπα, οι συγγραφείς) για άλλους, να σκεφτούν αμετάκλητα τους λόγους για τους οποίους παράχθηκε το γεγονός των στρατοπέδων συγκέντρωσης/εξόντωσης. Δεν πρόκειται απλώς για μαρτυρίες του Ολοκαυτώματος, λοιπόν. Σε αυτά τα λογοτεχνικά έργα είναι αδύνατον να μην αναγνωρίσεις το κατακερματισμένο σώμα για το οποίο κάνει λόγο η ψυχανάλυση, τα ενορμητικά αντικείμενα, τα ουρλιαχτά, τα επιφωνήματα των διαταγών, της αηδίας, το βλέμμα του βασανιστή, τον ρόλο που επιτελούν η ενούρηση και η αφόδευση, η υπέρτατη στέρηση, τα φλούδια της πατάτας ή ενός μήλου μέσα στις λάσπες, τον Θάνατο που οργανώνει με τάξη, ρυθμό, μεθοδικότητα, συνεπικουρούμενος από τις τεχνικές ανακαλύψεις της εποχής. Σε αυτό το σύμπαν, μας λέει η Ζαλτζμάν, «η αντίσταση στην απανθρωποποίηση είναι η επιβίωση και η κατά προτεραιότητα επένδυση του πεδίου των αναγκών».

Θα κλείσω τη βιβλιοπαρουσίαση της Αναρχικής Ενόρμησης με ένα παράθεμα από τον χώρο της λογοτεχνίας. Θα ήθελα να αντιπαραβάλλω σαν φάρμακο, στο αποστολικό μότο του βιβλίου, τη στροφή του ποιητή: «[...] σαν κάτι να μου λες, κάτι ωραίο κοντά/ γι’ άστρα, τη ζώνη που πηδάν των νύχτιων φόντων,/ κι αυτός ο άνεμος τρελά-τρελά να μας σκουντά/ όλο προς τη γραμμή των οριζόντων»6Διότι, αυτό δεν είναι το θεραπευτικό αξίωμα κάθε ανάλυσης, να τεθεί σε κίνηση η «όχι πια επικίνδυνα παγιωμένη ασυνείδητη ζωή μας»;

* Ο ΧΡΗΣΤΟΣ Ν. ΤΣΑΜΠΡΟΥΝΗΣ είναι κοινωνιολόγος.


1. «Η άρση της άρνησης του θανάτου» μας λέει ο επιμελητής, «είναι το μότο της Ναταλί Ζαλτζμάν» (σ. 36). Και το φάρμακο-φαρμάκι της ζωής, θα πρόσθετα.
2. Βλέπε εδώ τη βιβλιοπαρουσίαση του βιβλίου στην εφημερίδα Η Αυγή από την ψυχαναλύτρια Βέρα Παύλου, η οποία θίγει το πρόβλημα του αναγκαστικού εγκλεισμού.
3. Ε. Ρουντινεσκό (2017), Ο Σίγκμουντ Φρόυντ – Στην εποχή του και τη δική μας, Αθήνα: εκδ. Πατάκης, σ. 208 & σημ. 122.

4. Πρβλ. Nancy McWilliams (2012), Ψυχαναλυτική Διάγνωση – Η κατανόηση της δομής της προσωπικότητας στα πλαίσια της κλινικής διαδικασίας, Θεσσαλονίκη: εκδ. Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας, σ.68 και έπειτα, ιδίως σ. 71-2.
5. Βλέπε τη συνέντευξή της Βαρών-Βασάρ (2018) εδώ. Η Βαρών-Βασάρ εργάζεται συστηματικά πάνω στο θέμα, στο διαρκές σεμινάριό της για τη Στρατοπεδική Λογοτεχνία. Εκεί σε δόσεις ικανές για να τις αντέξει κανείς, επεξεργάζεται με τους συμμετέχοντες του σεμιναρίου της τα έργα του είδους. Μεταξύ αυτών και το Ο Νεκρός που μας χρειάζεται (2003), Αθήνα: Εξάντας, του Χόρχε Σεμπρούν, σε δική της μετάφραση. Ο τίτλος μιλά για τον αναγκαίο «σωσία» που θα σώσει τον ήρωα, πεθαίνοντας…     
6. Γ. Σκαρίμπας (2010), «Φαντασία», στο: του ίδιου, Άπαντες Στίχοι 1936-1970, Αθήνα: εκδ. Νεφέλη, σ.24.


exof anarxiki Η αναρχική ενόρμηση
 Ναταλί Ζαλτζμάν
 Επιμέλεια & προοίμιο: Γεράσιμος Στεφανάτος
 Μτφρ. Γιώργος Καράμπελας
 Εστία 2019
 Σελ.132, τιμή εκδότη €17,00

politeia link more

 

 

 

 

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ NATHALIE ZALTZMAN 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η πολιτική της ψυχανάλυσης: σύγχρονα προβλήματα, νέες προσεγγίσεις

Η πολιτική της ψυχανάλυσης: σύγχρονα προβλήματα, νέες προσεγγίσεις

Για τον συλλογικό τόμο «Η υποκειμενικότητα σε δοκιμασία στον σύγχρονο κοινωνικό δεσμό: Ερωτήματα της Ψυχανάλυσης» σε επιστημονική επιμέλεια της Βασιλικής Λίσσυ Κανελλοπούλου (εκδ. Πεδίο).

Του Χρήστου Ν. Τσαμπ...

Φρόυντ, ζώον πολιτικόν

Φρόυντ, ζώον πολιτικόν

Για το βιβλίο της Élisabeth Roudinesco «Ο Σίγκμουντ Φρόυντ στην εποχή του και τη δική μας» (μτφρ. Μήνα Πατεράκη-Γαφέρη, εκδ. Πατάκη)

Του Χρήστου Τσαμπρούνη

Η ιστορική βιογραφία τ...

Γεράσιμος Στεφανάτος: «Αναζητώντας μιαν αλήθεια που γιατρεύει»

Γεράσιμος Στεφανάτος: «Αναζητώντας μιαν αλήθεια που γιατρεύει»

Συζήτηση με τον ψυχαναλυτή Γεράσιμο Στεφανάτο*, με αφορμή το πρόσφατο βιβλίο του «Κατασκευές της ψυχανάλυσης, κατασκευή του ψυχαναλυτή» (εκδ. Εστία).

Του Κ.Β. Κατσουλάρη

Δεν χρειάζεται κ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Δημοσιοποιήθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ.

Επιμέλεια: Book Press

Δημοσιοποιείται η λίστα των φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ, υπό την Αιγίδα της Α.Ε. ...

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη στην ευρωπαϊκή λίστα προτεινόμενων βιβλίων του Readers of Europe 2023

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη στην ευρωπαϊκή λίστα προτεινόμενων βιβλίων του Readers of Europe 2023

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη προτείνεται για την ευρωπαϊκή λίστα βιβλίων της Ευρωπαϊκής Βιβλιοθήκης Readers of Europe για το 2023.

Επιμέλεια: Book Press

Το ...

«Ο Νίκος Καζαντζάκης και οι Έλληνες ομότεχνοί του: Αλληλεπιδράσεις, συνάφειες και διαφωνίες» – Συνέδριο στο Γαλλικό Ινστιτούτο

«Ο Νίκος Καζαντζάκης και οι Έλληνες ομότεχνοί του: Αλληλεπιδράσεις, συνάφειες και διαφωνίες» – Συνέδριο στο Γαλλικό Ινστιτούτο

Με αφορμή τη συμπλήρωση 140 χρόνων από τη γέννηση του Νίκου Καζαντζάκη, θα διεξαχθεί το Επιστημονικό Συνέδριο με θέμα «Ο Νίκος Καζαντζάκης και οι Έλληνες ομότεχνοί του: Αλληλεπιδράσεις, συνάφειες και διαφωνίες» στις 10 και 11 Ιουνίου, στο Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος.

Επιμέλεια: ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Κανείς δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημά σου, αν δεν κάνεις ο ίδιος την αρχή για να βοηθήσεις τον εαυτό σου. Είκοσι επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις βιβλίων αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης από τους επαγγελματίες του είδους.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ